Uopštena Gausova teorema.

Vektor dielektričnog pomjeraja

Bilo koja supstanca se može smatrati kao sistem čestica između kojih je vakuum.
Prema svom ponašanju u električnom pogledu prije i poslije unošenja u električno polje sve se
supstance dijele uglavnom na polarne i nepolarne.
Nepolarne supstance, Polarne supstance
Bilo da se radi o jednoj ili drugoj vrsti supstance, stanje tj. stepen polarizovanosti se može
okarakterisati sa jednom jedinom veličinom. To je vektor polarizacije P.
Najprije definišemo dipolni momenat svakog elementarnog dipola. Gdje je l vektor položaja
(pomjeranja) negativnog u odnosu na pozitivno naelektrisanje, sa smjerom od −∆q ka +∆q .
Vektor polarizacije P se definiše kao broj elementarnih dipola u jedinici zapremine. Gdje je N'
broj dipola u jedinici zapremine. Iz gornje relacije slijedi da vektor P ima prirodu površinske
gustine naelektrisanja!
Vektor P je sasvim dovoljan da se opiše proces polarizacije supstance. Uočimo neko slobodno
naelektrisanje Q uneseno unutar neke dielektrične supstance. Uočimo još i neku zamišljeno
površinu S u čijoj je svakoj tački vektor E normalan na površinu. Kroz površinu S , tj kroz svaki
njen mali element ∆S imamo trenutno pomjeranje elektriciteta (polarizacija).
Vektor P je površinska gustina onog naelektrisanja koje se u dielektriku pomjerilo u procesu
polarizacije kroz element površine ∆S.
Vektor D se zove vektor dielektričnog pomjeraja, ili vektor električnog pomjeraja.
U vakuumu je vektor P = 0 te se gornja relacija svodi na poznati oblik Gausove teoreme u
vakuumu.
Ukoliko je električno polje jačeg intenziteta utoliko će i proces polarizacije biti jače izražen! A to
znači da jače polje izaziva veći dipolni momenat p kod atoma supstance. Kod linearnih sredina
možemo reći da je p srazmjerno sa E.
Ova konstanta karakteriše tu supstancu, tj pokazuje kolika je polarizovanost te supstance.
Dielektrična konstanta nekog dielektrika izražava u stvari sposobnost atoma te supstance da se
više ili manje polarizuje pod dejstvom polja!
Napomena: Dielektričnu konstantu bismo mogli zvati sa istim pravom i električnom konstantom
dielektrika, jer je ona svojstvena i provodnicima kao i neprovodnicima (dielektricima).
Polarizacija traje dok se restitucione kulonovske sile ne izjednače sa silama spoljašnjeg polja. To
je trenutan proces.
Struja provodnosti. Gustina struje

Pod električnom strujom podrazumijevamo usmjereno kretanje elektriciteta (slobodnog naelektrisanja)

na ma koji način ono bilo izazvano. Pri tome razlikujemo: Kondukcionu struju ili struju provodnosti koja
nastaje kada unutar neke provodne sredine izazovemo usmjereno kretanje elektriciteta (elektrona, jona)
pobuđivanjem električnog polja. Konvekciona struja koja nastaje mehaničkim prenošenjem
naelektrisanja. Struju možemo okarakterisati sa samo dvije veličine i to

Intenzitetom ili jačiom strujnog toka - kao odnos beskonačno malih veličina. Ova nam veličina pokazuje
kolika struja (količina elektriciteta) prodje u jedinici vremena kroz neki presjek odnosno površinu. ne
daje podatak o protoku struje kroz pojedine tačke te površine kao ni podatak o pravcu i smjeru tog
proticanja.

Vektor gustine struje J - Za pozitivan smjer vektora J se uzima (konvencija) smjer kretanja pozitivnog
elektriciteta, tj smjer polja E.

Struja se sada može definisati kao fluks vektora J kroz posmatranu površinu protoka S.

Jednim slobodni elektronon unutar metala kada smo ga pobudili električnim poljem se kreće, ne
potpuno slobodno, već se sudara sa okolnim atomima, tako da mu je putanja u obliku cik-cak linije. No
ipak, možemo uzeti da se on kretao po nekoj srednjoj putanji odnosno liniji koja se zove strujna linija ili
strujnica. Mikroskopska brzina od tačke do tačke može biti vrlo različita, ali makroskopski gledano,
možemo smatrati da se on kretao na posmatranom putu nekom srednjom brzinom V . Ova brzina je
tangenta na srednju putanju kretanja elektrona.

Posmatrajmo sada ma kakav strujni tok u prostoru i izračunajmo vrijednost vektora gustine struje J u
nekoj proizvoljnoj tački. Pri tome uzimamo : ∆Q - naelektrisanje jedne čestice, N ' - zapreminska gustina
čestica i ρ = ∆ ⋅ q N ' - zapreminska gustina naelektrisanja.

Ova relacija važi za bilo kakav strujni tok, kako kondukcioni tako i konvekcioni. Izraz ima opšti karakter.
Pri tome izraz nam kaže da je vektor J srazmjeran brzini strujanja elektriciteta! Pošto izraz ima opšti
karakter to će važiti i za kondukcionu struju. A kako se kondukciona struja javlja kao posledica djelovanja
električnog polja E , to će brzina kretanja čestica kondukcione struje biti veća što je polje jače.

σ odnosi na provodnost sredine u kojoj je uspostavljena kondukciona struja usled dejstva polja E . Ona
karakteriše ili izražava sposobnost te sredine da se u njoj uspostavi strujni tok. (U suštini, ovo je
specifična električna provodnost.

Omov zakon u diferencijalnom ili lokalnom obliku

Neka je ostvaren strujni tok u tankom žičanom provodniku. Pošto je provodnik tanak možemo
pretpostaviti da je struja ravnomjerno rasporeñena po površini poprečnog presjeka.

Omov zakon u integralnom obliku za metalne provodnike.

Maksvelov postulat. Struja pomjeraja

Maksvel čini ovakvu pretpostavku: Nije samo vektor P gustina pomjerenog naelektrisanja u supstanci
nego i član ε 0 E koji se odnosi na vakuum, a predstavlja, po svojoj prirodi, takoñe površinsku gustinu
naelektrisanja i to onog naelektrisanja koje se u vakuumu pomjerilo kroz proizvoljnu zatvorenu površinu
S u procesu polarizacije I dok smo za vektor P u stanju da tačno kažemo koja su to naelektrisanja koja su
se pomjerila u supstanci, dotle za član ε 0 E to ne možemo reći iz prostog razloga što ne poznajemo
strukturu vakuuma. Maksvel smatra da i vakuum predstavlja neku materijalnu sredinu, istina nepoznate,
ali super fine strukture, u kojoj dolazi do procesa polarizacije.

Dakle, vektor D predstavlja, po Maksvelu, površinsku gustinu ukupnog pomjerenog naelektrisanja i u

vakuumu i u dielektriku