1

2
 ‫فهرست مطالب‬
‫صفحات‬ ‫عناوین‬

‫سرمقاله‪ /‬د رحمت او برکت میاشت‬

‫‪2‬‬ ‫قال الله تعالی‪:‬‬
‫ادارة مجله‬
‫‪3‬‬ ‫د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزیرد سعودی عربستان له …‬ ‫ﭽ ُق ْل َه ْل ِم ْن ُش َركَائِك ُْم َم ْن َي ْه ِدِ ِِلَدا الْ َقد‬
‫‪4‬‬ ‫د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزیر د أمیرالمؤمنینحفظه الله…‬
‫دن َي ْه ِدِ ِِلَدا الْ َقد‬ ‫ِ ِ‬
‫ُق ِل ال َّل ُه َي ْهِ ل ْل َقد ََ ََ ََ ْ‬
‫د روژې احکام‬
‫ََ َح ُّ ََ ْن ُيتَّبَ َع ََ َّم ْن ََل َي ِهِ ِ ِ ََّل ََ ْن ُي ْهَِ ىﭼ ‪.‬‬
‫‪11 -5‬‬
‫دعلمي مجمع ریاست‬
‫د روژې حکمتونه او احکام‬
‫‪15 -11‬‬
‫استاد محسن حنیف‬ ‫ديني‪ ،‬علـمي‪ ،‬تحــقيقي‪ ،‬اجتماعي او سياسي‬
‫خصايص روزۀ ماه رمضان‬ ‫مياشتنۍ خپرونه‬
‫‪11 -11‬‬
‫استاد زین العابدین کوشان‬
‫ویژګي های ماه مبارک رمضان ‪ /‬قسمت اول‬
‫د ارشاد‪ ،‬حـج او اوقـافو وزیر‬
‫‪21 - 11‬‬
‫استاد محمد شریف رباطی‬ ‫شیخ الحدیث دکتور نور محمد ثاقب‬
‫د رمضان المبارک فضيلتونه او ګټې‬
‫‪25 -22‬‬ ‫ترنظر الندې‬
‫مولوی نورالله صافی‬
‫نقش و اهمیت فردی و اجتماعی روزه‬ ‫د امتیاز خاوند‪ :‬د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزارت‬
‫‪21 -21‬‬
‫مفتی دوست محمد منیب‬
‫د روژې آداب او فضايل ‪ /‬لومړۍ برخه‬ ‫مدیر مسئول‬
‫‪31 - 21‬‬
‫شيخ فريد الله ازهری‬ ‫مولوی عنایت الله شریفی‬
‫د روژې مبارکه مياشت او زکات‬ ‫سکرتر مسئول‬
‫‪34 -32‬‬
‫شاه محمود درویش‬ ‫سید مسلم شاه اسدی‬
‫فوايد روزه ماه مبارک رمضان‬
‫‪31 -31‬‬
‫عبدالرحمن حازم‬ ‫هیئت تحریر‬
‫د روژې روحاني او ټولنيزې ګټې ‪...‬‬ ‫‪ -1‬فضل محمد حسینی‬
‫‪41 -31‬‬
‫محمد یوسف صدیقی‬ ‫‪ -2‬مولوی عبدالولی حقانی‬
‫رمضان ماه نزول قرآن‬ ‫‪ -3‬استاد محمدشریف رباطی‬
‫‪41 -42‬‬
‫استاد سید نصیر هاشمی‬ ‫‪ -4‬ناصرالدین دریز‬
‫فضائل ماه رمضان‬ ‫‪ -5‬مولوی عبدالصبور فاروق‬
‫‪41 -44‬‬
‫مولوی عبداالحد‬
‫مطابق ‪ 3113‬هـ ل‬ ‫د تأسیس کال ‪ 3132‬هـ‬
‫د نيالگيو کښينول او د هيواد سمسورتيا‬
‫‪51 - 41‬‬
‫استاد صافی هیواد پال‬ ‫د مـجـلې دويـــمه دوره‪ ،‬شـــلم کـال‪ ،‬اولـــه‬
‫رمضان حامل فضايل و ارزش ها‬ ‫ګـڼه د ‪ 3441‬هــ کــال د رمضــان المــبارک‬
‫‪53- 51‬‬
‫عبدالحق حبیبی صالحی‬
‫ميـاشــت د ‪ 3443‬هــ ل کـال د حمـل او ثـور‬
‫برکات و آثار ماه صیام ‪ /‬قسمت اول‬
‫‪51 - 54‬‬
‫مولوی عنایت الله شریفی‬ ‫مياشت‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫کار کردها و گزارش ها‬
‫‪13 -54‬‬
‫خبرنگار مجله‬ ‫د چاپ شمېر‪2444 :‬‬
‫وړيا ويشل کيږي‬
‫د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزارت د مشرتابه او د دې وزارت د کارکوونکو په استازیتوب‪ ،‬د رمضان المبارک برکتي میاشتې د‬
‫رارسېدو په مناسبت‪ ،‬د «پیام حق» مجلې اداره‪ ،‬د نړۍ ټولو مسلمانانو او په ځانګړي توګه د افغانستان شریف او متدین ولس ته مبارکي‬
‫وایي‪.‬‬
‫د اسالم سپېڅلي دین له بنسټونو یو یې هم د رمضان مبارکې میاشت کې د روژې نيول دي‪ .‬هر کال کله چې دغه مبارکه میاشت را بره شي‪،‬‬
‫دځمکې پر سر ټولو مسلمانانو ته الهي امر دی څو دې میاشت کې روژه ونیسي‪ ،‬چې په دې سره ټوله نړۍ کې د مسلمانانو د یووالي‪ ،‬الهي‬
‫دین ته د هغوی د ژمنتیا او احکامو ته یې د غاړې اېښودنې بې ساری انځور وړاندې کیږي‪.‬‬
‫د رمضان میاشتې روژه په انساني ژوند کې ډېر مهم او ارزښتناک رول لري‪ .‬دغه رول‪ ،‬هم د فرد او هم د ټولنې په کچه د انسان مادي او‬
‫معنوي دواړه اړخونه رانغاړي‪ .‬دا مبارکه میاشت‪ ،‬ویالی شو چې له ځان سره درې ستر او مهم پیغامونه لري‪:‬‬
‫لومړی‪ :‬د رمضان میاشت‪ ،‬یوه مسلمان وګړي لپاره د خپل ځان جوړونې او خپل خالق ته د ق ُربت او نږدې کېدلو‪ ،‬یو زرین فرصت دی‪.‬‬
‫دا ځکه چې دې میاشت کې د يوه فرضي عبادت ثواب‪ ،‬نورو مياشتو کې د اویا فرضي عبادتونو او يو نفلي عبادت‪ ،‬نورو مياشتو کې د یوه‬
‫فرضي عبادت په اندازه ثواب لري‪ ،‬دې میاشت کې د جنت دروازې پرانستل کیږي او سرکشه شيطانان د روژتي له تېر ایستلو بې ځواکه‬
‫کيږي‪ .‬سربېره پر دې روژتي دې مياشت کې د الله تعالی د رضا او خوښۍ په خاطر‪ ،‬د روژې د ورځې پرمهال له درې ګونو حاللو‬
‫خوندونو (خوراک‪ ،‬څښاک او جنسي اړيکې) څخه ډډه کوي‪ ،‬چې له دې الرې ورته د خپل نفس کابو کولو او نفسي خواهشاتو مهارولو‬
‫يو ښه فرصت په الس ورځي او په پایله کې دا چاره (نېک کارونه ترسره کول او له بدو ډډه کول) انسان د بندګۍ هغه لوړې څوکې ته‬
‫رسوي‪ ،‬چې په حقیقت کې د روژې روح بلل کیږي‪ ،‬په دي هکله یې الله تعالی فرمایي‪:‬‬
‫[البقرة‪]۳۸۱ :‬‬
‫ن َقبْلِك ُْم لَ َعلك ُْم تَتقُو َ‬
‫ن‪‬‬ ‫ن ِم ْ‬
‫ب َعلَى ال ِذي َ‬
‫الصيَا ُم كَ َما كُ ِت َ‬ ‫‪ ‬يَا أَيُّ َها ال ِذي َ‬
‫ن آ َمنُوا كُ ِت َ‬
‫ب َعلَيْك ُُم ِّ‬
‫ژباړه‪ ( :‬اې مؤمنانو! پر تاسو باندې روژه داسې فرض شوې ده‪ ،‬لكه له تاسې نه چې پرمخكنيوفرض شوې وه‪ ،‬ددې لپاره چې پرهېزګاره‬
‫شئ)‪.‬‬
‫دویم‪ :‬د رمضان میاشتې یو بل اړخ د الله تعالی له بندګانو سره د شفقت او مرحمت اړیکې لرلو په صورت کې د انساني ټولنې جوړونه ده‪.‬‬
‫د اسالم سپېڅلى دين‪ ،‬انساني ټولنې ته د يوې واحدې کورنۍ په توګه نظر کوي او د الهي تعلیماتو او ارشاداتو له مخې‪ ،‬شتمن خلک یې‬
‫په دې مکلّف کړي‪ ،‬څو د دې کورنۍ د هغو غړو السنیوی وکړي‪ ،‬چې بې وزله او بې چاره دي‪.‬‬
‫انسان ترهغه د درد احساس نه شي کوالی‪ ،‬څو خپله په هغه اخته نه شي‪ .‬هغه انسان چې د لوږې یا تندې له سختۍ سره نه وي مخ شوی‪،‬‬
‫څنګه احساس لرالی شي چې په ټولنه کې یې داسې کسان شته‪ ،‬چې په ورځو بلکې په اوونیو له لوږې او تندې سره الس او ګرېوان دي؟!‬
‫د رمضان میاشت ده چې همدا احساس د انسان په وجود کې را ژوندی کوي‪ .‬دغه میاشت په حقیقت کې د شتمنو خلکو لپاره یو ښه‬
‫فرصت دی چې د خپل مال او شتمنۍ په مټ‪ ،‬چې الله تعالی د دوی په واک کې ورکړي‪ ،‬د ټولنې بې وزلو او اړمنو خلکو سره د هغوی د‬
‫ژوند په بېالبېلو برخو کې مرسته وکړي‪ .‬په دې سره به یې د اجر او ثواب السته راوړلو ترڅنګ‪ ،‬خپلولي او اسالمي ورورولي پاللي وي‪.‬‬
‫درېیم ‪ :‬د اسالمي تاریخ له سترو او برخلیک ټاکونکو پېښو څخه‪ ،‬د بدر غزا او د مکې مکرمې فتحه هم ده‪ ،‬چې همدې میاشت کې‬
‫رامن ځته شوې دي‪ .‬دا مونږ ته دا پیغام راکوي‪ ،‬چې د رمضان میاشت د بیدارۍ‪ ،‬مبارزې‪ ،‬هڅې او هاند میاشت ده‪ ،‬چې دا ټول باید د اسالم‬
‫مبارک دین د سرلوړي او واکمني لپاره ترسره شي‪.‬‬
‫مسلمانو وروڼو او خويندو! راځئ‪ ،‬د نېکیو د پسرلي او د خیر او برکت د موسم دې میاشت کې‪ ،‬د همت لېڅې راونغاړو او د یوې طالیي‬
‫موقعې په توګه‪ ،‬له الله تعالی سره‪ ،‬د عباداتو او طاعاتو له الرې‪ ،‬چې په سر کې یې د هغه د پاک کالم تالوت دی‪ ،‬د خپلې اړیکې په‬
‫ټینګولو کې ورڅخه پوره ګټه پورته کړو‪ ،‬خپل نفسونه کابو کړو او په غورو اسالمي اخالقو‪ ،‬لکه‪ :‬صبر او زغم‪ ،‬چې د روژې له مهمو‬
‫اهدافو څخه شمېرل کیږي‪ ،‬ځانونه سنبال کړو او همداراز د ګران هېواد هغو خلکو ته د مرستې او همکارۍ الس وراوږد کړو‪ ،‬چې له فقر او‬
‫مسکنت سره مخ دي‪ .‬راځئ‪ ،‬د دې مبارکې مياشتې هرکلی په مینې او رغبت سره وکړو او د ورځې پرمهال د تندې او لوږې د لږې سختۍ‬
‫د زغملو په بدل کې‪ ،‬د الله تعالی د دې مبارکې وینا { الص ْو ُم لِي َوأَنَا أَ ْجزِي ِب ِه} ( صحیح البخاري) خپل ځانونه مصداق وګرځوو‪.‬‬
‫په دې‪4‬هیله‪ ،‬چې دې مبارکې میاشت کې زمونږ ټول بدنې او مالي عبادات د الله تعالی په دربار کې قبول او د همدې میاشتې په برکت‬
‫زمونږ ټولنه د اسالمي شریعت په چوکاټ کې د آرام او هوسا ژوند څښتنان و اوسي‪.‬‬
‫اداره مجله‬
 ‫‪ / ۱۳( -‬حمل ‪ ۳۴۳۳‬هـ ش)‬ ‫‪ /۳۸‬رمضان المبارک ‪ ۳۴۴۱ /‬هـ‬

‫د افغانستان اسالمي امارت د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزیر شیخ الحدیث دکتور نور محمد ثاقب دخپل کار په دفتر کې د‬
‫سعودي عربستان دسفارت له نائب سفیر ښاغلي بدر ابراهیم مجول ال ُعتیبي سره وکتل‪.‬‬

‫په دې کتنه کې د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزیر د یاد هیواد نائب سفیر ته دښه راغالست ترڅنګ د افغانستان له خلکو سره‬

‫د سعودي عربستان د دوامداره همکاریو له امله مننه وکړه او له دغه هیواد څخه یې د حج او عمرې په برخه کې د ال‬

‫زیاتې همکارۍ او پراختیا غوښتنه وکړه‪.‬‬

‫نوموړي زیاته کړه چې د افغانستان اسالمي امارت د اسالمي نظام تر سیوري الندې د سرتاسري امنیت د تأمین ترڅنګ‬

‫د خپلو خلکو د خدمت لپاره ریښتیني ګامونه پورته کړي دي او له ټولو هېوادونو په ځانګړي ډول له اسالمي هېوادونو سره‬

‫د ښو ديپلوماټیکو اړیکو غوښتنه کوي‪.‬‬

‫شیخ الحدیث دکتور مولوي نورمحمد ثاقب له دوه کلن ځنډ وروسته سږکال د حج د بهیر د پیلیدو د هرکلي په ترڅ کې‬
‫له سعودي عربستان څخه د ال زیاتو اسانتیاو د برابرولو غوښتنه وکړه او په راتلونکو کلونو کې یی د افغان حاجیانو‬

‫لپاره د سهميې د زیاتولو هیله څرګنده کړه‪.‬‬

‫د سعودي عربستان نائب سفیر د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزارت له هرکلي او میلمه پالنې څخه مننه وکړه او د خپلو‬

‫خبرو په دوام يې له دغه وزارت سره د خپل هېواد د هر راز همکاریو ژمنه وکړه‪.‬‬

‫نوموړي د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزیر یو لوی علمي شخصیت وباله او په افغانستان کې د اسالمي نظام او امنیت په‬

‫رامنځته کېدو کی يې د دوی د خدماتو ستاینه وکړه‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ -‬مطابق ‪ / ۴‬ثور‪ ۳۴۳۳ /‬هـ ش‬ ‫‪ / ۳۱‬رمضان المبارک ‪ ۳۴۴۱ /‬هـ‬

‫د افغانستان اسالمی امارت د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزیر شیخ الحدیث دکتور مولوي نورمحمد ثاقب د اسالمي امارت‬

‫د زعیم محترم أمیرالمؤمنین شیخ الحدیث مولوي هبة الله آخندزاده سره د هغوی د کار په دفتر کې وکتل ‪ ،‬په دغه کتنه‬

‫کې په داسې حال کې چې د سترې محکمي رئیس شیخ الحدیث مولوي عبدالحکیم او د علومو اکاډمي رئیس شیخ‬

‫الحدیث مولوي فریدالدین محمود هم موجود وو د ه یواد په بیالبیلو سیاسي ‪ ،‬نظامي ‪ ،‬تعلیمي ‪ ،‬اجتماعي او نورو مهمو‬

‫موضوعاتو هر اړخیزې او مفصلې خبرې وشوې او د یو لړ تصامیمو نیولو او پریکړو وروسته اړوندو ارګانونو او ادارو ته‬

‫الزم هدایات صادر شول‪.‬‬

‫بیا صبا ‪ ۴۲‬رمضان المبارک ‪ ۳۲۲۱‬هـ ق د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزیر شیخ الحدیث دکتور نورمحمد ثاقب د محترم‬

‫أمیرالمؤمنین حفظه الله سره په انفرادي توګه د وزارت په اړوندو موضوعاتو او مسائلو اوږدې او تفصیلي خبرې وکړې‪،‬‬

‫چې خبرو دوه ساعته دوام وکړ ‪ ،‬په دغه ناسته کې د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزیر د وزارت په فعالیتونو ‪ ،‬پرمختګونو ‪،‬‬

‫ستونزو او راتلونکو پالنونو ‪ ،‬په تیره بیا د روان کال د حج لپاره په ترسره شوو انتظاماتو رڼا واچوله ‪.‬‬

‫محترم أمیرالمؤمنین د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو وزارت له خدماتو او مخلصانه هلو ځلو څخه خوښي څرګنده کړه او‬

‫د شته ستونزو د حل لپاره یې اړونده مراجعو ته الزمې الرښوونې وکړې‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫د روژې د مبارکې میاشتې د احکامو په هکله استفتاء‬
‫څرنګه چې پوهیږئ‪ ،‬رمضان یوه مبارکه میاشت ده‪ ،‬نو د عامه پوهاوي په خاطر مناسبه ده چې د روژې عمومي احکام په تفصیلي‬
‫ډول د خپل لطف له مخې د یوې فتوا په شکل ترتیب او دې ریاست ته یې را واستوئ؛ څو د مطبوعاتو‪ ،‬وېبپاڼې‪ ،‬خواله رسنیو او‬
‫پیام حق مجلې له الرې‪ ،‬عام ولس ته ورسول شي‪.‬‬
‫ستاسو له همېشنۍ همکارۍڅخه مننه‪ .‬په درنښت‬
‫الجواب باسم ُملهِم الصواب‬
‫حام ًدا لله و ُمصلِّیًا علی رسول الله‬
‫ښاغلی مستفتي!‬
‫پورتنۍ استفتاء کې د یادو شویو مسایلو په هکله داسې ځواب وړاندې کوو‪:‬‬
‫د رمضان میاشتې د روژې فرضیت‬
‫د رمضان میاشتې روژه‪ ،‬د هجرت د دویم کال په شعبان میاشت کې فرض شوې ده‪ .‬الله تعالی مؤمنانو ته په خطاب کې فرمایي‪:‬‬
‫ﭽ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭼ البقرة‪1٨3 :‬‬
‫ژباړه‪ :‬اې مؤمنانو! پر تاسو باندې روژه داسې فرض شوې ده‪ ،‬لكه له تاسو نه پر مخكنيـو چـې فـرض شـوې وه‪ ،‬د دې لپـاره چـې‬
‫پرهېزګاره شئ‪.‬‬
‫د رمضان د روژې د فرضیت د ځنډ حکمت‬
‫د مضان روژه په واقعیت کې د رسول اکرم‪ ‬د بعثت له شاوخوا څوارلسو کلو وروسته فرض شوې ده‪ .‬له هغه مهال راهيسې رسـول‬
‫اکرم‪ ‬یوازې نه ځله روژه نیولې ده‪ ،‬چې وروسته یې بیا له دې فاني نړۍ څخه د ابدیت کور په لور رخصت واخیست‪.‬‬
‫عالمه ابو الحسن ندوي د روژې د فرضيت د ځنډوالي د علت په هکله وایي‪:‬‬
‫د محمد‪ ‬د بعثت منځني پېر پورې‪ ،‬د روژې د فرضیت د ځنډوالي حکمت او فلسفه د دې انګېرنې مخنيوی و چـې ګڼـي‬
‫روژه د یوې اجباري چارې په توګه د مکې مکرمې د چاپېریال او پکې د مسلمانانو له بد وضعیت څخه سرچینه اخلـي او دا‬
‫چې روژه یوازې تر بېوزلو‪ ،‬اړمنو او غمجنو خلکو ورټوله ده‪ ،‬شتمن‪ ،‬د جایدادونو او باغونو څښتنان هغې ته اړتیا نه لري‪.‬‬
‫(األرکان األربعة‪)۰۲6 :‬‬

