Sadržaj

METALI...........................................................................................................................................3
NEMETALI......................................................................................................................................3
IONSKE VEZE................................................................................................................................4
HIDRIDI.....................................................................................................................................4
KARBONATI...............................................................................................................................4
BROMIDI....................................................................................................................................5
KLORIDI.....................................................................................................................................5
OKSIDI........................................................................................................................................5
LITERATURA.................................................................................................................................6
METALI
Metala ima najviše u periodnom sustavu, a imaju široku primjenu u prirodi. Posebni
su po tome što su odlični vodiči struje i topline te se mogu kovati i istezati. Pri
sobnoj temperaturi i normiranom tlaku većina su u krutom stanju, osim žive, koja je
pri sobnoj temperaturi tekućina. Mogu se podijeliti u sljedeće skupine: alkalijski
metali, zemnoalkalijski metali, lantanoidi, aktinoidi, prijelazni metali i slabi metali.
Metali ili kovine čine više od dvije trećine svih elemenata koji se mogu naći u prirodi.
Mogu se korsititi u čistom stanju, ali se uglavnom miješaju s drugim metalima i
nemetalima u slitine.

NEMETALI
Nemetala ima manje od metala po broju u PSE nego metala, obilježeni su po
svojstvu ionizacije i spajajućih svojstava. To dolazi od toga da su jako
elektronegativni, tj. dobivaju više valentnih elektrona nego što ih daju. Postoji 17
nemetala, koji su veoma zastupljeni u prirodi. Njihove zajedničke osobine su malena
gustoća, savitljivost, ne provode elektricitet (osim grafita), dolaze u sva 3 agregatna
stanja i bez sjaja su. Međusobno se spajaju kovalentnom vezom, a s metalima
ionskom vezom. Neki dolaze u molekularnom stanju. Najreaktivniji su oni iz 17.
grupe, dok se oni iz 18. grupe uopće ne jedine zato što su stabilni; zato se nazivaju
plemeniti ili inertni plinovi.

Slika 1 - Bakar (metal) Slika 2 - Sumpor (nemetal)

IONSKE VEZE
Ionska veza je privlačna elektrostatska sila kojom se privlače pozitivni i negativni ioni
u kristalu/molekuli. Ona je veza koja povezuje metale i nemetale. Zbog jakih
privlačnih sila između iona tališta i vrelišta ionskih kristala nastalih pomoću ionskih
veza su visoka. Svi ionski kristali imaju svojstvo kalavosti, koje se očituje u tome da
pod djelovanjem vanjske mehaničke sile dolazi do pomicanja slojeva u kristalu.

HIDRIDI
To su kemijski spojevi metala i vodika (nemetal). Hidridi nastaju kada je vodik u
molekularnom obliku povezan s drugim elementom - bilo metalnim ili nemetalnim
porijeklom - izravno disocijacijom molekule tako da tvori novi spoj. Nasuprot tome,
kada se kombiniraju s elementima kao što su alkalni metali, te molekule reagiraju sa
slabom kiselinom (Bronstedova kiselina) i ponašaju se kao jake baze, oslobađajući
plinoviti vodik. Ovi hidridi su vrlo korisni u organskoj sintezi. Metalni hidridi imaju
neka svojstva metala, kao što su tvrdoća, vodljivost i svjetlost; ali za razliku od
metala, hidridi imaju određenu krhkost i njihova stehiometrija nije uvijek u skladu sa
zakonima o težini kemije.

KARBONATI
To su kemijski spojevi koji sadrže anion CO3, u prirodi se nalaze u evaporitnim
stijenama i krševitim predjelima, u kojima otapanje karbonatnih stijena stvara špilje,
stalaktite i stalagmite. Najvažniji su karbonati alkalijskih metala, koji su topljivi u vodi
i ne raspadaju se zagrijavanjem (osim litijevog karbonata, Li2CO3), i karbonati
zemnoalkalijskih metala, koji su slabo topljivi u vodi i žarenjem se raspadaju na
ugljikov dioksid i metalni oksid. Najvažniji su prirodni karbonati kalcijev i magnezijev
karbonat (CaCO3 i MgCO3), koji kao minerali kalcit i magnezit grade polovicu svih
stijena na Zemlji (vapnenac, dolomit), a industrijski je najvažniji natrijev karbonat,
soda (Na2CO3).
BROMIDI
Bromidi su soli broma u obliku natrijevog ili kalijevog bromida; upotrebljavaju se kao
antiepileptici. Toksični učinci: probavne smetnje, suzenje, ulceracije na sluznicama,
kožne promjene (bromne akne), mentalna tupost i psihoze.

KLORIDI
Kloridi su definirani kao bilo koji spojevi metala sa nemetalom klora, u prirodi najviše
nalazimo spoj NaCl – kuhinjsku sol. Klor je negativno nabijen u ovim spojevima.

OKSIDI
Oksidi su kemijski spojevi kisika s drugim elementima, a grade ih svi elementi osim
plemenitih plinova. Većina je oksida nestabilna prema niskim temperaturama.
Nastaju kao produkti oksidacije drugih minerala, a javljaju se i u stijenama
vulkanskog podrijetla. Gospodarski su jedna od najznačajnijih skupina minerala jer
uglavnom tvore rude iz kojih se dobivaju metali. Od svih spojeva na Zemlji su
najrašireniji oksidi, a mogu se svrstati prema nekim načelima, npr. prema strukturi ili
nekim od kemijskih svojstava. Uobičajeno je razvrstavanje prema kiselo-baznim
svojstvima u četiri skupine: kiseli, neutralni, bazični i amfoterni oksidi. Oksidi
metala uglavnom su bazični i amfoterni. Čine velik dio Zemljine kore i važni su
minerali. Oksidi metala po svojim kiselo-baznim svojstvima mogu općenito biti:
kiseli, amfoterni i bazični. Oksidi se mogu dobiti izgaranjem elemenata u struji
kisika ili zagrijavanjem manje stabilnih spojeva s kisikom, kao što su hidroksidi,
karbonati, nitrati i oksalati.

Slika 3 - Magnetit (metalni oksid)

LITERATURA
 hidridi. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav
Krleža, 2021. Pristupljeno 26. 2. 2022.
<http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=25380>.
 https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zcxmfcw/revision/1
 oksidi. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav
Krleža, 2021. Pristupljeno 26. 2. 2022.
<http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=44941>.
 Ionska veza. Proleksis encilopedija, mrežno izdanje.
https://proleksis.lzmk.hr/56710/
 kloridi. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav
Krleža, 2021. Pristupljeno 26. 2. 2022.
<http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=31983>.