‫ژمارەناسیی‬

‫ژمارەکان بەتەنها ئەو ڕەقەمە ئاساییانە نین‪ ،‬کە ئێمە ڕۆژانە دەیانبین‪،‬‬
‫ت وێژەرانی ب واری ژمارەناسی ل ەالیان وای ە‪ ،‬ژمارەک ان ک ۆدی‬
‫گەردونن‪ ،‬بە دەستپێڕاگەیشتن ب ەم زانس تە دەت وانین هەن دێ دەرگ ای‬
‫داخراوی گەردوون بکەینەوە‪ ...‬چۆن؟ لەگەڵم بن لەم بەرنامەیەدا ئەم‬
‫باسە ڕوون دەکەینەوە‪..‬‬

‫ژمارەناس یی ڕێگای ەکی فەلس ەفیی‪ ،‬عیرف انیی‪ ،‬ماتماتیکیی ە‪ ،‬بۆ‬

‫تێگەیشتن و لێکۆڵینەوە لە نهێ نی ژمارەک ان و پەیوەن دیان بە ژی ان و‬
‫گەردوونەوە‪ ،‬بەپێی پۆلێن‪ :‬زڕەزانستە‪ ،‬واتا نە زانست بە ش ێوەیەکی‬
‫ڕەها ڕەتیدەکاتەوە‪ ،‬نە دەیس ەلمێنێت‪ ...‬س ەری گ ەورەی ئ ەم زانس تە‬
‫زانای ماتماتیکزانی یۆنانی فیساگۆرسە کە ساڵی ‪ ٤٩٥‬پ‪.‬ز مردووە‪.‬‬

‫فیساگۆرس دەڵێت (ژمارەکان هیچ نین جگە لە زمانی گ ەردوون‪ ،‬ک ە‬

‫خالیق پێی بەخشیوین بۆ سەلماندنی حەقیقەت)‪.‬‬
‫هەروەها دەڵێت‪:‬‬
‫(من پێم وایە ه ەموو شتێک ل ەم ژیان ەدا پەیوەندی بە ژمارەکان ەوە‬
‫هەیە‪ ،‬ت ەنها شتێک ک ە پێویستە بیک ەین گ ەڕان و دۆزین ەوە و‬
‫تێگەیشتنە لە نهێنییەکانی ئەم پەیوەندییە)‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫میسر و بابل ئ ەو شوێنانەن ک ە دەوترێت س ەرەتاییترین تۆم ارە‬
‫نووسراوەکانی ژمارەناسییان تێدا دۆزراوەتەوە‪.‬‬

‫با بزانین ژمارەناسیی چۆن ئیش دەکات؟‬

‫ل ەم زانس تەدا ه ەر پیتێک بەهای ەکی بە ژم ارە هەی ە‪ ،‬وەک ل ەم‬
‫خشتەیەی پیتەکانی زمانی عەرەبیدا دەیبینن‪:‬‬

‫لە ژمارەناس یدا ه ەر پیتێک لە هەری ەک لە زمانەکان دا بۆ نمونە‬

‫عیبری و یۆنانی و بەهایەکی هەیە هەروەک لەم خشتەیەدا دەیبین‪:‬‬

‫با نمونیەک لە زمانی عەرەبی لە قورئاندا وەربگرین‪:‬‬

‫بۆ نمونە‪ :‬ك ۆی ژم ارەی پیت ەكانی وش ەی هللا لە ڕێگ ەی ژم ارە‬
‫ناسییەوە شیبکەینەوە‬
‫ەللا‪ :‬لە چوار پیت پێت پێک دێت‬
‫هەری ەک ل ەم پیتانە ب ەپێی خش تەی ژمارەناسی ح روفی ئەبج ەدی‬
‫بەهایەکی بە ژمارە هەیە‪ ،‬با تەماشا بکەین‬
‫ا=‪1‬‬
‫ل=‪23‬‬
‫‪2‬‬
 ‫دیسان‪ ،‬ل=‪23‬‬
‫ه=‪26‬‬
‫ئێستا با کۆی ژمارەکانی پیتەکانی وشەی ەللا کۆبکەینەوە‪:‬‬
‫ا=‪ +1‬ل=‪ +23‬ل=‪ +23‬ه=‪26‬‬
‫دەبینین سەرجەمی کۆی پیتەکانی ەللا دەکاتە ژمارە ‪٧٣‬‬
‫ئێس تا ئ ەم ئەنجام ەی دەس تمان ک ەوتووە دوو ژمارەی ە‪ ،‬ئ ەم دوو‬
‫ژمارەیە کۆدەکەینەوە‪= ٧+٣ ،‬دەکاتە ‪١٠‬‬
‫ئ ەم ئەنجام ەی دەس تمان ک ەوتووە دیس ان دوو ژمارەی ە‪ ،‬کۆی ان‬
‫دەکەیەنەوە بەم شێوەیە‪:‬‬
‫‪= ١+٠‬دەکاتە ‪١‬‬
‫واتا ژمارەناسی دەیسەلمێنێت کە وشەی هللا واتا ‪١‬‬
‫بۆیە قورئان دەڵێت قل هو هللا احد واتە بڵێ خودا یەكە‪.‬‬