‫اسالم کې د روژې ارزښت‬

‫روژه په اسالم کې له ډېر لوړ مقام څخه برخمنه ده‪ ،‬روژه د اسالم له پنځګونو ارکانو څخه یو مهم رکن دی او د انسان لپـاره‬
‫د پرهېزګارۍ چاپېریال برابروي‪ ،‬هغه چې ټول نېک او ښه خویونه رانغاړي‪ ،‬د انسان پـه وړانـدې د اللـه تعـالی د رحمـت او‬
‫برکت دروازې پرانیزي‪ ،‬لکه څرنګه چې الله تعالی فرمایي‪:‬‬
‫ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭼ‬
‫‪4‬‬ ‫األعراف‪٦6 :‬‬
‫ژباړه‪ :‬او كه چيرې د دې كليو( ښارونو) خلكو ايمان راوړى واى او تقوا يې كړې واى‪ ،‬نـو پـر دوى بـه مـو د اسـمان او ځمكـې د‬
‫بركتونو( دروازې) پرانيستلې وې‪.‬‬
‫الله تعالی د روژې د ارزښت او مقام په هکله په يوه قدسي حدیث کې فرمایي‪:‬‬
‫ُث َو ال یَ ْصخَب‪ ،‬فَـإنْ سـابهُ‬ ‫ن ی ْو ُم َص ْو ِم أ َح ِدکُم ف ََال ی ْرف ْ‬ ‫الصیا َم‪ ،‬فَإنهُ لِـي َو أَنَا أَ ْج ِزي ِب ِه‪َ .‬و ِّ‬
‫الصیا ُم ُجن ٌة‪ ،‬فَإ َذا کَا َ‬ ‫ل ابْنِ آ َد َم لَهُ اإال ِّ‬ ‫(( ک ُُّل َع َم ِ‬
‫لصائِ ِم َف ْر َحتانِ ی ْف َر ُح ُهمـا‪:‬‬
‫ک‪ .‬لِ ا‬‫ح الْ ِم ْس ِ‬‫ن ِری ِ‬‫یب ِع ْندَ الل ِه ِم ْ‬‫َخلوف ف َِم الصائِ ِم أطْ ُ‬
‫ُ‬ ‫حم ٍد بِی ِد ِه‪ ،‬ل‬ ‫ْس ُم َ‬‫أ َح ٌد أ ْو قَاتَلَهُ ‪َ ،‬فلْیق ُْل‪ :‬إنِّی صائِ ٌم‪َ .‬والذی نَف ُ‬
‫( صحیح البخاري‪ ،‬حدیث ( ‪)4٦91‬‬
‫ِح ب َِص ْو ِم ِه))‪.‬‬
‫ِح ِب ِفطْ ِر ِه‪َ ،‬وإذا لَ ِقی َربهُ َفر َ‬
‫إذا أ ْفطَ َر َفر َ‬
‫ژباړه‪ :‬د آدم د اوالدې ټول اعمال هغ وی لره دي‪ ،‬پرته له روژې‪ ،‬چې هغه زما لپاره ده او زه یې بدل ورکوم‪ .‬روژه( د دوزخ او ګنـاه‬
‫په وړاندې) سپر ده‪ ،‬نو که چیرې له تاسې د یوه روژه وه‪ ،‬ناوړې او په لوړ غږ خبـرې دې نـه کـوي‪ ،‬کـه چیـرې چـا ورتـه سـپکې‬
‫سپورې وویلې يا يې جګړه ورسره وکړه‪ ،‬نو( ورته) ودې وایي‪ :‬زما روژه ده‪ .‬قسم په هغه ذات چې د محمد‪ ‬ژوند د هغـه پـه الس‬
‫کې دی‪ ،‬د الله په نزد د روژتي د خولې بوی د مشک له بوی څخه زیات خوږ دی‪ .‬روژتي لره دوه خوښۍ دي‪ :‬کله چې روژه ماته‬
‫کړي‪ ،‬په خپل روژه ماتي خوشاله شي او کله چې له خپل رب سره مخ شي‪ ،‬په خپلې روژې خوشاله شي‪.‬‬
‫ن َي ْو َم الْ ِق َيا َم ِة‪ ،‬الَ َيدْ خ ُُل ِم ْنهُ أَ َحدٌ َغ ْي ُره ُْم‪ُ ،‬يق ُ‬
‫َـال‪:‬‬ ‫ْخل ِم ْنهُ الصائ ُمو َ‬ ‫جن ِة َبا ًبا ُيق ُ‬
‫َال لَهُ ‪ :‬الريانُ‪َ ،‬يد ُ‬ ‫همداراز رسول اکرم‪ ‬فرمایي‪ { :‬إِن ِفي الْ َ‬
‫(متفق عليه)‬
‫خلُوا أُ ْغلِ َق َفلَ ْم يَ ْدخ ُْل ِمنْهُ أَ َح ٌد}‪.‬‬
‫ن الصائ ُمونَ‪َ ،‬فيَقُو ُمونَ‪ ،‬الَ يَ ْدخ ُُل ِمنْهُ أَ َح ٌد َغيْ ُر ُه ْم‪َ ،‬فإِ َذا َد َ‬
‫أَيْ َ‬
‫ژباړه‪ :‬په جنت کې یوه دروازه ده‪ ،‬چې( َریَّان) ورته ویل کیږي‪ ،‬د قیامت په ورځ به ورڅخه روژه تیان(جنت تـه) ننـوځي‪ ،‬پرتـه لـه‬
‫هغوی بل هېڅوک ورته نه داخلیږي‪ .‬وبه ویل شي‪ :‬روژه تیان چېرته دي؟ روژه تیان به والړ شي‪ ،‬له هغوی نه پرته بل هـې ځـوک‬
‫(له دې دروازې) نه ننوځي‪ ،‬کله چې هغوی داخل شي‪ ،‬دروازه وتړل شي او بل هېڅوک ورته نه شي ننوتالی‪.‬‬
‫‪ ( .‬متفق عليه)‬
‫ن إِي َمانًا َوا ْح ِت َسابًا‪ُ ،‬غ ِف َر لَهُ َما تَقَد َم ِمنْ َذنْ ِب ِه))‬
‫په بل حدیث کې فرمایي‪َ (( :‬منْ َصا َم َر َمضَ ا َ‬
‫ژباړه‪ :‬چا چې د رمضان روژه د ایمان له مخې او د ثواب په تمه ونیوله‪ ،‬تېر (واړه) ګناهونه به یې ورته وبښل شي‪.‬‬
‫ن الَ إِلَـهَ إِال اللـهُ َو أَن‬
‫ـس‪ :‬شَ ـ َها َد ِة أَ ْ‬
‫خ ْم ٍ‬
‫ى اْل ِْسالَ ُم َعلَـى َ‬ ‫څخه روایت دی‪ ،‬وایي‪ :‬رسول الله‪ ‬فرمـایلي‪ (( :‬بُ ِن َ‬ ‫له عبد الله بن عمر‬
‫َام الصالَ ِة ‪َ ،‬و إِيتَا ِء الزكَا ِة ‪َ ،‬و َح ِّ‬
‫ج الْبَيْ ِ‬ ‫ول الل ِه‪َ ،‬و إِق ِ‬
‫(متفق عليه)‬
‫ن))‪.‬‬
‫ت‪َ ،‬و َص ْو ِم َر َمضَ ا َ‬ ‫حمدً ا َر ُس ُ‬
‫ُم َ‬
‫اسالم پر پنځو( ستنو) والړ دی‪ :‬د دې ګواهۍ ورکول چې پرته له الله بل هې (په حقه) معبود نشته او محمد‪ ‬د هغه استازی دی‪،‬‬
‫د لمنځونو ترسره کول‪ ،‬زکات ورکول‪ ،‬حج ادا کول او د رمضان میاشتې روژه نیول‪.‬‬
‫په همدې اساس‪ ،‬د رمضان روژه د یوې ټولنې عرف‪ ،‬کلتور‪ ،‬دود او عنعنات نه‪ ،‬بلکې هغه عبادت دی‪ ،‬چې الله تعالی پر اسـالمي‬
‫امت فرض کړی دی‪.‬‬
‫د روژې شرطونه‬
‫روژه‪ ،‬درې ډوله شرطونه لري‪:‬‬
‫‪ -۱‬د فرضیت شرطونه‪.‬‬
‫‪ -۴‬د نيولو شرطونه‪.‬‬
‫‪ -۱‬د صحت شرطونه‪.‬‬
‫لومړی‪ :‬د روژې د فرضیت شرطونه‪:‬‬
‫‪ ‬اسالم‪ :‬ځکه د الهي شریعت پر احکامو د مکلّفیت لپاره اسالم شرط دی‪.‬‬
‫‪ ‬عقل‪ :‬ځکه د عقل په شتون کې‪ ،‬مکلّف انسان ته‪ ،‬الهي خطاب متوجې کیږي‪.‬‬
‫‪ ‬بلوغ‪ :‬ځکه انسان په بلوغ سره مکلّف کیږي‪.‬‬
‫په( البحر الرائق ‪ ،۴۶۲ /۴‬دار المعرفة) کې راغلي‪:‬‬
‫وب‪َ ،‬و ُه َو ْاْل ِْس َال ُم‪َ ،‬والْ ُبلُو ُ‬
‫غ‪َ ،‬والْ َعق ُْل»‪.‬‬ ‫« َو شَ َرا ِئ ُ‬
‫طهُ [أي‪ :‬شرائط الصوم] ثَ َالثَ ٌة‪ :‬شَ ْر ُ‬
‫ط ُو ُج ٍ‬
‫همدا راز په( فتح القدیر ‪ ،۱۰۴ / ۴‬دار الفکر( کې راغلي‪:‬‬
‫ط ُو ُجوبِه‪ْ :‬اْل ِْسالم‪َ ،‬والْ ُبلُو ُ‬
‫غ‪َ ،‬والْ َعق ُْل»‪.‬‬ ‫« َو شَ ْر ُ‬
‫په( مراقي الفالح ‪ ،۴۱۲ /۳‬المکتبة العصریة) کې بیا راغلي دي‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫خطَاب بِه‪َ ،‬و ت َُسـمى شُ ـ ُر ُ‬
‫وط‬ ‫وط ِال ْف ِت َراضه َوالْ ِ‬ ‫ن ا ْجتَ َم َع ِفي ِه أَ ْربَ َع ُة أَشْ َيا ٍء) ِه َ‬
‫ي شُ ُر ٌ‬ ‫«( َو ُه َو) أي َص ْو ُم َر َمضَ ان( َف ْرض) َع ْين( أَدَا ًء َو قَضَ ا ًء َعلَى َم ْ‬
‫يف إِال ِب ِه»‪.‬‬
‫غ) إِ ْذ َال تَكْلِ َ‬ ‫اب ِب ُف ُروعِ الشري َع ِة( َو) ثَانِي َها‪( :‬الْ َعق ُْل) إِ ْذ َال ِخطَ َ‬
‫اب بِدُونِ ِه( َو) ثَالِثُ َها‪( :‬الْبُلُو ُ‬ ‫خطَ ِ‬ ‫وب‪ ،‬أَ َح ُدهَا‪ْ ( :‬اْل ِْس َالم) ِِلَنهُ شَ ْر ٌ‬
‫ط لِلْ ِ‬ ‫ُو ُج ٍ‬
‫دویم‪ :‬د روژې د نیولو شرطونه‪:‬‬
‫‪ ‬اقامت‪ :‬د رمضان د میاشتې روژه نیول‪ ،‬پر مقیم (چې مسافر نه وي) فرض ده‪.‬‬
‫‪ ‬روغتیا‪ :‬د رمضان روژه نيول‪ ،‬پر روغ او صحت مند کس فرض ده‪.‬‬
‫په (فتح القدیر‪ )302 /۴‬کې راغلي‪:‬‬
‫اْلقَا َم ُة»‪.‬‬ ‫وب أَدَائِ ِه[ أي الصوم]‪ِّ :‬‬
‫الصح ُة‪َ ،‬و ْ ِ‬ ‫« َو شَ ْر ُ‬
‫ط ُو ُج ِ‬
‫درېیم‪ :‬د روژې د صحت شرطونه‪:‬‬
‫‪ ‬له حیض او نفاس څخه( د ښځې) پاکوالی‪.‬‬
‫‪ ‬د شپې لخوا د روژې نيولو نېت کول‪.‬‬
‫په( فتح القدیر‪ )302 /۴‬کې راغلي‪:‬‬
‫َاس‪َ ،‬وال ِّني ُة»‪.‬‬ ‫ح ْي ِ‬
‫ض َوال ِّنف ِ‬ ‫ط ِصح ِت ِه[ أي الصوم]‪ :‬الط َها َر ُة َع ْ‬
‫ن الْ َ‬ ‫« َو شَ ْر ُ‬
‫په( البحر الرائق ‪ )۴۲۲ /۴‬کې راغلي‪:‬‬
‫ت النِّي ُة؛ لِتَ ْميِي ِز الْ ِع َبا َد ِة عن الْ َعا َد ِة»‪.‬‬
‫« َو اشْ تُ ِرطَ ْ‬
‫د زړو‪ ،‬ناروغانو‪ ،‬مسافرو او ښځو اړوند مسائل‪:‬‬
‫أ‪ -‬د زړو نارینه وو او زړو ښځو مسائل‬
‫د اسالم سپېڅلي دین هغو زړو کسانو ته‪ ،‬چې د زوړوالي له امله‪ ،‬د روژې د نیولو بېخي توان نه لري‪ ،‬د افطـار( د روژې نـه نیولـو)‬
‫اجازه ورکړې او په ځای یې فدیه ورباندې الزمه کړې ده‪ ،‬چې د هرې خوړل شوې روژې په بدل کې یوه مسکین ته تقریبا ً دوه کلو‬
‫غنم یا د هغو دوه برابره وربشې‪ ،‬خورما او ممیز ورکول دي او یا هم غوره دا ده چې د دغو اجناسو بیه ورکړل شي‪.‬‬
‫البقرة‪4٨1 :‬‬
‫الله تعالی فرمایي‪ :‬ﭽ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆﮇﭼ‬
‫امام جصاص په خپل کتاب( أحکام القرآن ‪ ،۴۳۲ /۳‬دار الحیاء للتراث العربي) کې لیکلي‪:‬‬
‫ع مـن ِحنطـ ٍة‪ ،‬و ال‬
‫نصف صا ٍ‬
‫َ‬ ‫فطر و ُيط ِعم عنه كُل ٍ‬
‫يوم‬ ‫الصيا َم‪ُ ،‬ي ِ‬
‫خ الكبي ُر الذي ال ُيطيق ِّ‬
‫« قال أبو حنيفة و أبو يوسف و محمد و زفر‪ :‬الشي ُ‬
‫شيء عليه غير ذلك»‪.‬‬
‫په( رد المحتار ‪ 33 /2‬دار الفکر) کې راغلي‪:‬‬
‫ي أَفْضَ ُل ِع ْن َدنَا؛ ِْل ِْسـ َرا ِع َها ب َِسـ ِّد َحا َجـ ِة‬
‫ِيب أَ ْو شَ ِعي ٍر أَ ْو ِقي َم ِت ِه‪َ ،‬و ِه َ‬
‫ع تَ ْم ٍر أَ ْو َزب ٍ‬
‫ي‪ :‬أَ ْو ِمنْ َد ِقي ِق ِه أَ ْو َسوِي ِق ِه‪ ،‬أَ ْو َصا ِ‬
‫ن ُب ٍّر) أَ ْ‬
‫ع ِم ْ‬ ‫« قوله‪(:‬نِ ْص َ‬
‫ف َصا ٍ‬
‫الْ َف ِقي ِر»‪.‬‬
‫ب‪ -‬د ناروغانو مسائل‬
‫الله تعالی ناروغه کس ته اجازه ورکړې‪ ،‬چې روژه ونه نیسي‪ .‬دا په هغه صورت کې‪ ،‬چې ډاکټر ورته ووایي چې بې له افطار نه یـې‬
‫رغېدا ناشونې ده یا دا چې د ژوند له السه ورکولو یا د ناروغۍ د زیاتېدلو وېره شتون ولري‪ .‬دې حالت کې کـوالی شـي روژه ماتـه‬
‫کړي او له رغېدا وروسته‪ ،‬له کفارې پرته‪ ،‬د دغو ورځو قضايي راوړي‪ .‬که چیرې له ناروغۍ سـره ‪ -‬سـره روژه ونیسـي‪ ،‬روژه‬
‫یې سهي ده‪.‬‬
‫البقرة‪4٨1 :‬‬
‫الله تعالی فرمایي‪ :‬ﭽ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿﮀﭼ‬
‫ژباړه‪ :‬نو كه له تاسې نه څوك ناروغ او يا مسافر وي‪ ،‬نو بيا( دې) له نورو ورځو شمېر( پوره) کړي‪.‬‬
‫په( الهدایة ‪ ،۴۰۱ /۳‬امیر حمزه کتب خانه) کې راغلي‪:‬‬
‫َاف‪ ،‬إِنْ َصا َم‪ ،‬ا ْزدَا َد َم َرضُ هُ ‪ ،‬أَ ْفطَ َر َو قَضَ ى»‪.‬‬ ‫ن َمريضً ا ِفي َر َمضَ ا َ‬
‫ن َفخ َ‬ ‫ن كَا َ‬
‫« َو َم ْ‬
‫خو هغه ناروغ‪ ،‬چې د رغېدا هیله یې نه وي‪ ،‬یعنې مرګونې ناروغي ولري‪ ،‬روژه دې نه نیسي او د رمضـان د هـرې ورځـې د‬
‫روژې په بدل کې به مسکین ته خواړه ورکوي او د روژو قضايي راوړل پرې الزم نه دي‪.‬‬
‫ج‪ -‬د مسافرو مسائل‪:‬‬
‫الله تعالی مسافر ته هم اجازه ورکړې‪ ،‬چې روژه ونه نیسي؛ څو له سختۍ سره مخ نه شـي‪ .‬خـو کـه روژه ونيسـي‪ ،‬روژه یـې ‪1‬‬
 ‫البقرة‪4٨1 :‬‬
‫صحیح او غوره ده‪ .‬الله تعالی فرمایي‪ :‬ﭽ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿﮀﭼ‬
‫ژباړه‪ :‬نو كه له تاسې نه څوك ناروغ او يا مسافر وي‪ ،‬نو بيا( دې) له نورو ورځو شمېر( پوره) کړي‪.‬‬
‫امام جصاص په( أحکام القرآن ‪ )۴۶۲ /۳‬کې وایي‪:‬‬
‫وم فـي السـفر‪ ،‬منـه حـديث‬ ‫ب لِ ِ‬
‫لعلم بأنه صا َم في السفر‪ ،‬و ث َبت عنه ‪ -‬أيضً ا‪ -‬إباح ُة الص ِ‬ ‫فيض ال ُمو ِج ِ‬
‫بي‪ ‬بالخب ِر المستَ ِ‬
‫« و قد ث َبت عن الن ِّ‬
‫هشام بن عروة عن أبيه عن عائشة أن حمزة بن عمرو اِلسلمي قال لرسول الله‪ :‬أصو ُم في السـفر؟ِ فقـال‪ (( :‬إ ْ‬
‫ن ِشـ ْئ َ‬
‫ت ف َُصـ ْم َو إِنْ‬
‫ت َفأَف ِْط ْر)) »‪.‬‬
‫ِشئْ َ‬
‫همدا راز امام سرخسي په( المبسوط ‪ ،۲۳ /۶‬دار المعرفة) کې وایي‪:‬‬
‫ام أُ َ‬
‫خر»‪.‬‬ ‫خـ ًرا إلى أن ُيدرك ِعد ًة ِمن أي ٍ‬ ‫« أَال تَرى أن صو َم المساف ِر في رمضان يجو ُز لِوجود السبب‪ ،‬و إِ ْ‬
‫ن كان اِلدا ُء متأ ِّ‬
‫په( بدائع الصنائع ‪ ،۴۰۱ /۳‬دار الکتاب العربي) کې راغلي‪:‬‬
‫ـم أَ ْفطَـ ُروا‬ ‫ِي أَن ُه ْ‬
‫حابَ ِة أَن ُه ْم َصا ُموا في الســ َف ِر‪َ ،‬و ُرو َ‬ ‫ي عن الصــ َ‬ ‫ي أَنهُ أَ ْفطَ َر‪ ،‬وكذا ُر ِو َ‬ ‫ول الل ِه‪َ ‬صا َم في الس َف ِر‪َ ،‬و ُر ِو َ‬ ‫ي أَن َر ُس َ‬ ‫« َو لَنَا ما ُر ِو َ‬
‫ض َوالسـ َف َر ِمـن ْاِلَ ْعـ َذا ِر‬ ‫ـل الْ َمـ َر َ‬‫ح َصائِ ًما؛ َو ِِلَن اللهَ تَ َعـالَى َج َع َ‬ ‫ن) َفأَ ْص َب َ‬
‫ن َو ُهو يَ ِسي ُر إلَى( نَ ْه َر َوا َ‬ ‫ي أَن َعلیاً ‪ ‬أَهَل ِه َال ُل َر َمضَ ا َ‬ ‫َحتى ُر ِو َ‬
‫خ ِفيفًا َعلَى أَ ْر َبا ِب َها َو تَ ْو ِسي ًعا َعلَي ِهم‪ ،‬قال اللهُ تَ َعالَى‪ُ  :‬يرِي ُد اللهُ ِبك ُْم الْ ُي ْس َر َو َال ُيرِي ُد ِبكُ ْم الْ ُع ْس َر‪.»‬‬
‫ْل ْفطَا ِر تَ ْي ِسي ًرا َو تَ ْ‬
‫الْ ُم َرخ َِّص ِة لِ ْ ِ‬
‫په( الهدایة ‪ )۴۰۱ /۳‬کې راغلي‪:‬‬
‫ن ُم َسا ِف ًرا َال يَ ْستَ ِض ُّر بِالص ْو ِم‪َ ،‬ف َص ْو ُمهُ أَ ْفضَ ل‪َ ،‬و إِن أَ ْفطَ َر َجا َز»‪.‬‬
‫« َو إِن كَا َ‬
‫د‪ -‬حملدارو او شیدې ورکوونکو ښځو مسائل‬
‫حملداره او شیدې ورکوونکې ښځه‪ ،‬د روژې له پلوه‪ ،‬څلور حالتونه لري‪:‬‬
‫‪ -۳‬که چیرې روژه نیولو‪ ،‬نه دیته اونه هم بچي ته یې کوم زیان رساوه‪ ،‬پرې الزمه ده چې روژه ونیسي او د پرېښودلو اجازه نه لري‪.‬‬
‫‪ -۴‬که چیرې روژه نيولو‪ ،‬یوازې دېته زيان رساوه‪ ،‬روژه ماتوالی شي او قضايي یې ورباندې الزمه ده‪.‬‬
‫‪ -۱‬که چیرې روژه نيولو‪ ،‬يوازې بچي ته يې زيان رساوه‪ ،‬بیا هم روژه ماتوالی شي او یوازې قضايي به یې راوړي‪.‬‬
‫‪ -۲‬که چیرې روژه نيولو‪ ،‬دې او بچي دواړو ته زيان رساوه‪ ،‬روژه ماتوالی شي او قضايي یې پرې الزمه ده‪.‬‬
‫الندې‪ ،‬د پورتني بیان اړوند‪ ،‬د حنفي فقهې د معتبرو کتابونو عبارتونه دي‪:‬‬
‫د امام جصاص( أحکام القرآن ‪ )۴۴۱ /۳‬کتاب کې راغلي دي‪:‬‬
‫والمرضع] على ولدَ يْهِما أو على ِ‬
‫أنفسـهما‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫حي‪ :‬و إذا خافَتا[ أي‪ :‬الحا ِمل‬
‫ي والحسن بن ٍّ‬
‫« قال أبو حنيفة و أبو يوسف و محمد وزفر والثور ُّ‬
‫ُفطران و ت ِ‬
‫َقضيان و ال كفارة عليهما»‪.‬‬ ‫فإنهما ت ِ‬
‫امام محمد شیباني‪ /‬په( المبسوط ‪ ،۴۲۲ /۴‬إدارة القــــرآن والعلوم السالمية کراچی) کې داسې لیکلي‪:‬‬
‫يقضـيان يو ًمـا مكـانَ كُـ ِّل‬ ‫فطـران و ِ‬
‫نفسها‪ ،‬قال‪ :‬يُ ِ‬
‫ي أو الحامل تخاف على ِ‬ ‫رض َع التي تخاف على الص ِب ِّ‬ ‫الحامل والـ ُم ِ‬
‫َ‬ ‫أرأيت المرأ َة‬
‫َ‬ ‫قلت‪:‬‬
‫« ُ‬
‫يوم‪ ،‬و ال كفارة عليهما»‪.‬‬ ‫ٍ‬
‫فطـر‪ .‬والرابـع‪:‬‬ ‫الحامل اذا خافت على َح ْملِها‪ ،‬تُ ِ‬
‫ُ‬ ‫همدارنګه په( ال ّنتف في الفتاوی ‪ ،۳۲۲ /۳‬مؤسسة دار الرسالة) کې راغلي‪ « :‬والثالث‪:‬‬
‫رضع ُة إذا خافت على ول ِدها و ال تَ ْق ِدر أن تَ ْستَ ْر ِض َع لِول ِدها ِظئْ ًرا»‪.‬‬ ‫الـ ُم ِ‬
‫هـ‪ -‬د میاشتني عادت او نفاس لرونکو ښځو مسائل‬
‫هغه مېرمنې‪ ،‬چې میاشتنی عادت ورته پیښیږي‪ ،‬بایدروژه ونه نیسي اودرمضان له میاشتې وروسته قضایي یـې وربانـدې الزمـه‬
‫ده‪.‬‬
‫په (االختیار لتعلیل المختار ‪ ،۱ /۳‬دار الکتب العلمیة) کې راغلي دي‪:‬‬
‫قضيه؛ لِقول عائشة‪( :‬كُن ال ِّنسا ُء علـى عهـ ِد رسـول‬
‫أصال‪ ،‬و ُيح ِّر ُم عليها الصو َم ف َت ِ‬
‫الحائض الصال َة ً‬
‫ِ‬ ‫ط عن‬‫« و هو [أي‪ :‬الحیض] ُيس ِق ُ‬
‫ح َرج في القضاء ‪ ،‬والصو ُم في السنة َمـر ًة‬ ‫يقضين الصال َة)‪ِ ،‬‬
‫وِلن الصال َة تَـتَكَرر في كُ ِّل شه ٍر و كُ ِّل ٍ‬
‫يوم فتَ ْ‬ ‫يقضين الصو َم و ال ِ‬
‫الله‪ِ ‬‬
‫فال َح َرج»‪.‬‬
‫و‪ -‬د نجونو او هلکانو د بلوغ عمر‬
‫اسالم کې د مکلّفیت عمر‪ ،‬د بلوغ له مخې ټاکل شوی دی‪ .‬په دې معنا‪ ،‬کله چـې چـا کـې د بلـوغ نښـې( لكـه‪ :‬احـتالم او‬
‫‪11‬‬
‫حيض) رامنځته شي‪ ،‬هغه د مکلّفیت عمر ته رس ېدالی‪ .‬خو د قدرتي نښو سربېره‪ ،‬فقهاوو د هلکانو او نجونو د بلوغ لپاره‪ ،‬د‬
‫عمر معیار هم ټاکلی دی نو که چیرې نجلۍ يا هلک د بلوغ قدرتي نښې ونه لري او یاد عمر ته ورسیږي‪ ،‬باید د یوه مکلّف کـس‬
‫په څېر‪ ،‬شرعي وجایب ترسره کړي؛ ځکه دې عمر ته په رسېدلو‪ ،‬بلوغ غالبا ً تحقق مومي‪ .‬په همدې اساس‪ ،‬حنفي مذهب کې‪ ،‬د‬
‫نجونو او هلکانو د بلوغ عمر‪ ،‬د مفتی به قول له مخې‪ )۳۲( ،‬سم کال دی‪.‬‬
‫الندې‪ ،‬د پورتني بیان اړوند‪ ،‬د حنفي فقهې د معتبرو کتابونو عبارتونه دي‪:‬‬
‫په(درر الحکام شرح مجلة األحکام ‪ ،۶۱۱ /۴‬دار الکتب العلمیة) کې راغلي‪:‬‬
‫ِاْلن ِ‬
‫َاث»‪.‬‬ ‫ضب ِْ‬ ‫ص الْ َ‬
‫حيْ ُ‬ ‫ال بِال ِّر َجالِ يَ ْ‬
‫ختَ ُّ‬ ‫اْل ْحبَ ُ‬
‫ص ِْ‬‫ختَ ُّ‬ ‫ن لِل ِّر َجالِ َع َال َم ٌة لِلْبُــلُوغِ‪ ،‬يَكُونُ لِلنِّ َسا ِء كَ َذلِكَ ‪ ،‬لَ ِك ْ‬
‫ن كَ َما يَ ْ‬ ‫« ِاال ْح ِت َال ُم كَ َما يَكُو ُ‬
‫په( الدر المختار ‪ ،۲۲۲ /۲‬دار الفکر) کې راغلي‪:‬‬
‫حا؛ ِلنه َقلمـا‬ ‫ل) و لم يذكر اْل َ‬
‫نزال صري ً‬ ‫ح َب ِ‬ ‫ِ‬
‫والحيض وال َ‬ ‫باالحتالم‬
‫ِ‬ ‫صل هو اْلنزال( والجاري ِة‬ ‫ل) واِل ُ‬ ‫ل واْلنزا ِ‬
‫باالحتالم وا ِْلحبا ِ‬
‫ِ‬ ‫الغالم‬
‫ِ‬ ‫« بلو ُ‬
‫غ‬
‫ل زمانِنا»‪.‬‬
‫خمس عشر َة سن ًة‪ ،‬به يُفتى) لِ َق ْص ِر أعما ِر أه ِ‬
‫َ‬ ‫حتى يَ ِتم لِكُ ٍّل منهما‬‫ن لم يُو َجد فيهما) شيء( ف َ‬ ‫يُعلَم منها(فإِ ْ‬
‫په( درر الحکام شرح مجلة األحکام ‪ )۲۲۲ /۴‬کې راغلي‪:‬‬
‫غ‪ُ ،‬ي َع ُّد بالِ ًغا ُحكْ ًما‪ ،‬يعني إذا أك َمل الغال ُم‬ ‫خمس عشر َة سن ًة ِمن ُعمره و لم تَظْ َهر عليه آثا ُر البلو ِ‬ ‫َ‬ ‫ن أتَم‬
‫غ‪ ،‬أي َم ْ‬ ‫« َمنْ أَد َرك ُمنتهى ِس ِّ‬
‫ن البلو ِ‬
‫البنت الخامس َة عشر َة‪ ،‬يَلْ َزم الحك ُم ِبكَون ِهما بالِ َغيْن و لو لم يَظْ َهر عليهما أَثَ ٌر ِمن آثار البلوغ( علي أفندي)؛ ِلن ظهو َر عالم ِة البلوغ فـي‬ ‫ُ‬ ‫أو‬
‫ن تظ َهر عليه عالم ُة البلوغِ‪ ،‬يُ َع ُّد بالِ ًغا ِبمقتضى المادة (‪ ،)589‬كذلك يُ َعدُّ بالِ ًغا َمـنْ أد َرك‬ ‫السنِّ هو الغالب الشائع‪ .‬و عليه فكما أن َم ْ‬ ‫هذه ِّ‬
‫ي»‪.‬‬ ‫ن البلوغِ أو ُرؤي ِة الد ِم أو ال َم ِن ِّ‬‫ل أو ِس ِّ‬
‫ل أو ا ِْل ْح َبا ِ‬
‫ح َب ِ‬ ‫منتهى ِسنِّ البلوغ و لم تظ َهر عليه عالم ُة البلوغ ‪ .....‬و هو ممک ٌ‬
‫ن بال َ‬
‫په( حاشیة الطحطاوي علی مراقی الفالح ‪ ،۲۶ /۳‬دار الکتب العلمیة) کې راغلي‪:‬‬
‫حبَلِ ‪ ،‬فإنه ال‬ ‫ح ِ‬
‫يض وال َ‬ ‫حتالم وال َ‬
‫ِ‬ ‫ن بُلوغِ الص ِبي ِة باال‬ ‫ل واْلنزا ِ‬
‫ل‪ ،‬و َع ْ‬ ‫حتالم وا ِْلحبا ِ‬
‫ِ‬ ‫ي ِباال‬
‫ن بُلوغِ الص ِب ِّ‬
‫ن) احتَرز به َع ْ‬
‫الس ِّ‬ ‫« قوله‪ ( :‬و لِ َم ْ‬
‫ن بلَغ ِب ِّ‬
‫خمس عشر َة سن ًة على ال ُمفتى به»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ل فيها‪ .‬قوله‪ ( :‬و هو‬ ‫ُبد ِمنَ ال ُغس ِ‬
‫په( مجمع األنهر في شرح ملتقی األبحر ‪ ،۶۳ /۲‬دار الکتب العلمیة) کې داسې راغلي‪:‬‬
‫الغالم والجاري ِة‪ ،‬و هو رواي ٌة عن اْلمام‪ ،‬و به يُفتى»‪.‬‬
‫ِ‬ ‫خمس عشر َة سن ًة فيهما‪ ،‬أي‪ :‬في‬
‫ُ‬ ‫« و عندهما [أي‪ :‬الصاحبَيْن] واِلئم ِة الثالث ِة إذا تَـم‬
‫همدا راز په( الفتاوی الهندیة ‪ ،۶۳ /۲‬دار الفکر) کې راغلي‪:‬‬
‫غ الْغ َُال ِم‬
‫حك َُم ِب ُبلُو ِ‬
‫السنُّ الذي ُي ْ‬ ‫ل‪ ،‬كَ َذا في ا ْل ُم ْ‬
‫خ َتا ِر‪َ .‬و ِّ‬ ‫ح َب ِ‬
‫ض أو الْ َ‬
‫ح ْي ِ‬ ‫جا ِر َي ُة ب ِ‬
‫ِاال ْح ِت َال ِم أو الْ َ‬ ‫اْلنْ َزا ِ‬
‫ل‪َ ،‬والْ َ‬ ‫ل أو ْ ِ‬ ‫غ الْغ َُال ِم ب ِ‬
‫ِاال ْح ِت َال ِم أو ْ ِ‬
‫اْل ْح َبا ِ‬ ‫« ُبلُو ُ‬
‫حم ٍد َر ِح َم ُه َما اللهُ تَ َعالَى‪ ،‬و هو ِر َوايَ ٌة عن أبي َح ِنيف ََة َر ِح َمهُ اللـهُ تَ َعـالَى‪َ ،‬و‬ ‫ف َو ُم َ‬ ‫وس َ‬‫س َعشْ َر َة َسنَـــ ًة ِعنْدَ أبي يُ ُ‬ ‫جا ِريَ ِة إ َذا انْتَ َهيَا إلَيْ ِه َ‬
‫خ ْم َ‬ ‫َوالْ َ‬
‫َعلَيْ ِه الْ َفتْ َوى»‪.‬‬
‫د رمضان روژې اړوند بېالبېل مسائل‪:‬‬
‫أ‪ -‬که چیرې حملداره ښځه وینه وویني‪ ،‬دا د حیض وینه نه‪ ،‬بلکې د استحاضې وینه ده‪ ،‬چې د روژې د نیولو مانع نه کیږي‪.‬‬
‫په( الدر المختار ‪ )۴۰۲ /۳‬کې راغلي‪:‬‬
‫حاضَ ٌة»‪.‬‬ ‫خ ُروجِ أَکْثَر الْ َولَ ِد ْ‬
‫اس ِت َ‬ ‫ن التِّسعِ ‪َ .....‬و َحا ِم ٌل‪َ ،‬و لَو َق ْب َل ُ‬
‫« َو َما تَ َراه الص ِغیر ُة ُدو َ‬
‫همدا راز په یاد کتاب( ‪ )202 /1‬کې راغلي‪:‬‬
‫اف َدائِ ٍم‪َ ،‬و ْقتًا كَا ِم ًال َال يَ ْمنَ ُع َص ْو ًما َو َص َال ًة»‬
‫حاضَ ٍة‪ُ ،‬حكْ ُمه كَ ُر َع ٍ‬
‫« َو َد ُم اس ِت َ‬
‫ب‪ -‬د پېچکارۍ کارول‪ ،‬که هغه د رګ وي یا د غوښې‪ ،‬روژه نه ماتوي؛ ځکه په پېچکارۍ سـره دوا د جسـم د مسـامونو لـه‬
‫الرې بدن ته ننوځي‪ ،‬نه د منافذو( طبيعي الرو) له الرې او څه چې د بدن باطن ته د مسامونو له الرې داخل شـي‪ ،‬د روژې‬
‫فسد نه ګڼل کیږي‪ .‬الندې عبارتونو کې‪ ،‬د دې اصل په هکله صراحت شوی‪:‬‬ ‫ُم ِ‬
‫په( الفتاوی الهندیة ‪ )۴۰۱ /۳‬کې راغلي‪:‬‬
‫ع»‪.‬‬ ‫ن ال ُّدهْنِ َال ُيف ِْط ُر‪َ ،‬هكَ َذا في شَ ْر ِ‬
‫ح الْ َم ْ‬
‫ج َم ِ‬ ‫« و ما َيدْ خ ُُل من َم َسا ِّم الْ َبدَنِ ِم َ‬
‫په( رد المحتار ‪ )۳۰۶ /۴‬کې راغلي‪:‬‬
‫ن اغتَسل في ما ٍء‪ ،‬ف َو َجد بَ ْر َد ُه في باط ِنه‪ ،‬ال يُ ِ‬
‫فطر»‪.‬‬ ‫فطر إنما هو الداخل ِمن المنافذ؛ لالتِّفا على أن َم ْ‬
‫« وال ُم ِ‬
‫ج‪ -‬د روژې حالت کې د دوا بویَول‪ ،‬روژه نه فاسدوي؛ ځکه دا یوازې بویَول دي او ورسره د دوا ذرې (وړې برخې) بدن ته‬
‫نه ننوځي‪.‬‬
‫‪11‬‬
 ‫په(رد المحتار ‪ )۳۰۲ /۴‬کې راغلي‪:‬‬
‫ن َج ْو َه ًرا ُمت ِص ًال كَال ُّد َ‬
‫خان»‪.‬‬ ‫ح ِو ِه ِمما َال يَكُو ُ‬
‫ك َوالْ َور ِد َونَ ْ‬
‫ح ِة الْ ِم ْس ِ‬
‫« َال يُك َره لِلصائِ ِم شَ ُّم َرائِ َ‬
‫د همدې کتاب په بل ځای( ‪ )۳۰۶ /۴‬کې راغلي‪:‬‬
‫َال ِفي (الن ْه ِر)‪:‬‬
‫ح ‪ ...‬ق َ‬ ‫ل أَ ْو ال ُّدهْنِ ‪ ،‬كَ َما ِفي ِّ‬
‫الس َراجِ‪َ ،‬و كَ َذا لَ ْو بَ َز َ َف َو َجدَ لَ ْونَهُ ِفي ْاِلَ َص ِّ‬ ‫« قوله‪َ ( :‬و إِنْ َو َج َد طَ ْع َمهُ ِفي َحلْ ِق ِه) أَ ْ‬
‫ي طَ ْع َم الْكُ ْ‬
‫ح ِ‬
‫خل َُل الْ َبدَنِ ‪َ ،‬والْ ُمف ِْط ُر إن َما ُه َو الدا ِخ ُل ِمنْ الْ َمنَا ِف ِذ)»‪.‬‬ ‫ِِلَن الْ َم ْو ُجو َد ِفي َحلْ ِق ِه أَثَ ٌر دَا ِخ ٌل ِم ْ‬
‫ن الْ َم َسا ِّم ال ِذي ُه َو َ‬
‫په( الفتاوی الهندیة ‪ )۴۰۱ /۳‬کې راغلي‪:‬‬
‫ل َو لَ ْونَهُ في بُ َزا ِق ِه‪َ ،‬عام ُ‬
‫ـة‬ ‫ن َو َج َد طَ ْع َمهُ في َحلْ ِق ِه‪ .‬و إذا بَ َز َ َف َرأَى أَثَ َر الْكُ ْ‬
‫ح ِ‬ ‫« َو لَ ْو أَ ْقطَ َر شيئا ِمن الد َوا ِء في َعيْ ِن ِه‪َ ،‬ال يُف ِْط ُر َص ْو َمهُ ِعنْ َدنَا‪َ ،‬و إِ ْ‬
‫ح»‪.‬‬‫الْ َمشَ ــــا ِيخِ على أَنهُ َال يُف ِْس ُد َص ْو َمهُ ‪ ،‬كَ َذا في الذ ِخي َر ِة‪ ،‬و هو ْاِلَ َص ُّ‬
‫د‪ -‬د مېړه او ښځې ترمنځ لوبې‪ ،‬چې ورسره (له کوروالي نه) په امن کې وي‪ ،‬روژه نه ماتوي‪.‬‬
‫په( الفتاوی الهندیة ‪ )۴۰۲ /۳‬کې راغلي‪:‬‬
‫« و إذا نَظَ َر إلَى ا ْم َرأَ ٍة بِشَ ْه َو ٍة في َو ْج ِه َها أو َف ْرجِ َها ‪َ ...‬ال يُف ِْط ُر إ َذا أَنْ َز َل»‪.‬‬
‫عالمه ابن عابدین( رد المحتار ‪ )۳۰۱ /۴‬وایي‪:‬‬
‫ل ِب َنظَ ٍر أَ ْو تَ َفكُّ ٍر‪َ ،‬فلِ َذا ل َْم َيف ُْسدْ الص ْو ُم إ ْج َما ًعا»‪.‬‬
‫َاْلنْ َزا ِ‬
‫ع‪ ،‬ف ََصا َر ك ْ ِ‬ ‫ي ٌء ِم ْ‬
‫ن َم ْع َنى الْ ِج َما ِ‬ ‫س أَ ْو تَ ْقبِي ِ‬
‫ل َبهِي َم ٍة‪َ ،‬فإِنهُ لَ ْم ُيو َج ْد ِفي ِه شَ ْ‬ ‫« أَما ْ ِ‬
‫اْلنْ َز ُ‬
‫ال ِب َم ٍّ‬
‫هـ‪ -‬د روژې نه نيولو یا ماتولو په هکله‪ ،‬د دیندار او تجربه کار ډاکټر مشوره‪ ،‬اړینه ده‪.‬‬
‫عالمه ابن عابدین( رد المحتار ‪ )۴۴۶ /۴‬وایي‪:‬‬
‫ح ِر) َو( الن ْهـ ِر) ضَ ـ ْعفُهُ ‪ُ .‬قلْـت‪َ :‬و إِ َذا أَخَـ َذ‬‫ي‪َ ،‬و ظَا ِه ُر َما ِفي( الْ َب ْ‬ ‫ط‪َ ،‬و َج َز َم ِب ِه الز ْيلَ ِع ُّ‬
‫يل‪َ :‬ع َدالَتُهُ شَ ْر ٌ‬‫« َق ْولُهُ ‪( :‬طا ِبیب َحا ِذ ُمسلِم َم ْس ُتور) َو ِق َ‬
‫ج ِربَ ٍة؛ لِ َعدَ ِم َغلَبَـ ِة الظـنِّ ‪َ ،‬والن ُ‬
‫ـاس َعنْـهُ‬ ‫وط َو أَ ْفطَ َر‪ ،‬فَالظا ِه ُر لُ ُزو ُم الْكَفا َر ِة‪ ،‬كَ َما لَ ْو أَ ْفطَ َر ِبدُونِ أَ َما َر ٍة َو َال تَ ْ‬
‫س ِفي ِه َه ِذ ِه الشُّ ُر ُ‬ ‫ِب َق ْولِ طَب ٍ‬
‫ِيب لَيْ َ‬
‫غَا ِفلُونَ »‪.‬‬
‫و‪ -‬د رمضان میاشتې روژه کې سګرېټ څکول‪ ،‬روژه ماتوي او یوازې قضا پرې الزمیږي‪ ،‬خو که چیرې د خونـد او یـا د بلـې ګټـې‬
‫لپاره وي‪ ،‬نو له قضا سربېره کفاره هم الزموي‪.‬‬
‫عالمه ابن عابدین( رد المحتار ‪ )۳۰۶ /۴‬وایي‪:‬‬
‫َال‪َ ،‬حتى َل ْو تَ َبخ َر ِب َبخُو ٍر َو آ َوا ُه إلَى نَف َِس ِه َواشْ تَمهُ َذا ِكـ ًرا لِ َصـ ْو ِم ِه‪ ،‬أَ ْفطَـ َر؛‬ ‫اْل ْدخ ُ‬ ‫ي‪ِ :‬ب َأ ِّ‬
‫ي ُصو َر ٍة كَانَ ْ ِ‬ ‫« َق ْولُهُ ‪ ( :‬أَنهُ لَ ْو َأ ْدخ ََل َحلْ َقهُ الدُّ خَانَ) َأ ْ‬
‫ع الـدُّ خَانِ َو‬ ‫ـع ِمـنْ َب ْيـ ِ‬ ‫ي ِفي شَ ْر ِح ِه َعلَى( الْ َو ْه َبانِي ِة) ِب َق ْولِ ِه‪َ :‬و ُي ْم َن ُ‬ ‫ب ال ُّدخَانِ ‪َ ،‬و نَظ َمهُ الشُّ ُرنْ ُب َاللِ ُّ‬‫ح ُّر ِز َع ْنهُ ‪َ .....‬و ِب ِه ُعلِ َم ُحكْ ُم شُ ْر ِ‬
‫ِ ِْل ْمكَانِ الت َ‬
‫ات بَطْنٍ َفقَر ُروا»‪.‬‬ ‫شُ ْر ِب ِه َوشَ ا ِربُهُ ِفي الص ْو ِم َال شَ ك يُف ِْط ُر‪َ ،‬و يَلْ َز ُمهُ التكْ ِفي ُر لَ ْو ظَن نَا ِف ًعاً‪ ،‬كَ َذا دَا ِف ًعاً شَ َه َو ِ‬
‫ز‪ -‬د پېشلمي پای په سپېده چاود( صبح صادق) سره تحقق مومي‪.‬‬
‫په(حاشیة الطهطاوي ‪ )۲۳۲ /۳‬کې راغلي‪:‬‬
‫اب‬
‫ح ِ‬‫ول أَ ْصـ َ‬
‫س‪َ ،‬و ُهو َق ُ‬ ‫ج ِر الصا ِد ِ إِلى ُغ ُر ِ‬
‫وب الش ْم ِ‬ ‫ن طُلوعِ الْ َف ْ‬ ‫ل) َقال ِفي الشرحِ‪ :‬النها ُر ِعبا َر ٌة َع ْ‬
‫ن َز َمانٍ ُم ْمتَ ٍّد ِم ْ‬ ‫« قوله‪ ( :‬النهار ِض اد اللي ِ‬
‫الْ ِفق ِه َوالُّل َغة»‪.‬‬
‫همدا راز په( رد المحتار ‪ )۲۳۲ /۳‬کې راغلي‪:‬‬
‫وب‪َ .‬و ه َْل الْ ُم َرا ُد‪ :‬أَو ُل َز َمـانِ الطُّلُـوعِ أَ ْو انْ ِتشَ ـا ُر الضـ ْو ِء؟ ِفيـ ِه‬ ‫ن طُلُوعِ الْ َف ْ‬
‫ج ِر إلَى الْ ُغ ُر ِ‬ ‫ي ِم ْ‬ ‫« َق ْولُهُ ‪َ ( :‬و ُه َو الْيَ ْو ُم) أَ ْ‬
‫ي‪ :‬الْيَ ْو ُم الش ْر ِع ُّ‬
‫ط َوالثانِي أَ ْو َس ُع»‪.‬‬‫ف ِفي الص َال ِة‪َ ،‬و ْاِلَو ُل أَ ْح َو ُ‬ ‫خ َال ِ‬ ‫ِخ َال ٌ‬
‫ف كَالْ ِ‬
‫ح‪ -‬د رمضان میاشتې روژه کې‪ ،‬د سخت درد او تکلیف په صورت کې‪ ،‬د روژه دار لپاره د غاښ ایستل سهي دي او لـه دې‬
‫پرته ايستل یې مکروه دي خو روژه دار دې هڅه وکړي‪ ،‬څويې وینه حلق ته ونه رسیږي‪ ،‬که ورسیږي روژه یې فاسدیږي‪.‬‬
‫په( رد المحتار ‪ )۲۱۶ /۴‬کې راغلي‪:‬‬
‫ب َعلَ ْيـ ِه الْ َقضَ ـا ُء إِال أَنْ يفـر‬
‫خ َل الد ُم إِلَى َج ْو ِف ِه ِفي الن َها ِر َو لَو نَائِ ًما‪َ ،‬ف َي ِج ُ‬‫ن َقلَ َع ِض ْر َسهُ ِفي َر َمضَ ان َو َد َ‬
‫ن َهذا ُي ْعلَ ُم ُحكْ ُم َم ْ‬ ‫« َو ِم ْ‬
‫ح ُّر ِز َعنْهُ َفيَكُون كَالْ َقيء ال ِذي َعا َد ِبنَ ْف ِسه»‪.‬‬
‫ِب َعدَ ِم إِ ْمكَانِ الت َ‬

