Kraftwerk en het Europese Freizeitpark

Kraftwerk – Europa Endlos

Europa Endlos 
Das Leben ist Zeitlos
Europa Endlos 
Parks, Paläste und Hotels 
Europa Endlos 
Flüsse, Berge, Wälder 
Europa Endlos 
Wirklichkeit und Postkarten Bilder 
Europa Endlos 
Eleganz und Dekadenz

Europa is niet meer de heerser over en bezitter van de rest van de wereld: noch op papier, noch
in de praktijk. ‘Die bisherige, europa-zentrische Ordnung des Völkerrechts geht heute unter.
Mit ihr versinkt der alte Nomos der Erde’1, zo schrijft Carl Schmitt (het Griekse woord ‘nomos’
betekent zowel ‘gebied’ als ‘wet’). Het ideaal van de liberale maakbaarheid eindigt in hout,
fluweel en aarde – of staal, vuur en glas. Toch beweren de ‘Musikanten mit Taschenrechner in
der Hand’ van Kraftwerk dat Europa ‘Endlos’ is, en dat het leven ‘tijdloos’ is. Dit zit zo.

Het Europese landschap is ingericht als Riesenfreizeitpark, waarin ieder stuk grond een
bestemming heeft – wonen, werken, recreatie. In dit Freizeitpark verschijnt het leven als
‘tijdloos’. De dood – en daarmee de tijd – lijkt verdwenen: het dierlijk sterven is verborgen-
gemechaniseerd, het menselijk sterven verborgen-geïnstitutionaliseerd. Het Freizeitpark
betekent ook een domesticatie van de mens – door zichzelf, via de techniek. Zoals Peter
Sloterdijk in zijn Regeln für den Menschenpark schrijft: ‘Daß die Domestikation des Menschen
das große Ungedachte ist, vor dem der Humanismus von der Antike bis in die Gegenwart die
Augen abwandte – dies einzusehen genügt, um in tiefes Wasser zu geraten.’2

1
Carl Schmitt, Der Nomos der Erde im Völkerrecht des Jus Publicum Europaeum (1950), p. 9
2
Peter Sloterdijk, Regeln für den Menschenpark. Ein Antwortschreiben zu Heideggers Brief
über den Humanismus (1999), p. 43
In het Europese Freizeitpark zijn door de mens aangelegde bezienswaardigheden en
verblijfplaatsen te vinden (‘Parks, Paläste und Hotels’), en ook restanten van vroegere
landschappen die hun natuurfunctie hebben behouden (‘Flüsse, Berge, Wälder’). De ‘freie
Naturschönheiten’ maken net als het cultuurgoed deel uit van het Freizeitpark. Het Freizeitpark
beperkt zich niet enkel tot Europa: waar je ook gaat ter wereld, overal vind je door mensen
gebouwde bezienswaardigheden om te bezoeken, te midden van uitgestrekte
natuurlandschappen. In die zin is Europa endlos – zeker voor de Europese reiziger.

Het leven in het Freizeitpark heeft iets hyperreëls: de ‘Wirklichkeit’ lijkt niet meer te
verschillen van ‘Postkarten Bilder’. Dit is echter slechts schijn. De tijdloze idylle van de
afbeeldingen of foto’s op ansichtkaarten is niet de werkelijkheid. Ook in het Freizeitpark gaan
de dingen voorbij. De ene generatie sterft en wordt opgevolgd door een volgende. Het Duits-
Europese Wirtschaftswunder kent als motor schöpferische Zerstörung: nieuwe uitvindingen,
technieken en bedrijven vormen een vernietiging van het oude en bestaande.

Het landschap in het Europese Freizeitpark is gekenmerkt door zowel ‘Eleganz’ als
‘Dekadenz’. ‘Elegant’ wil volgens de Van Dale zeggen: ‘aangenaam aandoend door fijne
vormgeving’. De akkerlanden, industriegebieden, snelwegen, buitenwijken en natuurgebieden
zijn elegant: ze gaan naadloos in elkaar over, en verschijnen als begaanbaar. Omdat het
Freizeitpark echter zeer onderhoudsintensief is, zijn er – naast de elegantie – op vele plekken
sporen van verval (‘decadentie’) te vinden: denk aan de klassieke gemeenplaats van het
verlaten, vervallen en verroeste amusementspark.

In een artikel over Kraftwerk in de Britse krant The Observer schrijft de muziekcriticus Jude
Rogers: ‘We also now live in the kind of world their future-obsessed lyrics predicted: we find
Computer Love online, models smile from time to time and Europe Endless exists’.3 Dat dit
laatste het geval is, is in bovenstaand schrijven – in de oude Thauma-traditie van een
Erläuterung van een muzieknummer – duidelijk geworden.

http://www.youtube.com/watch?v=4DIa7RKE0oc

3
‘Why Kraftwerk are still the world’s most influential band’, The Observer, 27-01-2013.
Online op: http://www.theguardian.com/music/2013/jan/27/kraftwerk-most-influential-
electronic-band-tate