‫لەالی ەكیترەوە س ەرنجڕاکێش دەبێت بۆت ان ئەگ ەر ب زانن لە ه ەموو‬

‫قورئان دا ‪ 2395‬ج ار وش ەی هللا ه اتووە كە ك ۆی ژمارەک انی ئ ەم‬
‫ژمارە چوار خانەییە کۆبکەینەوە ئەمیش دەكاتە ‪ ١‬چۆن؟‬
‫با کۆی بکەینەوە‪:‬‬
‫‪2395‬‬
‫‪19 =2+3+9+5‬‬
‫‪3‬‬
‫ئێس تا ئ ەم ژم ارە دووخانەی ەی دەس تمان ک ەوتووە بەیەک ەوە کۆی ان‬
‫دەکەینەوە‪:‬‬
‫‪10=9+1‬‬
‫دەکاتە ‪ ،١٠‬دیسان ئەم دووژمارەیەش پێکەوە کۆدەکەینەوە‬
‫‪1 =1+0‬‬
‫دەبینین دەکاتە ‪١‬‬
‫ژمارەناسی دەیسەلمێنێت دان انی وش ەی ەللا لە قورئان دا دەاللەتە لە ‪١‬‬
‫ئەوەی تەواوی کتێبە پیرۆزەکە جەختی لێدەکاتەوە کە خودا یەکە‪.‬‬
‫وحده و الشریکه لە‬

‫ژمارە ناسی و زنایانی زانست‬

‫كاتێك لە‪ 3‬و ‪ 6‬و ‪ 9‬ی س ێپتەمبەری ‪ 1899‬س ێجار زەمینل ەرزە‬
‫كۆلۆرادۆی هەژاند‪ ،‬یەكێك لە گەورەترین و ب ەناوبانگترین زاناك انی‬
‫فیزیا و كارەبا و داهێن ەری زی اتر لە ‪ 700‬داهێن انی گ ەورە ب ەناوی‬
‫(نیكۆال تێسال)‪ ،‬پەی بەوە ب رد كە دەبێت نهێنی ەك ل ەم سێ ژمارەی ەدا‬
‫هەبێت‪ .‬پاش سااڵنێك لێكۆڵینەوە و تاقیكردنەوەی زانستی‪ ،‬بڕوای ئەو‬
‫بە نهێنی شاراوەی ژمارەكان وایكرد هەر كاتێك لە ئوتێلێك دەمای ەوە‪،‬‬
‫‪ 3‬ج ار بە دەوری ئوتێلەك ەدا دەس وڕایەوە و هەمیشە لە ژووری‬
‫ژمارە ‪ 9‬دەمایەوە‪ .‬تێسال لەو تەمەنە كەمەی هەیبوو نهێ نی گ ەورەی‬
‫لەسەر ژمارەكان ئاشكراكرد‪ .‬زۆرینەی داهێنانەكانی خۆی لە بواری‬
‫‪4‬‬
‫موگناتیس و كارەبادا لەسەر بن ەمای نهێ نی ژمارەك ان بنی ات ن ابوو‪.‬‬
‫نەك هەر تێسال بەڵكو كەسانی دیكەی وەكو فیساگۆرس و ئۆگەستین و‬
‫ڕان دی پ اول و س ێر توم اس ب راون و م اركۆ ڕۆبی نیش باس یان لە‬
‫گ رنگی و مان ای ن اوەكی ژمارەك ان ك ردووە بەتایب ەت ژمارەك انی‬
‫وەكو ‪ 3‬و ‪ 6‬و ‪ 9‬و پێیان وابووە ژمارە بە گشتی و ئ ەو سێ ژمارەیە‬
‫بەتایبەتی لە فێڵدەكانی تری وزەی گەردوونیدا ك ار لە وزەی جیه انی‬
‫ماددی دەك ەن و زۆر شت بە م رۆڤ دەڵێن ئەگ ەر م رۆڤ بەڕاس تی‬
‫تێیان بگات و گوێیان لێبگرێت‪.‬‬