‫‪12‬‬
‫ياده شوې مبارکه شپه همغه د قـدر شـپه‬ ‫قدرمنو لوسـتونکو! د اِيمـان او د تقـوی کومې مالیکې قرآن کـريم راوړی هغـه‬
‫ده چــې د رمضــان برخــه ده؛ اللــه تعــالی‬ ‫مياشت روژه ده‪ ،‬په همدې مناسبت زمـوږ غوره ماليکه ده؛ الله تعالی ويلي‪:‬‬
‫ويلي‪ :‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ‬ ‫د دغې ليکنـې سـرټکي د رمضـان روژې‪ ،‬ﭽ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ‬
‫ﭛ ﭝﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭤ ﭥ‬ ‫التِ رر‪24 - 4٦ :‬‬
‫حکمتونه او احکام پېژندل او له دې څخه ﮣ ﮥ ﮦ ﮧﭼ‬
‫ترجمه‪ :‬بې شکه دا د عـزتمن اسـتازي ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ‬ ‫درسونه زده کول او عبرتونه اخيستل دي‪.‬‬
‫القدر‪٥ – 4 :‬‬
‫‪ )1‬د رمض ان پېژندن ه‪ :‬رمضــان د يــوې وينا ده چې د عرش څښتن (الله) په نزد ﭲﭼ‬
‫ترجمه‪ :‬ما دا قـرآن د عـزت پـه شـپه کـې‬ ‫مبارکې مياشتې نـوم دی‪ ،‬چـې اللـه تعـالی قـدرمن واکمــن دی‪ ،‬نــور مالئــک د ده‬
‫نازل کړی دی او تـه څـه خبـر يـې چـې د‬ ‫حکم مني او دی امين دی‪.‬‬ ‫يې خپله په تعريف کې داسې وايي‪:‬‬
‫پر کوم شخصيت چي الله تعالی دغـه عزت شپه څه شی ده؟ د عزت شپه تر زرو‬ ‫ﭽﮘ ﮙﮚﮛ ﮜﮝ‬
‫ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣﮤ برکتــي کتــاب نــازل کــړی‪ ،‬هغــه د ټــول مياشتو ډېره غوره ده‪.‬‬
‫چي د قرآن د نزول مياشت رمضـان او د‬ ‫انسانيت الرښود جوړ شوی؛‬ ‫البقرة‪4٨٥ :‬‬
‫ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪﭼ‬
‫ژباړه‪ :‬رمضـان هغـه مياشـت ده چـې پـه ﭽ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ قــدر شــپه هــم د رمضــان برخــه وي‪ ،‬نــو‬
‫مبارکه شپه همدا د قدر شپه ده)‪(1‬‬ ‫الفر‪،‬ان‪4 :‬‬
‫هغې کې د خلکو لپاره الرښود قرآن نـازل ﯛ ﯜﭼ‬
‫لنډه دا چې له قرآن کريم سره د هرچا او‬ ‫کړای شوی‪ ،‬دا د هدايت څرګندي نښې او ترجمه‪ :‬هغـه اللـه برکـت واال دی چـې‬
‫حق له باطله بېلوونکی دليل دی‪ ،‬نو څوک پرخپل بنده يې حـق د باطلـه بېلـوونکی هر شي د دوستۍ اړېکې په څومره کچه را‬
‫چـــې دا مياشـــت ووينـــي هغـــه دې روژه کتاب نازل کړی د دې لپـاره چـې ټولـو منځ ته شوې وي‪ ،‬په همغه کچه يـې مقـام‬
‫لوړ شوی دی؛ پېغمبرﷺ ویلي‪:‬‬ ‫خلکو ته پوهاوی ورکوونکی شي‪.‬‬ ‫ونيسي‪.‬‬
‫ههاَ ًي َ‪ ،‬ي امهها‪،‬‬
‫يههِ ِب ياهه يْا الَ ِِتي ِ‬
‫ن اللهههي ري َرع ه‬ ‫(( إِ َّ‬ ‫دغه آيتونه ښايي چي د رمضان مياشـتې په کومه مياشت کې چې قـرآن کـريم‬
‫ن))‪(2).‬‬ ‫خپلـې ښــېګنې او برکــات لــه قــرآن کــريم نــازل شــوی هغــه مياشــت د ايمــان‪ ،‬د يوريضي هِ ِب ِه آ ي‬
‫خرِر ي‬
‫ترجمه‪ :‬یقینـا ً اللـه تعـالی پـه دې‬ ‫څخه کسب کـړي دي‪ .‬نـو اصـل د برکـاتو ځانګړي عبـادت او ګنـاهونو د بخښـنې‬
‫سرچينه د الله کتاب دی؛ لکه څرنګه چې مياشت او هـغه شپه چې قرآن کريم پـه قرآن څه قومونه لوړوي او نـور پـه‬
‫اللــه تعــالی ويل ـي‪ :‬ﭽ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖﮗ کې نازل شوی هغه شپه لـه برکـاتو ډکـه همدې قرآن ټيټوي‪.‬‬
‫شپه ټاکل شـوې ده؛ اللـه تعـالی ويلـي‪ :‬د همدې قـرآن پـه وجـه ابولهـب‪،‬‬ ‫األنبياء‪٥9 :‬‬
‫ﮘ ﮙ ﮚﭼ‬
‫ابوجهــل او دوی تــه ورتــه خلــک‬ ‫ژباړه‪ :‬دا قرآن برکتي يادښت دی‪ ،‬نو آيـا ﭽﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ‬
‫ټيټ شول‪ ،‬بالل‪ ،‬سـلمان‪ ،‬صـهيب‬ ‫الدخان‪٣ - 2 :‬‬
‫ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞﭼ‬ ‫تاسو له دې څخه انکار کوونکي ياست؟‬
‫قرآن کريم داسې کتاب دی چې هر چـا ترجمه‪ :‬پـه دې ښـکاره بيـان لرونکـي (رضي الله عنهم) او دوی ته ورتـه‬
‫او هـر شــي رښــتينې اړېکـې وســره ســاتلې کتاب قسم چي ما يقينا دا په برکتي شـپه خلک بختور شول‪ .‬نو موږ دې تـه‬
‫دي‪ ،‬هغه ته يي کماالت او برکات رسېدلي کـــې نـــازل کـــړ‪ ،‬زه يقينـــا لـــه عذابـــه اړتيا لرو چې د رمضان دې مبارکـه ‪13‬‬
‫مياشـت کـې چـې د قــرآن د نــزول‬ ‫دي؛ د مثال په ډول پـه مالئکـو کـې چـي خبروونکی يم‪.‬‬
‫په دې ډول چې څرنګه د روژې په ورځ له‬
‫خپلو حاللو خواړو‪ ،‬اوبو او حاللي مېرمنې‬
‫څخه پرهېز کوئ او ځان ورڅخه ساتئ لـه‬
‫دې سره چې بشپړ السرسی ورته لـرئ او د‬
‫الله له حکم پرته بل هی مانع هم نـه وي‪،‬‬
‫خو بیا هم تاسو د اللـه د حکـم پـه خـاطر‬
‫ځــان ورڅخــه ســاتئ‪ ،‬نــو داسـې پــه ټــول‬
‫ژونــدکې لــه حرامــو خــواړو او نــاروا کړنــو‬
‫څخه ځان ساتئ که څه هم بشپړ السرسـی‬
‫ورته لرئ او هر ډول آسـانتیاوې يـې درتـه‬
‫برابرې وي؛ ځکه د کوم چا په حکم چـې‬
‫تاسو د روژې په ورځ لـه خپلـو خـواړو او‬
‫مېرمنې سره له جنسي اړېکو ځان ساتئ‪ ،‬د‬
‫همغه له خوا په نورو وختونو کې د بل مال‬
‫خوړل او له پردیو ښځو سـره نـاروا اړېکـې‬
‫درباندې حرامـې شـوي دي‪ .‬همـدا رنګـه‬
‫قرآن کریم د روژې د آیتونو پـه پـای کـې‬
‫وايي‪:‬‬
‫ﭽ ﮛﮜﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ‬
‫ﮢﮣﮤﮥ ﮦ ﮧ ﮨ‬
‫البقرة‪4٨٨ :‬‬
‫ﮩ ﮪ ﮫﭼ‬
‫ژباړه‪ :‬تاسې یو د بل مالونه په خپل مـنځ‬
‫کې په ناحقه مه خورﺉ او واکمنانو تـه يـې‬
‫د دې لپــاره مــه رســوﺉ چــې د خلکــو د‬
‫مالونو څه برخه په ناروا وخورﺉ په داسـي‬
‫حال کې چې پوهېږﺉ ‪.‬‬
‫دغه آیتونه د روژې د آیتونو په پای کې‬
‫راغلي دي‪ .‬د دې آیت ارتباط د روژې لـه‬
‫آیتونو سـره دا دی چـې د مسـلمان ایمـان‬
‫باید له روژې څخه دومـره چـارو واخلـي‬
‫چې له روژې وروسـته هـم پرهېزګـار پاتـه‬
‫شي‪ .‬تقوا دی یوازې روژې ته نه ځانګړي‬
‫کوي‪ ،‬بلکـې لـه روژې وروسـته هـم تقـوا‬
‫اړین کار دی‪ .‬مسلمان دې داسې نه کـوي‬
‫چې په روژه کې يې ډېر زیـار ایسـتلی وي‬
‫ان تر دې چې د روژې په ورځ کې يې لـه‬
‫حاللـــو هـــم ځـــان ساتــــلی وي‪ ،‬خـــو د‬
‫کـوچــــني اخ ــتر پــه ورځ ي ـې بــی ــرته د‬
‫سترخان په حرامو ډک وي ‪.‬‬
‫روژې په وجه د ورځـې حـرام وي‪ ،‬امـا‬
‫هغه څه چې تل حرام وې‪ ،‬له هغه څخه‬
‫د تل لپاره ځـان سـاتنه خـو د روژې لـه‬
‫سترو اهدافو څخه دي لکـه را تلـونکی‬
‫سرټکی چې دا خبره بیانوي‪.‬‬
‫‪ )۳‬د روژې حکمتونه‪ :‬اسالم د الله دیـن‬
‫دی او الله حکـیم ذات دی‪ ،‬کارونـه او‬
‫حکمونه يې ډېر حکمتونه او ګټې لري‪.‬‬
‫دا بېله خبره ده چې ځينې وخـت د هـر‬
‫عبادت سره یو ځـای حکمـت نـه ذکـر‬
‫کېږي‪ ،‬یا د هر چا ذهن نـه پـه رسـېږي‪.‬‬
‫خو داسې احکام هم شته چې حکمتونه‬
‫او ګټې يې یو ځای ورسـره ذکـر شـوي‬
‫دي آن تر دې چـې پـه ځینـې احکـامو‬
‫کې ګټې او زیانونه سره پرتله شوي هـم‬
‫دي؛ لکه د شـرابو پـه مسـأله کـې چـې‬
‫وايې په دې کې لویـه ګنـاه هـم شـته او‬
‫خلکو ته ګټې هم لري‪ ،‬خو ګناه يې تـر‬
‫ګټــو ډېــره لویــه ده‪ .‬نــو اوس د روژې‬
‫حکمتونـــه څـــه دي؟ د روژې ځینـــې‬
‫حکمتونه په قرآن کریم کې په صراحت‬
‫یاد شوي او ځینې يې بیا اشـار ًة فهمـول‬
‫کېــدای شــي؛ د روژې د حکمتونــو لــه‬
‫جملــې چـې کــوم څــه قــرآن کــریم پــه‬
‫صراحت یاد کړي‪ ،‬هغـه پـه انسـان کـې‬
‫تقوا را منځ ته کـول دي؛ قـرآن کـریم د‬
‫روژې په اړه وايي‪:‬‬
‫ﭽﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ‬
‫ﭨﭩ ﭪ ﭫﭬ ﭭﭮ‬
‫البقرة‪4٨٣ :‬‬
‫ﭯ ﭰﭼ‬
‫ژباړه‪:‬اې مؤمنانو! پرتاسـو روژه داسـي‬
‫فرض شوې لکـه تـر تاسـو پـر مخکنيـو‬
‫خلکو چې فرض شوې وه‪ ،‬د دې لپـاره‬
‫چې پرهېزګاران شئ‪.‬‬
‫یعنــــې روژه د دې لپــــاره ده چــــې‬
‫پرهېزګــاران جــوړ شــئ‪ .‬د دغــه آیــت‬
‫شــریف وروس ـتۍ جملــه ښــيي چــې د‬
‫روژې لوی هدف تقوا پيـدا کـول او لـه‬
‫حرامو څخه د ځانسـاتنې تمـرین دی‪،‬‬
‫مياشت ده‪ ،‬خپل ايمان چارو او لـه قـرآن‬
‫او د قـرآن لــه پلویــانو سـره خپلــي اړېکـې‬
‫ټینګې کړو‪.‬‬
‫‪ )۲‬د روژې پېژندنه‪ :‬روژه پـه عربـي لغـت‬
‫کې له یو شي څخه بندولو ته ویل کېـږي؛‬
‫قرآن کریم له مریم رضي اللـه عنهـا څخـه‬
‫دحکایـــت پـــه ډول وايـــي‪} :‬إِنِّهههَ نيههه يْ َر ه‬
‫َسيا {)‪.(٣‬‬‫ص َ ما يعلينَ ًهكيلِّ يم ا َل يي َ يم إِن ِ‬ ‫لِل َّر َ‬
‫ح يمنِ ي‬
‫ژباړه‪ :‬مـا د لـوی مهربـان (اللـه) لپـاره (لـه‬
‫خبرو) بندول پر ځان منلي‪ ،‬نو نن له هـی‬
‫انسان سره خبري نه کوم‪.‬‬
‫په اصطالح کې‪ :‬له صبح صادق څخـه تـر‬
‫ماښامه له خوړلو‪ ،‬څښلو او جماع څخـه د‬
‫ځانګړي عبـادت پـه نیـت ځانسـاتنې تـه‬
‫ویل کېږي‪(4).‬‬
‫د روژې په اړه قرآن کـریم ویلـي‪ :‬ﭽ ﭫ‬
‫ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱﭲ ﭳ ﭴ‬
‫ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﭹ ﭺﭻﭼ ﭽ‬
‫البقرة‪4٨١ :‬‬
‫ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅﭼ‬
‫ژب اړه‪ :‬نــو اوس (د دې حکــم لــه نــزول‬
‫وروسته) لـه خپلـو مېرمنـو سـره یـو ځـای‬
‫کېږئ‪ ،‬هغه څه غواړئ چـي اللـه درتـه پـه‬
‫برخه کړي‪ ،‬خورئ او څښئ تر هغه وختـه‬
‫چي د سهار سپینه کرښه د شپې لـه تـورې‬
‫څخه ښه درته روښانه کېـږي‪ ،‬بیـا همدغـه‬
‫روژه (له یاد شـویو کړنـو څخـه ځـان بنـد‬
‫ساتل) تر شپې وغځوئ‪.‬‬
‫دلته د(حتـی) کلمـه لـه مخکینیـو دریـو‬
‫فعلونو (باشروهن‪ ،‬وکلوا واشربوا) ټولو سره‬
‫تعلق لري؛ ځکه د دغـو درې سـره‬
‫فعلونــو اجــازه دلتــه هــدف ده‪ .‬نــو‬
‫معنی دا چې تـر دغـه ټاکـل شـوي‬
‫وخته دغه درې سره کړنې روا دي‪.‬‬
‫وروسته الصیام (همـدا روژه) چـې‬
‫ذکر ده‪ ،‬هغه هـم لـه همـدې یـادو‬
‫کړنو څخه د ځانسـاتنې پـه معنـی‬
‫ده‪.‬‬
‫دا هغــه څــه دي چ ـې پــه نــورو‬
‫‪ 14‬وختونــو کــې حــالل وي‪ ،‬خــو د‬
‫پر انسان راولـي‪ ،‬هغـه د روژې خوړلـو د‬
‫رخصت یا اجازې لپاره عـذر جوړېـدای‬
‫شي او په هغه صورت کې روژه ورباندې‬
‫الزمــول ســختي ده چ ـې نــه انســان دوام‬
‫ورباندې کوالی شي او نـه يـې هـم اللـه‬
‫تعالی ورتـه غـواړي؛ ځکـه قـرآن كـريم‬
‫وايي‪:‬‬
‫ﭽ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱﭼ‬
‫الحج‪١٨ :‬‬
‫ژب اړه‪ :‬اللههه ههه کیهن کهې رتاسه ک مههه‬
‫تنګسیا نه که ټاکلې ‪.‬‬
‫‪ )۴‬د روژې احک ا ‪ :‬دلتــه د روژې هغــه‬
‫احکـــام یـــادېږي چـــې د روژې اړونـــد‬
‫آیتونو څخه پوهول کېږي‪ .‬دغه آیتونه د‬
‫سورة البقرې ‪1٨5 -1٨3‬نمبر آیتونه دي‪:‬‬
‫روژه پر دې امت فـرض شـوې ده پـه‬
‫دې شرط چې انسان د روژې پـه وخـت‬
‫کې عاقل بالغ وي؛ پېغمبرﷺ ويلي‪ :‬هر ِع ي‬
‫هِ‬
‫ن النَّههها ِ ِم ي‬
‫حتَّههه‬ ‫ا َل يق يلههه هم يعهههنَ َية ي َيههه نة يعههه َ‬
‫حتَّه ريبَه يرًي يوعيهنَ‬ ‫ن الَ همبَتيلي ي‬
‫حتَّ ريَِ هب ير))‪(٨) .‬‬
‫ژباړه‪ :‬له درې قسمه خلکو څخـه قلـم‬
‫پورته شوی (سزا نه پسې لیکل کېـږي) ‪:‬‬
‫له ویده څخه تر څو ويښېږي‪ ،‬له لېـوني‬
‫څخه تر څو جوړېږي ( پر حـال کېـږي)‬
‫او له کوچني (ماشوم ) څخه تر څو بـالغ‬
‫کېږي ‪ .‬روژه پر تېـرو امتونـو هـم فـرض‬
‫وه‪( .‬کما کتب علی الذین من قبلکم)‪.‬‬
‫د دواړو روژو فرضیتونه سره ورتـه کېـدل‬
‫دا نه ثابتوي چـې پـر مـوږ فـرض شـوې‬
‫روژه دې پــه شــمېر ک ـې د تېــرو‬
‫امتونو روژې ته ورته وي‪ .‬بلکـې‬
‫یــــوازې د دې امــــت د روژې‬
‫فرضــیت د تېــرو امتونــو د روژې‬
‫فرضیت ته ورته دی‪( .‬ﭩ ﭪ)‪.‬‬
‫په سختۍ کې یو انسان ته د نورو‬
‫ملګرتیا‪ ،‬د تسلي سبب دی‪.‬‬
‫(ﭩ ﭪ )‪.‬‬
‫د روژې مقصد په انسان کې تقوا‬
‫‪15‬‬
‫او پرهېزګــاري را مــنځ تــه کــول‬
‫ممکن ګټه وکړي لکه چاغښت یـا د وینـي‬ ‫د روژې د دغه ډول حکمتونـو پـه اړه‬
‫غوړ په دې شرط چي د خلیجـي هیوادونـو‬ ‫پېغمبرﷺ ویلي‪ « :‬يم َ‬
‫ن ل َيم يردي َع ‪،‬يه َ يَ اله روو ِر‬
‫په څېر ډبل روژه ماتی او پېشلمی ورسره نه‬ ‫ج ٌة ِعَ ًي َ‬
‫ن ريدي يع‬ ‫س لِلَّ ِه ي‬
‫حا ي‬ ‫يوال يع يم يل ِب ِه‪ ،‬يعلييَ ي‬
‫وي‪ ،‬لــیکن ډېــرو ناروغــانو تــه روژه زیــان‬ ‫طي يعا يمهه يوشي يرابيهه »)‪.(٥‬‬
‫رسوي؛ لکه د پښتورګي ناروغان او هر هغه‬ ‫ژباړه‪ :‬څوک چې دروغ او پـه دروغـو‬
‫څوک چې د اوبو او خـواړو کمښـت زیـان‬ ‫عمل نه پرېږدي‪ ،‬نو الله دده خوراک او‬
‫ور رســوي؛ دا خبــره خپلــه قــرآن کــریم د‬ ‫چښاک پرېښودلو ته اړتیا نه لري‪.‬‬
‫همدې روژې په بحث کي یاده کړې وايي‪:‬‬ ‫کا رنګه ېغمبهرﷺ ویلـي‪َ ( :‬و إِذَا كَان ََ‬
‫َب‪ ،‬ﭽ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩﮪ ﮫ ﮬ‬ ‫صخ ْ‬‫م فَالَ يَ ْرفُثْ َوالَ يَ ْ‬ ‫ص ْومِ أَ َ‬
‫ح ِدكُ ْ‬ ‫يَ ْو ُم َ‬
‫ح ٌد أَ ْو قَنتَلَهُ‪ ،‬فَلْ َيق ُْل إِني ا ْم ُر ٌؤ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕﯖ ﯗ‬ ‫سنبَّ ُه أَ َ‬‫فَإِ َْ َ‬
‫ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞﭼ‬ ‫صنئِ ٌم)‪(6).‬‬ ‫َ‬
‫البقرة‪4٨٥ :‬‬
‫ژباړه‪ :‬کله چې ستاسې د یـوه د روژې‬
‫ورځ وي‪ ،‬نــو نــه دې د جمــاع خبــرې ژباړه‪ :‬نو كه چـا دا میاشـت ولیدلـه‪ ،‬هغـه‬
‫دې روژه نیسي که څوک ناروغه وي یـا پـه‬ ‫کــوي‪ ،‬نــه دې چيغــې وهــې‪ .‬کــه چــا‬
‫سفرکې وي‪ ،‬پر هغه لـه نـورو ورځـو څخـه‬ ‫ښکنځل ورته وکړل یا يې جګړه ورسـره‬
‫دغه شمېر پوره کول (قضا راوړل) دي‪ .‬اللـه‬ ‫وکړه‪ ،‬نو دې ووايي چې زما روژه ده‪.‬‬
‫تاسي ته آساني غواړي او سـختي نـه درتـه‬ ‫د روژې نــور حکمتونــه د اللــه تعــالی‬
‫غواړي‪.‬‬ ‫لخوا د ورکړل شویو نعمتونو قدر پېژندل‬
‫ظ يو يع َ‬‫ستييَ ِق ي‬ ‫ري َ‬ ‫دغه آیت شریف ښيي چـې پـه عمـومي‬ ‫او د وږو او تــږو انســانانو لــه حالــه پــه‬
‫َِ ي‬ ‫الصب ِّ‬
‫َّ‬ ‫ډول ناروغـــان لـــه روژې څخـــه متضـــرره‬ ‫عملي ډول ځان خبرول او له دوي سـره‬
‫کېږي؛ ځکه که يې ضرر نه ورته لرالی نـو‬ ‫د مرستي احساس پیدا کول او داسي نور‬
‫ولي به الله تعالى دوی ته د روژې خوړولـو‬ ‫ډېر څه کېدای شي)‪.(3‬‬
‫ځانګړې اجازه کوله؟ دلته مـریض د شـرط‬ ‫یو بل څه چې ځینې خلک یې یادوي‪،‬‬
‫په جمله کې نکره (عـام ) ذکـر شـوی چـې‬ ‫هغه د روژې طبي فایـدي دي‪ .‬خـو پـه‬
‫عمــوم افــاده کــوي‪ ،‬البتــه هغــه لــږ شــمېر‬ ‫دې اړه لومړۍ دا خبره باید په یـاد ولـرو‬
‫ناروغان چې روژه ضرر نه ورته لري ؛ لکـه‬ ‫چـې قــرآن کــریم ټــول حــق او رښــتینې‬
‫د چاغښت نـاروغي‪ ،‬د دې د اسـتثناء لپـاره‬ ‫کتاب دی‪ ،‬هیڅکله له حقیقت سره ټکر‬
‫دوه ډوله دالیل شته‪ :‬یو يـې عقلـي؛ ځکـه‬ ‫نه کوي‪ ،‬خو اصلي موضوع يې طب یـا‬
‫په انساني محاوره (خبرو) کي چې هـم چـا‬ ‫ساینس نه دی‪ .‬په قرآن کـریم کـې یـاد‬
‫ته وویل شي‪ :‬که ناروغ وې کار مه کوه‪ .‬لـه‬ ‫شوي حقائق چې نن یې طب یا ساینس‬
‫دې خبرې یاد مخاطب خپله پوهيړي چـې‬ ‫پېژني‪ ،‬هغه په قـرآن کـریم کـي د نـورو‬
‫د داسې ناروغۍ په وجه کار وځنډوي چې‬ ‫دالیلو په ضمن کې یاد شوي‪ ،‬نه په دې‬
‫کار زیان ورونه رسوي‪.‬‬ ‫عنوان چې قرآن کریم خلکو ته طب یـا‬
‫دویــم يــې نقلــي (شــرعي ) دلیــل چــې د‬ ‫ساینس ور زده کولو په موخه یاد کړي‪.‬‬
‫همدې آیت په آخري برخه کې اشاره ورته‬ ‫پــه همــدې اســاس د روژې پــه اړه هــم‬
‫شــوې چــې واي ـي‪ :‬اللــه تاس ـې تــه آســاني‬ ‫ووایو چـې د روژې حکمـت یـا هـدف‬
‫غواړي او سختي نـه درتـه غـواړي‪ .‬لـه دې‬ ‫طبي درملنه نه ده چې ځینې يې پـه ډېـر‬
‫برخ ـې څخــه دا جوتــه کېــږي چ ـې کومــه‬ ‫افراط یادوي‪ ،‬که څه هم په ضمني ډول‬
‫ناروغۍ چې تر عادي حالت اضافه سـختي‬ ‫د ځینــو ناجوړتیــاوو پــه مخینــوي کــي‬
‫کریم نزول شوی وي‪ ،‬هغه به خامخـا د دېرش ورځې قضا ورباندې الزمه ده‪ .‬که نه‬ ‫دي‪( .‬لعلکم تتق ن)‪ .‬که څـوک پـه روژه‬
‫ویشت ورځې وه‪ ،‬همغه نه ویشت ورځـې‬ ‫همدې میاشتي یوه شپه وي‪.‬‬ ‫کي دروغ وايي یا په دروغو عمل کوي‪ ،‬د‬
‫قرآن د هـدایت کتـاب دی‪ :‬د خلکـو قضــا وربانــدې الزمــه ده‪.‬ﭽ ﭵ ﭶ ﭷ‬ ‫روژې ثواب يې لـه منځـه ځـي‪ .‬مسـلمان‬
‫البقرة‪4٨1 :‬‬
‫دالرښـــووني لپـــاره نـــازل شـــوی دی‪ .‬ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼﭼ‬ ‫دې هرومرو دې ته هم فکر وکړي چې په‬
‫که څوک څو ورځـې روژه ونیسـي بیـا د‬ ‫(ﮞ ﮟ)‪.‬‬ ‫روژه کې حالل خواړه‪ ،‬اوبه او خپله حالله‬
‫قرآن د الرښووني او حق له باطل څخـه ناروغۍ یا سفر په وجه نوري ورځـې روژه‬ ‫ښځه پر ځان حراموي‪ ،‬نو د ناروا څخه بیا‬
‫د بېلولو لپاره هم حکم دی او هم دلیـل وخوري‪ ،‬دا هم د قرآن د تېر بیان سره سـم‬ ‫ولي پرهېز نـه کـوي؟ کـوم بـوډا سـړی یـا‬
‫روا دی)‪.(13‬‬ ‫دی (ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ)‪.‬‬ ‫بوډۍ ښځه چـې د روژې تـوان نـه لـري‪،‬‬
‫د رمضان میاشت په لیدلو ثابتېږي؛ نو که څوک نیت وکړي روژه ونیسـي‪ ،‬خـو د‬ ‫ورته روا دي چې روژه وخوري او د هري‬
‫څوک چې يې وویني هغه به خپله روژه ورځې په کومه برخه کې د ناروغۍ یا سفر‬ ‫ورځي د روژې په بـدل کـې یـوه مسـکین‬
‫نیســي‪ ،‬خــو کــه چــا تــه د ب ـل مســلمان پــه وجــه روژه وخــوري‪ ،‬دا هــم روا دی؛‬ ‫ته خواړه ورکـړي (وعلـی الـذین یطیقونـه‬
‫شاهدي ثابته شوه‪ ،‬په هغه به هـم عمـل ځکه قرآن په دې کې توپير نـه دی کـړی؛‬ ‫فدیــة طعــام مســکین)که څــوک فدیــه تــر‬
‫ج‬ ‫خ َر َ‬
‫َنل‪َ :‬‬ ‫ض َي اللَّ ُه َعنْ ُه َمن‪ ،‬ق َ‬ ‫نس َر ِ‬‫َعنِ ابْنِ َعبَّ ٍ‬ ‫کوي روژه به نیسي‪ .‬د لیدلو سیمي قرآن‬ ‫ټاکلې کچې زیاته ورکړي یا بـل کـوم ښـه‬
‫ن‬ ‫م‪ِ ،‬م ا َ‬ ‫ص الَُّ الل ا ُه َعلَ ْي ا ِه َو َ‬
‫س الَّ َ‬ ‫اول اللَّ ا ِه َ‬ ‫سا ُ‬ ‫َر ُ‬ ‫او ســنت نــه دي ســره بېلــي کــړي‪ .‬د‬ ‫کار په خپله خوښـه ترسـره کـوي‪ ،‬دا کـار‬
‫سفَنََ ‪،‬‬ ‫ح َّتُ بَلَ َغ ُع ْ‬ ‫َصن َم َ‬ ‫شاهدي لپاره يې په کیلو میټر انـدازه نـه ال َم ِدي َن ِة إِلَُ َم َّكةَ‪ ،‬ف َ‬ ‫ورتــه ګټــور دی‪( .‬فمــن تطــوع‪ )...‬پــه‬
‫نس ‪،‬‬ ‫م َد َعن بِ َمن ٍء فَ َرفَ َع ُه إِلَُ يَ َديْ ِه لِيُ ِريَ ُه النَّ َ‬ ‫ده ټاکلې چې د دغومره سيمي وروسـته ث ُ َّ‬ ‫عبــاداتو ک ـې تــوپیر شــته‪ :‬ځين ـې یــوازې‬
‫حتَُّ ق َِد َم َم َّكةَ‪َ ،‬وذَلِ َك ِفي َر َمضَ ن ََ "‪،‬‬ ‫نه قبلېږي‪ .‬که کوم وخت و نه لیدل شوه فَأَفْط َ َر َ‬ ‫مسؤولیت اداکوي‪ ،‬ځینې ډېر ثواب لري‪.‬‬
‫اول‬ ‫س ُ‬ ‫صان َم َر ُ‬ ‫ُول‪ « :‬قَا ْد َ‬ ‫نس يَق ُ‬ ‫ن َع َّب ٍ‬ ‫مخ کي د شعبان میاشت به دېـرش پـوره فَكَن ََ ابْ ُ‬ ‫داسې کارونه شـته چـې بنـدګانو تـه ګټـور‬
‫ن شَ ن َء‬ ‫م َوأَفْطَ َر‪َ َ ،‬م ْ‬ ‫صلَُّ الل ُه َعلَ ْي ِه َو َ‬
‫سلَّ َ‬ ‫کړي‪ ،‬یـو دېرشـمه ورځ حتمـي د نـوي اللَّ ِه َ‬ ‫وي‪ ،‬خو دوی يې په ګټه نه پوهېږي‪(( .‬ان‬
‫صن َم َو َم ْن شَ ن َء أَفْطَ َر»)‪.(41‬‬ ‫َ‬ ‫میاشتي اوله ده؛ ځکه سپوږمیزه میاشتي‬ ‫کنتم تعلمون))‪(2).‬‬
‫تر دېرشو نـه زیـاتېږي‪ .‬د سـورة البقـرې ژباړه‪ :‬د ابن عباس ‪ ‬څخه نقـل دی چـي‬ ‫د رمضان د عظمت وجه دا ده چې د قرآن‬
‫‪ 1٨2‬نمبر آیت په اساس د اختر میاشت پېغمبرﷺ د مدېنې څخه مکـې تـه و وتـی‪،‬‬ ‫کریم د نزول پیل په همـدې میاشـتې کـې‬
‫نو روژه يې ونیوله تر دې چي د عسفان پـه‬ ‫همداسي ده)‪.(12‬‬ ‫شوی‪ .‬په دې میاشت کې روژه نیول‪ ،‬اللـه‬
‫د روژې وخت شمېرل شوې (لـږې) نامه کومي سیمي ته ورسـېدی اوبـه يـې را‬ ‫ته د دې ستر نعمت شکر پرځای کـول او‬
‫ورځې دي چـې د رمضـان میاشـت ده‪ .‬وغوښتلې‪ ،‬هغه يې خپلو السونو تـه پورتـه‬ ‫اړېکې ورسـره تـازه کـول دي؛ ځکـه خـو‬
‫(معدودات) دغه میاشت چـي هـر څـو کړې د دې لپاره چي خلـک يـې ووینـي‪،‬‬ ‫پېغمبر ﷺپه دې میاشت کې د جبریل‬
‫ورځي راشي همغه پر انسان فـرض وي‪ .‬روژه يې ماتـه کـړه تـر دې چـي مکـې تـه‬ ‫سره د قرآن درس کاوه‪(10).‬‬
‫کله چې دغه میاشت نه ویشـت ورځـې راغی او دا په رمضان کـي وو‪ .‬ابـن عبـاس‬ ‫نو په همدي میاشت کي دي هر مسلمان‬
‫راشي‪ ،‬د هغه کال بشپړه روژه همغـه نـه رضي الله عنه به ویـل‪ :‬پېغمبـرﷺ هـم (پـه‬ ‫ورور او خــور د عبــادت او زاریــو ډېــرې‬
‫ویشت ورځـې ده‪ ،‬کمـه نـه ورتـه ویـل سفر) کي روژه نېولې ده او هم يې خوړلې‬ ‫هڅي کوي او د قرآن په ښووني او‬
‫کېږي‪ ،‬په دغسي صورت کې دي عـوام ده؛ نو که د چا خوښه وي‪ ،‬هغـه دې روژه‬ ‫روزني دي خپل ایمان قوي کړي‪.‬‬
‫ونیسي او کـه د چـا خوښـه وي‪ ،‬هغـه دې‬ ‫وروڼه اندېښنه نه کوي‪.‬‬ ‫لیلة القدر او لیلـة مبارکـه چـې د‬
‫که څوک په رمضان کې ناروغه وو یـا وخوري‪.‬‬ ‫وحـــــــدت(پریووالي داللـــــــت‬
‫په سفرکې وو‪ ،‬هغه ته روا ده چـې روژه مســافر او نــاروغ کــه وتــوانېږي چــې پــه‬ ‫کــوونکې) تــا لــري‪ ،‬د رمضــان د‬
‫وخوري بیا يې قضا راوړي‪ :‬که هـر څـو رمضــان ک ـې روژه ونیســي‪ ،‬ورتــه روا دي‪.‬‬ ‫میاشتي یوه شـپه ده؛ ځکـه دلتـه د‬
‫ورځــې ده روژه خــوړلې وي‪ ،‬هغــومره خو ښځه چې میاشتنۍ ناروغي(حیض) یـا‬ ‫ټــول قــرآن نازلېــدل نــه دي مــراد‪،‬‬
‫ورځې قضـا راوړل وربانـدې الزمـه ده‪ .‬نفـــاس ( د کـــوچني د زېږدلـــو وروســـته‬ ‫بلکي شروع يې مراد ده؛ ځکه ټول‬
‫که يې ټوله میاشت روژه خوړلې وي‪ ،‬د ناپــاکي) ولــري‪ ،‬د نومــوړي نــاروغۍ پــه‬ ‫قرآن کریم خو په نورو میاشتو کـې‬
‫همغــــه رمضــــان د میاشــــتي ورځــــې دوران کـې روژه صــحت نــه لـري تــر څــو‬ ‫هم نازل شوی)‪.(11‬‬
‫‪11‬‬
‫حسابېږي‪ :‬که میاشت دېرش ورځې وه‪ ،‬پــاکېږي‪ .‬چ ـې د نومــوړي نــاروغۍ څخــه‬ ‫نو چې په کومـه شـپه کـې د قـرآن‬
‫ځان لپاره انتقام نه دی اخیستي مګر هغه‬ ‫وسههههِِّن ا وال‬
‫‪ ،‬ي‬ ‫وال تعسرررر‬ ‫« يَسرررر‬ ‫پاکه شوه بیا به ‪،‬ضا راوړي)‪.(15‬‬
‫وخت چې د الله د عزتمنو شیانو (دینـي‬ ‫تنفِّروا»‪.‬‬ ‫)‪(4١‬‬
‫د قضايي روژو ځنډول یا په غیر متصـل‬
‫شــعائرو) بـې عزتـي بــه وشــوه‪ ،‬نو(هغــه‬ ‫ژباړه‪ :‬آساني کوﺉ‪ ،‬سختي مه کوﺉ‪( ،‬پـه‬ ‫ډول په بېالبېلو ورځو کې قضا راوړل‪ ،‬ګناه‬
‫وخت) به يې د الله لپاره انتقام اخیستی‪.‬‬ ‫خلکــوکي) آرامــي راولــئ او کرکــه مــه‬ ‫نه لري؛ ځکه الله تعالی وايي‪:‬‬
‫پیداکوﺉ‪.‬‬ ‫خ ير)‪.‬‬ ‫( يع ِعدَّ ٌۃ ِّمنَ ايیَّ ن‬
‫ام اه ي‬
‫سرچینې‪:‬‬ ‫ېغمبهر ﷺ ویلهَ‪ (( :‬إِنَ لدِينَ ي ر‬
‫ُسر ‪،‬‬ ‫یعنې دخوړل شویو ورځو اندازه پـه نـورو‬
‫‪ .1‬د تفصیل لپاره تفسير المظهري (‪،)313 / ٨‬‬ ‫َلَنر يُشَادَ لدِينَ أَحَد‪ ،‬إِلاَ غَلَبَ ُه فَسَدِدُ‬ ‫ورځو کې قضا راوړل‪ .‬دا يې نه دي ویلـي‬
‫تفسیر النسفي (‪ )2٨1 / 3‬او تفسير القرطبي (‪11‬‬ ‫ْرعَعُِوُو بِالردَردر َ ِ‬ ‫َ ر‬ ‫رشر ُ‬
‫َقَارِبُو َأَب ِ‬ ‫چې ژر یا پرله پسې دي وي‪ .‬کـه څـه هـم‬
‫‪ )121 /‬وګوره‪.‬‬ ‫)‪(4٨‬‬
‫َ ل َ رحَةِ َشَىرءٍ مِنَ لدُلرجَةِ))‪.‬‬
‫‪ .2‬صحيح مسلم حدیث شمېره‪.٨13 :‬‬ ‫ژر قضاراوړل ښه کار دی؛ ځکه الله تعالی‬
‫ژباړه‪ :‬بې شکه دين اسـانه دی‪ ،‬څـوک‬
‫‪ .3‬سورة مريم‪.21 :‬‬ ‫ویلي دي‪:‬‬
‫چې په دين کې سختي کوي نو ديـن پـر‬
‫‪ .4‬د تفصیل لپاره‪ :‬البنايـة شـرح الهدايـة (‪/ 4‬‬ ‫ﭽ ﭯ ﭰ ﭱﭼ‬
‫البقرة‪41٨ :‬‬

