I.

Đại cương về chứng minh luận điểm khoa học

a. Cấu trúc logic của phép chứng minh
- Cấu trúc logic của phép chứng minh gồm 3 phần hợp thành :Luận
điểm ,luận cứ và phương pháp.
-Luận điểm (thuật ngữ logic gọi là luận đề ) là điểu cần chứng minh
trong một nghiên cứu khoa học.Nó trả lời câu hỏi “Cần chứng minh
điều gì”.Về mặt logic học nó là một phấn đoán và cần chứng minh
tính chính xác phán đoán đó.
-Luận cứ là bằng chứng chứng minh luận điểm.Nó được xây dựng từ
thông tin thu được từ tài liệu ,quan sát hoặc thực nghiệm. Để trả lời
câu hỏi “Chứng minh bằng cái gì ? ”.Về mặt logic luận cứ là phán
đoán đã được chúng minh tính chính xác và từ đó làm tiền đề chứng
minh luận điểm
-Phương pháp là cách thức được sử dụng để tìm kiếm luận cứ và tổ
chức luận cứ để chứng minh luận điểm.
Ví dụ: Có thể xem xét một ví dụ, trong bài “Có thể ngăn ngừa bệnh dị
ứng thức ăn ở trẻ sơ sinh?” 28 có đoạn.
“Trẻ sơ sinh thường hay mắc phải căn bệnh dị ứng thức ăn. Tuy
nhiên điều này không hoàn toàn do lỗi vẻ sự chăm sóc của người mẹ,
mà phụ thuộc chủ yếu vào thể trạng của cha mẹ. Nếu không, người
nào trong hai bố mẹ bị dị ứng thì tỷ lệ dị ứng thức ăn của trẻ chỉ ở
mức 20%. Nếu một trong hai người mắc phải chứng bệnh đó, thì tỷ lệ
dị ứng ở trẻ lã 40% . Còn nếu cả hai bổ mẹ đều bị đi ứng: thì tỷ lệ này
ở trẻ lên tới 60%° (Hồng Nga, Theo Elle, số 27/8/1998)

Đoạn này có thể được phân tích theo cấu trúc logic như sau:

- Luận điểm: Trẻ sơ sinh mắc phải căn bệnh dị ứng thức ăn không
hoàn toàn do lỗi về sự chăm sóc người mẹ mà phụ thuộc chủ yếu
vào thể trạng của cha mẹ.

- Luận cứ: Nếu không người nào trong hai bố mẹ bị dị ứng thì
tỷ lệ dị ứng thức ăn của trẻ chỉ ở mức 20%. Nếu một trong hai
người mắc phải chứng bệnh đó, thì tỷ lệ dị ứng ở trẻ là 40%.
Còn nếu cả hai bố mẹ đều bị dị ứng, thì tỷ lệ này ở tre lên tới
60%?
 - Phương pháp: Tác giả sử dụng phương pháp suy luận là quy
nạp; Phương pháp thu thập thông tin: tác giả không công bố.
b. Luận cứ
Dể chứng minh luận điểm khoa học người nghiên cứu cần có hai loại
luận cứ:
- Luận cứ lý thuyết là các luận điểm khoa học đã được chứng
minh ,các tiên đề định lý ,định luật ,quy luật dã được khoa học
chứng minh là đúng.Luận cứ lý thuyết được khai thác từ tài
liệu công trình khoa học từ các đồng nghiệp đi trước.Nó giúp
ta tiết kiệm thời gian để chứng minh lại những gì đã được
chúng minh.
- Luận cứ thực tiến được thu thập từ trong thực tế bằng cách
quan sát ,thực nghiệm ,phỏng vấn ,điều tra hoặc khai thác từ
các công trình nghiên cứu của đồng nghiệp
Luận cứ có thể được dùng để chứng minh hoặc bác bỏ luận điểm .Dù
được chứng minh hay bác bỏ thì đều có nghĩa “một giả thuyết được
chứng minh”.Điều đó có nghĩa trong khoa học không tồn tại hoặc tồn
tại bản chất như đã nêu trong giả thuyết.
c. Phương pháp hình thành và sử dụng luận cứ
Phương pháp thu thập thông tin có vai trò quyết định đến độ tin cậy
của luận cứ .Sự cân nhắc để có thể có thông tin tin cậy được gọi là
tiếp cận
Tiếp cận là tìm chỗ đứn quan sát sự kiện tìm cách thức xem xét sự
kiện .Tùy thuộc vào phương pháp tiếp cận được chọn mà sự kiện có
thể xem xét một cách toàn diện hoặc phiến diện.Ví dụ tiếp cận lịch
sự,tiếp cận logic,tiếp cận hệ thống,..
Các bước tìm kiếm và chứng minh luận cứ:
Bước Công việc
1 Chọn mẫu để hình thành luận cứ
2 Đặt giả thuyết nghiên cứu
3 Lựa chọn cách tiếp cận (để thu thập thông tin)
4 Lựa chọn phương pháp thu thập thông tin
5 Chứng minh luận cứ (lý thuyết/thực tế)
6 Biện luận
d. Thông tin và phương pháp thu thập thông tin.
Phương pháp thu thập thông tin mà người nghiên cứu trực tiếp làm
việc trên đối tượng khảo sát:
- Nghiên cứu tài liệu hoặc phỏng vấn để kế thừa những thành
tựu mà các đồng nghiệp đã đạt được trong nghiên cứu.
- Trực tiếp quan sát trên đối tượng khảo sát ngay tại thời điểm
diễn ra những quá trình mà người nghiên cứu có thể sử dụng
làm luận cứ.
- Tiến hành các hoạt động thức nghiệm trực tiếp trên đói tượng
khảo sát hoặc trên mô hình tương tự.
- Thực hiện các trắc nghiệm trên đối tượng khảo sát để thu thập
các thông tin phản ứng từ đối tượng khảo sát

Trong nhiều trường hợp người nghiên cứu không thể trực tiếp thu thập
thông tin trên đối tượng khảo sát.Khi đó, người nghiên cứu phải thu
thập thông bằng phương pháp chuyên gia.

Phương pháp chuyên gia bao gồm:

- Phỏng vấn những người có am hiểu hoặc có liên quan đến
những thông tin về sự kiện khoa học
- Gửi phiếu điều tra để thu thập thông tin liên quan đến sự kiện
khoa học.
- Thạo luận dưới các hình thức họi nghị khoa học.