वाघ्या कुत्रा

छत्रऩती शळलाजी भशायाजाांचा

कृष्णा घोडी आणण लाघ्मा
कुत्र्मालय पाय जील शोता . शी दोन्शी
जीलारा जील दे णायी इभानी जनालयां .
त्मातशी लाघ्माच्मा
स्लाभीननष्ठे ची कथा काम लणााली !
भशायाजाांचां भशाननलााण
झाल्मानांतय द्ु खाने लेड्मापऩळ ् मा
झारेल्मा लाघ्माने याजाांच्मा
चचतेलय झेऩ घेतरी आणण आऩरां जीलन
वांऩलरां . भयाठमाांच्मा इनतशावात मा
भक
ु ् मा जनालयाची स्लाशभननष्ठा
वुलणााषयाांनी नोंदरी गेरी आशे .
आजशी धन्मालयीर इभानाचा ,
श्रद्धेचा दाखरा दे ताना लाघ्मा
कुत्र्माचां उदाशयण ददरां जातां . धन्म
तो लाघ्मा ! (मावांदबाातीर एक फात भी
आशे .
ऩण शी लाघ्माची कथा खयोखयच खयी आशे ?
खये च अवा कुत्रा भशायाजाांकडे शोता ?
त्माने खये च भशायाजाांच्मा चचतेलय
झेऩ घेऊन प्राणाऩाण केरां ? आणण शे
जय खयां नवेर , तय भग यामगडालय
दाखपलरी जाते ती वभाधी कोणत्मा
कुत्र्माची आशे ? मा वलाराांचे जलाफ
भोठे पलस्भमकायक आशे त . लाघ्मा ,
त्माचां प्राणाऩाण आणण त्माचां
स्भायक शी वगऱीच एक शभथ आशे .
भशायाजाांच्मा अांतकाऱच्मा लणानात
शी गोष्ट नाशी . मा कथेरा कोणताशी
ऐनतशाशवक आधाय नाशी . शळलकारीन ,
शळलऩल
ू ा ला शळलोत्तयकारीन
कागदऩत्राांत कधीशी , कुठे शी ,
कोणत्माशी कुत्र्माने आऩल्मा
धन्माच्मा भत
ृ दे शा फयोफय स्लत्रा
जाऱून घेतल्माचा उल्रेख नाशी .

शी कथा आरी कोठून ? तय कपललमा याभ

गणेळ गडकयी माांच्मा कपलकल्ऩनेतून
शी अचाट कशाणी ननभााण झारी . तीशी
केव्शा , तय याजाांच्मा
ननलााणानांतय दोन -अडीचळे
लऴाांनी . गांभत म्शणजे
कुत्र्माच्मा वभाधीलय जो भजकूय
आशे , त्मातच शी कथा गडकऱमाांच्मा
“याजवांन्माव ’ मा नाटकालरून घेतरी
अवल्माचा उल्रेख “वांदबा ’ म्शणून
केरेरा आशे .

आता अवां जय अवेर , तय भग कुत्र्माचे

स्भायक नतथां आरां कुठून ? माचीशी एक
(वत्म )कथा आशे . 1918 भध्मे
इांग्रजाांनी यामगड जजांकरा .
त्मालेऱी त्माांच्मा तोपाांच्मा
बडडभायाने गडालयी र वला इभायती
जभीनदोस्त झाल्मा . गडाची लाताशत
झारी . त्माच लऴी ऩेळलाई फुडारी
आणण भयाठी वाम्राज्माचा शा भणणशाय ,
यामगड पलस्भत
ृ ीच्मा काऱोखात
फड
ु ारा तो ऩढ
ु ीर तब्फर 67 लऴे . 1885
वारी इांग्रज गव्शनायने यामगडारा
प्रथभ बेट ददरी . त्मालेऱी
याजाांच्मा वभाधीची दयु लव ् था
ऩाशून तो इांग्रज अचधकायी कऱलऱरा .
म्शणारा , “”अये , तुभचा याजा केलढा
थोय शोता . आणण त्माच्मा वभाधीची शी
अलस्था ? ” त्माने वभाधीच्मा
तेरलातीवाठी ऩाच रुऩमे काढून ददरे .
त्मानांतय दयलऴीच ऩाच रुऩमे
अनुदान त्माकाभी भांजूय कयण्मात
आरां .

शी गोष्ट रोकभान्म दटऱकाांच्मा

का नालय गेरी . त्माांनी वभाधीचा
जीणोद्धाय कयण्माचां ठयलरां .
त्मावांदबाात 1896 भध्मे एक
वलाऩषीम वबा घेतरी . ऩण ऩढ
ु ां ते
काभ थांडालरां . रोकभान्माांच्मा
भत्ृ मूनांतय ऩुन्शा एकदा स्भायक
वशभतीने उचर खाल्री . स्भायकावाठी
ननधी जभलामरा काशी भांडऱी इांदयू रा
शोऱकयाांकडे गेरी . ऩण
शळलस्भायकाच्मा काभावाठी ऩैवे
दे णां शे इांग्रज स्लाभीांना आलडणाय
नाशी मा बमाने शे वांस्थाननक स्भायक
वशभतीच्मा वबावदाांची बेट
घेण्माचां टाऱू रागरे . बेट टाऱामची ,
तय त्मावाठी कायण काम ; तय “भशायाज
वत
ु कात आशे त ’ . वत
ु क कवरां , तय
भशायाणीवाशे फाांचे राडके कुत्रे
वाशे फ भेरे शोते त्माचे ! वशभतीच्मा
वबावदाांना तोलय भशायाजाांची नेभकी
काम अडचण आशे शे फयोफय रषात आरां
शोतां . तेव्शा त्माांनी त्मालय एक
अपरातून तोडगा वुचपलरा , की
भशायाजाांनी त्माांच्मा राडक् मा
कुत्र्माच्मा स्भायकाननशभत्त
दे णगी द्माली आणण त्मा दे णगीचा
काशी अांळ खचन
ूा वशभतीने त्मा
कुत्र्माचा ऩुतऱा उबायाला .

त्मानुवाय त्मा ऩैळातीर काशी बाग

खचन
ूा यामगडालय कुत्र्माचा
ऩत
ु ऱा उबायण्मात आरा . भशायाजाांची
वभाधी म्शणून 1926ऩूली जो
अष्टकोनी चफुतया दाखपलरा जातो ,
ज्मालय नांतय भेघडांफयी फाांधरी , त्मा
चफुतऱमाजलऱ जो चौकोनी चौथया
दर
ु क्षा षरेर ् मा अलस्थेत ऩडरेरा
शोता , त्माची ऩन
ु या चना करून
त्मालय शा शोऱकयाांच्मा
कुत्र्माचा ऩुतऱा फवपलण्मात आरा .

वांदबा –
– “ इनतशाव – वत्म आणण आबाव ’ –
नननाद फेडक
े य , वत्माग्रशी
पलचायधाया , ददलाऱी 98
– “शळलयामाांची वभाधी आशे कोठे ?’ –
यपललाय वकाऱ , 28 भे 1995
-ब्रॉग