‫‪ ،)32‬رد المحتــار (‪ )331 / 2‬او مراقــي الفــالح‬ ‫هغه غالبه کېږي نـو پـه خپـل عمـل کـي‬
‫ژباړه‪ :‬ښوکارونو ته یوتر بل مخ کې شئ‪.‬‬
‫شرح نوراليضاح (‪ )233 / 1‬وګوره‪.‬‬ ‫ټينــګ اوســئ‪ ،‬م ـنځالري کــوئ‪ ،‬زېــری‬
‫‪ -‬کوم کارونه چې الله د روژې مـاتوونکي‬
‫‪ .5‬سورة البقرة‪ 212 :‬وګوره‪.‬‬ ‫ورکوئ‪ ،‬په سهار‪ ،‬غرمه او د شپې پـه يـو‬
‫‪ .1‬صحیح البخاري حدیث شمېره‪.1203 :‬‬ ‫څه برخه کې مرسـته غـواړئ‪ .‬يعنـې لكـه‬ ‫نه وي بللي‪ ،‬خو روژه نیوونکي ته آسـانتیا‬
‫‪ .3‬صــحیح البخــاري حــدیث شــمېره‪1204 :‬‬ ‫مسافر چي خپل منزل مقصود ته ځان پـه‬ ‫لري‪ ،‬لکه سړه هوا‪ ،‬سیوري ته کښېناسـتل‬
‫وصحیح مسلم حدیث شمېره‪.1151 :‬‬ ‫او په اوبو کې لمبېدل‪ ،‬روژې تـه زیـان نـه‬
‫دمه دمه رسوي‪ ،‬ټول وخت په سـفر کـې‬
‫‪ .٨‬د نور تفصیل لپاره د روژې حکمة التشریع‬ ‫لري‪.‬‬
‫نه وي روان‪ ،‬کلـه روان وي‪ ،‬کلـه راحـت‬
‫لپاره‪ :‬روائع البيان تفسـير آيـات األحكـام (‪/ 1‬‬
‫کوي‪ ،‬تاسو هم ټول وخت په عبادت کې‬ ‫د الله لخوا د هـدایت کتـاب نـازلول سـتر‬
‫‪ ) 213‬او باب اسرار الصوم د حجة اللـه البالغـة‬
‫(‪ )140 / 1‬وګوره‪.‬‬ ‫ځانونه مه ستومانه کوئ‪.‬‬ ‫نعمت دی‪ ،‬بندګان دې دالله د دې نعمت‬
‫‪ .2‬سنن ابي داود‪.432٨ :‬‬ ‫د روژې په هکله هغه آساني مراد ده چې‬ ‫شکر ادا کـړي؛ ځکـه دهغـه د الرښـوونې‬
‫‪ .10‬د تفصیل لپاره سورة البقرة‪ 211 :‬وګوره‪.‬‬ ‫د شریعت په متن کې اجـازه ورتـه شـوې‬ ‫سره سم د ده لويي بیانول اړیـن او حتمـي‬
‫‪ .11‬صحیح البخاري‪ 1 :‬حدیث وګوره‪.‬‬ ‫وي‪ .‬شــریعت چــي د کــوم حالــت روژه‬ ‫کار دی‪.‬‬
‫‪ .12‬ســـورة االســـراء‪ 101 :‬او ســـورة الفرقـــان‪:‬‬ ‫سخته نه وي بللي یا يې منع نـه ور څخـه‬ ‫تــر صــبح صــادقه چــې قــرآن د جمــاع‬
‫‪ 32‬وګوره‪.‬‬
‫کړې‪ ،‬هغـه د سـختۍ پـه حـد کـه نـه ده‬ ‫(کوروالي) اجازه کړې‪ ،‬نو له صبح صادق‬
‫ـاب قَـولِ‬‫ـاب الصـوم بَ ُ‬ ‫ِ‬
‫‪ .13‬صحیح البخاري كتَ ُ‬
‫َصـــو ُموا َوإِذَا‬ ‫ف‬ ‫َ‬
‫َل‬ ‫ال‬ ‫ــ‬
‫ـ‬ ‫النَّ ِبـــيﷺ‪ :‬إِذَا َرأَيـــتُ ُم ال ِه‬
‫داخله‪ .‬پـه عمـومي ډول آسـاني تـر هغـه‬ ‫وروسته هم د سهار لمانځه لپاره غسـل روا‬
‫ُ‬
‫َرأَيتُ ُمو ُه فَأَف ِط ُروا‪ ۳۲۰۶ :‬وګوره‪.‬‬ ‫وخته په اسالم کې مطلوبه ده چې څوک‬ ‫دی ‪.‬‬
‫اب إِذَا َصا َم‬‫اب الصوم بَ ُ‬ ‫‪ .14‬صحیح البخاري كِتَ ُ‬ ‫د الله په نافرمانۍ کې واقع نه شي؛ عائشه‬
‫جنابت له روژې سره منافات نه لري‪ ،‬یعنې‬
‫أَيَّا ًما ِمن َر َمضَ ا َن ث ُ َّم َسافَ َر‪ 1244 :‬وګوره‪.‬‬ ‫رضي الله عنها وايي ‪:‬‬
‫که څوک لـه شـپې څخـه جنـب وي یـا د‬
‫ي‬
‫س هَ اللَّه ِه ﷺ بيهيَني ً َمه يررَنِ إِ َّال‬
‫خيِّ ير ير ه‬
‫« يما ه‬
‫‪ .15‬صــحیح البخــاري‪ ، 124٨ :‬ورســره‬ ‫ورځــې غیــر اختیــاري جنابــت وربانــدې‬
‫ن‬ ‫س ير هه يما‪ ،‬يما يل َم ريِهنَ إََِما‪ ،‬عيهِِنَ كيها ي‬ ‫خ يْ يًرَ ي‬‫يً ي‬
‫عمدة القاري (‪ )50 / 11‬وګوره‪.‬‬ ‫راشي لکه پـه خـوب کـې احـتالم‪ ،‬دا يـې‬
‫هاُ ِم َنهههه ‪ ،‬يو يمهها انَ هتي يق يم‬ ‫ن ًي َب يع ه يد ال َّنه ِ‬
‫إََِمهها كيهها ي‬
‫‪ .11‬د صــحیح البخــاري‪ 321 :‬شــمېره‬ ‫روژې ته هی زیان نه لري‪.‬‬
‫حدیث وگوره‪.‬‬ ‫ح َر يم هة‬
‫ن تهنَتي ياكي ه‬ ‫َس ِه إِ َّال ًي َ‬
‫س هَ اللَّ ِه ﷺلِنيف ِ‬ ‫ير ه‬
‫اللَّ ِه‪ ،‬يعيينَتي ِق يم لِلَّ ِه ِب ياا»)‪. (4٦‬‬ ‫الله تعالی خپلو بندګانو ته آساني غواړي‪،‬‬
‫‪ .13‬صحیح البخاري‪.1125 :‬‬
‫‪ .1٨‬صحيح البخاري‪.32 :‬‬ ‫ول اللَّ ِه ﷺ ته د دوو کارونو په‬ ‫ژباړه‪َ :‬ر ُس ُ‬ ‫سختي نه ورته غواړي‪.‬‬
‫‪ .12‬صحيح البخاري ‪ 3510 :‬وصحيح‬ ‫منځ کې اختیار نه دی ورکړل شوی مګـر‬ ‫(یرید الله بکم الیسر)‪(11).‬‬
‫مسلم ‪.2323 :‬‬ ‫دا چې ده به پـه هغـو دوو کـې هغـه ډېـر‬ ‫پــه روا کــارونو کــي آســاني اختیــارول‪،‬‬
‫آسانه اختیاروی ترڅو چې هغه به ګناه نه‬ ‫خواهش پرستي نـه ده لکـه ځينـي خلـک‬
‫‪14‬‬ ‫وه‪ ،‬که به ګناه وه‪ ،‬بیا به تر ټولو خـلـکو د‬ ‫چي ګمان کوي‪ ،‬بلکي دا هم نبوي سـنت‬
‫هــغه څــخه لــري وو او رسول اللهﷺ د‬ ‫او هم قرآني حکم دی؛ پېغمبر ﷺ ویلي‪:‬‬
‫است‪ ،‬و ایـن همـان مـاهی اسـت کـه در‬
‫رزق بندگان مؤمن افزوده می شـود‪ ،‬هـر‬
‫کس در این ماه بـه شـخر روزه داری(‬
‫به قصد حصـول ثـواب و رضـای الهـی)‬
‫إفطار دهد‪ ،‬گناهان او مورد مغفرت قـرار‬
‫گرفته و از آتـش دوزخ آزاد مـی شـود و‬
‫به اندازه ثـواب آن روزه دار بـه او ثـواب‬
‫می رسد بدون اینکه از ثواب آن شخر‬
‫روزه دار کاسته شود‪ ،‬عرض شد یا رسول‬
‫الله‪ ‬هریک از ما توانائی إفطار دادن را‬
‫ندارد (پـس آیـا غربـا و مسـاکین از ایـن‬
‫ثــواب بــزرر محــروم مــی شــوند؟) آن‬
‫حضرت‪ ‬فرمودند‪ :‬خداوند ایـن ثـواب‬
‫را به آن کس هم می دهد که اندکی شیر‬
‫و یا فقط آب به روزه داری افطار بدهد‪،‬‬
‫رسول اکرم‪ ‬رشتۀ کـالم را ادامـه داده و‬
‫فرمودند‪ :‬و هر کـس روزه داری را طعـام‬
‫بدهد‪ ،‬او را خداوند متعال از حوض مـن‬
‫(کــوثر) چنــان ســیراب خواهــد کــرد کــه‬
‫هرگــز تشــنگی را احســاس نمــی کنــد تــا‬
‫آنکــه بــه بهشــت مــی رود‪( ،‬بعــد از آن‬
‫فرمودند) قسمت اول این مـاه رحمـت و‬
‫قسمت میانی آن مغفرت و قسـمت آخـر‬
‫آن‪ ،‬آزادی از آتــش دوزخ است(ســپس‬
‫فرمودند) و هر کس در ایـن مـاه در کـار‬
‫لبن أو شربة من مـاء‪ ،‬و مـن أشـبع صـائما‬
‫سقاه الله من حوضی شربة ال یظمـأ حتـی‬
‫یدخل الجنـة‪ ،‬و هـو شـهر أولـه رحمـة و‬
‫أوسطه مغفرة و آخره عتق من النار‪ ،‬و مـن‬
‫خفف عن مملوکه فیه غفر الله له و أعتقـه‬
‫من النار}‪»1«.‬‬
‫[ از سلمان فارسی‪ ‬روایت است کـه در‬
‫آخرین روز ماه شعبان رسول أکرم‪ ‬برای‬
‫ما خطبه ای ایراد فرمودنـد‪ :‬و در آن بیـان‬
‫داشتند‪] :‬‬
‫ترجمه‪ :‬ای مردم! برشـما مـاه بـا عظمـت و‬
‫با برکتی سایه افگنده است‪ ،‬یک شب آن‬
‫ماه(شـب قــدر) از هـزار مــاه بهتـر اســت‪،‬‬
‫خداوند روزه آن مـاه را فـرض کـرده و در‬
‫شب هـای آن قیـام بـه بارگـاه خـود(یعنی‬
‫نمـــاز تـــراویح را) عبـــادت نفلـــی مقـــرر‬
‫نموده(که ثواب زیـاد دارد) هـر شخصـی‬
‫در ایــن مــاه عبــادت نفلــی انجــام دهــد و‬
‫قصد او حاصل کردن قرب و رضای الهـی‬
‫باشد به اندازۀ عبادات فرضی دیگر ماه ها‬
‫به او ثواب می رسد‪ ،‬و ادای فرض در این‬
‫ماه بـه انـدازه ثـواب هفتـاد فـرض در مـاه‬
‫های دیگر است‪.‬‬
‫این ماه‪ ،‬ماه صبر است‪ .‬و عـوض صـبر‬
‫بهشـت اسـت‪ ،‬مــاه همـدردی و مواســات‬
‫روزه رکنــی از ارکــان اســالم بــوده و بــا‬
‫خصوصــیاتی کــه دارد مــاه رمضــان را از‬
‫سایر ماه های سال متمایز می سازد‪ ،‬چون‬
‫در این ماه‪ ،‬قرآن کریم بر پیامبر اسـالم ‪‬‬
‫شــرف نــزول یافتــه و دعــوت اســالمی و‬
‫تشــریعی نیــز در ایــن مــاه آغــاز گردیــده‬
‫است‪ ،‬از همـین رو پیـامبر‪ ‬در آخـرین‬
‫روز شــعبان طــی خطبــه ای چنــین ارشــاد‬
‫فرمودند‪{ :‬یـا أیهالنـاس قـد أللکـم شـهر‬
‫عظیم شهر مبارک‪ ،‬شهر فیه لیلة خیر مـن‬
‫ألف شهر‪ ،‬جعل الله صیامه فریضة و قیام‬
‫لیله تطوعـا‪ ،‬مـن تقـرب فیـه بخصـلة مـن‬
‫الخیر کان کمن أدی فریضة فیمـا سـواه و‬
‫من أدی فریضة فیه کان کمن أدی سـبعین‬
‫فریضــة فیمــا ســواه‪ ،‬و هــو شــهر‬
‫الصبر‪ ،‬والصبر ثوابه الجنة‪ ،‬و شـهر‬
‫المواســاة و شــهر یــزاد فیــه رزق‬
‫المؤمن‪ ،‬من فطر فیه صائما کان لـه‬
‫مغفرة لذنوبه و عتق رقبته مـن النـار‬
‫و کــان لــه مثــل اجــره مــن غیــر أن‬
‫یــنقر مــن أجــره شــیء‪ ،‬قلنــا یــا‬
‫رسول الله لیس کلنا یجد مـا یفطـر‬
‫‪ 11‬به الصائم‪ ،‬فقال رسول اللـه (صـلی‬
‫الله علیه وسـلم)‪ :‬یعطـی اللـه هـذا‬
‫الثواب من فطر صـائما علـی مذقـة‬
‫باب یقال له الریان‪ ،‬یدخل منه الصائمون‬
‫یوم القیامة‪ ،‬ال یـدخل منـه أحـد غیـرهم‪،‬‬
‫یقال‪ :‬أین الصائمون؟ فیقومون‪ ،‬ال یدخل‬
‫منه أحـد غیـرهم‪ ،‬فـ ذا دخلـوا ا ًغلـق فلـم‬
‫یدخل منه أحد)‪»4« .‬‬
‫ترجمــه‪ " :‬ســهل بــن ســعد‪ ‬از نبــی‬
‫اکرم‪ ‬روایت می کند که ایشان فرمودند‪:‬‬
‫از دروازه هــــای بهشــــت یــــک دروازۀ‬
‫مخصوصی است که به آن« بـاب الریـان»‬
‫گفته می شـود‪ ،‬از آن دروازه روز قیامـت‬
‫فقط روزه داران داخل مـی شـوند (کسـی‬
‫دیگر غیر از آنها داخل نمی شود) در آن‬
‫روز اعالم می شـود‪ :‬کجاینـد کسـانی کـه‬
‫برای الله روزه می گرفتنـد؟ پـس آنهـا‬
‫حرکت می کنند و جز آنها دیگر کسی از‬
‫آن دروازه وارد نمــی شــود‪ ،‬وقتــی از آن‬
‫دروازه وارد بهشت می شـوند‪ ،‬آن دروازه‬
‫بسته می شـود و دیگـر کسـی از آن وارد‬
‫نمی شود‪.‬‬
‫ناگفتــه پیداســت کــه در روزه بیشــترین‬
‫مشقتی را که انسـان متحمـل مـی شـود و‬
‫بزرگترین فداکاری روزه دار محسوب می‬
‫شود‪ ،‬تشنگی است‪ ،‬لذا پـاداش و جـایزۀ‬
‫که به او داده می شود‪ ،‬بیشـتر جنبـۀ سـیر‬
‫آب ـی غالــب و نمایــان باشــد‪ ،‬بــه همــین‬
‫مناسبت برای ورود روزه داران به بهشـت‬
‫دروازۀ که تعیین شده‪ ،‬دروازۀ مخصوصی‬
‫اســت و صــفت خــاص آن ســیر آبــی و‬
‫شادابی اسـت‪ .‬ممکـن نیسـت جـز اینکـه‬
‫انســان مســلمان از همــه منهیــات‬
‫دوری جوید‪ ،‬چون چیز اساسـی‬
‫در روزه‪ ،‬امتناع از خواسـته هـای‬
‫بطن و فرو است و این دو غریزه‬
‫از سـرکش تــرین شـهوات انســان‬
‫می باشد‪ .‬و اگر کسی توانست در‬
‫خالل یک ماه خود را از ایـن دو‬
‫خواستۀ نفسانی حفالـت نمایـد‪،‬‬
‫سایر غرایز خود را به آسانی مـی‬
‫‪11‬‬
‫توانــد مهــار کنــد‪ .‬و بعــد از مــاه‬
‫رمضــان مــی توانــد کــه ایــن دو‬
‫روزه دارم»‪.‬‬
‫فراموش نباید کرد که روزه تنها زمانی ارزش‬
‫دارد که روزه دار آنرا به نیـت کسـب رضـا و‬
‫خوشنودی الله و از روی ایمان به او تعالی و‬
‫تصــدیق رســول اکــرم‪ ‬و اطاعــت کتــاب و‬
‫شـــریعت وی انجـــام داده در عمـــل خـــود‬
‫مخلر باشـد‪ .‬چنانچـه در حـدیث شـریف‬
‫می خوانیم که‪ :‬عن أبـی هریـرة (رضـی اللـه‬
‫عنه) عن النبی صلی الله علیـه وسـلم قـال‪« :‬‬
‫من صام رمضـان ایمانـا و احتسـابا غفرلـه مـا‬
‫«‪»٣‬‬
‫تقدم‪ ،‬من ذنبه»‪.‬‬
‫ترجمه‪ " :‬از ابو هریرة‪ ‬روایـت شـده کـه‬
‫پیامبر‪ ‬فرمود‪ :‬کسی کـه رمضـان را از روی‬
‫ایمان و اخالص روزه گیرد گنـاه گذشـته اش‬
‫آمرزیده می شود"‬
‫در حدیث فوق الذکر روزه رمضان وسیلۀ‬
‫مغفرت گناهان ذکر شده است به شرطی کـه‬
‫این روزه توأم با ایمان و احتساب باشد‪ ،‬این‬
‫ایمان و احتساب اصـطالحات خـاص دینـی‬
‫هستند‪ ،‬و هدف از آنها این است کـه داعیـه‬
‫و انگیزۀ هر عمل نیک فقط ایمان بر الله‬
‫و رسول‪ ،‬باور بر وعده و وعیدی که ارشاد‬
‫فرموده اند و امیدوار بودن بـه اجـر و ثـواب‬
‫باشد‪ ،‬دیگر انگیزۀ بـرای انجـام آن موجـود‬
‫نباشد‪ .‬زیرا همین ایمـان و احتسـاب روح و‬
‫قلب اعمال ما هسـتند‪ ،‬در عـدم موجودیـت‬
‫اینها‪ ،‬اعمالی که لاهرا ً بسیار مهـم و بـزرر‬
‫هستند‪ ،‬بی جـان و مصـنوعی قـرار گرفتـه و‬
‫خدای نا خواسته در روز قیامـت ماننـد پـول‬
‫هــای قالبــی هیچگونــه ارزشــی نخواهــد‬
‫داشت‪ ،‬و همراه بـا ایمـان و احتسـاب یـک‬
‫عمل آدمی چنان به نـزد اللـه عزیـز و بـا‬
‫ارزش اســت کــه بــه طفیــل و میمنــت آن‪،‬‬
‫گناهان سالیان متمادی او عفو و بخشیده می‬
‫شوند‪ ،‬خداوند ما را نیز از این صفت ایمـان‬
‫و احتساب مستفید و بهره مند سازد‪.‬‬
‫در حدیث دیگری که امام بخاری و امـام‬
‫مسلم (رحمة الله علیهما) روایت نمـوده انـد‬
‫آمده است‪ { :‬عن سهل(رضی الله عنه) عـن‬
‫النبی صلی الله علیه وسلم قال‪ :‬إن فی الجنـة‬
‫های غالم و خادم خود تخفیف و کمی‬
‫کند‪ ،‬خداونـد متعـال او را مغفـرت مـی‬
‫کند و از آتش دوزخ نجات می دهد‪.‬‬
‫منزلت و ارزشمندی روزه‪:‬‬
‫در حــدیثی کــه امــام بخــاری و امــام‬
‫مسـلم(رح) در صــحیحین روایــت نمــوده‬
‫اند‪ (:‬عن أبی هریـرة رضـی اللـه عنـه‬
‫قال‪ :‬قال رسول الله صلی اللـه علیـه‬
‫وســلم کــل عمــل إبــن آدم یضــاعف‬
‫الحسنة بعشر امثالها إلی سبعمائة ضعف‬
‫قال الله تعالی‪ :‬اال الصوم فإنه لی و أنا‬
‫أجزی به یـدع شـهوته و طعامـه مـن‬
‫أجلی للصائم فرحتان فرحة عند فطره‬
‫و فرحة عند لقـاء ربـه و لخلـوف فـم‬
‫الصــائم أطیــب عنــد اللــه مــن ریــح‬
‫المسک و الصیام جنة و إذا کان یـوم‬
‫صوم أحدکم فال یرفـث و ال یصـخب‬
‫فإن سابه أحد أو قاتله فلیقل‪ :‬إنی إمرء‬
‫«‪»2‬‬
‫صائم )‪.‬‬
‫ترجمه‪ « :‬از ابوهریرة‪ ‬روایـت اسـت‬
‫کــه رســول اکــرم‪ ‬فضــیلت و قــدر و‬
‫منزلت روزه را بیان کرده فرمودند‪« :‬هـر‬
‫عمل فرزنـد آدم چنـد برابـر مـی شـود‪،‬‬
‫نیکی به ده برابرش تا هفتصـد برابـرش‪.‬‬
‫الله تعالی فرمود‪ :‬مگر روزه که همانـا از‬
‫برای من است و مـن بـدان پـاداش مـی‬
‫دهم‪ .‬شهوت و طعام خود را به دسـتور‬
‫مــن مــی گــذارد و بــرای روزه دار دو‬
‫شــادی اســت‪ ،‬یــک شــادی در وقــت‬
‫افطارش و یک شادی در وقت مالقات‬
‫با پروردگارش‪ ،‬و بوی دهن روزه دار در‬
‫نزد خدای متعـال از بـوی مشـک بهتـر‬
‫است‪ ،‬و روزه( در دنیا برای حفالت از‬
‫حمله های شیطان و نفس و در آخـرت‬
‫بــرای حفالــت از آتــش دوزخ) ســپر‬
‫است‪ .‬و چون یکی از شـما روزه گرفتـه‬
‫باشد‪ ،‬بر وی الزم است که سخن هـای‬
‫بیهــوده و فحــش نگویــد و جنــ و‬
‫جدال نکنـد‪ ،‬و اگـر دیگـر کسـی بـا او‬
‫جدال و بدگویی کرد پس بگوید که من‬
‫این مدرسـه گردنـد‪ ،‬بـدون تردیـد بعـد از‬
‫فراغت از این مدرسه‪ ،‬به انسانهای بهتر از‬
‫آنچــه کــه بودنــد تبــدیل خواهنــد شــد‪.‬‬
‫رمضان یگانه مدرسه ای اسـت کـه انسـان‬
‫در آن روابط خود را کـه در بخـش هـای‬
‫مختلف با اسالم به سستی گرایـده اسـت‪،‬‬
‫دوباره تجدید و تقویـت مـی نمایـد و در‬
‫تعهــداتی کــه قــبالً کوتــاهی کــرده اســت‬
‫دوباره تجدید عهد می نماید‪.‬‬
‫رمضان مدرسه ی است که مسلمانان در‬
‫آن گذشته ها را پشـت سـر گذاشـته و بـه‬
‫سوی دنیای جدید‪ ،‬باهمت و عزم جدیـد‬
‫و بانشاط و روح جدید روی مـی آورنـد‪،‬‬
‫و در این مدرسه یاد آخرت را تازه نمـوده‬
‫و ایــن درس را مــی آموزنــد کــه ســعادت‬
‫آخرت و کسب رضای اللـه بهتـرین و‬
‫برتــرین هــدف مــؤمن بــوده و نبایــد آنــرا‬
‫فراموش کند اگر انسـان مسـلمان بخواهـد‬
‫بــه قلــه هــای بلنــد آرزو هــای انســانی و‬
‫شــرعی برســد بایــد راه و طریقــی را کــه‬
‫شـریعت مقـدس اســالمی فـراراه آن قــرار‬
‫داده اســت بپیمایــد‪ ،‬و بهتــرین راه هــای‬
‫دست یـابی بـه آن‪ ،‬صـیام‪ ،‬قیـام‪ ،‬اذکـار‪،‬‬
‫دعا‪ ،‬تـالوت قـرآن کـریم‪ ،‬ا نفـاق در راه‬
‫الله اعتکاف‪ ،‬صبر و استغنا مـی باشـد‬
‫که همه و همه به خصوص در ماه مبارک‬
‫رمضان میسر و امکان پذیر است‪.‬‬
‫از رب العزت استدعا می نمایم تا توفیق‬
‫عبادت هر چه بیشتر و بهتر را در این مـاه‬
‫مبارک برای همۀ ما عنایت فرماید‪.‬‬
‫مآخذ‪:‬‬
‫( به روایت بیهقی در شعب االیمان)‪.‬‬
‫( نزهة المتقـین شـرح ریـاض الصـالحین‪ ،‬و‪،2‬‬
‫ص‪ ،٨11‬بیروت‪.)1403 ،‬‬
‫( نز هة المتقین شـرح ریـاض الصـالحین‪ ،‬و‪،2‬‬
‫ص‪ ٨21‬بیروت ‪.)1403‬‬
‫( رواه مسلم و مختصر صـحیح االمـام بخـاری‪،‬‬
‫و‪ ،1‬ص‪ ،441‬المکتب االسالمی بیروت‪.)1401‬‬
‫( فیض الباری شرح مختصر صـحیح البخـاری‪،‬‬
‫و‪ ،1‬ص‪ ،232‬ریاض ‪.)142٨‬‬
‫( مختصـــر صـــحیح االمـــام البخـــاری‪ ،‬و‪،1‬‬
‫ص‪ ،443‬المکتب االسالمی بیروت ‪.)1401‬‬
‫( الفقــه االســالمی و ادلتــه و‪ ،2‬ص‪ ،422‬دار‬
‫الفکر دمشق‪ ،‬طبع ‪1431‬هجری ق)‪.‬‬
‫عبادت را از سائر عبادات متمایز می سازد‬ ‫غریزه خود را تنظیم نموده و نگذارد که‬
‫از جمله‪ :‬روزه عبادتی است خـاص بـرای‬ ‫از حدود حالل خارو گردد‪ .‬و درنتیجـه‬
‫الله ‪ ،‬که انسان مسلمان أجر و ثواب بـی‬ ‫آن‪ ،‬قدم در راه جنت گذاشته است و به‬
‫حــد و حصــر را نصــیب مــی شــود‪ ،‬روزه‬ ‫خوبی به پیش خواهد رفت‪.‬‬
‫اسباب فراوان بخشـایش اللـه را فـراهم‬ ‫چنانچه در حدیث شریف مـی خـوانیم‬
‫می نماید‪ ،‬و سبب رضـامندی اللـه مـی‬ ‫که‪ { :‬عهن سهال بهن سهعد (رضه اللهه‬
‫گردد‪ ،‬و شخر روزه دار مسـتحق دخـول‬ ‫عنه) عن رسه َ اللهه صهل اللهه علیهه‬
‫جنت از «باب الریان» که مخصـوص روزه‬ ‫وسلم ‪،‬اَ‪ :‬من یضمن ل ما بین لحییه‬
‫داران است مـی شـود‪ ،‬خـود را از عـذاب‬ ‫«‪»٥‬‬
‫و ما بین رجلیه اضمن له الجنة}‪.‬‬
‫الله دور مـی نمایـد‪ ،‬بـه همـین ترتیـب‬ ‫ترجم ه‪ " :‬ســهل بــن ســعد‪ ‬از پیــامبر‬
‫روزه باعــث عفــو و مغفــرت گناهــان یــک‬ ‫اکرم‪ ‬روایت کرده که فرمودند‪ « :‬کسی‬
‫ســـــال گذشــته گــــــردیده و شخـــر‬ ‫که{ گناه کردن} با زبان و فرجش را برایم‬
‫مســـــلمان را در ســـائر امـــــور و آنچه‬ ‫تضــمین بدهــد‪ ،‬مــن از بهشــت رفــتن‬
‫خداوند تشـــریع نموده اسـت مسـتقیم‬ ‫برایش تضمین می دهم»‪.‬‬
‫و اســتوار مــی ســازد‪ ،‬زیــرا روزه تحقــق‬ ‫در حدیث دیگری کـه امـام بخـاری در‬
‫بخشندۀ تقـوائی اسـت کـه ممثـل اوامـر و‬ ‫کتاب صـحیح خـود روایـت مـی نمایـد‬
‫نواهی الله می باشد‪»3« .‬‬ ‫این طور آمده اسـت‪ { :‬عهن ًبه هریهرة‬
‫روزه مکتــب و مدرســۀ بــزرر اخالقــی‬ ‫(رض الله عنه) ‪،‬اَ‪، :‬هاَ رسه َ اللهه‬
‫است که شخر مسلمان در آن به بسیاری‬ ‫صل الله علیه وسلم‪ :‬من لم یدع ‪،‬ه َ‬
‫از خصــال حمیــده و پســندیده تمــرین و‬ ‫الوور والعمل به‪ ،‬علهیس للهه حاجهة عه‬
‫ممارست می نماید‪ ،‬چون روزه‪ ،‬مبارزه بـا‬ ‫«‪»6‬‬
‫ًن یدع طعامه و شرابه}‪.‬‬
‫نفـــس و خواهشـــات نفســـانی اســـت‪ ،‬و‬ ‫ترجمه‪ " :‬از ابو هریرة‪ ‬روایت اسـت‬
‫مجاری شیطان را در بدن انسان تن و یـا‬ ‫که گفت‪ :‬پیامبر اکرم‪ ‬فرمودند‪« :‬کسـی‬
‫هــم مســدود مــی نمایــد‪ ،‬زیــرا خــوردن و‬ ‫که دروغ گفتن و عمل کردن به دروغ را‬
‫نوشیدن‪ ،‬خواهشـات نفسـانی را در انسـان‬ ‫ترک نکند‪ ،‬برای خدا حاجتی نیست که‬
‫تقویت نموده‪ ،‬ضعف اراده و قلت عالقـه‬ ‫چنــین شــخر خــورد و نــوش خــود را‬
‫مندی را به عبادت به ارمغان می آورد‪ ،‬که‬ ‫ترک نماید»‪.‬‬
‫نتیجه و پیامد روزه برعکس آن است‪.‬‬ ‫از حدیث مبـارک فـوق کـامالً معلـوم‬
‫و هم روزه روح کم ارزش دادن بـه دنیـا‬ ‫می شود که برای مقبولیـت روزه بـه نـزد‬
‫و لذایذ آن را تقویـت نمـوده و رغبـت بـه‬ ‫الله ضروری اسـت کـه انسـان‬
‫‪-1‬‬ ‫آخرت را در انسـان افـزایش مـی دهـد‪ .‬و‬ ‫عـــالوه بـــر تـــرک خـــوردن و‬
‫‪-2‬‬
‫روزه دار آنچه را از درد و رنـج بـه سـبب‬ ‫نوشــیدن‪ ،‬از گناهــان و منکــرات‪،‬‬
‫‪-3‬‬ ‫روزه احســاس مــی نمایــد‪ ،‬باعــث احیــای‬ ‫زبان‪ ،‬دهان و سایر اعضای خود‬
‫تــرحم و احساســش نســبت بــه مســاکین و‬ ‫را حفالت کند‪ ،‬اگـر کسـی روزه‬
‫‪-4‬‬
‫بیچارگان می گردد‪.‬‬ ‫گرفتــه و گفتــار و کــردار گنــاه را‬
‫‪-5‬‬ ‫در فرجام به طور مختصر و فشـرده مـی‬ ‫ترک نکند‪ ،‬خداوند متعـال هـی‬
‫توان نوشـت کـه‪ :‬مـاه مبـارک رمضـان در‬ ‫نیازی به روزه او ندارد‪.‬‬
‫‪-1‬‬
‫حقیقــت امــر‪ ،‬مدرســه ای اســت کــه اگــر‬ ‫‪ 21‬مزایای روزه رمضان‪:‬‬
‫‪-3‬‬ ‫مسلمانان بصورت صحیح و در مطابقت با‬ ‫روزه رمضـــــــــان‪ ،‬دارای‬
‫سنت پیامبر‪ ‬به آن عمل نمـوده و شـامل‬ ‫فوایــدومزا یــایی اســت کــه ایــن‬
 ‫الحمههد للههه الههْ ‪،‬ههاَ‪{ :‬شي ه َا هر ير يمضي ههاني رشد و تکامل این امر ارزنده و عظیم نقش النَّا ِر يو يذلكي ك رهل لييَلي نة )‪.‬‬
‫(‪)4‬‬