‫بۆ نمونە ئەگەر باس لە نهێنی ژمارەی نۆ بكەین‪:‬‬

‫ئەگەر ژمارەكان كۆبكەینەوە بۆ یەك ژمارەیی‪ ،‬ئەوا دەبینین‪:‬‬
‫بازنە كە ‪ 360‬پلەیە دەكاتە ژمارە ‪9‬‬
‫بەو شێوەیەی كە ‪9 =3+6+0‬‬
‫نیو بازنە كە ‪ 180‬پلەیە دەكاتە ‪9‬‬
‫بەو شێوەیەی كە ‪9=0+8+1‬‬
‫یەك لەسەر چواری بازنە كە ‪ 90‬پلەیە دەكاتە ‪9‬‬
‫بەو شێوەیەی كە ‪9=0+9‬‬
‫یەك لەسەر هەشتی بازنە كە ‪ 45‬پلەیە دەكاتە ‪9‬‬
‫بەو شێوەیەی كە ‪9 =4+5‬‬
‫‪5‬‬
 ‫یاخود ئەگەر ژمارە ‪ 9‬لەگەڵ خۆی لێكبدرێت هەر ‪ 9‬دەكات‪:‬‬
‫‪81 =9*9‬‬
‫‪ 9=8+1‬وە ئەگەر بەم شێوەیە تا ناكۆتا بەردەوام بین‪ ،‬هەر دەكاتەوە‬
‫‪ 9‬بۆ نمونە ‪6561=81*81‬‬
‫واتە ‪9 =6+5+6+1‬‬
‫‪43046721 =6561*6561‬‬
‫واتە ‪27 =4+3+0+4+6+7+2+1‬‬
‫دواتر ‪9=7+2‬‬
‫یەكێكی تر لە نهێنیەكانی ژمارە ‪ 9‬ئەوەیە كە لەگەڵ هەر ژمارەیەك‬
‫كۆی بكەیتەوە هەرئەو ژمارەیەی کە ‪٩‬ت لەگەڵ کۆکردۆتەوە‪ ،‬بۆ‬
‫نمونە ‪12=3+9‬‬
‫دواتر ‪14=5+9 3 =2+1‬‬
‫دواتر ‪16=7+9 5 =1+4‬‬
‫دواتر ‪ 7 =1+6‬بەاڵم ئەمە ژمارەكانی دیكە ناگرێتەوە‪ ،‬بۆ نمونە‬
‫‪ 13=8+5‬واتە ‪ 4=1+3‬ئەمەش مانای ئەوەیە نەمانتوانی هەمان‬
‫ژمارەمان دەستبكەوێتەوە و لێرەوەبوو كە تێسال دەیوت ژمارە ‪ 9‬لە‬
‫هەموو شوێنێكە و لە هیچ شوێنێكیش نیە‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫یاخود‪ :‬لە ڕۆژێكدا ‪ 1440‬خولەكمان هەیە كە كۆی ژمارەكانی‬
‫دەكاتەوە ‪ 9‬لە هەفتەیەكدا ‪( 10080‬دە هەزار و هەشتا) خولەكمان‬
‫هەیە كە كۆی ژمارەكانی دەكاتەوە ‪ 9‬لە ساڵێكدا ‪( 525600‬پێنج‬
‫سەد و بیست و پێنج هەزار و شەش سەد) خولەكمان هەیە كە كۆی‬
‫ژمارەكانی دەكاتە ‪ 9‬لە ساڵێكدا ‪( 31536000‬سی و یەک میلیۆن و‬
‫پێنج سەد و سی و شەش هەزار) چركەمان هەیە لە كە كۆی‬
‫ژمارەكانی دەكاتە ‪9‬‬

‫زانستی ژمارەناسی كە لە كۆنەوە تا ئێستاش كەسانێكی زۆر لە‬

‫زانایان و لێكۆڵەران بڕوایان پێیەتی‪ ،‬باس لەوە دەكات كە هەر‬
‫ژمارەیەك مانا و كاریگەری تایبەتی خۆی هەیە و ئەم كاریگەریەش‬
‫لەسەر وزەی مرۆڤ و وزەی گەردوون كار دەكات‪ .‬مادام هەموو‬
‫دونیا بە ئێمەشەوە لە وزە و فۆتۆناتی وزە دروستبووین‪ ،‬ژمارەش‬
‫دەتوانێت كار لە جوڵەی وزە و ئاڕاستەكردنی بكات‪ .‬كەواتە ژمارە‬
‫دەتوانێت لە ژیانی ئێمەدا سەرسوڕمانی گەورە بخولقێنێت و تەنانەت‬
‫لێكۆڵەرانی نوممەرۆلۆژی دەڵێن ژمارەناسی ڕێگەیەكە بۆ‬
‫خودناسین‪ .‬هۆكاری ئەمەش ئەوەیە كە ژمارە دەتوانێت كۆدەكانی‬
‫وزەمان بۆ بكاتەوەو ئێمەش لەڕێگەی ئەو كۆدانەوە كار لەسەر ئێستا‬
‫و داهاتوومان بكەین‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫بەم شێوەیە ژمارەكان دەتوانن یارمەتیمان ب دەن بۆ ئ ەوەی كۆدەك انی‬
‫ژی انی خۆم ان بخوێنین ەوە‪ .‬ئەمە ت ەنها نمونەی ەكی زۆر س ادەبوو لە‬
‫سەر ژمارەكان‪ .‬هەروەها دەوترێت هەر كەسەو بە پێی ناوەكەی ی ان‬
‫ك اتی لەدایكبوونەك ەی ژمارەی ەكی هەیە كە ئ ەو ژمارەیە ژم ارەی‬
‫بەختی ئ ەوە‪ .‬وتراویشە كاتێك ژمارەی ەك زۆر لە ژیانتا دووب ارە‬
‫دەبێتەوە‪ ،‬دەبێت بزانیت لەم زانستەدا ئەو ژمارەیە مان ای چی ە‪ ،‬كاتێك‬
‫ماناكەیت بۆ دەركەوت‪ ،‬بزانە كە ئەوە خودا ی ان گەردوونە دەی ەوێت‬
‫لەو ڕێگەیەوە شتێكت پێ بڵێت و دەبێت گوێی لێبگریت‪.‬‬

