Hazırlayan : Öğr. Gör. Dr.

Emel Karayel

TON İŞARETLERİ (Accentus ; )

Tonsuz (, aton) kelimeler dışında, Yunancada her kelimenin bir tonu vardır. Bir kelimenin nasıl
tonlanacağını, diğer bir ifade ile hangi hecesinde tonun değişeceğini göstermek üzere, sesli harf veya
çift sesli harf üzerine konan ton işaretleri, tonun yüksek veya alçak olmasına ya da uzun bir hecede
yükselip alçalmasına göre üçe ayrılır :

1) Accentus Acutus,   (  ), Yüksek Ton ( Lat. acutus ; Yun. , keskin ) :

Son üç heceden biri üzerinde bulunabilir ve üzerinde bulunduğu hece uzun veya kısa olabilir. Ancak
acutus’un sondan üçüncü hecede bulunabilmesi için, son hecenin kısa olması gerekir. Çekim sırasında
son hecenin uzaması halinde, acutus bir hece ileri alınır.

Örnek :  -  - ᾰ (deniz)  -  - 

Acutus işareti kelimenin sondan birinci hecesi üzerinde ise, kelime, oksytonon ( ) —
 ; sondan ikinci hecesi üzerinde ise, paroksytonon ( ) —  ; sondan
üçüncü hecesi üzerinde ise de proparoksytonon ( ) — , adını alır.

a) ___ ___ ___ oksytonon ; son hece uzun veya kısa olabilir : , , , , .

b) ___ ___ ___ paroksytonon; son hece uzun veya kısa olabilir: , , , ,.

c) ___ ___ ___ proparoksytonon; son hece kısa olmalıdır: , ,  *

*  ve  çift seslileri son hecede kısa sayılır.

*  veya  harfi ile sona eren kelimelerde acutus sondan üçüncü hece üzerinde bulunamaz : .

2) Accentus Gravis,   (  ) , Alçak Ton ( Lat. gravis ; Yun. , ağır ) :

Sadece son hece üzerinde bulunabilir. Cümle içinde kelimeler, araya hiçbir noktalama işareti girmeden,
birbirlerini izledikleri zaman, son hece üzerindeki accentus acutus’un yerine geçip tonun alçaldığını
gösterir.

Örnek :         .

Sondan birinci hecesi üzerine acutus yerine gravis alan veya sondan birinci hecesi üzerinde doğası
gereği ton işareti bulunmayan bir kelime barytonon ( ) adını alır. Bu kurala göre tüm
paroksytonon, proparoksytonon ve properispomenon kelimeler aynı zamanda barytonon’dur.

* Bir noktalama işaretinden önce son hecedeki acutus korunur, gravis’e dönüşmez .

Örnekler :  . ,  ;  . ,  ;

3) Accentus Circumflexus ,   ( ̂ ̃ ) , Yükselip Alçalan Ton ( Lat. circumflecto;

Yun.  , çekiyorum, geriyorum .) :

Acutus ve gravis işaretlerinin birleşmesinden şeklini almıştır (  = ^ ˜ ̂ ). Sadece sondan iki hece
üzerinde bulunabilir. Daima bir uzun sesli ya da bir çift sesliden oluşan uzun heceler üzerinde yer alarak,
tonun önce yükselip sonra alçaldığını gösterir.

Sondan ikinci hecenin üzerinde kalabilmesi için, sondan birinci hecenin kısa olması gerekir. Son hecenin
uzaması halinde circumflexus, yerini değiştirmeden, acutus’a dönüşür. Ancak son hecenin kısa olması
Hazırlayan : Öğr. Gör. Dr. Emel Karayel

ve ton işaretinin de uzun olan sondan ikinci hecenin üzerine düşmesi halinde, bu ton işareti daima
circumflexus olur.

Sondan birinci hecesi üzerine circumflexus () alan bir kelime perispomenon ( 
 ) — , ,  ; sondan ikinci hecesi üzerine circumflexus ()
alan bir kelime ise properispomenon (   ) — , , , adını
alır.

a) ___ __̃_ perispomenon : , ,  .

b) __̃_ __̆_ properispomenon ; son hece kısa olmalıdır : ,  .
Ancak son hece uzadığında circumflexus, acutus’a dönüşür : ,  .

Ton İşaretleri İle ilgili Genel Kurallar

* Ton işaretleri bir kelimenin sadece sesli ya da çift sesli harflerinde bulunabilir.

* Gravis, ayrı bir tondan çok, son hecedeki acutus’un tonunun alçaldığını gösterdiği için, Yunancada asıl
olarak, acutus ve circumflexus olmak üzere, iki ton işareti vardır.

* Kısa bir sesli harf (, , ᾰ, ῐ, ῠ) daima acutus alır.

* Circumflexus, iki kısa sesli harf okuyacak kadar bir zaman gerektirdiği için, sadece uzun bir sesli (η, ω,
ᾱ, ῑ, ῡ) ya da çift sesli harf üzerinde bulunabilir.

* Ton işareti bir kelimenin sadece son üç hecesinde bulunabilir. Sondan üçüncü hecede, son hecenin
kısa olması koşuluyla, yalnızca acutus yer alabilir. Sondan ikinci ve birinci hecelerde, eğer hece kısaysa
daima acutus, uzunsa acutus ya da circumflexus olabilir.

Genel Not : Dionysios Thraks (  , M.Ö. 166-90 ), en erken Yunanca gramer kitabı olan
  ‘ nin yazarıdır. Bilimsel incelemesi bir standart haline gelmiş ve 18. yüzyıla kadar
kullanılmaya devam etmiştir. Bu erken gramer kitabı hakkındaki en dikkate değer olan şey, tüm
hatalarına ve eksikliklerine rağmen, büyük kısmının hâlâ yararlı olmasıdır. (Luschnig, s. 11)