‫اُ يوبي ِّينيا ن حساس و محوری داشته و نقـش اخـالص یعنه ‪ " :‬ابوهریره‪ ‬روایت مـی کنـد‬ ‫ن ههدى لِلنَّ ِ‬ ‫الَّ ِْي ًهنَو يَِ ِعي ِه الَ هق َرآ ه‬
‫که رسـول اکـرم‪ ‬فرمـود‪ :‬هنگـامی کـه‬ ‫ِمهه ين الَ هاههديى يوالَ هف َر ي‪،‬ههانِ يع يمهه َن شي ه ِا يد ِمهه َنِ ههم را درین موضع تمثیل میکند‪.‬‬
‫واضح است که ماه مبارک رمضـان‪ ،‬مـاه نخستین شب ماه رمضان فرا مـی رسـد‪،‬‬ ‫الشَّ َا ير يعلَيي هص َمهه }‪ .‬و ‪،‬هاَ النبه صهل اللهه‬
‫علیه وسهلم واخهت ههْا الشهار بفضهیلة فرصتهای خوبی است برای همه مؤمنان ماه شیاطین و جن هـای سـرکش بـه زنجیـر‬
‫الصیام من بین سها ر الشها ر و عهتح عیهه پر فیض و برکت‪ ،‬ماه نزول قرآن‪ ،‬عبـادت‪ ،‬کشیده می شوند‪ ،‬و درهای دوزخ بسـته‬
‫ًب اَ الجنهان و ًغلهق عیهه ًبه اَ النیهران اخالق‪ ،‬نجات از وسوسه ها و شر شیاطین‪ ،‬می شود‪ ،‬و هی دری از آنهـا بـاز نمـی‬
‫والصههه ة والسههه م علههه خهههاتم األنبیهههاء ماه رحمت‪ ،‬مغفرت و عتق من النـار‪ ،‬مـاه ماند و درهای بهشت کشوده می شـود‪،‬‬
‫و هـی دری از آنهـا بســته نمـی مانــد و‬
‫محمد(صل الله علیه و سلم) و عل آله و فرصت توبه‪ ،‬مـاه اعتکـاف و بازگشـت بـه‬
‫منادیی ندا می کند‪ :‬ای جویـای خیـر و‬
‫صحبه و من کعا بدع ته إله یه م الهدین‪ .‬بارگاه الهـی‪ ،‬دوری جسـتن از گنـاه هـان و‬
‫نیکی! بشتاب و ای جویای شر و بدی!‬
‫پلیدی ها و ماه ازدیـاد اعمـال خیـر‪ ،‬شـب‬ ‫اما بعد‪:‬‬
‫دســت بــردار و خداونــد متعــال تعــداد‬
‫زیــادی را از دوزخ نجــات مــی دهــد و‬ ‫قدر‪ ،‬بـاز بـودن دروازه هـای جنـت‪ ،‬بسـته‬ ‫روزۀ مــاه مبــارک رمضــان یکــی از ارکــان‬
‫این موضوع در هر شـب رمضـان ادامـه‬ ‫بودن ابـواب دوزخ‪ ،‬بسـته شـدن شـیاطین‪،‬‬ ‫پنجگانۀ دین مقدس اسالم و بخش اعظمی‬
‫دارد‪".‬‬ ‫باال رفتن حساب نوافل به انـدازۀ فـرایض و‬ ‫از عبادات بوده و روزه داشتن در سایر ایـام‬
‫در حــدیث دیگــری وارد آمــده کــه‬ ‫بــارخره فرصــت بــاال رفــتن اجــر و پــاداش‬ ‫سال نیز برسبیل تطـوع و نفـل در امـر رشـد‬
‫فرایض به هفتاد و چنداست‪.‬‬ ‫تقوی و تقـرب بـه خداونـدکریم از جایگـاه‬
‫حضرت ابوهریره‪ ‬نیز از رسـول‬ ‫فضایل روزه رمضان‬ ‫خاص و بااهمیتی بر خوردار است و محققـا ً‬
‫روزه ماه مبارک رمضـان دارای فضـایل اکــرم‪ ‬روایــت مــی کنــد‪ً( :‬ينَّ‬ ‫عبادات منجمله روزه‪ ،‬هرچه با اخالص و‬
‫س يَ اللَّ ِه صل الله عليه وسلم‬
‫ير ه‬ ‫بی حد و حصر می باشد من جمله‪:‬‬ ‫بــیآالیــش باشــد بــه قبولیــت الهــی قریــب‬
‫صهها يم ير يمضي ههاني إِر يمانهها‬
‫سه هَ اللَّه ِه‬
‫ن ي‬ ‫هاَ‪ « :‬يم ه َ‬
‫يهاَ ‪ ،‬ي‬
‫يهاَ ير ه‬ ‫( يعهن ًيبِهَ هه يررَه ير ية ‪ ،‬ي‬
‫ي‪،‬ه ي‬ ‫است‪.‬‬
‫سهابا هغ ِفه ير ليههه يمها تيقيهدَّ يم ِمههنَ‬
‫ن ًي َّو هَ لييَليه نة‬ ‫ح ِت ي‬ ‫يوا َ‬ ‫صلَّ اللَّههه يعلييَه ِه يو ي‬
‫سهلَّ يم إِ يذا كيها ي‬ ‫ي‬ ‫پیوست به این‪ ،‬باید مقرون ذکر داشت که‬
‫ِ‬ ‫ي‬ ‫َ‬ ‫ي‬
‫ن يو‬‫ي‬ ‫ي‬
‫ن ‪،‬يا يم ليَلة الق َد ِر إر يمانا يو‬ ‫ِ‬
‫يذنَ ِبه يو يم َ‬
‫ص ه ِّف يد َ الشَّ ه ييا ِطي ه‬ ‫ن ه‬ ‫ن شي ه َا ِر ير يمضي هها ي‬ ‫ِم ه َ‬ ‫روزه آنگــاه بــه مرتبــۀ عــالی و مقبولیـــت‬
‫سههابا هغ ِف ه ير ليهههه يمهها تي يقههدَّ يم ِمههنَ‬
‫ح‬ ‫ح ِت ي‬
‫اَ ال َّنا ِر يعلي َم هرفَه يت َ‬ ‫ا َ‬
‫يت ًي َب ي ه‬
‫ن يو هغلِّق َ‬ ‫ج ِّ‬ ‫يم ير يک هة الَ ِ‬ ‫میرسد که مملو از اخـالص باشـد‪ ،‬ابعـاد و‬
‫(‪)2‬‬
‫ِ‬
‫يذنَ ِبه )‪.‬‬
‫‪21‬‬ ‫يهق‬‫جنَّ ِة يعلي َم ره َغل َ‬ ‫ت ًيبَ ي ه‬
‫اَ الَ ي‬ ‫ح َ‬‫اَ يو هعتِّ ي‬ ‫ِمنَ ياا بي ٌ‬ ‫پهلوهــای دیگــری هــم اســت کــه بــا در‬
‫یعنـــی‪ " :‬هـــر کـــس از روی‬ ‫نظرداشت و اِعمال هریکی از آنان بـر بنیـاد‬
‫خيَه ِر‬‫َ الَ ي‬ ‫هاَ يو رهنيها ِکي همنيها نک ريها بيها ِغ ي‬ ‫ِمنَ ياا بي ٌ‬
‫ًي َ‪،‬ب َِل يو ريا بيا ِغَ الشَّ ِّر ًي‪َِ ،‬ص َر يولِلَّ ِه هعتيقياء ِمه َن ایمان و بـرای کسـب خشـنودی‬
‫ه‬ ‫ي‬
 ‫(‪)4‬‬
‫واضح است که ماه مبارک رمضان‪ ،‬ماه فرصتها‬
‫و شانس خوبی است برای همه مؤمنان‪ ،‬مـاه‬
‫پـر فـیض و برکــت‪ ،‬مـاه نــزول قـرآن‪ ،‬مــاه‬
‫عبادت‪ ،‬ماه اخال ‪ ،‬ماه نجات از وسوسه ها و‬
‫شر شیاطین‪ ،‬ماه رحمت‪ ،‬مغفرت و عتق مـن‬
‫النار‪ ،‬ماه فرصت توبه‪ ،‬ماه اعتکاف و بازگشت‬
‫به بارگاه الهـی‪ ،‬دوری جسـتن از گنـاه هـا و‬
‫پلیدی ها‪ ،‬ازدیاد اعمال خیر‪ ،‬شب قدر‪ ،‬باز‬
‫بودن دروازه های جنت‪ ،‬بسته بـودن ابـواب‬
‫دوزخ‪ ،‬بسته شدن شیطان هـای جنـی‪ ،‬بـاال‬
‫رفتن حساب نوافل به اندازۀ فرایض و باآلخره‬
‫اجر و پـاداش روزۀ ایـن مـاه را بـه خـود ‪ -2‬بوی دهـان روزه دار‪ ،‬در نـزد خداونـد‬
‫فرصت باال رفـتن اجـر و پـاداش فـرایض بـه‬
‫هفتاد و چند است‪.‬‬
‫َـم‬
‫ُـوف ف ِ‬
‫ما و شما توفیق عبادت مخلصانه را عنایت‬
‫ن‬
‫بفرماید‪.‬‬
‫آداب روزه ماه مبارک رمضان‬
‫از جمله آداب روزه مـاه مبـارک رمضـان‬
‫می توان امور ذیل را برشمرد‪:‬‬
‫‪ -1‬استقامت و خود داری‪ :‬انسان مسلمان در‬
‫ماه مبارک رمضـان تمـامی اعضـای بـدن‬
‫خــویش را در مطابقــت بــا احکــام الهــی‬
‫آماده نموده و حتی تا اینکـه در حـاالت‬
‫تنهایی اش‪ ،‬تمامی امکانات از خـوردنی‬
‫ها‪ ،‬نوشیدنی ها و شهوات برایش میسر و‬
‫مساعد باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬اجتناب از دروغگویی‪ :‬روزۀ ماه مبـارک‬
‫رمضان‪ ،‬باید تمام اعضـای بـدن روزه دار‬
‫باشــد‪ ،‬بــه خصــوص اجتنــاب از دروغ‪،‬‬
‫سخنان زشت و ناروا‪ ،‬زیـرا رسـول معظـم‬
‫اسالم‪ ‬مـی فرمایـد‪ (:‬يمهنَ ل َ‬
‫يهم ريهدي َع ‪،‬يه َ يَ‬
‫هة ِعهَ ًينَ‬
‫ج ٌ‬ ‫س لِلَّ ِه ي‬
‫حا ي‬ ‫ال روو ِر يوالَ يع يم يل ِب ِه يعلي َي ي‬
‫(‪)١‬‬
‫ير يد يع طي يعا يمهه يو شي يرا يبهه )‪.‬‬
‫یعنه ‪ « :‬هرگاه کسی کـه سـخنان بـد و‬
‫عمـــل بـــه بـــدی هـــا را تـــرک نکنـــد‪،‬‬
‫خداوند‪ t‬هی نیازی به ترک خوردنی‬
‫و نوشیدنی هایش ندارد»‪.‬‬
‫‪ -3‬روزه چشمان‪ :‬روزه دار سـعی و تـالش‬
‫ورزد تا چشمان خود را از دیـدن نـامحرم‬
‫حفظ نموده و هر لحظه چشمان خـود را‬
‫خداوند متعال ماه رمضان را روزه بگیـرد‬
‫و عبـــادت کنـــد‪ ،‬گناهـــان گذشـــته او ویژگی های روزه ماه مبارک رمضان‬
‫آمرزیــده مــی شــود و هــر کــس از روی این ماه پر فیض و با برکت دارای ویـژگی‬
‫ایمان و بـرای کسـب خشـنودی خداونـد های مخـصوصــی مـی باشـــد من جمله‪:‬‬
‫متعال شب های قدر را با عبادت سـپری ‪ -4‬این ماه‪ ،‬ماه نـزول قـرآن مجیـد اسـت‬
‫کند‪ ،‬گــناهان گذشـته اش بخشـوده مـی طوری کـه خداونـد قـدوس و الیـزال در‬
‫کتاب سماوی خویش این مشعل فـروزان‬ ‫شود"‪.‬‬
‫پیرامـــون فضـــیلت روزۀ مـــاه مبـــارک و منبع هدایت عالم بشریت می فرماید‪:‬‬
‫القدر‪4 :‬‬
‫رمضان‪ ،‬کافی اسـت کـه خداونـد متعـال ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕﭼ‬
‫واگــذار نمــوده اســت‪ ،‬چنانچــه رســول جل جالله از مشک و عنبر خشبوتر است‬
‫اکرم‪ ‬طـی حـدیث قدسـی فرمـوده کـه طوریکه رسول اکرم‪ ‬می فرماید‪:‬‬
‫خل ُ‬ ‫( َوال ِذى نَفْــ ُ‬
‫س ُم َحمـــ ٍد ِبيَــ ِد ِه لَ ُ‬ ‫خداوند متعال می فرماید‪( :‬ك ُُّل َع َمـلِ ابْـنِ‬
‫ب ِعنْــدَ الل ِه َيــ ْو َم الْ ِق َيا َمـ ِة ِمـ ْ‬
‫الصـائِـ ِم أَطْ َيـ ُ‬ ‫الصيــَا َم َفـإِناـــَهُ لِى َوأَنَـا أَ ْجـــزِى‬ ‫آ َد َم لَهُ إِال ِّ‬
‫(‪)٥‬‬
‫ك)‪.‬‬ ‫رِيحِ الْ ِم ْس ِ‬ ‫ُـل َع َمـلِ ابْـنِ آ َد َم‬ ‫ِب ِه) و فی روایـة مسـلم‪( :‬ك ُّ‬
‫یعن ‪":‬قسم به ذاتی که جـان محمـد‪‬‬ ‫ف‬ ‫ف الْ َح َس َن ُة َعشْ ُر َأ ْمثَا ِل َها ِإلَى َس ْب ِع ِمائَ ِة ِضـ ْع ٍ‬
‫ُيضَ ا َع ُ‬
‫در دســت( بــال کیــف) اوســت کــه بــوی‬ ‫َال اللهُ َعز َو َجل إِال الص ْو َم َفإِنهُ لِى َوأَنَا أَ ْجـزِى‬ ‫ق َ‬
‫دهان روزه دار نزد خداوند متعـال در روز‬ ‫(‪)٣‬‬
‫ِب ِه)‪.‬‬
‫قیامت از مشک خوشبوتر است"‪.‬‬ ‫یعنی‪ " :‬هرعمل فرزنـد آدم بـرای خـود‬
‫‪ -٣‬روزه زره اســـت‪ :‬پیـــامبرگرامی اســـالم‬ ‫اوست غیر از روزه که آن برای مـن اسـت‬
‫سیدنا محمد مصطفی‪ ‬می فرماید‪:‬‬ ‫ومن پاداش آن را می دهم"‪ .‬و در روایت‬
‫(و الصوم جنة) مسند المام أحمد بتحقیق‬ ‫امام مسلم چنـین آمـده اسـت‪ " :‬هرعمـل‬
‫الشیخ شعیب األرنؤوط‪ .‬یعنی‪ ":‬روزه سپر‬ ‫فرزند آدم چند برابرمی شود‪ ،‬نیکی بـه ده‬
‫و زره است"‪.‬‬ ‫برابرتــا هفتصــد برابــرش‪ .‬خداونــد متعــال‬
‫‪ -1‬در ایــن مــاه شــیطان هــای متمــرد و‬ ‫فرمود‪ :‬مگـر روزه کـه همانـا از بـرای مـن‬
‫سرکش به زنجیرها بسته می شوند‪.‬‬ ‫است و من بدان پاداش میدهم" ‪.‬‬
‫‪،‬ههاَ الرسهه َ صههل اللههه علیههه وسههلم‬ ‫تحقیق و بیان مفاهیم‬
‫(ص ِّف يد َ الشَّ ييا ِطي ه‬
‫ن يو يم ير يک هة الَ ِ‬
‫جنِّ)‪.‬‬ ‫ه‬
‫خداونــد متعــال در روز آخــرت بــه هــر‬
‫یعن ‪ ":‬شیاطین و جـن هـای سـرکش بـه‬ ‫عملــی پــاداش خــاص مــی دهــد و طبــق‬
‫زنجیر کشیده می شوند"‪.‬‬ ‫قانون الهی‪ ،‬از ده تا هفتصد برابـر‬
‫پاداش داده می شود؛ امـا روزه از ‪ -٥‬خه رکن سهحر ‪ :‬یهامبرگرام اسه م‬
‫این قاعـده مسـتثنی اسـت؛ چـون سههیدنا و نبینهها محمههد مصهه ف ‪ ‬مهه‬
‫روزه مخصوصا ً از آن الله تبـارک عرماید‪:‬‬
‫ن ِعَ َّ‬ ‫ح هروا يعِِ َّ‬ ‫وتعالی است و هی نمادی بـرای (ت ي‬
‫(‪)6‬‬
‫ح ِر يب يركية)‪.‬‬
‫الس ه‬ ‫يس َّ‬
‫تظاهر و ریا ندارد؛ چرا که صـرفا یعنــی‪ ":‬ســحری بخوریــد‪ ،‬زیــرا ســحری‬
‫عمــل درونــی اســت‪ ،‬بنــابر ایــن خوردن برکت دارد"‪.‬‬
‫‪ -6‬شب قدر‪ :‬در این ماه مبارک رمضان‬ ‫خداوند متعال خود به آن پـاداش‬
‫‪ 22‬می دهد بدون آن کـه در پـاداش شبی است که عبادت در ایـن شـب‪ ،‬بهتـر‬
‫دادن مقید به مقدار معینی باشد‪ .‬ازعبادت هزار ماه است خداوند برای همه‬
‫س هَ اللَّ ِه صل الله‬ ‫و ع روایة ( ‪ ،‬ي‬
‫ياَ ير ه‬
‫ههت‬
‫ح َ‬ ‫علیههه وسههلم‪ :‬إِ يذا كيههاني ير يمضي ههانه هعتِّ ي‬
‫ج ياههنَّ يم‪،‬‬‫اَ ي‬ ‫يههت ًيبَهه ي ه‬
‫ح يمهه ِة يو هغلِّق َ‬
‫اَ ال َّر َ‬
‫(‪)44‬‬
‫يت الشَّ ييا ِطينه)‪.‬‬
‫یعنــی‪ ":‬در مــاه مبــارک رمضــان دروازه‬
‫هـای رحمــت الهـی بــاز؛ و دروازه هــای‬
‫جهنم مسدود و شیاطین سـرکش توسـط‬
‫زنجیرها بسته می شوند"‬
‫اکامه کارک‪...‬‬
‫منابع‪:‬‬
‫‪ -1‬رواه سنن الترمذي‪.‬‬
‫‪ -2‬صحیح المام مسلم‪.‬‬
‫‪ -3‬صحیح المام مسلم‪.‬‬
‫‪ -4‬فتح الباری شرح صـحیح البخـاری ل مـام‬
‫الحــافظ أحمــد بــن علــی بــن حجــر العســقالنی‬
‫المتوفی سنة ‪ ٨52‬هـ‪ .‬ق طبعة جدیدة منقحـة و‬
‫مصححة عـن الطبعـة التـی حقـق أصـلها و رقـم‬
‫کتبها و أبوابها و أحادیثها محمد فؤاد عبدالباقی‪،‬‬
‫الطبعـة الثانیـة ‪ 2005 – 1421‬منشـورات محمـد‬
‫علی بیضون دارالکتب العلمیة بیروت‪ -‬لبنان‪.‬‬
‫‪ -5‬صحیح المام مسلم‪.‬‬
‫‪ -1‬صحیح البخاری ل مام أبی عبدالله محمـد‬
‫بن اسماعیل بـن ابـراهیم بـن المغیـرة بـن بردزبـه‬
‫البخــاری الجعفــی أمیرالمــؤمنین فــی الحــدیث‬
‫رحمــه اللــه و رضــی اللــه عنــه المتــوفی ســنة‬
‫‪251‬هجریـــة‪ .‬شـــرح و تحقیـــق الشـــیخ قاســـم‬
‫الشماعیی الرفاعیی رئیس دائرة الشئون الدینة فی‬
‫دار الفتــوی اللبنانیــة‪ -‬شــرکة داراألرقــم بــن أبــی‬
‫األرقم للطباعة و النشر و التوزیع بیروت‪ -‬لبنان‪.‬‬
‫‪ -3‬صحیح البخاری‪.‬‬
‫‪ -٨‬صحیح البخاری‪.‬‬
‫‪ -2‬صحیح المام مسلم‪.‬‬
‫‪ -10‬صحیح البخاری‪.‬‬
‫‪ -11‬صحیح المام مسلم‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫‪ -8‬تواضح و فروتنی‪ :‬شخر روزه دار باید‬
‫متواضــع و فــروتن باشــد؛ زیــرا کســی کــه‬
‫ًيبَهه ي ه‬
‫خاص به خاطر حصول رضای الله تبـارک‬
‫َسل ِ‬
‫سل ِ‬
‫يو ه‬ ‫و تعالی تواضع کند؛ خداوند متعـال وی را‬
‫در نزد خود و انظار مردم با عزت و با وقـار‬
‫و بلند مرتبه می سازد‪.‬‬
‫‪ -9‬توب ه و اس ت‪:‬فار‪ :‬روزه دار در ایــن مــاه‬
‫مبــارک رمضــان حتــی المقــدور در کثــرت‬
‫استغفار سعی مبذول داشته باشد‪ ،‬زیرا نبـی‬
‫مکرم اسـالم‪ ‬مـی فرمایـد‪( :‬ای مـردم بـه‬
‫خدا رجوع و انابت نماییـد و از وی تعـالی‬
‫مغفرت بخواهید‪ ،‬زیرا مـن روزانـه یکصـد‬
‫(‪)٦‬‬
‫بار به خداوند رجوع و توبه می کنم"‪.‬‬
‫‪ -11‬حالل خواری‪ :‬انسـان روزه دار بایـد بـا‬
‫لقمه حالل روزه خود را افطـار نمایـد و بـا‬
‫طعــام حــالل و پــاکیزه ســحری نمایــد و از‬
‫خــورد و نــوش حــرام و نــا روا جــدا خــود‬
‫داری و اجتناب ورزد؛ در غیر آن نـه روزه‬
‫اش و نه ذکر و اذکارش مـورد قبـول الهـی‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪ -11‬اطاع ت و فرم انبرداری‪ :‬همانــا روزۀ‬
‫مقبول بـه نـزد خداونـد کـریم آن روزه ای‬
‫است که در پرتو هدایات الهی و ارشادات‬
‫نبوی به انجام و اتمام رسیده باشد‪ ،‬در مـاه‬
‫رمضان بسوی الله رجوع کنید‪ ،‬زیرا در این‬
‫ماه دروازه های آسمان باز می گردد‪ ،‬پـس‬
‫به اطاعت و فرمـانبرداری اللـه‪ t‬سـبقت‬
‫جسته و به انجام هر عملی که به سوی الله‬
‫تبــارک و تعــالی و بهشــت نزدیکــت مــی‬
‫سازد‪ ،‬بنابر حدیثی که حضرت ابوهریرة‪‬‬
‫ازنبی مکرم اسالم‪ ‬روایـت کـرده حرکـت‬
‫کن‪.‬‬
‫سه هَ‬ ‫( عن ًب هه يررَ ير ية رض الله عنهه‪ً ،‬ن ير ه‬
‫اللَّ ِه صل اللهه علیهه وسهلم ‪،‬هاَ‪ :‬إِ يذا ي‬
‫جها يء‬
‫(‪)49‬‬
‫جنَّ ية)‪.‬‬ ‫ت ًيبَ ي ه‬
‫اَ ا َل ي‬ ‫ن هع ِت ي‬
‫ح َ‬
‫یعنی‪ " :‬وقتی که رمضان فرا رسـید‪ ،‬دروازه‬
‫های بهشت باز می گردد"‪.‬‬
‫به قرآن کریم‪ ،‬احادیث نبوی‪ ،‬سیرت و‬
‫سلوک و مناقـب اصـحاب کـرام‬
‫رضه اللهه‬
‫عنام و مطالعۀ کتب و نشستن با صـالحان‬
‫و دانشــمندانی کــه او را بــه نیکــی هــا‬
‫تشویق می کنند عادت دهند‪.‬‬
‫‪ -4‬روزه گوش‪ :‬انسـان مسـلمان بکوشـد‬
‫کــه در مــاه مبــارک رمضــان بــا تمــامی‬
‫اعضـای بـدن خـویش خداونـد‪ t‬را‬
‫عبــادت کنــد‪ ،‬گــوش خــود را روزه دار‬
‫بسازد و از شنیدن تمام اموری که درآن‬
‫خوشنودی خداوند‪ t‬و رسول گرامی‬
‫اش‪ ‬متصور نیست‪ ،‬اجتناب ورزیـده‪،‬‬
‫و گوش خود را به استماع تالوت قـرآن‬
‫کریم‪ ،‬احکام الهی‪ ،‬نصایح و سایر امور‬
‫خیر و مثبت عادت بدهد‪.‬‬
‫‪ -5‬روزه زب ان‪ :‬زبــان خــود را از گفت ـار‬
‫سخنان نـا جـایز‪ ،‬چـون دروغ‪ ،‬غیبـت‪،‬‬
‫ســخن چینــی‪ ،‬بهتــان‪ ،‬هــر نــوع حــرام‬
‫خواری‪ ،‬و حتی مزاح هـای بیجـا و بـی‬
‫مورد حفظ بکند‪ ،‬تا در سائر ماه ها نیـز‬
‫زبان و تمامی اعضـای بـدنش بـدور از‬
‫بدیها عادت نماید‪.‬‬
‫‪ -6‬ص بر و ش کیبایی‪ :‬احیانـا ً اگــر کســی‬
‫روزه دار را دشنام داده و پرخاش نمود‪،‬‬
‫باید بگوید من روزه دار هسـتم چناچـه‬
‫در حدیث مبارک آمده است‪:‬‬
‫ح ٌد ًي َو ‪،‬ياتيليهه يعلَييق َهل إِنَِّ ا َم هر ٌؤ‬
‫سابَّهه ًي ي‬
‫( يعِِنَ ي‬
‫(‪)٨‬‬
‫صا ِ ٌم )‪.‬‬
‫ي‬
‫یعنی‪ «:‬اگر کسی او را دشنام داد یا با او‬
‫جنــ نمــود‪ ،‬بایــد بگویــد مــن روزه‬
‫دارم»‪.‬‬
‫‪ -7‬پرهیزگاری‪ :‬روزه تنها گرسنه بـودن و‬
‫تشنه شدن نیست‪ ،‬بلکه منظور از روزه‪،‬‬
‫رشـــد تقـــوا و پرهیزگـــاری در وجـــود‬
‫ير يمضي ا ه‬ ‫مسلمان است‪ ،‬زیرا روزه مدرسـه انسـان‬
‫ساز است تا آنچه شایسته و بایسته شأن‬
‫اوست تربیه گردد‪.‬‬
‫ځينـې علمـاء کرامـو ويلـي دي‪ ،‬چــې دا‬
‫حدیث ددې خبرې لپاره دليل دی چـې‬
‫يو مسلمان تـه د روژې د راتللـو مبـارکي‬
‫ووايـــي‪( .‬لطـــائف المعارف)همـــدا راز‬
‫پیغمبرعلیه السالم به د رجب مياشـت پـه‬
‫آخره خطبه کې صـحابه کرامـو تـه ددې‬
‫میاشتې د راتللو پـه اړه زیـری ورکولـو او‬
‫صحابه کـرام بـه ددې میاشـت راتلـو تـه‬
‫زيات خوشحاله وو‪ .‬پیغمبر‪ ‬او صـحابه‬
‫کرامو بـه رمضـان المبـارک تـه د تيـاري‬
‫نيولو په نيت سره دشعبان المعظـم روژې‬
‫نيولی‪ ،‬ترڅو د رمضـان روژو تـه چمتـو‬
‫اوسي‪.‬‬
‫پــه يــو حــدیث کــې راځــي‪(( :‬ل ه رعلههم‬
‫العبهاک مها عههَ رمضهان لتمنهت ًمتههَ ًن‬
‫صحیح ابن خورمة‬
‫رِ ن رمضان السنة كلاا))‬
‫ژب اړه‪ :‬کــه چيــرې بنــدګان د رمضــان پــه‬
‫برکت پوهيـدلی زمـا امـت پـه ددې ارزو‬
‫کړې وه چې کـاش ټـول کـال د رمضـان‬
‫ياَ‪:‬‬
‫مياشت وای‪.‬‬
‫پیغمبر علیه السالم له رمضان پرته د يوې‬
‫میاشــتې پــه اړه صــحابه وه زیــری نـــه‬
‫ورکولو‪ ،‬کله به چې رمضان رانـږدې شـو‬
‫صحابه کرامو ته به يې پـه دې اړه داسـې‬
‫زیــری ورکولــو او صــحابه کــرام بــه ډیــر‬
‫زیات خوشحاله وو‪.‬‬
‫خپـل رب تربـل هـر وخـت څخـه نـږدې‬
‫احساسوي‪.‬‬
‫رمضان المبـارک مياشـت رارسـیدل او پـه‬
‫دې مياشت کې د روژې نيولـو فرصـت د‬
‫الله‪ t‬لوی نعمت دی‪ ،‬او څرنګه بـه دا‬
‫لوی نعمت نـه وي چـې د جنـت دروازې‬
‫په کې پرانستل کیږي او د جهـنم دروازې‬
‫په کې تړل کیـږي او سرکښـه شـیطانان پـه‬
‫کې تړل کیږي‪.‬‬
‫عالمه ابن رجب رحمه الله فرمايي‪ :‬مؤمن‬
‫به د جنت ددروازو په برسیره کیدو ولې نه‬
‫خوشــحالیږي او ګناهګــار بــه دجهــنم د‬
‫دروازو پـه تړلـو ولـې نـه خوشــحالیږي او‬
‫عقلمند انسان به د شیطان په تړلو ولـې نـه‬
‫خوشــــحالیږي؟ (لطــــائف المعــــارف)‬
‫پیغمبرعلیه الصالة والسـالم بـه رمضـان تـه‬
‫رسیدو لپاره د الله‪ t‬څخه دعاء غوښتله‪.‬‬
‫صه َّل‬‫ِهَ ي‬ ‫ن النَّب َ‬ ‫(عن ًنس بن مالهك ‪،‬هاَ ًي َّ‬
‫َ‪ ،‬ي‬
‫ج ٌ‬ ‫ن إِ يذا يکخ ييل ير ي‬
‫ن يوبيلِّ َغنيها‬ ‫هَ يوشي ه َعبيا ي‬ ‫ج ن‬ ‫اللَّ ها َّم بيارِكَ لينيا ِعَ ير ي‬
‫مسند البوار = البحر الوخار‬
‫ژباړه‪ :‬انس رضی الله عنه فرمـايي کلـه بـه‬
‫چې د رجب میاشت داخله شوه پیغمبـر‪‬‬
‫به داسې دعاء کوله‪ :‬ای اللـه! تـه راتـه پـه‬
‫رجب او شعبان میاشتوکې برکت واچوه او‬
‫رمضان مياشت ته مو ورسوه‪ .‬لـه دې املـه‬
‫د روژې مبارکې میاشـت پـه اړه اللـه جـل‬
‫جالله فرمايلي دي ‪:‬‬
‫الصهييا هم‬
‫هَ يعليهيَِه هم ِّ‬ ‫{ريا ًيرر ياا الَّ ِْر ي‬
‫ن آ يمنه اَ كه ِت ي‬
‫ن ِمهن ‪،‬يه َبلِِه َم لي يعلَِّ َ‬
‫ههم‬ ‫َ يعلي الَّه ِْر ي‬ ‫كي يما كه ِت ي‬
‫البقرة ‪)4٨٣(:‬‬
‫تي َّت هق ني }‬
‫ژباړه‪ :‬ای مؤمنانو! فرض شوې ده پر تاسو‬
‫روژه لکه څرنګه چې فـرض شـوې وه پـه‬
‫هغو خلکو چې له تاسو مخکې تیر شوي‬
‫دي‪ ،‬ددې لپاره چې تقوا دار شي‪.‬‬
‫هــو! روژه د روح د تربیــت لپــاره غــوره‬
‫عبادت دی؛ ترڅـو روح دژونـد پـه ټولـو‬
‫اړخونو کې په تقوا او پرهیز ګـارۍ بانـدې‬
‫وروزل شــي‪ ،‬روژه د انســان روح او اراده‬
‫قوي کوي او غريزه يي تعدیلوي‪.‬‬
‫د روژې مياشتې فضائل‪:‬‬
‫رمضـــان المبـــارک هغـــه مبارکـــه‬
‫مياشــت ده چــې بنــدګان پــه کــې‬
‫خپل پروردګار تـه توجـه ور اړوي‬
‫سلَّ يم‪ :‬كيا ي‬‫اللَّهه يعلي َي ِه يو ي‬ ‫او ګناهکـــاران د خپلـــو ګنـــاهونو‬
‫څخـــه پـــه کـــې توبـــه وباســـي‪،‬‬
‫ير يمضي اني )‬ ‫مسلمانان مسجدونو ته مخ کوي او‬
‫مساجد په ټولو لمونځونو کـې پـه‬
‫لمـــــونځ کوونکـــــو ډک وي‪ ،‬د‬
‫‪ 24‬مؤمنانو زړونه په دې مياشـت کـې‬
‫تر بل هر وخـت څخـه خوشـحاله‬
‫وي او د مؤمنـــانو ارواح ځانونـــه‬
‫يعطي الله هذا الثواب من فطر صائما على‬ ‫شي‪.‬‬ ‫((‪،‬د جاءكم شار رمضان‪ ،‬شار مبارك‬
‫تمرة أو شربة ماء أو مذقة لـبن و هـو شـهر‬ ‫دا هغه مبارکه مياشت ده‪ ،‬چې څوک په دې‬ ‫احمد‪ ،‬النسا َ‬
‫كتَ الله عليِم صيامه))‬
‫أوله رحمة و أوسطه مغفرة و آخره عتق من‬ ‫مياشت کې روژه دار ته روژه مـاتی ورکـړي‬ ‫ژباړه‪ :‬بیشـکه د روژې میاشـت راغلـه‪،‬‬
‫النار من خفف عن مملوكه غفـر اللـه لـه و‬ ‫ټول ګناهونه به يې وبښل شي او د دزوخ لـه‬ ‫ډیره مبارکه میاشت ده اللـه تعـالی ددې‬
‫أعتقه من النار واسـتکثروا فیـه مـن اربـع‬ ‫اور څخه به نجـات ومـومي او د روژه دار د‬ ‫میاشتې روژه پرتاسو فرض کړې ده‪.‬‬
‫خصال‪:‬خصـــلتین ترضـــون بهمـــاربکم‪،‬‬ ‫ثواب په اندازه به ورته ثواب ورکـړل شـي‪،‬‬ ‫په يـو بـل حـدیث کـې راځـي‪ً( :‬تهاكم‬
‫خصلتین الغنا بکم عنهمـا فامـا الخصـلتان‬ ‫بې له دې چې د روژه دار له اجر څخه څـه‬ ‫رمضان سيدالشا ر‪ ،‬عمرحبا به وًه )‬
‫التان ترضون بهمـاربکم‪ :‬فشـهادة أن الالـه‬ ‫کم شي‪.‬‬ ‫[المصنف البن ابی شیبة وعبدالرزاق]‬
‫االالله وتسـتغفرونه وامـا الخصـلتان اللتـان‬ ‫په روژه کې شیطانان تړل کیـږي او داسـمان‬ ‫ژب اړه‪ :‬د ټولــو میاشــتو غــوره میاشــت‬
‫الغنــاء بکــم عنهمــا فتس ـألون اللــه الجنــة‬ ‫دروازې د دعاء د قبلیدو لپاره برسیره وي‪.‬‬ ‫راغله‪ ،‬ښه دې راشي او تل دې راشي ‪.‬‬
‫وتعوذون به من النارومن سقی صائما سـقاه‬ ‫پــه روژه کــې بــه جبرائیــل علیــه الســالم د‬ ‫د روژې مبارکه میاشت د قرآن کـریم د‬
‫الله من حوضی شربة الیظمـأحتی یـدخل‬ ‫پیغمبرعلیه السـالم سـره هرکـال قـرآن کـریم‬ ‫نزول او د رسول الله ‪ ‬د بعثت میاشـت‬
‫صحیح ابن خویمة‬
‫الجنة)‬ ‫ختمولو‪.‬‬ ‫ده‪ ،‬روژه د مغفرت او بښنې میاشت ده‪،‬‬
‫ژباړه‪ :‬د سلمان فارسـي‪ ‬نـه روایـت دی‬ ‫پــه ګڼــو آحــادیثو کــې د روژې میاشــتې تــه‬ ‫روژه د سخاوت میاشت ده ‪ ،‬رمضـان د‬
‫چې د شعبان په وروستۍ ورځ کې رسول‬ ‫(رمضان مبارک) ويل شوي دي‪.‬‬ ‫عبـــادت او د جومـــاتونو او منبرونـــو د‬
‫پــه حــدیث شــریف کــې راغلــي دي‪ ،‬چــې الله ‪ ‬مونږ تـه یـوه خطبـه واورولـه ويـې‬ ‫آبادۍ میاشت ده‪ .‬د صـبر او اسـتقامت‬
‫فرمایــل‪ :‬ای خلکــو! تاســو بانــدې یــوې‬ ‫رسول الله ‪ ‬فرمايلي دي‪:‬‬ ‫مياشت ده‪ ،‬رمضـان دايثـار او لـه ځانـه‬
‫يهت عظیمې او له برکته ډکې میاشـتې سـیوری‬ ‫جنَّه ِة يو هغلِّق َ‬ ‫هت ًيبَه ي ه‬
‫اَ الَ ي‬ ‫ح َ‬‫(إِ يذا يکخ ييل ير يمضي انه هعتِّ ي‬ ‫دتیريدنې مياشـت ده‪ ،‬رمضـان د جهـاد‬
‫غـوړولی دی‪ ،‬یـوه شــپه (دقدرشـپه) یــې‬ ‫ًي َب ي ه‬ ‫او د مجاهدينو د سترو فتوحاتو مياشت‬
‫متفق علیه‬
‫ن)‬ ‫يت الشَّ يي ِ‬
‫اطي ه‬ ‫َسل َ‬ ‫سل ِ‬ ‫ج يانَّ يم يو ه‬
‫اَ ي‬
‫ژباړه‪ :‬کله چې د روژې میاشت داخله شـي‪ ،‬دزرو مایشتو نه غوره ده‪ ،‬اللـه‪ t‬ددغـې‬ ‫ده‪ .‬دا د قيام‪ ،‬د قرآن کريم د تالوت‪ ،‬د‬
‫د جنــت دروازې برســیره کــړای شــي او د میاشـــتې روژه فـــرض کـــړی ده‪ ،‬او پـــه‬ ‫احسان مياشـت ده‪ ،‬دا هغـه مياشـت ده‬
‫جهنم دروازې بندې کـړل شـي او شـیطانان شپوکې خپل ذات ته قیام یـې (د تـراویح‬ ‫چې په دې میاشت کـې دنيکيـو ثـواب‬
‫لمونځ) نفلي عبـادت ګرځـولی دی(چـی‬ ‫په ځنځيرونو وتړل شي‪.‬‬ ‫څو چنده زياتیږي او د نفلـو عبـادت د‬
‫لکــه څــــــرنګه چــې د حضـــرت ســلمان ثواب یې زیات دی) څوک چـې پـه دې‬ ‫فرضــو پــه انــدازه ثــواب لــري‪ ،‬پــه دې‬
‫فارسي ‪ ‬په حدیث کې راغلـي دي‪ ،‬چـې میاشت کې نفلي عبادت وکـړي قصـدیې‬ ‫میاشت کې دعاګانې قبلیږي او ګناهونـه‬
‫پیغمبــر علیــه الســالم داســې وفرمايــل‪ :‬عــن د الهــی رضــا او قــرب حاصــلول وي‪ ،‬د‬ ‫په کې بښل کیږي‪.‬‬
‫سلمان قال‪( :‬خطبنا رسول الله صلى الله عليه نورو میاشتو د فرضي عباد تونـو پـه کچـه‬ ‫روژه د رحمت او د مسلمانانو د دوزخ‬
‫و سلـم فـي آخـر يـوم مـن شعـبان فقــال‪ :‬ثواب ورته رسیږي‪ .‬او په دې میاشت کې‬ ‫له اور څخه د خالصـون میاشـت ده‪ ،‬د‬
‫أيها الناس قد أظلكم شهر عظـيم شـهر مبـارك د فرض اداء کول د نـورو میاشـتو‬ ‫نفس د تهذیب او جـوړونې مياشـت ده‬
‫شهر فيه ليلة خير مـن ألـف شـهر جعـل اللـه د اویـا فرضــونو پــه انــدازه ثــواب‬ ‫او مسلمان کوالی شي د قرآن کريم پـه‬
‫صيامه فريضة و قيام ليله تطوعا من تقرب فيـه لري‪ .‬دغه میاشت د صبر میاشت‬ ‫روښنايۍ کې او د عبـاداتو پـه صـیام او‬
‫بخصلة من الخير كان كمن أدى فريضة فيمـا ده او د صبر عوض جنت دی‪ ،‬د‬ ‫قيام سره الهي معنويات او رباني الطاف‬
‫سواه و من أدى فيه فريضـة كـان كمـن أدى خوا خوږۍ او مواسـات میاشـت‬ ‫الس ته راوړي او ځان هغـه شـان پـاک‬
‫سبعين فريضة فيما سـواه وهـو شـهر الصـبر و ده او دا همغه میاشـت ده چـې د‬ ‫او جوړ کړي‪ ،‬لکه څنګه چې د خدايي‬
‫الصبر ثوابه الجنة و شهر المواساة و شهر يزداد مؤمنــو بنــدګانو روزي پــه کــې‬ ‫انسانانو او نيکو بنـدګانو سـره ښـایي‪ ،‬د‬
‫فيه رز المؤمن مـن فطـر فيـه صـائما كـان زیاتیږي‪ .‬هر څوک چـې پـه دې‬ ‫خپــل ماضــي نقصــانونه او تقصــیرات‬
‫مغفرة لذنوبه و عتق رقبته من النار و كـان لـه میاشت کوم روژه تي ته (دثـواب ‪25‬‬ ‫جبران کړي‪ .‬دا مياشت ډیـر ارزښـتناکه‬
‫مثل أجره من غير أن ينتقص من أجره شـيء او الهي رضا حاصلولو په موخـه)‬ ‫فرصت دی او په کـار نـه ده چـې ددې‬
‫قالوا ليس كلنا نجد مـا يفطـر الصـائم فقـال‪ :‬روژه ماتی ورکړي‪ ،‬ګناهونـه یـې‬ ‫فرصت يوه لحظه پـه غفلـت سـره تیـره‬
‫کړې ده‪ ،‬چې ټول د خـوراک‪ ،‬څښـاک او‬ ‫خلک د ټولنې د لوږو او محرومـو خلکـو‬ ‫بښـــل کیــــږي او د دوزخ لـــه اورنــــه‬
‫د جنسي لذت په پرېښودلو کې برابر دي‪.‬‬ ‫حالت ډير ښه درک کـوي او دهغـوی پـه‬ ‫آزادیږي‪ .‬عرض وشو چې‪ :‬یا رسول الله‬
‫دا هغه اجباري فقر دی چې اسالم په دې‬ ‫لوږه او تنـده بانـدې ښـه پوهیـدای شـي؛‬ ‫‪ ‬مونږ هریو د روژه ماتی ورکولـو وس‬
‫ســره د خلکــو پــه مــنځ کــې د برابــرۍ او‬‫ځکه د بې وزلو او مسکینانو لوږه دوی ته‬ ‫نه لرو(نو آیا بی وزلي اومسـکینان ددی‬
‫هماهنګۍ او د شـعور او احسـاس يـووالی‬ ‫را يادیږي او دا ددې باعث ګرځي څو لـه‬ ‫ســتر ثــواب نــه پــاتې کیــږي؟) هـــــغه‬
‫رامنځ ته کوي ‪ ،‬دا يووالی او هماهنګي په‬ ‫بې وزلو سره مرسته وکړي او دهغوی سـره‬ ‫حـــضرت‪ ‬و فرمـایل‪ :‬الله جل جاللـه‬
‫داســې حــال کــې رامینځتــه کیــږي چــې‬ ‫مینه او مهرباني ولري چې په دې سـره پـه‬ ‫دغه ثواب هغه چا ته هم ورکـوي چـی‬
‫هرڅوک د لوږې او ناخوښۍ پـه احسـاس‬ ‫ټولنه کې مينه او محبت زیـاتیږي او يوبـل‬ ‫یوه خرما یا یـو غـوړپ اوبـه اویـا لـږې‬
‫کې سره شریک وي‪.‬‬ ‫تــه د مرســتې الســونه اوږده کیــږي اوکینــه‬ ‫شیدې کوم روژه تـي تـه پـه روژه مـاتي‬
‫روزنیز اغیز‪:‬‬ ‫اوحسدله منځه ځي‪.‬‬ ‫کــې ورکــړي‪( .‬بیــایې و فرمایــل‪ ):‬ددې‬
‫له همدې امله رسول اللـه‪ ‬د رمضـان پـه روژه ههه انسههان کههې ک عههاک حاکمیههت‬ ‫میاشــتې لــومړی برخــه رحمــت ده او‬
‫میاشت کې د نورو وختونـو پـه پرتلـه ډیـر کمزوری کوي‪ ،‬ځکه چې عادت په ځینـو‬ ‫منځنۍ برخه یې مغفرت ده او وروسـتی‬
‫خلکو باندې دومره غلبه کوي چې دعادت‬ ‫سخاوت کاوه‪:‬‬ ‫برخــه یــې د دوزخ د اور نــه خالصــون‬
‫(کان رسول الله ‪ ‬أجود الناس بالخیر‪ ،‬و کـان غالمــي يــې عــادت شــي او د عــادت پــه‬ ‫دی‪( .‬بیایی وفرمایل)‪ :‬او هرڅوک چـې‬
‫مقابل کې د صبر‪ ،‬مقاومت او زغملو تـوان‬ ‫متفق علیه‬
‫أجود مایکون فی شهر رمضان)‬ ‫په دې میاشت کـې د خپلـو غالمـانو او‬
‫ژباړه‪ :‬رس ل الله ‪ ‬تر ټولو خلکـو زیـات نه لري‪.‬‬ ‫خادمـــانو کــــارونو کـــې کمــــوالی او‬
‫سخی وو او د روژې په میاشت کې تر بل دا ډول خلک به دا بدلون ونه زغمـي کـه‬ ‫تخـفیـف راولـي‪ ،‬الله‪ t‬به یې وبښـي‬
‫چیــرې دوی د شــرایطو‪ ،‬لکــه د جنګــي‬ ‫هر وخت زیات سخی وو‪.‬‬ ‫او له اور څخه به يې خالص کړي‪.‬‬
‫روژه یو بدني عبادت دی چې په هغه کې شرایطو او داسې نورو له امله د خپل ژونـد‬ ‫په دې مياشـت کـې دڅلـورخبرو خیـال‬
‫یو سړی الله تعالی ته د تقرب په نیت سره طرز بدلولو ته اړ شي‪.‬‬ ‫وساتئ ‪ ،‬دوه خبرې داسې دي چـې پـه‬
‫د ورځــې پــه اوږدو کــې ( لــه ســهارڅخه روژه دار چـــــې ډول ډول خوراکونـــــه او‬ ‫هغې سره ستاسو رب راضي کیږي يوه د‬
‫ترماښامه) د هغـو ټولـو شـیانو څخـه چـې څښاکونه ولري او په روژه کـې د لـوږې او‬ ‫(ًشاد ًن آلاله اال الله) کلمه ويل دي‪،‬‬