‫ژمارە و ئایینەكان‪:‬‬
‫ئایینەكان لە كۆن و نوێدا زۆریان باس لە گرنگی ژمارەك ان ك ردووە‬
‫و ئ ەوانیان وەكو ك ۆد ب ەكارهێناوە‪ .‬بۆ نمونە میس ریە كۆن ەكان و‬
‫بابلی ەكان و ئاش وری و جووەک ان و چی نی و هیندی ەكان و تەنان ەت‬
‫یۆنانی ەكانیش بەه ەمان ش ێوە گ رنگی زۆری ان بە ژمارەك ان داوە‪.‬‬
‫فیساگۆری ژمارە ‪ 5‬ی بە ژمارەی كەماڵ ناساندووە و ژمارە ‪ 8‬ی بە‬
‫ژمارەی عیشق باسكردووە و نازناوی (تێتراچیتس)ی پێداوە‪ .‬ئەرستۆ‬
‫پ ێیوابووە ژم ارە ‪ 5‬نوێن ەری بۆش اییە كە گ ەورەترین ڕەگ ەزی‬
‫دروستكەری گەردوونە‪.‬‬

‫ژمارە لە تەوراتدا‬

‫‪8‬‬
‫ژمارە ‪ 9‬لە پەیمانی كۆن واتە تەوراتدا پیرۆزە و ژمارەی ك ەماڵ و‬
‫تەواوێتیە‪ .‬ژمارەی ‪ 7‬هێمایە بۆ كەماڵی ڕۆحانی و ژمارە ‪ 6‬ئاماژەیە‬
‫بۆ ئیگۆ و ژمارە سێ ئاماژەیە بۆ مەعریفەی م رۆڤ‪ .‬بۆ نمونە كاتێك‬
‫چاپتەری یەكی جامیعی سولەیمان دەخوێنینەوە‪ ،‬دەبینی لە ‪ 18‬ئای ەت‬
‫پێكه اتووە و ك ۆی ژمارەك انی دەكاتە ‪ .9‬نۆ ئاماژەیە بۆ ك ەماڵ و‬
‫تەواوبوون‪ .‬ئەو ‪ 18‬ئایەتەش باس لەوە دەكەن كە چۆن ببیتە خاوەنی‬
‫ك ەماڵی مەعریف ەت‪ .‬ش ایەنی باسە كە ژم ارەی پیت ەكانی وش ەی‬
‫(ئامین)یش كە وشەیەكی عیبریە هەر دەكاتە ‪ 9‬لەبەرئەوەیە لەكۆتایی‬
‫هەموو نزاكاندا دەوترێت ئامین‪.‬‬