‫تندې سره سره د خوراک او اوبوڅخه مـخ‬ ‫روژه باطلوي‪ ،‬ځان ساتي‪.‬‬ ‫دوهــم زيــات اســتغفار ويــل دي‪ .‬دوه‬
‫روژه پــه حقیقــت کــې یــو داخلــي رغنــده اړوي او په عمل کې دا ثابتوي چـې خپـل‬ ‫خبرې داسې دي چې ستاسو د هغې نـه‬
‫انقالب دی ‪ ،‬په حقیقت کې روژه هغـه ده سرکښ نفس کنټرولولی شي‪ ،‬هغه کـوالی‬ ‫بغیر چاره نشته چې يـو داللـه تعـالی نـه‬
‫چې حکمت یې روښانه وي‪ ،‬اصـلي روژه شــي چــې پــه خپلــو خواهشــاتو برالســي‬ ‫دجنت غوښتل دي او بل په اللـه تعـالی‬
‫هغه ده چې بدني او روحاني تربیت دواړه ومومي‬ ‫باندې د جهنم له اور څخه پناه غوښـتل‬
‫روژه د انســان تصــمیم او اراده پیـــاوړې‬ ‫په کې وي‪.‬‬ ‫دي‪ .‬او څــوک چــې روژه دار تــه اوبــه‬
‫روژه روح پاکوي‪ ،‬نفس ارامـوي‪ ،‬بـدن او کوي او روژه انسان ته د سختو پیښو سره د‬ ‫ورکړي زما له حوض څخه به يې داسې‬
‫روح دواړه قــوي کــوي‪ ،‬د انســان قصــد او مقـــابلې ځـــواک او قـــوت ورکـــوي او د‬ ‫اللــه تعــالی خــړوب کــړي چــې‬
‫اراده دواړه پیاوړي کوي‪ ،‬دمسـلمان صـبر سرکشو غریزو په کنټرولولـو سـره د انسـان‬ ‫جنــت تــه دداخلیــدو پــورې بــه‬
‫زړه ته نور او پاکوالی وربښي‪.‬‬ ‫او تحمل زیاتوي‪.‬‬ ‫هيڅکله تږی نشي‪.‬‬
‫د روژې ګټې‪:‬‬ ‫د ټولنې د غړو ترمنځ مساوات او عدالت‪:‬‬ ‫روژه بيالبيــل ابعــاد لــري او پــر‬
‫د روژې تر ټولو څرګنده فلسـفه داده چـې‬ ‫روژه د ټولنې د وګړو تر مـنځ د مسـاوات‬ ‫انسان ډېر مادي او معنوي اغيزې‬
‫په روژه کې د بې وزلو‪ ،‬مسکینانو‪ ،‬فقیرانو‪،‬‬ ‫او برابــرۍ درس ورکــوي‪ :‬دا مســاوات یــو‬ ‫لــري‪ ،‬چــې تــر ټولــو مهــم يــې‬
‫یتيمانو او وږو اړتیا درک کـول کیـږي او د‬ ‫عملي نظام دی چې د مساوات او عـدالت‬ ‫اخالقــي‪ ،‬فلســـفي او ښـــوونيزې‬
‫هغوی د اړتیـاوو د پـوره کولـو لپـاره هڅـه‬ ‫له غوره نظامونو څخه ګڼل کيږي‪.‬‬ ‫‪ 21‬اغیزې دي‪.‬‬
‫کیږي‪.‬‬ ‫روژه هغه اجباري فقر دی چې اسـالم پـر‬ ‫ټولنیزې اغیزې‪:‬‬
‫اســالمي شــریعت پــه هــر عبــادت کــې د‬ ‫د روژې پــه نيولــو ســره شــتمن ټولو عاقل او بالغو مسلمانانو يو شان فرض‬
‫سترګې مو له هغه څه پټې کړئ چې کتل‬ ‫ژباړه‪ :‬له عبدالله بن مسعود رضی الله عنه‬ ‫بنــدګانو ګټــې پــه پــام کــې نيــولي دي او‬
‫ورته حالل نه دي‪ ،‬خپل غوږونه لـه هغـه‬ ‫څخــه روایــت دی چــې رســول اللــه ‪‬‬ ‫مکلف انسان د خپلـو ولـايفو پـه ترسـره‬
‫څه نه وساتئ چې اوريدل يې حرام دي‪،‬‬ ‫وفرمایل‪:‬‬ ‫کولو کې د الله تعالی د اطاعت ترڅنګ‪،‬‬
‫د خلکو په يتيمانورحم او شـفقت وکـړئ‬ ‫اې ځوانانو! په تاسو کې چې هر یو د واده‬ ‫نورې ګټې هم تر السه کوي‪ ،‬چې ځينـې‬
‫ترڅو ستاسو په يتيمانو هم رحم وشي‪.‬‬ ‫کولو توان لري واده دې وکړي‪ ،‬ځکه چې‬ ‫يې په الندې ډول دي‪:‬‬
‫لنډیز‪:‬‬ ‫واده سترګې ښکته کوي(سترګو تـه عفـت‬ ‫‪-۱‬روژه د شکر اداء کولو وسيله ده‪ ،‬ځکـه د‬
‫‪ -۳‬هر کال د روژې مياشت د راتلـو لپـاره‬ ‫وربښي) او فرو ته عفت وربښي او څوک‬ ‫روژې پــه مياشــت کــې لــه دريــو لــذتونو‬
‫خوشحالي کول او ددې میاشتې په راتلـو‬ ‫چې د واده کولو توان نـه لـري پـه هغـوی‬ ‫"خوراک‪ ،‬څښـاک او جمـاع" څخـه ډډه‬
‫خوښــــي ښــــکاره کــــول او ځــــان او‬ ‫کول د نعمتونو ارزښت او قـوت لـه السـه‬
‫باندې روژه نيول پـه کـاردي؛ ځکـه روژه‬
‫نورمســلمانان ددې مياشــتې برکتونــو تــه‬ ‫ورکوي او د اللـه سـبحانه وتعـالی چـې د‬
‫شهوت کمزوری کوي‪.‬‬
‫متوجه کول‪.‬‬ ‫نعمتونو مالک دی‪ ،‬دهغه شکر ادا کوي‬
‫دغه خطبه پیغمبرعلیـه السـالم د شـعبان د‬
‫‪ -۴‬رمضان هغه مبارکه مياشـت ده چـې د‬ ‫دهمدې کبله د سـورت بقـرې پـه (‪)۳۲۲‬‬
‫نيکو عملونو ثـواب پـه کـې زيـاتيږي ان‬ ‫میاشــتې د وروســتۍ جمعــې پــه ورځ د‬
‫آیت کې همدې خبرې تـه داسـې اشـاره‬
‫تــردې چــې رزق او مــال هــم پــه کــې‬ ‫روژې د مبارکې میاشتې د هرکلي په موخه‬ ‫البقره‪)۱۸۱( :‬‬
‫شوی ده‪َ ( :‬و لَ َعلك ُْم تَشْ كُ ُرونَ }‬
‫زیاتیږي‪ ،‬د يو فرض لمونځ اجـر پـه کـې‬ ‫وکــړه‪ ،‬پیغمبــر علیــه الســالم د رمضـــان‬ ‫(ددې لپاره چې تاسو شکر وباسئ)‬
‫تر اویا لمونځونو پوری اضافه کیـږي او د‬ ‫المبارک میاشتې د اهمیـت داسـې یادونـه‬ ‫‪-۲‬روژه د تق وا او پرهيزګ ارل دم ل ده‪،‬‬
‫نوافلـو لمونځونــو ثـواب پــه کـې دفــرض‬ ‫وکړه‪( :‬اې خلکو! دالله تعالی بابرکتـه او د‬ ‫ځکه کله چې نفس د الله تعالی د رضا او‬
‫لمــونځ پــه انــدازه زيــاتیږي او اللــه‪ t‬د‬ ‫رحمـت مياشـت راتلـونکې ده‪ ،‬دا ترټولـو‬ ‫دهغه د عذاب له ویـرې د هغـه اطاعـت‬
‫رمضان المبارک مياشـت پـورې دتیرکـال‬ ‫غــوره میاشــت ده‪ ،‬ددې میاشــت ورځــې‬ ‫کوي‪ ،‬هرومرو دحرامو څخه په پرهیز کې‬
‫ګناهونه په کې بښي‪.‬‬
‫ترنورو ورځـو غـوره دي او شـپې يـې تـر‬ ‫به هم دالله جل جالله د حکـم منـونکی‬
‫‪ -۳‬د رمضان المبارک مياشت کې د جنت‬
‫نوروشپو بهتره دي‪ ،‬ددې میاشتې شيبې او‬ ‫وي‪ .‬پــه ذکــر شــوي آیــت کریمــه کــې‬
‫دروازې خالصـــیږي او دجهـــنم دروازې‬
‫لحظې تر نـورو سـاعتونو او لحظـو غـوره‬ ‫همدې خبرې ته اشاره شوې ده‪ ( .‬لي يعلَِّ َهم‬
‫بنديږي او شيطانان په کې تړل کیږي‪.‬‬
‫دي‪ ،‬دا داســـې میاشـــت ده چـــې تاســـو‬ ‫تيتَّ هق ني ) ترجمـه‪ :‬ترڅـو تاسـو پرهیزګـاره‬
‫‪ -۲‬د رمضان المبارک مياشت لومړۍ لس‬
‫دالله‪ t‬ميلمستیا تـه بلـل شـوی ياسـت‪،‬‬ ‫شی‪.‬‬
‫ورځې د رحمت د منځ لس ورځې يي د‬
‫ستاســو ســاه اخیســتل تســبیح حســابیږي‪،‬‬ ‫همــدا راز پــه يــو حــدیث شــریف کــې‬
‫مغفرت او آخري لس ورځې د جهنم لـه‬
‫خوب مو عبادت حسابیږي‪ ،‬نیک اعمـال‬ ‫راځي‪ ( :‬الصوم جنة)‪.‬‬
‫اور څخه د خالصون ورځې دي‪.‬‬
‫ترجمه‪ ( :‬روژه د ګنـاهونو او دوزخ لپـاره‬
‫‪ -۲‬پـه رمضــان المبــارک مياشـت کــې پــه‬ ‫او دعاګانې مو قبلیږي)‬
‫ډال دی)‪.‬پــه دې حــدیث کــې همــدې‬
‫آخرو لسو ورځو کې دليلة القدر شپه ده‪،‬‬ ‫بنا ًء په پاک نيت او په پاکو زړونـو سـره د‬
‫چې د زرو مياشتو څخه غوره ده‪.‬‬ ‫خبرې ته اشاره شوې ده‪.‬‬
‫الله تعالی څخه وغواړئ چې تاسو ته الله‬
‫‪ -۶‬د چــا څخــه چــې د رمضــان‬ ‫‪ -۳‬پر نفس بردس ي او د ش ووت کم ول؛ د‬
‫جل جاللـه پـه دې میاشـت کـې د روژې‬
‫روژې فـوت شـوې‪ ،‬د لـوی خیــر‬ ‫روژې د ګټــو څخــه يــوه داده چــې پــه‬
‫نيولو او تالوت کولو توفیق درکړي؛ ځکه‬ ‫روژې ســره پـرنفس برالسـي او دشــهوت‬
‫څخه بې برخې شو‪.‬‬
‫‪ -۲‬د رمضان المبارک مياشت کـې‬ ‫هغــه شــخر بدبختــه دی چــې پــه دې‬ ‫کمول دي‪ .‬په حدیث شریف کـې همـدا‬
‫خيرات او صدقات ورکول زيـات‬ ‫میاشت کې د الله‪ t‬له رحمت څخه بـې‬ ‫خبره په الندې الفالو سره بیان شوې ده‪.‬‬
‫ثواب او اجر لري‪.‬‬ ‫برخې وي‪ ،‬په دې میاشت کې خپله لـوږه‬ ‫عن عبد الله بن مسعود‪ ‬قال‪ :‬قال رسول‬
‫‪ -۲‬پیغمبرعلیـــه الســــالم د روژې‬ ‫او تنده په یاد ولرئ او بې وزلو او فقیرانـو‬ ‫الله ‪( :‬یامعشرالشباب‪ ،‬من استطاع مـنکم‬
‫میاشت ته (شـهرمبارک) د برکـت‬ ‫سره مرسته وکړئ‪ ،‬په وړو رحم وکړئ او د‬ ‫الباءة فلیتزوج‪ ،‬فإنـه أغض للبصر‪ ،‬وأحصن‬
‫‪24‬‬
‫مياشت ويلې ده‪.‬‬ ‫لويانو قدر وکړئ‪ ،‬د خپلوۍ پالنه وکـړئ‪،‬‬ ‫للفرج‪ ،‬ومن لم یستطع فعلیه بالصوم فإنه له‬
‫متفق علیه‬
‫خپلې ژبې له ګنـاهونو څخـه منعـه کـړئ‪،‬‬ ‫وجا ٌء)‬
‫حالل‪ ،‬نوشيدني هـاي حـالل‪ ،‬ارتباطـات‬
‫جنسي با همسرانی که برايشان همه حالل‬
‫بــود‪ ،‬فقــط بخــاطر رضــايت خداونــد‬
‫ترک مي گردد‪ ،‬به اين صورت‪ ،‬اين انسان‬
‫مومن صاحب تقوا ميگردد‪ ،‬ايـن تقـوا در‬
‫مــاه رمضــان بــه مثابــه يــک درس عملــي‬
‫تربيت تقوا است که آثار آن در يازده ماه‬
‫ديگر در وجود انسان روزه دار باقيمانده‪،‬‬
‫و بعد از اينکه ايـن انسـان مـومن بـه تقـوا‬
‫عادت نمود‪ ،‬مـاه هـاي بعـد از رمضـان را‬
‫نيز با تقوا سپري مي نمايد‪.‬‬
‫اصالً انسان روزه دار مطابق احکام الهي و‬
‫ارشادات نبوي‪ ‬سعي و تالش مـي ورزد‬
‫که تمامي احکام الهي را به صورت کامل‬
‫انجام دهد‪ ،‬از تمامي اموري کـه خداونـد‬
‫او را منــع نمــوده اســت اجتنــاب ورزد و‬
‫حتــي کســانيکه قبــل از رمضــان بــه يــک‬
‫سلسله از گناهان مبتالً بودند‪ ،‬نمي تواننـد‬
‫کــه در ايــن مــاه گناهــان خــويش را دوام‬
‫دهند‪ .‬زيرا با ارتکاب هرگنـاهي روزه وي‬
‫به فساد کشانده مي شود‪ ،‬او مجبور است‬
‫که عادات قبلي را ترک نمـوده‪ ،‬مجـالس‬
‫فسق وفساد را بـه مجـالس عبـادت مبـدل‬
‫سازد‪ ،‬بسياري از اماکن فساد در ايـن مـاه‬
‫بسته مي گردد‪ ،‬کسـيکه حقيقتـا ً از اعمـال‬
‫زشت قبلي خويش پشيمان باشد‪ ،‬ميتواند‬
‫در خــالل ايــن يکمــاه کــامالً خــود را بــه‬
‫نيکي ها عادت دهد و بـا اسـتفاده از ايـن‬
‫ماه مبارک خود را متقي سازد‪.‬‬
‫‪ -2‬تربيت روحي‪ :‬در جامعه امروزي بزرر‬
‫تــرين مشــکل مــردم‪ ،‬ضــعف در بخــش‬
‫ارزشی داشته‪ ،‬و انسان را به عنـوان يـک‬ ‫مقدمه‪:‬‬
‫فرد مـومن در دو بخـش مـادي و معنـوي‬ ‫نحمده و نصل عل رس له الکریم ‪.‬‬
‫آن تربيت ميکند‪:‬‬ ‫‪،‬ههاَ اللههه عووجههل‪ :‬ﭽ ﭣ ﭤ ﭥ‬
‫الف در بخش معنوي‪ :‬هر مومن يکتاپرسـت‬ ‫ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪﭫ ﭬ‬
‫را الزم اســت کــه بــراي ارتقــاي ســطح‬ ‫البقرة‪4٨٣ :‬‬
‫ﭭ ﭮ ﭯ ﭰﭼ‬
‫معنويت خـويش هميشـه سـعي و تـالش‬ ‫بر اساس شـریعت محمـدی روزه مـاه‬
‫ورزد‪ ،‬زيرا اساس دين مقـدس اسـالم بـر‬ ‫مبــارک رمضــان يکــي از ارکــان اساســي‬
‫معنويت گذاشته شده است‪ ،‬و يک مومن‬ ‫دين مقدس اسالم بوده که از جمله پـن‬
‫حقيقــي تمــامي زنــدگي خــويش را بــر‬ ‫بنــاي اساســي اســالم‪ ،‬رکــن ســوم ديــن‬
‫معيارهاي معنوي آراسته ميسازد‪.‬‬ ‫مقدس اسالم ميباشـد‪ ،‬روزه مـاه مبـارک‬
‫خداونـد بــراي تقویـت و رشــد ســطح‬ ‫رمضــان اگــر چــه در لــاهر نگهداشــتن‬
‫معنــوي مومنــان راه هــاي زيــادي را بيــان‬ ‫اعضاي بدن از خوردنی ها‪ ،‬نوشيدني ها‬
‫داشته است‪ ،‬تا انسان مومن عالوه بر جنبه‬ ‫وشهوت راني ها ميباشد‪ ،‬ولي هرگـاه بـه‬
‫مادي وجود خويش و استفاده از ماديات‬ ‫مفاهيم آن عميقا ً دقت کنـيم‪ ،‬رمضـان و‬
‫در بخــش معنويــات نيــز پيشــگام باشــد‪،‬‬ ‫روزه گرفتن در اين مـاه داراي بعضـي از‬
‫روزه ماه مبارک رمضان يکـي از راه هـاي‬ ‫مزاياي بسيار مهمي است که ميتوان آنـرا‬
‫رشد معنويت مومنان ميباشد‪ ،‬و اين امر را‬ ‫در موارد ذيل مورد مطالعه قرار داد‪.‬‬
‫در نقاط ذيل ميتوان بيان داشت‪:‬‬ ‫روزه مــاه مبــارک رمضــان و ســاير روزه‬
‫‪ –1‬حصول پرهیزگ اری‪ :‬يکـي از مهمتـرين‬ ‫هاي فرض و سنت مانند سـاير احکـام و‬
‫اثر روزه‪ ،‬متقي ساختن بندگان بيـان شـده‬ ‫دستورات اسالمي نقش مهم و با ارزشی‬
‫است چنانچه خداوند متعال می فرمایـد‪:‬‬ ‫را در زنــدگي انســان مــومن بــازي‬
‫ﭽﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ‬ ‫نمـوده کــه ايــن نقـش هــا هــم در‬
‫ﭩ ﭪﭫﭬ ﭭﭮ ﭯ‬ ‫ســـاختار شخصـــيت از ديـــدگاه‬
‫البقرة‪4٨٣ :‬‬
‫ﭰﭼ‬ ‫مـــادي و معنـــوي آن‪ ،‬و هـــم از‬
‫ترجمه‪ « :‬اي مومنـان روزه بـر شـما فـرض‬ ‫ديدگاه اجتماعي آن تـاثير مهمـي‬
‫شده است‪ ،‬چنانچه بر امـت هـاي قبـل از‬ ‫را بجا ميگـذارد‪ ،‬کـه در ايـن جـا‬
‫شما فرض شده بود‪ ،‬شايد کـه شـما تقـوا‬ ‫ازآن بحث خواهیم کرد‪.‬‬
‫‪ ‬نقش تربیتی روزه در س اخت حاصل نماييد‪».‬‬
‫در مــاه مبــارک رمضـــان انســان مـــومن‬ ‫‪ 21‬شخصیت فرد‬
‫روزه در ســاختن تربیتــی ســاختار بسياري از اموري را که برايش حالل بوده‬
‫شخصـيت فـردی مـومن نقـش بـا است‪ ،‬تـرک مـي نمايـد‪ ،‬خـوردني هـاي‬
‫هل‬ ‫ج يا َ‬ ‫ههث يو يال ري َ‬ ‫جنَّه ٌة عيه ي ري َرع َ‬ ‫الصييا هم ه‬ ‫ياَ ِّ‬ ‫‪ ،‬ي‬ ‫اخالق عالي‪ :‬اخالقي است که بـا وجـود‬ ‫روحي و معنـوي آنهاسـت‪ ،‬ايـن ضـعف‬
‫هههل إِنِّههَ‬ ‫ن ا َمهه هر ٌؤ ‪،‬ياتيليهههه ًي َو شي ههاتي يمهه يعلَييق َ‬ ‫يوإِ َ‬ ‫متصف بودن خود انسان به صفات عالي‬ ‫معنويت سبب بسياري از بدبختي ها مـي‬
‫ف‬ ‫خلهه ه‬ ‫َسَ ِبيي ِد ِه لي ه‬ ‫صا ِ ٌم يم َّرتييَنِ يوالَّ ِْي نيف ِ‬ ‫ي‬ ‫اخالقي‪ ،‬ضـرري بـه ديگـران نرسـاند‪ ،‬و‬ ‫گردد‪ ،‬و بارخره انسان را به يـک حيـوان‬
‫ِ‬ ‫ي‬
‫هَ عنَه يد اللهه تي يعهال مهنَ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬
‫الصها ِم ًطيي ه‬‫ي‬ ‫ِ‬ ‫ع ِيم َّ‬ ‫هيچگاه در تعامل با مردم آسيبي متوجـه‬ ‫درنـده مبــدل مـي کنــد کـه يــک انســان‪،‬‬
‫شي‬ ‫ي‬
‫سههك ريتَهه هركه ط يعا يمهههه يو هه يرابيهه يو‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬
‫رِرههحِ الم َ‬ ‫ديگــران نســازد‪ ،‬در بســياري از حــاالت‬ ‫انسان ديگري را شکار مي کنـد‪ ،‬بـه قتـل‬
‫جهوِي‬ ‫ي‬ ‫ي‬ ‫ِ‬
‫الصييا هم لهَ يوًنيها ً َ‬ ‫جلَ ِّ‬ ‫ِ‬ ‫ي‬
‫شي َا ي تيهه ِمنَ ً َ‬ ‫کساني وجود دارند که متصف به اخالق‬ ‫مـــي رســـاند‪ ،‬از وجـــود و ســـرمايه اش‬
‫«‪»4‬‬
‫سني هة ِب يعشَ ِر ًي َمثيالِ ياا)‬ ‫ح ي‬ ‫ِب ِه يوالَ ي‬ ‫خوب هستند‪ ،‬و احکام و ارشادات الهي‬ ‫استفاده مي کند‪ ،‬و فقط در باره خود فکر‬
‫ميفرمايد‬ ‫ترجمه‪ :‬حضرت أَبِي ُه َري َر َة‬ ‫را بر خود خوب تطبیق مي دهنـد‪ ،‬ولـي‬ ‫مــي کنــد‪ ،‬روزه ي مــاه مبــارک رمضــان‪،‬‬
‫کــه َر ُسـ َ‬
‫ـول اکــرم فرمــود‪ « :‬روزه ســپر‬ ‫در تعامــل بــا ديگــران بعضـی از امــور را‬ ‫روح انسـان را تقويـت کـرده و در وجـود‬
‫فراموش مي کنند‪.‬‬
‫است‪ ،‬انسان روزه دارد نه به زشتي ها رو‬ ‫انسان روحانيـت و معنويـت را زنـده مـي‬
‫اخالق اعال( ممتاز)‪ :‬اخالقي را گوينـد کـه‬
‫آورده و نه هم به گناه مبادرت مـي ورزد‬ ‫گرداند‪ ،‬انسان مومن ارتباط قوي با خـالق‬
‫بـا وجـود اينکــه خـودش داراي صــفات‬
‫و هرگاه کسي با او بحنگد و يا دشـنامش‬ ‫عالي است و به ديگران نيز ضرري نمـي‬ ‫حاصـل نمـوده‪ ،‬ايــن قـوت روحــاني وي‬
‫دهد‪ ،‬به او دو مرتبه بگويد‪ :‬من روزه دار‬ ‫رساند‪ ،‬بلکـه در هنگـام ضـرر رسـانيدن‬ ‫سبب ميشود‪ ،‬که به فکر فقراء بيفتـد و بـا‬
‫هستم‪ .‬قسم به ذاتي که نفـس محمـد در‬ ‫ديگران نير عکس العمل منفـي نداشـته‪،‬‬ ‫آنان کمک کند‪ ،‬بخاطر آشتي بـا کسـاني‬
‫تصرف اوست‪ ،‬بـوي دهـان روزه دار بـه‬ ‫و چنانچه در ماه مبارک رمضان انسان به‬ ‫که با ايشان مخالفت داشته فکـر ميکنـد‪،‬‬
‫نــزد خداونــد از بــوي مشــک بهتــر‬ ‫عالي ترين مقام اخالقي مي رسد که‪:‬‬ ‫به فکر ديگران مي افتد‪ ،‬از خوردن حرام‬
‫اســت‪ ،‬او خــوراک‪ ،‬نوشــيدني و ســاير‬ ‫« يو إِنَ ا َمه هر ٌؤ ‪،‬ياتيليههه ًي َو شي ههاتي يمهه يعلَييق َ‬
‫ههل إِنِّههَ‬ ‫اجتناب مي ورزد‪ ،‬و با اين همه ارتباطات‬
‫شــهواتش را بــراي خداونــد تـــرک‬ ‫صا ِ ٌم يم َّرتي َينِ »‪.‬‬‫ي‬ ‫قوي که با خـالق و سـاير مخلوقـات پيـدا‬
‫ميکنـد‪ ،‬خداونــد ميفرمايــد کــه‪ :‬روزه‬ ‫ترجمه‪ « :‬هرگاه کسي با او جن نمايد و‬ ‫مي کند‪ ،‬براي اين انسان مومن يک نـوع‬
‫بــراي مــن اســـت‪ ،‬و مــن پاداشـــش را‬ ‫يا دشنامش دهد بـه او ميگويـد کـه مـن‬ ‫راحت معنـوي پيـدا مـي شـود‪ ،‬کـه همـه‬
‫ميدهم‪ ،‬و هر نيکي ده برابـر ثـواب داده‬ ‫روزه دار هستم‪».‬‬ ‫روان شناســـان جهـــان در مـــورد همـــين‬
‫مي شود‪.‬‬ ‫قوت و توانايي انسـان زمـاني در جامعـه‬ ‫آرامش روحي سرگردان ميباشند‪.‬‬
‫‪ -4‬تربي ت نف س و ارتق اي آن ب ه نف س‬ ‫ثابت مي گردد که او در هنگـام توانـايي‬ ‫‪ -3‬تربيت اخالقي‪ :‬يکي از باالترين مراتب‬
‫مطمئنه‪ :‬روزه مـاه مبـارک رمضـان يـک‬ ‫ها خداوند را فراموش نکرده و اخالق‬ ‫اخالق ارتقاي سطح اخالق بـه عـاليترين‬
‫سيستم تربيتي براي تربيـت نفـس انسـان‬ ‫خود را به مراتب عالي آن برساند‪ ،‬انسان‬ ‫مقــام آن يعنــي اخــالق اســالمي اســت؛‬
‫ميباشد‪ ،‬در حقيقت نفس انسان با ارتباط‬ ‫زماني داراي اخالق بسيار عـالي ميباشـد‬ ‫اخالق اسـالمي همـان اخالقـي را گوينـد‬
‫داشتن با محيط فاسد و دوستان گمـراه و‬ ‫کــه در هنگــام غضــب‪ ،‬خشــم خــود را‬ ‫که مطابقت با احکام و ارشادات اسـالمي‬
‫ساير خواهشات به نفس( امـاره بالسـوء)‬ ‫تحــت تــاثير عقــل خــويش قــرار داده‬ ‫داشــته باشــد‪ .‬اگرچــه هــر فــرد مــومن در‬
‫خشمگين نشود و زماني به مراحل عـالي‬ ‫ارتقــاي ســطح اخالقــي خــويش هميشــه‬
‫تبديل ميشود‪ ،‬اين نفس هميشه انسـان را‬
‫ســعي و تــالش ورزيــده و از ارشــادات‬
‫به بدي هـا سـوق داده‪ ،‬او را از حقيقـت‬ ‫اخالقي ميرسـد کـه در هنگـام جنـ و‬
‫اسالمي براي اين هدف استفاده مي کند‪،‬‬
‫عبادات دور مي سازد‪ ،‬ولي انسان مـومن‬ ‫دشـنام دادن ديگــران صــبر نمــوده زبــان‬
‫ولي کسانيکه خود را آراسـته بـه اخـالق‬
‫کوشش ميکنـد‪ ،‬کـه ايـن سيسـتم‬ ‫خــود را از گفــتن ســخنان زشــت حفــظ‬ ‫اسالمي ميسازند‪ ،‬مراحـل اخالقـي را نيـز‬
‫منفي خويش را با عبادت هاي پي‬ ‫نمــوده و در مقابــل آن شــخر عکــس‬ ‫مد نظر داشته و سعي ميورزند که به همان‬
‫در پي از حالت عالقمندي به گناه‬ ‫العمل فيزيکي نشان نداده‪ ،‬اين لحظـات‬ ‫مرحله عالي آن‪ ،‬خود را نايل سازند‪ .‬مـاه‬
‫به نفس( لوامه) مبدل سازد‪ ،‬نفس‬ ‫بسيار سخت و دشـوار بـراي بسـياري از‬ ‫مبارک رمضان يکي از راه هايي ست کـه‬
‫لوامه نفسي است که زماني انسـان‬ ‫انسانهاي ضعيف االخالق ميباشـد‪ ،‬ولـي‬ ‫براي رسيدن به اين مرحله‪ ،‬انسـان مـومن‬
‫گنـــاهي ميکنـــد نفســـش او را از‬ ‫انســانهايکه اخــالق شــان مثــل اخــالق‬ ‫را آماده ميسازد‪.‬‬
‫داخل مالمت مينمايد و بـه او مـي‬ ‫رسول اکرم شده است‪ ،‬ايـن عملکـرد‬ ‫اکنون الزم اسـت نخسـت ايـن مراحـل را‬
‫گويد که در اشتباه اسـت‪ ،‬بـه ايـن‬ ‫را در مــاه مبــارک رمضــان جامــه عمــل‬ ‫مورد مطالعه قرار دهيم و سپس نقش ماه‬
‫معنا که وجدانش را زنده سـاخته‪،‬‬ ‫پوشــانده و خــود را بــراي نيــل بــه ايــن‬ ‫مبارک رمضان را در آن ارزيابي نماييم‪:‬‬
‫در هنگــام ارتکــاب و يــا نزديــک ‪21‬‬ ‫اخالق عالي عادت ميدهند‪.‬‬ ‫اخالق خوب‪ :‬اخالقي است که خود انسان‬
‫شدن بـه گنـاه احسـاس مالمـت و‬ ‫سه يَ اللهه‬ ‫ًي َّ‬
‫ن ير ه‬ ‫عهنَ ًيبِهَ هه ير َره ير ية‬ ‫داراي صفات عالي اخالقي باشد‪.‬‬
‫دارند که الف از حقوق انسان و حقوق بشر‬
‫مي زنند ولي در هنگام ضرورت گـام هـاي‬
‫عملي آنـان بـا وجـود توانـايي هـاي بيشـتر‬
‫بسيار ضعيف ميباشد‪ ،‬علت اساسـي همـين‬
‫است که انسان نمي تواند دردي را احسـاس‬
‫نمايد که خودش به آن مبـتال نشـده باشـد‪،‬‬
‫وقتي بـراي انسـاني کـه در زنـدگي خـويش‬
‫هيچگــاه گرســنگي را نچشــيده باشــد‪ ،‬و يــا‬
‫هي روزي تشنه نشده باشد‪ ،‬چگونه ميتواند‬
‫احســـاس کنــــد کــــه کســــانيکه در اثــــر‬
‫خشکساليها و جنگها هفته ها غذا نمي يابند‬
‫و ماه ها از تشنگي رنج ميبرند‪ .‬بلی روزه ماه‬
‫مبـارک رمضـان ايــن احسـاس را در وجــود‬
‫انسان زنده مي کند‪.‬‬
‫ولي متاسفانه در عصــر امروزي بـه عـوض‬
‫َِ « ريها يم َعشي ه ير الشَّ ه يب ِ‬
‫اينکــه مصــارف خــانواده در مــاه مبــارک‬
‫ن‬
‫رمضان نصف گردد‪ ،‬بلکه بر اساس تسليمي‬
‫کـه در مقابــل خواهشــات نفســاني و انتقــال‬
‫عبادت ها به عادات‪ ،‬مصارف خـانواده هـا‬
‫چندين برابر مـي شـود و بـه عـوض اينکـه‬
‫رمضان ماه بيداري و مبارزه باشـد‪ ،‬چنانچـه‬
‫فــتح مکــه و غــزوه ي بــدر در همــين مــاه‬
‫صورت گرفته‪ ،‬ماه رمضان به مـاه خـواب و‬
‫استراحت و بيکاري مبدل گرديده است‪.‬‬
‫در بخش فرهنگ ي‪ :‬مـاه مبـارک رمضـان‬
‫مســلمانان را از پيــروي فرهنــ هــاي‬
‫شيطاني و جاهليت به پيروي از فرهنـ‬
‫اسالمي مي کشاند‪ ،‬ارتباط مومنـان را بـا‬
‫خداونــد بيشــتر و قــويتر ســاخته‪ ،‬و‬
‫محبت آنان نسبت بـه پروردگـار مهربـان‬
‫بيشتر مي شود‪ ،‬پيروي از فرهنـ هـاي‬
‫مي تواند هرچيزي خواسته باشد‪ ،‬بخـورد گناهـان شـان وقايـه شـود‪ ،‬ولـي روزه مـاه‬
‫جاهليت بر اساس محبت به اين فرهن‬
‫ها صورت مي گيرد‪ ،‬و وقتي قلب انسـان‬
‫بــه محبــت الهــي تمايــل بيشــتر حاصــل‬
‫نمايــد بــه همــان انــدازه تطبيــق فرهنـ‬
‫ايماني در داخل و خـارو وجـود انسـان‬
‫قويتر مي گردد‪.‬‬
‫خداونــد متع ـال بــرای همــه مــا اخــالق‬
‫رمضانی عطا فرماید‪.‬‬
‫مآخذ‪:‬‬
‫‪ ( -4‬بخاري حدیث شماره (‪.)۱۶۷۱‬‬
‫‪ ( -2‬بخاري حدیث شماره( ‪.)۱۶۷۱‬‬
‫‪ ( -٣‬بخار حدیث شماره (‪.)۷۷۶۶‬‬
‫الف‪ :‬در عصر امـروزي افـراد زيـادي وجـود‬
‫النساء‪4 :‬‬
‫ﭽ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮﭼ‬ ‫شرم مي نمايد‪.‬‬
‫ترجم ه‪« :‬همانــا خداونــد متعــال مراقــب‬ ‫انسان مـومن بـاز هـم بـا عبـادات بيشـتر‪،‬‬
‫شماست‪».‬‬ ‫کوشش ميکند‪ ،‬تا نفس خود را به مراحل‬
‫اين قوت ايمان براي هـر روزه دار‪ ،‬پديـد‬ ‫عــالي رســانده‪ ،‬او را بــه نفــس( مطمئنــه)‬
‫مــي آيــد‪ ،‬بــه همــين دليــل اســت کــه‬ ‫برساند‪ ،‬نفس مطمئنه نفسي اسـت کـه بـا‬
‫خداوند فرموده است که‪:‬‬ ‫درک حقيقت هاي زندگي و ارتباط قـوي‬
‫«‪»2‬‬
‫الص ييا هم لَِ يو ًينيا ًي َجوِي ِب ِه)‪.‬‬
‫( ِّ‬ ‫با خالق يکتا کامالً مطمئنانـه زنـدگي مـي‬
‫ترجمه‪« :‬روزه براي من اسـت‪ ،‬و مـن آنـرا‬ ‫کند‪ ،‬او ميداند که اکنـون ذات بزرگـي بـا‬
‫پاداش ميدهم‪».‬‬ ‫وي است در تمامي مشکالت او را ياري‬
‫‪ -6‬آمادگي براي مبارزه با خواهش ات‪ :‬مـاه‬ ‫ميرســاند‪ ،‬و ايــن ارتبــاط قــوي بــا خــالق‬
‫مبارک رمضان به انسان قدرت مي بخشـد‬ ‫جهان اطميناني را نصيب وي مي کند کـه‬
‫تــا عليــه خواهشــات نفســاني و شــهواني‬ ‫بسياري از انسـانهاي بـي ديـن بـا مليونهـا‬
‫خويش آماده مبارزه گردد‪.‬‬ ‫رفاهيت مالي آنرا برایش فراهم کرده نمي‬
‫ميفرمايد‪:‬‬ ‫حضرت علقمه‬ ‫توانند‪.‬‬
‫اَ‬
‫ياَ لينيا النَّب ر‬
‫که ‪ ،‬ي‬ ‫نفس مطمئنه همان نفسي که در روز آخـرت‬
‫استي يا يع ِمهنَِه َم الَبيها يء ية يعلَييتيه يو َّو َو يو يمه َ‬
‫ن َ‬ ‫يم َ‬ ‫بــه او خطــاب ميشــود کــه‪ :‬ﭽ ﭡ ﭢ‬
‫ِ‬
‫ِالص َ ِم يعِنَّهه ليهه ِو ي‬
‫جا ٌء»‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ستي َِ يع يعلييَه ب َّ‬ ‫ِ‬ ‫لي َم ري َ‬ ‫ﭣﭤﭥ ﭦ ﭧﭨﭩﭪ‬
‫نبي کريم فرمودند‪:‬‬ ‫الفجر‪٣9 - 2١ :‬‬
‫ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰﭼ‬
‫ترجمه‪ :‬هرکسي از شما کـه توانـايي داشـته‬ ‫ترجم ه‪ « :‬اي نفـــس مطمئنـــه! بســـوي‬
‫پروردگـــارت برگـــرد در حاليکـــه تـــو از باشـــد‪ ،‬ازدواو نمايـــد‪ ،‬و هرکســـی کـــه‬
‫پروردگارت راضي هسـتي و او نيـز از تـو نميتوانـــد‪ ،‬بـــر وي الزم اســـت کـــه روزه‬
‫راضي است‪ ،‬در صف بنده هـايم داخـل بگيرد‪ ،‬زيرا روزه براي وي وقايـه اسـت‪».‬‬
‫«‪»3‬‬
‫شو و به جنتم داخل شو‪».‬‬
‫‪ -5‬ارتقاي ايمان‪ :‬در مـاه مبـارک رمضـان با روزه گـرفتن بـراي انسـان تقـوا حاصـل‬
‫قوت ايمان اوو مي گيـرد‪ ،‬رمضـان بـراي ميگردد‪ ،‬و تقوا يگانـه راهـي اسـت بـراي‬
‫هرکسي ثابت مي کند کـه او چقـدر خـدا مبارزه با خواهشات نفساني‪.‬‬
‫شناس است‪ ،‬زيرا در لحظات روز انسـان منظــور از ايــن حــديث پيغمبــر همــان‬
‫در مقابل يخچال پر از ميوه‪ ،‬غذا‪ ،‬آب و روزه ي نفلي است که بـراي جوانـاني کـه‬
‫غيره خوردنيها و نوشيدنيها قرار مي گيـرد توانـايي ازدواو و نفقــه را نداشــته باشــند‪،‬‬
‫در حالي که هـيچکس بـا وي نيسـت‪ ،‬او الزم است تا روزه بگيرنـد کـه از ارتکـاب‬
‫ولي اين انسان به اين عقيده است کـه در مبارک رمضان نيز درسي بـراي حاکميـت‬
‫اينجا مراقبي وجود دارد‪ ،‬که ذات انسان بر نفـس وي ميباشـد‪ .‬زيـرا رمضـان‬
‫خداوند است کـه مـرا مراقبـت وي را تربيت ميکند که در اين مـاه کـه از‬
‫مي کند‪ ،‬او با وجود تنهايي بازهم امور حالل صرف نظـر نمـوده اسـت‪ ،‬در‬
‫خداوند را مراقب خود دانسـته باقيمانــده مــاه هــا ميتوانــد از امــور حــالل‬
‫از خوردن و نوشيدن اجتناب مـي استفاده کند‪.‬‬
‫‪ ‬نقش رمضان در ساختار جامعه‪:‬‬ ‫کند‪.‬‬
‫قوي ترين ايمان همـين اسـت کـه روزه ماه مبارک رمضان نقـش اساسـي در‬
‫ساختار جامعه انساني داشته که اين نقـش‬ ‫انسان مراقب خـود را خداونـد‬
‫دانسته در هنگـام مقابـل شـدن بـا ها را ميتوان در نکات ذيـل مـورد مطالعـه‬
‫گناهـــان و اشـــتباهات او را بيـــاد قرار داد‪:‬‬
‫در بخش اجتماعي‪:‬‬ ‫‪31‬‬
‫آورده‪ ،‬از آن گناه اجتناب ورزد‪.‬‬
‫خداوند مي فرمايد‪:‬‬
‫یعنـــې‪ :‬روژه ونیســـئ د خپلـــې یـــوې‬ ‫عبادت په قصد سره له خاص انسان څخـه‬ ‫هَ يعليهيَِ ههم‬ ‫الحمد لله رَ العهالمین القا هل‪ :‬كه ِت ي‬
‫میاشتې‪ .‬فرضیت یې په اجمـاع د امـت‬ ‫چې هغه مسلمان وي په مخصوص صفت‬ ‫ن ‪،‬يههبَلِِ َهم‬ ‫ن ِم ه َ‬ ‫هَ يعليهه الَّ هه ِْر ي‬ ‫الص هييا هم كي يمهها كه ِته ي‬
‫ِّ‬
‫سره هم ثابـت دی او د وجـوب سـبب‬ ‫سره چې د حیض او نفاس نه پاک وي‪ ،‬په‬ ‫والصهههه ة والسه م‬ ‫[البقهرة ‪.]۱۸۳ :۰‬‬
‫لي يعلَِّ َهم تيتَّقهه ني ‪.‬‬
‫یې د رمضان میاشت ده‪.‬‬ ‫مخصوص وخت کې چې عبـارت دی لـه‬ ‫ِسهه ي هم يعليهه‬ ‫ههَ اس َ‬ ‫علهه محمههههد القههها ل‪ :‬به ِن ي‬
‫سپېده چاودو څخه تر لمر پریوتو پـورې‪ ،‬آیا د صیا او صو په منځ کې توپیر شته؟‬ ‫س‪ :‬شي ياههههها يک ِة ًينَ الي إِليهههههههي إِ َّال اللَّههههه يو ًنَّي‬ ‫خ َمهههه ن‬ ‫ي‬
‫په دې اړه عالمه ابن عابدین وایـي‪:‬‬ ‫ته روژه ویل کیږي‪.‬‬ ‫الصهه ي ِة‪ ،‬يو إِرتيههاءِ‬ ‫سهه هَ اللَّهه ِه‪ ،‬يو إِ‪ِ ،‬‬
‫يههام َّ‬ ‫ح َّمههدا ير ه‬ ‫هم ي‬
‫ههل ِمهههنَ َّ‬
‫الصههه َ ِم‬ ‫ي‬ ‫ي‬
‫روژه پــه دویــم هجــري کــال د شــعبان پــه ( يعأ يعههها يک ًنَّ يمهههدَ له يَ كهه ص‬ ‫و عله‬ ‫[متفهق علیهه]‬
‫ص َ ِم ير يمضي اني ‪.‬‬ ‫ح ِّج يو ي‬‫ال َّوكيا ِة‪ ،‬يوال ي‬
‫ِ‬
‫يههة ِعههَ يواحهه ند‬
‫حهه ٌد يو يال ک ييالل ي‬ ‫ام يوا ِ‬ ‫میاشــت‪ ،‬د بیــت المقــدس څخــه کعبــې يو ِّ‬
‫الصههيي ِ‬ ‫آله و صحابته ًجمعین‪ .‬وبعد‪:‬‬
‫«‪»٣‬‬
‫شریفې ته د قبلې له تحویـل څخـه تقریبـا ِمنَ ها يما يعلي التَّ يع رد ِک)‪.‬‬ ‫روژې ته په عربي ژبه کې صیام ویل کیږي‬
‫ژباړه‪ :‬د وړاندېني قول څخـه معلومـه‬ ‫یوه میاشت وروسته فرض شـوي‪ ،‬نـو نبـي‬ ‫او صیام په لغت کې بندوالي ته ویل کېږي‪،‬‬
‫کریم نهه کلونو کـې نهـه رمضـانه روژه شوه چې مفهوم د صوم او صیام دواړو‬ ‫لکه عرب وایي‪( :‬صامت الشمس) لمر بند‬
‫نیولې؛ ځکه هغه په یولسم هجري کال یو دی‪ ،‬په کوم یو د دې دواړو کې څه‬ ‫شو‪ ،‬دا په هغه وخت کې ویـالی شـو چـې‬
‫د ربیع األول په میاشت کې وفـات شـوی‪ .‬داللت په تعدد (زیات والي) سره نشته‪.‬‬ ‫لمر د زوال په وخت کې د آسمان پـه مـنځ‬
‫روژه محکــم فــرض دی چــې منکــر یــې یعنې صوم او صیام دواړه یـوه معنـی او‬ ‫کې ودریږي‪ .‬په عربي ژبه کې د روژې بـل‬
‫کافريږي او د مرتد معامله به ورسره کیږي‪ ،‬یو مدلول لري‪ ،‬کوم توپیر نه لري‪ ،‬چې‬ ‫نوم صوم دی‪ ،‬چـې صـوم پـه لغـت کـې د‬
‫په ناغيړۍ سـره تـارک یـې د کـوم شـرعي صــیام جمــع دې صــوم شــي‪ .‬نــو دوی‬ ‫خبرو بندولو او خبرو څخه ځان سـاتنې تـه‬
‫دواړو کې څه توپیر نه ښکاري؛‬ ‫عذر پرته فاسق ګڼل کیږي‪»1«.‬‬ ‫هم ویل کیږي‪ ،‬لکه الله پاک فرمایي‪:‬‬
‫فرضیت یې په دې آیتونو سره ثابت شوې ځکه چې پـه اسـالمي نصوصـو‬ ‫ﭽﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭝ‬
‫کــــې دواړه د (صــــام) فعــــل‬ ‫دی‪:‬‬ ‫ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣﭼ‬
‫مررم‪26 :‬‬

‫لپاره(صوماً او صیاماً) مصـدر پـه‬ ‫البقرة‪4٨٥ :‬‬

‫ﭽ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪﭼ‬
‫یعنې‪ :‬چاچې د روژې میاشت ولیدلـه‪ ،‬نـو یو څیر استعمال شوي دي لکه‪:‬‬
‫(ضوء او ضـیاء)‪ ،‬اګرچـې هغـه‬ ‫روژه دې ونیسي بل دا قول د الله دی‪:‬‬
‫روژه چې د أجر‪ ،‬ثواب او د الله‬ ‫البقرة‪4٨٣ :‬‬
‫ﭽ ﭦ ﭧ ﭨﭼ‬
‫یعنــې‪ :‬روژّه پرتاســو فــرض شــوې ده‪ .‬دا پاک د رضا المل کېږي‪ ،‬هغه ده‬
‫رنګه فرضیت یې په سـنتو سـره هـم ثابـت چـــې د درې ګونـــو مفطراتـــو د‬
‫بندولو سـره‪ ،‬د دروغـو‪ ،‬بـدو او ‪31‬‬ ‫دی‪ ،‬لکه په دې حدیث سره‪:‬‬
‫پوچــو خبــرو او نــارواوو کړنــو‬ ‫«‪»2‬‬
‫ص هم ا شي َا يركه َم))‪.‬‬
‫(( ه‬
‫یعنې‪ :‬بیا که کوم یو انسان دې ولیـدی‪ ،‬نـو‬
‫ورته ووایه چې مـا الـرحمن ذات لـره روژه‬
‫نذر منلې ده‪ .‬له دې امله به نن زه لـه هيچـا‬
‫سره خبرې ونه کړم‪.‬‬
‫روژه د شرعې په اصطالح کې عبارت ده‪:‬‬
‫د درې ګونـو مفطراتـو( خـوراک‪ ،‬څښـاک‬
‫اوجماع( له زنانـه سـره کـوروالي)) څخـه د‬
‫ځان ژغورنې ته ویل کیږي‪ ،‬خو د تق ّرب او‬
 ‫اسهههتي يا يع ال يبههها يء ية يعلَ ييتيههه يو َّو َو‪ ،‬يع ِِنَّههههه ًي يغههه ر‬‫َ‬
‫سهتي ِ َِ‬ ‫ر‬
‫َ ي َ‬ ‫م‬ ‫يه‬ ‫ل‬ ‫نَ‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬
‫َ ِ ي ي‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ف‬‫ي‬ ‫َ‬ ‫ل‬‫ِ‬ ‫ل‬ ‫ن‬
‫ه‬ ‫ص‬
‫ي َ ي‬ ‫ي‬ ‫ً‬‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ص‬
‫«‪»١‬‬
‫جا ٌء)‪.‬‬‫ِالص َ ِم‪ ،‬يعِِنَّهه ليهه ِو ي‬ ‫يع يعلي َي ِه ب َّ‬
‫ژباړه‪ :‬څوک چـې د نکـاح د بـوو تـوان‬
‫لــري‪ ،‬نــو نکــاح د وکــړي؛ ځکــه نکــاح‬
‫سترګې د حـرام کتلـو څخـه ټېتـې سـاتي‬
‫(حفالت یې کوي) او د شـرمګاه (حـرام‬
‫استعمال څخه) ساتنه کوي او څوک یـې‬
‫چــې تــوان نــه لــري نــو هغــه دې روژه‬
‫ونیســي؛ ځکــه روژه نیــول د ده لپــاره د‬
‫خصي کولو په څیر دی‪ .‬لـه دې کبلـه پـه‬
‫بل حدیث کې راغلي دي‪:‬‬
‫َصرى‪ ،‬إِنَّ‬
‫َصرى يوال خرع َ‬ ‫نخ َ‬ ‫س ِم َّنا يمه َ‬
‫( لي َي ي‬
‫«‪»٨‬‬
‫خ يصا يء ًه َّم ِتَ ِّ‬
‫الص ييا هم)‪.‬‬ ‫ِ‬
‫یعنې‪ :‬د ما امت څخه نه دی هغـه څـوک‬
‫چـې بــل خصــي کـوي او یــا خپـل ځــان‬
‫خصي کوي‪ ،‬د مـــا د امت خصـي کـول‬
‫روژه نیول دي‪ .‬او عالمه مالعلی قاري‬
‫ددې حدیث په شرح کې فرمایي‪:‬‬
‫( يعِِنَّهه يرِ ِ‬
‫َس هر الشَّ َا ي ية يوضي ير يرهيا)‪.‬‬
‫«‪»٦‬‬
‫ژب اړه‪ :‬ځکــه هغــه(روژه نیــول) شــهوت‬
‫ماتوي او ضرر یې له منځه وړي‪.‬‬
‫دویم‪ :‬د روژې آدابو او فضـایلو څخـه دا‬
‫هــم ده چــې روژه تــي کــې بایــد صــبر‪،‬‬
‫خواخوږي‪ ،‬او بي وزلو‪ ،‬یتیمانو‪ ،‬فقیرانو‪،‬‬
‫مسکینانو‪ ،‬معیوبینـو او پـه مصـیبت اختـه‬
‫کســانو ســره مرســته او دوی تــه ورکــړه‪،‬‬
‫سخاوت او بښنه که څه هم په لږ څیز سره‬
‫وي‪ ،‬وکړي او د خپلو مزدورانو او نوکرانو‬
‫سره په روژه کې له نرمـۍ او کـارونو کـې‬
‫ورسره مرسته او کمښـت وکـړي‪ :‬لکـه پـه‬
‫ماتوونکې ده)‪ .‬مګر صـوم ویـالی شـو د‬
‫ح‬
‫َ‬ ‫ب‬
‫َ‬ ‫لِلر‬ ‫یادو درې ګونـو مفطراتـو او هـم د خبـرو‬
‫څخه بندولو ته‪ ،‬څرنګه چـې پـه ړومبنیـو‬
‫شرایعو کې وه‪ ،‬لکه د سـورت مـریم پـه(‬
‫‪ )۴۶‬آیت کې ورته اشـاره شـوې ده چـې‬
‫«‪»1‬‬
‫«‪»6‬‬
‫ذکر یې وړاندې تیر شو‪.‬‬
‫د روژې آداب او فضائل‪ :‬د روژې آدابـو‬
‫او فضــایلو پــه اړه دومــره وایــم چــې روژه‬
‫مبارکه میاشت ده‪ ،‬ډېـر آداب‪ ،‬فضـایل او‬
‫صــفات لــري چــې پــه څلــورو‪ ،‬پنځــو او‬
‫شــپږو مخونــو مقــالې کــې یــې را ټولــول‬
‫ناشونې دی‪ ،‬مګر د نمـونې او بیلګـې پـه‬
‫توګــه هغــه نصــوص او احادیــث ذکرکــوم‬
‫چــې پــه هغــو کــې د روژې ډېــر شــمېر‬
‫آداب‪ ،‬فضایل او صـفات ذکرشـوي دي‪،‬‬
‫لکه الندې نصوص‪:‬‬
‫لومړی‪ :‬د روژې آدابو او فضایلو څخـه‬
‫دا هم دی چې روژه تي کې باید تقوی او‬
‫پرهېزګــاري شــتون پيــدا کــړي‪ ،‬لکــه دا‬
‫مفهوم د البقرې سورت(‪ )۳۲۱‬آیـت کـې‬
‫وړاندې ذکر شو‪ ،‬چې هغه کـې دا یادونـه‬
‫وشوه چـې د روژې فرضـیت د دې لپـاره‬
‫شوی چې موږ مؤمنانو کې‪ ،‬پرهېزګاري او‬
‫تقوی منځ ته راشي‪ ،‬نـو د هغـه آیـت پـه‬
‫تفسیر کې داسې ویلی شي‪ :‬روژه مسلمان‬
‫د خواهشاتو پرېښودلو سره عادي کوي او‬
‫په دې وسیلې سره کولی شي چې نفس د‬
‫هغو نفسي خواهشونو او شرعي محرمـاتو‬
‫څخــه منــع کــړي‪ ،‬روژه نیــول پــه انســاني‬
‫نفس کـې خـورا اغیـز لـري او د شـهواني‬
‫قواوو په ضعیفوالي کې ډېـر اثـر لرونکـې‬
‫څخه هم ځان په کې وژغورل شي‪ ،‬لکـه‬
‫چــې پــه دې روایــت کــې‪ ،‬چــې پــه ډېــر‬
‫صراحت سره دا خبره یاده شوې ده‪:‬‬
‫س‬‫( يمنَ ل َيم ريدي َع ي‪ َ ،‬يَ ال روو ِر يوال يع يم يل ِب ِه‪ ،‬يعلييَ ي‬
‫ج ٌة ِعَ ًينَ ري يد يع طي يعا يمهه يوشي يرابيهه )‪.‬‬ ‫حا ي‬ ‫لِلَّ ِه ي‬
‫یعنې‪ :‬چاچې دروغ او د هغه پـه مقتضـی‬
‫عمل پرې نه ښودلو‪ ،‬نو اللـه تعـالی تـه د‬
‫داسې روژې هی حاجت نشته‪ ،‬چې دی‬
‫خپل خوراک او څښاک پرېـږدي‪ .‬یعنـې‬
‫الله تعالی داسې روژه او خولې بندول نـه‬
‫قبلوي او هي ورته د قبولوالي په نظـر نـه‬
‫ګوري‪ .‬په دې اړه بل حدیث پـه درېیمـه‬
‫شمېره کې هم راروان دی‪.‬‬
‫دا رنګه امام عیني رحمه الله په شرح د‬
‫ســـنن أبـــي داود کـــې وایـــي‪(:‬والصهههيام‬
‫والصهه م واحهه يد يو ههه اسمسههاك لغههة‪ ،‬و‬
‫«‪»٥‬‬
‫شرعا‪ :‬إمساك عن ال همف را )‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬صیام او صوم دواړه په لغت کې یـو‬
‫شـي تــه ویلــی شــي‪ ،‬چــې هغــه امســاک‬
‫(بندول) دي او په شـرع کـې درې ګونـو‬
‫ماتوونکو‪ ،‬بندولو ته ویلی شي‪ ،‬لکه چې‬
‫مخکې یې تعریف تیر شو‪.‬‬
‫ځینې یې داسې توپیر ک وي‪:‬کلـه کلـه یـې‬
‫داســې تــوپیر کــوالی شــو‪ ،‬چــې صــیام‬
‫ویالی شو له درې واړو مفطراتو‪ ،‬یعنـې‪:‬‬
‫خــوراک‪ ،‬څښــاک او لــه جمــاع څخــه‬
‫بندوالي ته‪ ،‬سره د نیته‪ ،‬لکه په دې قول د‬
‫الله تعالی کې‪:‬‬
‫ﭽﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ‬
‫ﭩ ﭪﭫ ﭬ ﭭﭮ ﭯ‬
‫ﭰﭼ‬ ‫البقرة‪4٨٣ :‬‬