‫ژمارە لە ئیسالمدا‬
‫گەلێك لە نوسەران و لێکۆڵەرانی ئیسالمی باس یان لە ژم ارە ك ردووە‬
‫بە تایبەت لە نێو قورئاندا و یەكێك لەوانە (قورتوبی)ە كە پێش س ەدان‬
‫س اڵ باسی ل ەم بابەتە ك ردووە‪ .‬بۆ نمون ەی ژم ارەی ‪ 7‬لە قورئان دا‬
‫نمونەمان زۆرە‪ ،‬بەاڵم دەتوانین بە كورتی باسی ئەمانە بكەین‪ :‬وشەی‬
‫دونیا ‪ 115‬جار لە قورئاندا هاتووە و وشەی (االخرە) بەهەمان شێوە‬
‫‪ 115‬جار هاتووە كە كۆی ژمارەكانی ان دەكاتە ‪ .7‬وش ەی عیسا ‪25‬‬
‫جار هاتوە كە ك ۆی ژمارەك انی دەكاتە ‪ 7‬وش ەی ئ ادەمیش ‪ 25‬ج ار‬
‫هاتووە كە كۆی ژمارەكانی دەكاتە ‪ 7‬و دەشزانین كە ئادەم لە حەوت ەم‬
‫ڕۆژی دروس تبوونی جیهان دا دروس تكراوە و لە قورئانیش دا وت راوە‬
‫دروستكردنی ئ ادەم و عیسا وەك ی ەكن الی خ ودا‪ .‬وش ەی فریش تە و‬
‫‪9‬‬
‫شەیتان لە قورئان دا هەریەك ەو ‪ 88‬ج ار ه اتوون كە ك ۆی ژم ارەی‬
‫ه ەر ی ەكێكیان دەكاتە ‪ 7‬وش ەی (الجه ر) ئەلج ەهر و (العالنی ە)‬
‫ئەلعەالنییە كە بە مانای نهێنی و ئاشكرادێن‪ ،‬هەر یەكەیان لە قورئان دا‬
‫‪ 16‬جار هاتوون كە كۆی ژمارەكانی ان دەكاتە ‪ 7‬وش ەكانی االنجی ل‪،‬‬
‫القران‪ ،‬االنسان‪ ،‬ابراهیم‪ ،‬صحف موسی‪ ،‬الشیتان و گ ەلێ وش ەی تر‬
‫هەموو لە ‪ 7‬پیت پێكهاتوون‪ .‬یەك ەم س ورەتی قورئ ان ‪ 7‬ئایەتە‪ .‬كۆتا‬
‫سورەتی قورئان ‪ 7‬ئایەتە‪.‬‬
‫‪ ٧‬دەرگای دۆزەخ هەیە ‪ 7‬ئاس مان و ‪ 7‬تەبەق ەی زەوی لە قورئان دا‬
‫باسیان ك راوە‪ .‬موس وڵمانەكان ل ەكاتی ح ەجكردن ‪ 7‬ج ار بە دەوری‬
‫كەعبەدا دەسوڕێنەوە و لە سەفا و مەڕواش ‪ 7‬جار هاتووچۆ دەك ەن‪.‬‬
‫ب ەم ش ێوەیەش لێكۆڵین ەوەی زۆر ك راوە لەس ەر ژمارەك ان لە نێو‬
‫قورئاندا و هەموویان دەرخەری ئەوەن كە ئیسالمیش وەكو ئایینەكانی‬
‫پێش خۆی گرنگی بە ژمارە داوە و بەالنی كەمەوە لێكۆڵینەوە لەس ەر‬
‫ژمارەكان لە قورئاندا بەڵگەی گرنگی ژمارەكانە لەو ئاینەدا‪.‬‬

‫ژمارە لە یۆگادا‬
‫یۆگی ەكان ب ەوە ناس راون كەس انی ئ ارام و پڕ خۆشەویس تین و ك ار‬
‫دەكەن بۆ ناسینی خودی خۆیان‪ .‬ئەوان رۆژانە ‪ 108‬جار ناوی خودا‬
‫دەڵێن ەوە كە ك ۆی ژمارەك انی دەكاتە ‪ .9‬ڕۆژانە ‪ 3‬ج ار ویس تە‬
‫دەروونییەكانی خۆیان دەڵێنەوە و كاتێك داوای شتێك دەك ەن سێ ج ار‬
‫دووب ارەی دەكەن ەوە ه ەروەها ئ ەوان لەڕێگ ەی ژم ارە و كات ەكانی‬
‫‪10‬‬
‫لەدایكبوونیان ەوە دەت وانن پێش هاتی ژی انی خۆی ان دیاریبك ەن و‬
‫ئاستەنگ و كێشەكانیان پێشتر ب بینن و ئەم ەش لە ك ردەی خۆناس یندا‬
‫هاوكاریان دەكات‪ .‬یۆگیەكان پێیانوایە ژمارە دەت وانێت ك ار لە وزەی‬
‫هەر كارێك بكات‪ .‬لەگەڵ ئەوەشدا هەندێكیان بەهیچ شێوەیەك بڕوایان‬
‫بە ژمارە نییە و هیچ شتێك نابەستنەوە بە ژمارەكانەوە‪.‬‬

‫ژمارە سیانزە‪ ،‬ژمارە شومەکە‪:‬‬

‫کاتێک کەسێک کارێکی بە زەحمەت بۆ دەک رێت ی ان ش تێک بە دڵی‬
‫ئەو نابێت دەڵێت‪ ":‬ناوچەوانم ژمارە سیانزەی لێنوسراوە"‪ .‬بۆی دەڵێن‬
‫ژم ارە س یانزە ش ومە؟ ئ ەم بیروب اوەڕە س ەرەتاکەی دەگەڕێت ەوە بۆ‬
‫ڕۆمانەکان و لەوێشەوە گواستراوەتەوە بۆ زۆر شوێنی دیکەی جیهان‬
‫و ئ ەمریکا و ب ەریتانیاش دوانن ل ەو ش وێنانەی کە ژم ارە س یانزە بە‬
‫ش وم دەبینن و ئەم ەش تا ئاس تی کەس ایەتی زۆر گ ەورەی تەنان ەت‬
‫سیاسی ئەو دوو واڵتە ڕۆشتووە‪ .‬فەیلەسوفانی ئیخوانولسەففا (اخ وان‬
‫الصفا) لەبارەی ژمارەکانەوە دەڵێن‪ :‬هیچ ڕێگەیەک نیە بۆ چوونە نێو‬
‫قوتابخان ەی حیکم ەت و دانایی ەوە ه ەتا ئ ەوەی م رۆڤ لە قۆن اغی‬
‫ئاژەڵی ەوە س ەرنەکەوێت بۆ قون اغی رۆح انیی ب وون‪ .‬ژمارەک ان‬
‫مانایان نیە بەاڵم لە تێکەڵکردن و بەکارهێنانیان‪ ،‬هێزی خۆیان نمایش‬
‫دەکەن و هاوکاری مرۆڤ دەکەن بۆ چ وون ب ەرەو ڕۆح انیی ب وون‪.‬‬
‫اخوانو سەفاییەکان بڕوایان بە کاریگەری ژمارەک ان ه ەبووە‪ ،‬ب ەاڵم‬
‫‪11‬‬
‫بڕوایان بەوە نەبووە کە ژمارەکان ش وم بن ی ان خ راپ وەک ئ ەوەی‬
‫کە هەن دێ لە خ ەڵکی تا ئێس تاش بڕوای ان پێی ەتی‪ ،‬بۆ نمونە وەکو‬
‫ژمارە ‪ ١٣‬کە هەندێک پێیان وایە ش ومەو بەتایب ەت ئەگ ەر لە ڕۆژی‬
‫هەینی دابێت کارەس ات ب ەدوای خۆی دا دەهێ نێت‪ ،‬ی ان ل ەکاتی بۆن ەو‬
‫کۆبوونەوەکاندا بۆ کۆتا کەس ساڵ تێناپەڕێت کە کارەس ات دەهێ نێت‪.‬‬
‫بەاڵم ڕاس تیەکەی ئەوەیە لە زانس تی نومەرۆلۆجی دا هیچ ش تێک ل ەم‬
‫بارایەوە نیە و تەنها ئاماژەیەک بوونی ه ەبێت لە ئەستێرەناس یدایە کە‬
‫پێیوایە ژم ارە س یانزە پەیوەس تە بە هەس ارەی (ئۆران وس)ەوەو ئ ەو‬
‫هەس ارەیەش هەس ارەی گ ۆڕان و س وپڕایزەکانە و ئ ەم گۆڕانان ەش‬
‫مەرج نیە خراپ بن‪ .‬بەاڵم ئەوەش بزانین لەبەرابەر شومیی ژمارەی‬
‫س یانزە‪ ،‬لە نومەرۆلۆژی دا باسی ژم ارەی خۆشەویس تی ک راوە‪.‬‬
‫فەیلەسوفی گەورەی ئیسالمی ئیبن خەلدون باس لە دوو ژمارە دەکات‬
‫کە بە ژمارەک انی خۆشەویس تی دەناس رێن‪ .‬دیک ارتی فەیلەس وفی‬
‫ئ ەڵمانی و لێۆن اردۆ ئ ەویڵر و لیۆن اردۆ ی وجین و فیس اگۆرس و‬
‫ئ ەفاڵتون گ ەلێ لە بیرک اریزان و پزیش کە کۆن ەکانی وەکو ث ابت‬
‫الحرانی کە ‪ ٨٢٦‬ی زاینیدا ژیاوە‪ ،‬باس یان لە ژم ارەی خۆشەویس تی‬
‫کردووە‪.‬‬

‫ژمارەکانی خۆشەویستی چین؟‬

‫بڕوای ەک هەیە دەوت رێت ئەگ ەر ژم ارە ‪ ٢٢٠‬کە بە پ ێی حس اباتی‬
‫ئەبج ەدی دەبێتە وش ەی(ڕەک) و ژم ارە ‪ ٢٨٤‬کە ب ەپێی ه ەمان‬
‫‪12‬‬
‫حسابات دەبێتە وشەی (ڕەفد) لەسەر جلەکانت یان لەس ەر لەشت ی ان‬
‫ه ەر کاغ ەزێک بنوس یت و ل ەگیرفانتی دابن ێیت‪ ،‬ئ ەوا خۆشەویست‬
‫دەبیت و لەرەی وزەیی ئەو ژمارەیە وا دەکات کارەک انت ل ەالی ئ ەو‬
‫کەسەی دەچیتە الی‪ ،‬مەیسەر ببن و کەس دەست ن ەنێت بە ڕووت ەوە‪.‬‬
‫لەگەڵ ئەوەدا کە هێزی ئەم دوو ژمارەیە تاقیکراوەت ەوە‪ ،‬ب ەاڵم هێشتا‬
‫هەن دێک پێی ان وایە کە ب ڕوای ب ەهێزی م رۆڤ ب ەو ژمارەیەیە وا‬
‫دەکات مرۆڤەکە ببێتە خاوەنی متمانەب ەخۆبوون و ه ێزێکی دەروونی‬
‫وا کە بت وانێت بەرامبەرەک ەی داگیربک ات و ئەمە واتە هێزەکە لە‬
‫خودی مرۆڤەکەدایە نەک لە ژمارەکەدا‪.‬‬

‫ژمارەناسیی جەخت لەوە دەکاتەوە کە لە گەردووندا ه ەر ژمارەی ەک‬

‫لەرەرێکی تایبەتی خۆی هەیە‬

‫بێگومان هەر زانستێک دوو دیوی هەیە بۆ بەکارهێنان‪ ،‬دیوێکی باش‬

‫و دیوێکی خراپ‪ .‬دیوە باشەکەی زانستی تەکن ەلۆژیا بۆ ئاس انکردنی‬
‫ژیانی مرۆڤەو دیوە خراپەکەشی بۆ جەنگ و یەکتر کوشتنە‪ .‬زانس تی‬
‫ژمارەناسییش بەهەمان شێوە دیوێکی بۆ خۆناسی و دیوەکەی تری بۆ‬
‫ئ ازاردان و ب ەکارهێنانی ئ ەوانی ت رە‪ .‬ش اراوەیی ئ ەم زانس تەش بۆ‬
‫هەزاران س اڵ هۆکارەک ەی ئ ەوەبووە کە لە دەس تی کەس انی خ راپ‬
‫بیپارێزن‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫ب ەاڵم بە دەرک ەوتنی نوس ین و باڵوبوون ەوەی بۆ نمونە بڕێک ک تێب‬
‫لەسەر سیحر و جادوو‪ ،‬وایک ردووە هەن دێک خ ەڵک س ودی خ راپ‬
‫ل ەم زانس تە وەربگ رن‪ .‬لە نمون ەی ئ ەو کتێبان ەش زۆرن کە لە‬
‫س ەدەکانی ‪ ١٢‬و ‪ ١٣‬ی زایینی دا و بەتایب ەت لە کلت وری ڕۆژاوادا‬
‫نوس راون‪ .‬ئ ەم کتێبانە ه ەموویان لە جیه انی ئیس المی و جیه انی‬
‫مەس یحیەتدا قەدەغ ەن‪ ،‬چونکە گ ەورەترین س ەرچاوەی ف ێرکردنی‬
‫سیحر و جادوون‪ .‬بەداخەوە ئێستا کەسانێک بێ شارەزایی ت ەواو ل ەم‬
‫زانس تە دەست دەدەنە ک ردنی هەن دێ ک ار کە بە زی انی خۆی ان و‬
‫خەڵکیش کۆتایی دێت‪ ،‬چونکە ئەم زانستە سااڵنێک شارەزایی دەوێت‬
‫بۆ ئەوەی بتوانیت لە بنەماو وردەکاریەکانی شارەزابیت‪.‬‬
‫دەتوانین پێکەوە هەندێ لەو نوسینە کۆنانە ببینین‪:‬‬

‫بەم جۆرە ئەگەرچی ژمارەناسیی ت ەنها بەشی س یحر و ج ادوو نیی ە‪،‬‬
‫ب ەاڵم هیچ ج ادوو و جادووگ ەرێک نییە بێ ف ێربوونی ژمارەناسی‬
‫بت وانێت کاربک ات‪ ....‬لەوانەیە ڕێک ەوتتان ک ردبێت دوعای ەک‪،‬‬
‫نووشتیەک‪ ،‬جادویی ەکتان کردبێت ەوە و دەبینن لەناوی دا ژم ارە و پیت‬
‫بەشێوەیەکی تێکەڵ و پێکەڵ هەیە کە ناخوێندرێتەوە‪.‬‬

‫ئ ەو ژم ارە و پیتانە بە پ ێی زانس تی ژمارەناس یی بۆ ڕاکێش ان ی ان‬

‫دوورخستنەوەی کەسێک‪ ،‬شتێک‪ ،‬خواست و ئاواتێک نووسراوە‪ ،‬کە‬
‫باوەڕ وایە دەتوانێت کار لە وزەی گ ەردوونی بک ات بۆ س ەر م اددە‪،‬‬
‫بەو ش ێوەیەی لە مەبەس تی جادووگەرەکە و جادوودۆس تەکەدا ه ەی‪.‬‬
‫شارەزایانی ژمارەناسیی پێشنیار دەک ەن‪ ،‬خۆت ان بپ ارێزن لە ه ەوڵی‬
‫‪14‬‬
‫خوێندن ەوەی ئ ەو پیت و ژماران ەی بەڕێک ەوت لە جادووەکان دا‬
‫دەی انبینن‪ ،‬چونکە ڕەنگە ک ۆدێکی گ ەردوونی بەس ەرتدا بکات ەوە کە‬
‫ببێتە سەریەشەی گەورەت بۆت‪.‬‬

‫ناو کاریگەریی ەکی گ ەورەی لەس ەر ژی انی ئینس ان هەی ە‪ ،‬تەنان ەت‬
‫هەندێک لە ڕۆحانییە گ ەورەکان‪ ،‬پێش نیاری گۆڕی نی ن او بۆ هەن دێ‬
‫ک ەس لە بارودۆخە چارەس ەرنەکراوەکاندا دەک ەن‪ ،‬چونکە دەزانن‬
‫ناوەکان لە پیت پێکه اتوون و پیت ەکان ب ەهای ژمارەیی ان هەیە و ئ ەم‬
‫ژمارانە لەگەڵ کۆدەکانی گەردووندا لە پەیوەندیدان‪،‬‬
‫لە کۆتایی هەشتاکاندا کچێکی کورد نەخۆشییەکی س ەیر و بێ پێش ینە‬
‫دەگ رێت‪ ،‬سەریەش ەیەکی زۆری ه ەبوو‪ ،‬تەنان ەت ئەوکاتە دەیبەنە‬
‫بەغ داد چارەس ەری ن ابێت! ئ ەم کچە نەخۆشە دەبەنە الی زان ای‬
‫گەورەی ک وردی تەریق ەتی نەقش بەندی ش ێخ عوس مانی بی ارە‪ ،‬ئ ەو‬
‫دەستبەجێ لەدوای پرسینی ناوەکەی داوای ک رد ناوەک ەی بگ ۆڕن بۆ‬
‫ن اوێکی تر کە خ ۆی پێش نیاری ک رد‪ ،‬بە گۆڕی نی ناوەک ەی‪ ،‬دوای‬
‫ماوەیەک کچەکە سەریەشەکەی نامێنێت و بەتەواوی چ اک دەبێت ەوە‪،‬‬
‫ڕەنگە زانست بە شێوەیەکی کۆنکرێتی ئەمە نەس ەلمێنێت‪ ،‬ب ەاڵم ئ ەم‬
‫ڕووداێک بوو کە من بە چاوی خۆم بینیم!‬

‫‪15‬‬
‫ماوەتەوە بپرس ین‪ .....‬ئایە ه ەر بە ڕاس تی ژم ارە چی ە؟ ئایە ژم ارە‬
‫كۆدە؟ ئەم كۆدانە دەت وانین ڕێنوێ نی ئێمە بك ەن بۆ ناس ینی خۆم ان و‬
‫ت ەنگو چەلەم ەكانی س ەر ڕێگ ەمان؟ ئایا ژم ارە كاریگ ەری هەیە‬
‫لەس ەر وزەی لەشی م رۆڤ و وزەی ئ ەم گەردوونە گەورەی ەی كە‬
‫ئێمەی تێدا دەژین؟ ئەگەر هەیەتی بۆچی زانستی نوم ەرۆلۆجی وەكو‬
‫زانس تێكی ت ەواو ناس ەلمێنرێت و دانی پێ دانانرێت لەالی ەن زانس تی‬
‫نوێ وە‪ .‬ئەگ ەر كاریگەریشی نی ە‪ ،‬ب ۆچی فەیلەس وف و زاناگ ەلێكی‬
‫گەورە لە جیهاندا باسیدەكەن و كاری پێدەكەن و ژیانی خۆیانی لەسەر‬
‫بنی ات دەنێن؟ باش ترە لە خۆم ان بپرس ین ئایا ش تگەلێك هەیە لەس ەر‬
‫ژمارە كە ئێمە نەیزانین و بمانەوێت بیزانین؟ ئایە ئێمە ه ەموو ش تێك‬
‫لەم گەردوونەدا دەزانین‪..‬؟!‬

‫بەرنامەی داهاتوو‪ ،‬شتێکی سەرنجڕاکێشترم بۆ ئامادەکردوون‪.‬‬

‫‪16‬‬