‫دې حدیث کې چـې د روژې ډېـر آداب‬ ‫ده او پــــه انســــانانو کــــې د تقــــوی او‬ ‫ژباړه‪ :‬اې هغو کسـانو چـې ایمـان‬
‫ن‪ ،‬ي‬
‫يهاَ‪:‬‬ ‫سهلَ يما ي‬ ‫او فضائل ذکـر دي‪ ( :‬يعه َ‬
‫ن ي‬ ‫پرهېزګـــارۍ روحیـــه تقویـــه کـــوي او د‬ ‫یــې راوړی(اې مؤمنــانو!) فــرض‬
‫سهل يَّم‬‫ص َّل اللهه يعلي َي ِه يو ي‬ ‫س هَ ال َّل ِه ي‬ ‫خ ي يب ينا ير ه‬ ‫ي‬ ‫سرکښ نفسي اصالح په روژې سـره مـنځ‬ ‫کــړی شــوې ده پرتاســې بانــدې‬
‫هاَ‪ً :‬ي رر ياهها‬
‫ن يع يقه ي‬ ‫خهه ِر ير ه َ نم ِمههنَ شي ه َع يبا ي‬ ‫ِعههَ آ ِ‬ ‫تــه راځــي او د اســالمي شــریعت د هغــو‬ ‫روژه‪ ،‬لکه چې فرض کړی شـوې‬
‫هاُ ‪،‬يهه َد ًيكيلَِّههه َم شي ه َا ٌر يع َِههي ٌم‪ ،‬شي هه َا ٌر‬ ‫ال َّنه ه‬ ‫احکامو عملي کول چې پـه نفـس بانـدې‬ ‫وه په هغـو کسـانو چـې پخـوا لـه‬
‫خ َي ه ٌر ِمههنَ ًيلَ ه ِ‬‫هة ي‬ ‫هم يبهها يركٌ ‪ ،‬شي ه َا ٌر ِعي ه ِه لي َيليه ٌ‬ ‫ګران او سخت وي آسان او سهولت سـره‬ ‫تاسې څخه وو‪.‬‬
‫صه ييا يمهه يعرِرضي هة‪ ،‬يو ِ‪ ،‬ييها يم‬ ‫ج يع يل اللَّههه ِ‬ ‫شي َارن‪ ،‬ي‬ ‫عملــي کیــدای شــي‪ ،‬تــر څــو روژه تــي‬ ‫(لکه پخواني امتونه او پیغمبران تر‬
‫يصهلي نة ِمهني‬ ‫َ ِعيه ِه ِبخ َ‬ ‫لي َيلِ ِه تي ي ر عا‪ ،‬يمهنَ تيقيه َّر ي‬ ‫پرهېزګاره او تقوا دار شي‪.‬‬ ‫آدمــه پــورې)؛ لپــاره د دې چــې‬
‫سه ي اهه‪،‬‬ ‫ن ًيکَّى يعرِرضي ة ِعي يما ِ‬ ‫ن كي يم َ‬‫خ َيرِ‪ ،‬كيا ي‬ ‫الَ ي‬ ‫نو بنا ًء روژه د نفساني خواهشاتو او شرعي‬ ‫‪ 32‬تاسې ځان وسـاتئ ( لـه ګنـاهونو‬
‫ن ًيکَّى‬ ‫ن ًيکَّى ِعي ه ِه يعرِرضي ههة كيههاني كي يمهه َ‬ ‫يو يمهه َ‬ ‫محرماتو څخه انسان سـاتي‪ ،‬لکـه پـه دې‬ ‫څخـه او پرهېزګـاران شـئ؛ ځکــه‬
‫سه ي اهه‪ ،‬يو ههه ي شي ه َا هر‬ ‫ن يعرِرضي هة ِعي يمها ِ‬ ‫سه َب ِعي ي‬ ‫ي‬ ‫حدیث کې دا خبره یـاده شـوې ده‪َ ( :‬مـنِ‬ ‫چــــې روژه د شــــهواني قــــوې‬
33
34
35
31
 ‫کوام لري‪...‬‬ ‫جنَّه هة‪ ،‬يو ‪ ...‬ي‬
‫حتَّه‬ ‫الصبَ هر َي ي ابههه الَ ي‬
‫الصبَرِ‪ ،‬يو َّ‬‫َّ‬
‫روژه مسلمان د خواهشـاتو پرېښـودلو‬ ‫«‪»49‬‬
‫جنَّ ية)‪.‬‬
‫ريدَ خ يهل الَ ي‬
‫سرچینې او مآخذ‪:‬‬ ‫سره عادي کوي او په دې وسیلې سره‬ ‫څخــه‬ ‫ژب اړه‪ :‬د ســلمان فارســي‬
‫‪ -۳‬الفقــه االســالمي و أدلتــه للــدکتور وهبــة‬ ‫‪.1‬‬ ‫کـولی شـي چـې نفـس د هغـو نفســي‬ ‫روایت دی‪ ،‬چې وايي‪ :‬رسول اکـرم د‬
‫الزحیلي‪ ۱ ،‬ټوک‪ ۳۶۴۲ ،‬مخ‪.‬‬ ‫خواهشونو او شـرعي محرمـاتو څخـه‬ ‫شــعبان میاشــت پــه وروســتۍ ورځ کــې‬
‫‪ -۴‬سنن الترمذي بتحقیق بشـار عـواد معـروف‪،‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫منع کړي‪ ،‬روژه نیول په انسـاني نفـس‬ ‫مونږ ته په وینا کې وفرمایل‪ :‬اې خلکو!‬
‫باب منه‪ ،‬د حدیث شمېره‪۶۳۶. :‬‬ ‫تاسو باندې د برکت ډکې او بـا عظمتـې‬
‫کې خورا اغیز لري او د شهواني قواوو‬
‫‪ -۱‬رد المحتار على الدر المختار البن عابدين‪،‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫میاشتې سیوری غوړولی‪ ،‬یوه شپه د دې‬
‫په ضعیفوالي کې ډېره اثر لرونکـې ده‬
‫محمد أمين بن عمر بن عبد العزيز بن عابدين‬
‫او په انسانانوکې د تقوی او پرهېزګارۍ‬ ‫میاشتې(قدرشپه) د زر میاشـتو نـه غـوره‬
‫الدمشقي الحنفي (المتوفى‪۳۴۲۴ :‬هـ)‪ ،‬کتاب‬
‫روحیه تقویه کوي او د سرکښ نفـس‬ ‫ده‪ ،‬الله یې روژه فرض کړې ده او په‬
‫الصوم‪.‬‬
‫اصالح په روژې سره منځ ته راځي او‬ ‫شپوکې یې په خپل بارګاه کې قیام(یعنې‬
‫اب َمن لَم يَدَع قَو َل‬ ‫‪ 4‬ـ صحیح البخاري‪ ،‬بَ ُ‬ ‫‪.4‬‬
‫د تراویح لمونځ) یې نفلي عبادت بللـی‬
‫الصومِ ‪ ،‬د حدیث شمېره‪:‬‬ ‫ال ُّزورِ‪َ ،‬وال َع َملَ بِ ِه ِفي َّ‬ ‫د اســالمي شــریعت د هغــو احکــامو‬
‫‪۳۲۰۱.‬‬ ‫دی‪ ،‬هرڅوک چې په دې میاشـت کـې‬
‫عملي کول چې په نفس بانـدې ګـران‬
‫‪ 5‬ـ شرح سنن أبي داود ألبي محمد محمود بن‬ ‫‪.5‬‬ ‫نفلــي عبــادت وکــړي او موخــه یــې د‬
‫او سخت وي آسـان او سـهولت سـره‬ ‫الله د رضا او قـرب حاصـلول وي‪ ،‬د‬
‫أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى‬
‫عملي کیدای شـي‪ ،‬تـر څـو روژه تـي‬ ‫نورو میاشتو د فرضي عباداتو پـه انـدازه‬
‫الحنفى بدر الدين العينى (المتوفى‪۲۲۲ :‬هـ)‪،‬‬
‫باب کیف االذان‪.‬‬
‫پرهېزګاره او تقوا دار شي‪.‬‬ ‫ثواب ورکـول کیـږي او د یـو فـرض ادا‬
‫‪1‬ـ معجم الفروق اللغوية أبي هالل الحسن بن‬ ‫‪.1‬‬ ‫کول په دی میاشت کې د نورو میاشتو د‬
‫عبد الله بن سهل بن سعيد بن يحيى بن مهران‬ ‫اویا فرضونو پـه کچـه ثـواب لـري‪ .‬دا د وفرمایـــل) د دې میاشـــتې لـــومړۍ برخـــه‬
‫العسكري (المتوفى‪ :‬نحو ‪۱۲۲‬هـ)‪ ،‬لومړی‬ ‫صبر میاشت ده او د صـبر پـه بـدل کـې رحمــت ده‪ ،‬دوهمــه برخــه يــې مغفــرت او‬
‫ټوک‪ ۱۴۲ ،‬مخ‪ ،‬د (‪ )۳۱۰۳‬شمېرې توپیر په‬ ‫جنـــت دی‪ .‬د مرســـتې او خواخـــوږۍ وروســتي برخــه یــې د دوزخ لــه اور څخــه‬
‫ضمن کې ذکر شوی‪.‬‬ ‫میاشــت ده‪ ،‬داس ـې میاشــت ده چــې د خالصون او آزادیدل دي‪ .‬بیایې و فرمایل‪:‬‬
‫‪ -3‬متفق علیه‪ ،‬و أخرجه االمام البخاري في‬ ‫روژې په کی زیاتیږي‪ ،‬هر او هر څوک چې‪ :‬د خپل غالم په کـارونو ‪.3‬‬ ‫مؤمنو‬
‫َاف َعلَى نَف ِس ِه ال ُعزبَ َة‪ ،‬برقم‬ ‫الصو ُم ل ِ َمن خ َ‬ ‫بَاب‪َّ :‬‬ ‫څوک چې په دې میاشت کې کوم روژه کې کمښت او تخفیف راولي‪ ،‬الله هغـه‬
‫اب َمن لَم يَستَ ِطعِ‬ ‫حدیث‪۳۲۰۲ :‬و أیضا في بَ ُ‬
‫تي ته(د الهي رضـا او ثـواب حاصـلولو بښي او د دوزخ له اور نه یې ژغوري او پـه‬
‫صم‪ ،‬برقم حدیث‪۲۰۶۶.:‬‬ ‫البَا َء َة فَليَ ُ‬
‫په قصد) روژه ماتی ورکړي‪ ،‬ګناوي یې دې میاشت کې څلور خویونه زیات کړئ‪،‬‬
‫‪ ٨‬ـ شرح السنة لمحيي السنة‪ ،‬أبو محمد‬ ‫‪.٨‬‬
‫الحسين بن مسعود بن محمد بن الفراء البغوي‬
‫بښل کیږي او د دوزخ له اور نه ژغـورل په هغو کې په دوو خویونو باندې بـه خپـل‬
‫اب فَضلِ ال ُق ُعو ِد‬ ‫الشافعي (المتوفى‪۲۳۶ :‬هـ)‪ ،‬بَ ُ‬
‫کیږي او د روژه تـي د ثـواب پـه انـدازه رب راضي کوئ او دوه داسې خویونـه دي‬
‫الصال ِة‪ ،‬حدیث شمېره‪:‬‬ ‫ِفي ال َمس ِج ِد النتِظَا ِر َّ‬ ‫ثواب ورکول کیږي‪ .‬پرته له دې چـې د چې له هغو څخه د تاسو خالصـون نشـته‪،‬‬
‫‪۲۲۲.‬‬ ‫روژه تي د ثواب نه څه کم شي‪ ،‬عرض هغه دوه خصلتونه چې تاسې په هغـو سـره‬
‫‪ 2‬ـ مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح لعلي‬ ‫وشو چې‪ :‬یا رسول الله! هریـو زمـونږ د خپل رب راضـي کـوئ‪ ،‬هغـه یـو شـهادت ‪.2‬‬
‫بن (سلطان) محمد‪ ،‬أبو الحسن نور‬ ‫روژه مــاتي ورکولــو وس نــه لري(نــو دی په ر اله اال الله سره او بل د الله څخـه‬
‫الدين المال الهروي القاري (المتوفى‪:‬‬ ‫غریبان او بې وزله د دې لوی ثـواب نـه به بښـنه غـواړئ‪ ،‬هغـه دوه خصـلتونه دي‪،‬‬
‫‪۳۰۳۲‬هـ)‪ ،‬باب المساجد و مواقع‬ ‫پـــاتې کیږي؟) حضــرت وفرمایـل‪ :‬چې د هغو څخه د تاسو خالصون نشته‪ :‬یو‬
‫الصالة‪ ،‬د حدیث شمېره‪۲۴۲. :‬‬ ‫الله دغه ثواب هغه چاته هم ورکوي دادی چـې د خپـل رب څخــه بـه د جنــت‬
‫اب فَضَ ائلِِ‬
‫‪ 10‬ـ صحیح ابن حزیمة‪ ،‬بَ ُ‬ ‫چې‪ :‬لږ شیدې یا یوازې اوبه کـوم روژه غوښتونکي وئ او بل به د دوزخ څخه پناه‬
‫خ َبـ ُر‪۱ ،‬ټـوک‪،‬‬ ‫ح ال َ‬‫شَ ه ِر َر َمضَ ا َن إِ َّن َص َّ‬ ‫تي ته ورکړي‪ .‬رسول اکرم خپله خبره غواړئ او نوره خبره یـې هـم زیاتـه کـړه او‬
‫‪۳۲۳‬مــخ‪ ،‬د حــدیث شــمېره‪،۳۲۲۲ :‬‬
‫و غځوله ویې فرمایل‪ :‬او هر څوک کوم ويي فرمایـل‪ :‬چـاچې پـه دې میاشـت کـې‬
‫بـاب ِفـي‬‫فضائل األوقـات للبیهقـي‪ِ ،‬‬
‫کوم روژه تي موړ کړ الله به هغه د مـا د‬ ‫روژه تي ته خواړه ورکړي هغه به الله‬
‫َال اللَّ ُه ت َ َعالَى‪{ :‬يَـا‬
‫فَضلِ شَ ه ِر َر َمضَ ا َن ق َ‬
‫أَيُّ َها ال َِّذي َ‬
‫زما له حوض (کوثر) نـه داسـې خړوبـه حوض څخه په داسې اوبـو خـړوب کـړي‬
‫‪34‬‬ ‫ټـوک‪،‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫}‪،‬‬ ‫‪....‬‬ ‫ب‬‫ن آ َم ُنوا كُتِ َ‬
‫‪۳۲۶‬مخ‪ ،‬د حدیث شمېره‪.۱۲ :‬‬ ‫کړي چې هیڅکله به تنده و نـه پیژنـي‪ ،‬چې بیا به د جنت د داخلیدو پوري نه تږی‬
‫ترڅــو چــې جنــت تــه ورځــي‪( ،‬بیــايي کيږي‪.‬‬
‫له حوض کوثر څخه وڅښي اوبه او ترهغه بـه‬
‫تږی نه شي څو چې داخل شوی نه وي جنت‬
‫ته‪ ،‬البته د دغې میاشتې لومړۍ لس ورځـې د‬
‫پاکې خدا‪ t‬ک رحمت سبب دي‪ ،‬دوهمـې‬
‫لس ورځې یې د گناهونو د بخښنې سبب دي‬
‫او دریمې لس ورځې یې جنت ته د داخلیدو‬
‫سبب دي‪ ،‬همدا رنگه هغه څوک چې سهول‬
‫(آسانتیا) راوړيه دې میاشت کې په خپل نوکر‬
‫او تــر الس النــدې کســانو بانــدې‪ ،‬نــو پــاک‬
‫خدای‪ t‬د ده ټوله گنـاه بخښـي او د دوزخ‬
‫له اور څخه یې ژغوري‪ ،‬همداشان د حضرت‬
‫عبداللــه بــن عمــر‪ ‬څخــه راویــت دی چــې‬
‫جناب حضرت محمد‪ ‬فرمایلي دي‪ :‬ستاسـو‬
‫لاهري پاکي او نظافت هغه وخت بشپړ کېږي‬
‫چې ستاسو باطن په توبـه‪ ،‬اسـتغفار او رجـوع‬
‫خــدای‪ t‬تــه پــاک او ســپیڅلي شــي او‬
‫خدای‪ t‬ستاسو لاهري بڼې او اجسامو تـه‬
‫نـه گــوري بلکــې ستاسـو زړونــو او عملونوتــه‬
‫گوري‪ ،‬نو نیکمرغه به وي هغه انسان چې ټول‬
‫عمر او په ځـانگړې توگـه دروژې پـه مبارکـه‬
‫میاشـــت کـــې پـــه رښـــتینې توگـــه د پـــاک‬
‫خدای‪ t‬عبادت په ښه توگه ترسره کړي او‬
‫خپــل لــاهر او بــاطن پــه توبــه‪ ،‬اســتغفار او‬
‫خدای‪ t‬تـه پـه صـدق او اخـالص رجـوع‬
‫کولو پـاک او سـپیڅلي کـړي‪ ،‬نـو اې د پـاک‬
‫خدای‪ t‬بنده گانو! راځئ چـې د حضـرت‬
‫محمــد‪ ‬پــه پورتــه غــوره او بــا ارزښــته وینــا‬
‫رغنده فکر وکړو او په رښتینې توگه یې پرځان‬
‫تطبیق او عملي کړو ترهغه چې د دنیا او عقبی‬
‫ښیگڼې مو په برخه شي‪ ،‬البته څومره نیکمرغه‬
‫به وي‪ ،‬هغه مومن مسلمان چې په دې مبارکـه‬
‫میاشـــت کـــې پـــه رښـــتینې توگـــه د پـــاک‬
‫هی نوع کمښت نه راځي‪ ،‬همداشان حضرت‬
‫سلمان فارسی‪ ‬فرمایلي دي‪ :‬چـې حضـرت‬
‫رسول اکرم‪ ‬د شعبان د میاشتې پـه وروسـتۍ‬
‫ورځ چــې ســباته یــې روژه وه وفرمایــل‪[ :‬اې‬
‫خلکو په تحقیق سره د روژې مبارکـه میاشـت‬
‫راغله په دې میاشت کې یوه شپه ده‪ ،‬چـې پـه‬
‫دغې شپه کې عبادت کول د زرونورو میاشـتو‬
‫لــه عبــادت څخــه غــوره دی] نــو خــدای‬
‫پاک‪ t‬په همدې میاشت کـې روژه فـرض‬
‫کـړې ده او د شـپې عبـادت یـې پـه نفـل کـې‬
‫حسابیږي‪ ،‬که څوک یو فرض عمل وکړي نـو‬
‫د نورو میاشتو د اویا فرضونو په انـدازه اجـر او‬
‫ثواب لري دا میاشت د صبر ده او د صبر بدله‬
‫جنت دی یعنې چې هر څه موجود دي خو د‬
‫پاک خدای‪ t‬ک حکم پرځای کولو لپاره له‬
‫هغو څخه استفاده کولی نه شو‪ ،‬د خوا خوږی‬
‫میاشت هم ده او په دغې میاشت کې په یقـین‬
‫سره چې د هر مـومن رزق او روژې زیـاتیږي‬
‫نو څوک که د یو روژه لرونکي روژه ماتی تـه‬
‫خواړه برابر او وریې کړي له دې المله بـه یـې‬
‫گنــاه معــاف او لــه دوزخ څخــه بــه د هغــه د‬
‫ژغورنې سبب شي او د روژه لرونکي د روژې‬
‫د اجر او ثواب په اندازه به دې شخر ته هـم‬
‫اجر او ثواب ورکړي له دې پرتـه چـې د روژه‬
‫لرونکي له اجر او ثواب څخه کم شي پـه دې‬
‫اړوند صحابه وو پوښتنه وکړه‪ :‬مونږ خو دومـره‬
‫څه نه لـرو چـې روژه لرونکـي تـه روژه مـاتي‬
‫ورکړو‪ ،‬پیغمبر ‪ ‬وفرمایل‪ :‬دا ثواب د هغه چا‬
‫نصیب کېږي چې روژه لرونکي ته روژه مـاتی‬
‫ورکړي که په اندازه د یو غـوړپ شـیدو‪ ،‬اوبـو‬
‫او یا یـوه دانـه خرمـا هـم وي اوکـه‪ ،‬یـو روژه‬
‫لرونکي‪ ،‬چاموړکړ نو خدای‪ t‬به پـه هغـه‬
‫له شک پرته چې روژه د ځان سـاتل دي لـه‬
‫خوراک‪ ،‬څښـاک او جمـاع څخـه د سـبا لـه‬
‫ختلو تر ماښامه یعنې د لمر ترپریوتلو پوری‪،‬‬
‫د دغې میاشتې روژه الله‪ t‬فرض کړیـده او‬
‫د شپې قیام یعنې د تراویح لمونځ یې د ثواب‬
‫ذریعه گرځـولی دی‪ ،‬د تـراویح لمـونځ شـل‬
‫رکعته سـنت دي او جماعـت پـه کـې سـنت‬
‫کفایې دی‪ ،‬څوک چې په دې میاشت په یوه‬
‫نیکې د الله‪ t‬نږدیوالی حاصل کړي داسـې‬
‫ده لکه چې په غیر د رمضان کـې یـې فـرض‬
‫اداکړي وي‪ ،‬او څوک چـې فـرض ادا کـړي‬
‫هغه داسې دی لکه چې په غیر د رمضان یـې‬
‫اویا فرضه ادا کړي وي پیغمبر علیه الصلوات‬
‫والسالم فرمایلي دي‪:‬‬
‫ژبــاړه‪ ( :‬او دا میاشــت لــه خلکــو ســره د‬
‫خواخوږی او مرسـتې کولـو میاشـت ده) پـه‬
‫دې میاشت کـې لـه خلکـو سـره همکـاری‪،‬‬
‫خواخوږی او امـداد لـه نـورو میاشـتونه ډیـر‬
‫توپیر لري ځکه دا میاشت داسې میاشت ده‬
‫چې پـه دې کـې د هـر مـومن رزق او روزي‬
‫زیــاتیږي او پــه دې میاشــت کــې لــه‬
‫نورو مومنانو سره مرسته او امداد ډیر‬
‫فضــیلت او ثــواب لــري لکــه څنگــه‬
‫چې پیغمبـر ‪ ‬فرمـایلي دي‪ :‬څـوک‬
‫چــې پــه دې میاشــت کــې یــوه روژه‬
‫لرونکي ته روژه ماتی ورکړي نو دغه‬
‫روژه مــاتی دده لپــاره د گنــاهونو د‬
‫معافیـــدو او د دوزخ لـــه اور نـــه د‬
‫خالصــیدو ســبب گرځــي او د روژه‬
‫‪ 31‬لرونکي په شان ده ته اجـر او ثـواب‬
‫ورکــول کېــږي‪ ،‬مگــر ددغــه روژه‬
‫لرونکی د روژې په ثواب کې ده تـه‬
 ‫رکن کې ځای لري یو څه رڼا واچوم‪.‬‬
‫د زکات تعریف‪ :‬زکات په لغت کې د پـاکې پـه‬
‫معنــا دی او پــه شــریعت کــې د ټــاکلی مــال‬
‫(نصاب) څخه ټاکلیو اشخاصـو تـه د نیـت د‬
‫لرلو سره د مال یوې ټاکلې برخې ورکولـو تـه‬
‫زکـات وایـي‪ .‬زکـات د اسـالم د پنځـو بنــاوو‬
‫څخه یوه بنا ده او د شرطونو د موجودیت په‬
‫وخت کـې پرمسـلمان بانـدې فـرض کېـږي‪،‬‬
‫زکات د قرانکریم په آیاتونو او نبوي احادیثو‬
‫سره فرض شوي دي په چا چې فرض وي نو‬
‫د هغه په نه ادا کولـو گنهگـار او لـه فرضـیت‬
‫څخه یې منکر کافر دی‪ ،‬زکات سربیره پردې‬
‫چې الله تعالی د امر پرځای کول دي الندې‬
‫گټې هم لری‪:‬‬
‫الف‪ :‬داسالمي ورورولۍ اړیکې پیاوړي کوي‪.‬‬
‫ب‪ :‬له اړو کسانو څخـه د نـا امیـدي احسـاس‬
‫لرې کوي‪.‬‬
‫ج‪ :‬د فســاد‪ ،‬غــال او د بــل پــه مــال د تجــاوز‬
‫مخنیوي کوي‪.‬‬
‫د‪ :‬په مال کې خیر او برکت پیدا کوي‪.‬‬
‫ر‪ :‬د آخرت اجر او ثواب یې هم لویه گټه ده‪.‬‬
‫س‪ :‬کومه شبهه چې مال د الس ته راوړلـو پـه‬
‫وخت کې پـه مـال بانـدې پیداشـوي وي لـه‬
‫منځه وړي‪.‬‬
‫د زکات د فرضیت شرطونه‪:‬‬
‫زکــات دالنــدې شــرطونو د موجودیــت پــه‬
‫وخت کې په مسلمان باندې فرض کېږي‪:‬‬
‫‪ – ۳‬اســالم‪ -۴ .‬عقــل‪ -۱ .‬بلــوغ‪۲ .‬ـ ـ حریــت‬
‫(آزادۍ)‪ -۲ .‬نصـــاب‪ -۶ .‬د مالـــک کامـــل‬
‫ملکېــت کــې پــه مــال پــوره یــو قمــري کــال‬
‫تیریدل‪ -۲ .‬مال یې له ضـروري اړتیـاو څخـه‬
‫زیات وي او پور ورباندې نه وي‪ -۲ .‬پـه دې‬
‫موده کې د مال څخه د گټې اخیستلو امکان‪.‬‬
‫د پورتنیو شرطونو په پام کـې نیولـو‬
‫سره زکات په کافر‪ ،‬لیونی واړه هلک‬
‫اوغالم باندې نه فرض کېږي او هم په‬
‫هغه چـاچې د نصـاب مالـک نـه وي‬
‫فرض نه دي او هم پـه هغـه مـال کـې‬
‫چې پوره یو کال د مالک پـه ملکېـت‬
‫که نه وي‪ ،‬زکات نه فرض کېږي هغـه‬
‫څوک چې زکات اخلـی الزمـه نـه ده‬
‫چې په دې پوه وي چې د زکات مـال‬
‫ورته ورکول کېږي‪.‬‬
‫د زکات نص اب‪ :‬د زکـات نصـاب هغـه ‪31‬‬
‫معینــې انــدازې مــال تــه وایــې چــې‬
‫حــیض او نفــاس پــه وخــت کــې مگــر هغــه‬
‫څوک چې نـاروغۍ یـې دوامـداره وي او د‬
‫روغتیا امید ونه لري او هغه کسان چـې شـیخ‬
‫فــانی وي بایــد چــې فدیــه ورکــړي‪ ،‬یعنـې د‬
‫روژې د هرې ورځې په مقابل کې یو چارک‬
‫غنم‪ ،‬او یا د ورځې له نرخ سره سـم یـې بیـه‬
‫ورکــړي‪ ،‬او کــه چېــرې څــوک قصــدا ً روژه‬
‫وخوري نو کفاره ورباندې الزميږي‪.‬‬
‫نو اې مسلمانانو ورونو! رب العالمین پر خپلو‬
‫بندگانو څومره مهربان ذات دی چې په خپلو‬
‫فرض کړای شویو احکامو کې یې هم خپلـو‬
‫بندگانوته د اړتیا په وخت کې آسـانتیاوې پـه‬
‫پام کې نیـولي دي‪ ،‬همـدا رنگـه لکـه څنگـه‬
‫چې د روژې مبارکـه میاشـت کـې خـوراک‪،‬‬
‫څښـاک او جمـاع کــول د پیشـلمي لـه کولــو‬
‫وروســته او د ســهار د لمانځــه لــه آذان نــه‬
‫وړاندې منع دی بیا د ماښام د آذان تـر کولـو‬
‫پورې چې ددې ترڅن روژه ځینـې نـورې‬
‫ځانگړتیاوې هم له ځانه سـره لـري‪ ،‬یعنـې د‬
‫ورځې په اوږدوکې پـر خـوراک‪ ،‬څښـاک او‬
‫جماع سـربیره بایـد نـامحرمو تـه ونـه گـورو‪،‬‬
‫حرام څیزته الس ورنـه وړو‪ ،‬د نـاوړه کـارونو‬
‫په لـور قـدم اوچـت نـه کـړو‪ ،‬نـاروا خبروتـه‬
‫غوږونه نیسو‪ ،‬دروغ ونـه وایـو او د نـورو لـه‬
‫غیبت څخه هم باید پرهیز وکړو ترهغـو چـې‬
‫پاک خدای‪ t‬مـو د رښـتینو روژه لرونکـو‬
‫په کتار کې حساب او زمونږ ټولی دعاگانی په‬
‫خپل دربار کې مستجاب کړی‪.‬‬
‫همــدا راز مــوږ ټــول پــه دې پــوهیږو چــې‬
‫قرآنکریم د الله تعالی کالم دی او حـدیث د‬
‫حضــرت محمــد‪ ‬قــول‪ ،‬فعــل او تقریــر( د‬
‫یوکار لیدل او پرې چوپ پـاتې کېـدل) دي‪.‬‬
‫له قرانکریم او نبوي احادیثو څخـه د شـرعي‬
‫حکـــم اخیســـتنه د مجتهـــدینو دنـــده ده‪،‬‬
‫مجتهدینو ته فقهاء وایي نو د فقهې علم هغه‬
‫علم دی چې له شرعي احکامو څخـه بحـث‬
‫کوي کوم چې له قرآنکریم او نبوي احـادیثو‬
‫څخه استنباط شوې وي یا په بل عبارت هغـه‬
‫علم دی چـې لـه فرایضـو‪ ،‬واجبـاتو‪ ،‬سـنتو‪،‬‬
‫حاللو‪ ،‬حرامو‪ ،‬حقوقو او ادابو څخـه بحـث‬
‫کوي بنا ًء د فقهې علم د خپل ځـان‪ ،‬خـالق‪،‬‬
‫کورنۍ‪ ،‬ټولنې پـه وړانـدې زمـونږ حقـوق او‬
‫دندې ټاکلي او د عباداتو احکام یي راته بیان‬
‫کړی دی چې اوس غواړم د زکات د احکامو‬
‫په اړوند چه د اسالم د پنځه بناوو پـه څلـورم‬
‫خدای‪ t‬عبـادت وکـړي‪ ،‬پـه سـمه طریقـه‬
‫روژه ونیسي او بیـا ماښـام هـم خپلـه روژه پـه‬
‫بشپړو حاللـو خـوړو ماتـه کـړي‪ ،‬همـدا ډول‬
‫دورځې پـه اوږدوکـې پـه خپـل کـارو بـارکې‬
‫صادق‪ ،‬په راکړه ورکړه کې با انصافه او د ناروا‬
‫خبرو‪ ،‬ناوړه کارونو‪ ،‬د دروغ ویلـو او د نـورو‬
‫له غیبت کولو څخه یې پـه بشـپړه توگـه ځـان‬
‫ساتلی او پرهیزیې کـړی وي‪ ،‬نـوبې لـه شـکه‬
‫چــې د داسـې رښــتیني مـؤمن مســلمان ټــولې‬
‫دعاگانې به د پاک خدای‪ t‬په دربـار کـې‬
‫مستجاب‪ ،‬هیلې به یې په حقیقت بدلې او بې‬
‫شمیره أجرونه او ثوابونه به یې په نصیب شي‪.‬‬
‫همـــدا شـــان د یـــادولو وړ ده چـــې د روژې‬
‫مبارکې میاشتې فرضیت په دغه مبـارک آیـت‬
‫بانــدې ثابــت دی‪ :‬ﭽﭣ ﭤ ﭥ ﭦ‬
‫ﭧ ﭨ ﭩ ﭪﭫ ﭬ ﭭ‬
‫البقرة‪4٨٣ :‬‬
‫ﭮ ﭯ ﭰﭼ‬
‫ژباړه‪( :‬اې هغو کسانو چې ایمان لـری فـرض‬
‫ده په تاسو باندې روژه لکه څنگه چې فـرض‬
‫وه په تیـرو امتونـو بانـدی ترڅـو تاسـو کـې د‬
‫پرهیزګارۍصفت پیداشي)‪.‬‬
‫نو د روژی شرایط په الندې ډول دي‪:‬‬
‫اسـالم‪ ،‬عقــل‪ ،‬بلــوغ او روغتیــا ده‪ ،‬همــدا راز‬
‫کوم مسلمان کولی شي چـې خپلـه روژه ماتـه‬
‫کړی او بیا څه شی پرې الزم کېږي کولی شـو‬
‫په الندې ډول یې روښانه کړو‪:‬‬
‫لومړی‪ -:‬کـه چېـرې یـو شـخر د روژې پـه‬
‫مبارکــه میاشــت کــې نــاروغ ش ـي او د خپل ـې‬
‫ناروغۍ له زیاتیدو څخه ویره ولري باید چـې‬
‫خپله روژه ماته کړي‪.‬‬
‫دوی م‪ -:‬شــیخ فــانی یعنــی هغــه څــوک چــې‬
‫دزیات لوړ عمر خاوند وي او ونه شي کـړای‬
‫چې روژه ونیسي‪.‬‬
‫دريیم‪ :‬هغه مسافرین چې د روژې نیول ورتـه‬
‫ستونزې پیداکوي‪.‬‬
‫څلور ‪ :‬ښـځې د حـیض او نفـاس پـه وخـت‬
‫کې‪.‬‬
‫بنا ًء که څـوک د دغـو معـذرتونو پـه پـام کـې‬
‫نیولو له مخې خپله روژه ماته کړي او بیـا څـه‬
‫شی پرې الزم کېږي کولی شو په دې توگه یې‬
‫یادونه وکړو‪:‬‬
‫هغه څوک چې ناروغ وي هر وخت چې یـې‬
‫روغتیا ترالسه کړه نـو څـومره روژې یـې چـې‬
‫خوړلی وي په هماغه شمیر باید چې قضـایې‬
‫روژې ونیسي‪ ،‬همدا راز مسافرین او ښـځی د‬
 ‫زکات الزمیږي‪.‬‬
‫په دې هم بایـد پـوه شـې چـې د ځمکـې د‬
‫حاصالتو په ذات کې د مالک عقل‪ ،‬او بلوغ‬
‫شرط نه دی بلکې د صغیر او لیوني څخه هم‬
‫اخیستل کېږي کـه چېـرې د ځمکـې څښـتن‬
‫مسلمان نه وي اسالمي دولت دنده لري چې‬
‫د ځمکې په څښـتن بانـدې خـراو کېـږدي‪،‬‬
‫خ ـراو هغــه ټــاکلی حــق دی چــې اســالمي‬
‫دولت یې د هغـې ځمکـې د حاصـل څخـه‬
‫اخلــی چــې مالــک یــې مســلمان نــه وي او‬
‫اسالمې دولت دا هم حق لري چـې پـه هغـو‬
‫ځمکو چې څښتن یې نه کري خراو وټاکي‪.‬‬
‫د زکات د مصرف ځایون ه‪ :‬د زکـات مـال پـه‬
‫الندې ځایونو کې مصرفیږي‪:‬‬
‫فقیران‪ :‬یعنې هغه کسان چـې د هغـوي ټـول‬
‫مـال د هغــوي لـه اصــلي ضـرورته پرتــه یــوه‬
‫نصاب ته هم نه رسیږي‪.‬‬
‫څل ر( ‪ )۷‬ډوله څاروی کې ېې ک کهاَ زیاتهه برخهه مساکې ‪:‬هغه خلک دي چې هی شي نه لري‪.‬‬
‫ههه صــحراکې وڅــري او ټــاکلي نصــاب تــه عاملی ‪ :‬هغه اشخاص چې اسـالمې دولـت د‬
‫زکــات راټولولــو لپــاره ټــاکلي وي‪ ،‬او نــور‬
‫معاش ونه لري‪.‬‬
‫مؤلفة القلوب‪ :‬هغه خلک دي چـې لـه اسـالم‬
‫سره د دوي د مینې پیدا کېدو مطلب وي‪.‬‬
‫مریان( غالمان)‪ :‬هغه کسان دې چـې د خپـل‬
‫آزادي د الس تـــه راوړلـــو لپـــاره مـــال تـــه‬
‫صرورت لری‪.‬‬
‫پوروړي( قرضداران)‪ :‬هغـه کسـان دي چـې‬
‫الس ته راوړنه یې د قرض څخه لـږ وي او د‬
‫قرض (پور) لپاره کوم مالی مدرک ونه لري‪.‬‬
‫اب سبیل‪ :‬هغه مسافر چې مال ونـه لـري او‬
‫یایې خپل مال ته الس نه رسیږي‪.‬‬
‫فی سبیل الله‪ :‬هغه خلک دي چې د الله په‬
‫الره کې دې لکه مجاهدین او د دیني علومو‬
‫زده کوونکي چې مرستې ته اړتیا لري‪.‬‬
‫پتمنو هیوادوالو! تاسو چې دیوټاکلي نصـاب‬
‫خاوندان یاست کوښښ وکړي چې دخپل د‬
‫مال زکات په سمه طریقه مسـتحقو کسـانوته‬
‫ورکړي تر څو هم بیوزلو هیوادوالـو سـره یـو‬
‫څه بسپنه وشي او هم د زکات له امله ستاسو‬
‫د مال د پاکي او صفایي سبب وگرځي او لـه‬
‫بله پلوه ستاسو په مالونو کـي د برکـت سـبب‬
‫هم شي‪ ،‬دغه راز اړینه ده هغه کسانو ته چې‬
‫تر اوسه یې د خپل د مـال زکـات نـه وي ادا‬
‫کړي هڅه دی وکړې چې دروژې په مبارکـه‬
‫میاشت کې خپل زکات مسـکېنانو او بیوزلـو‬
‫خلکو ته ورکړی‪.‬‬
‫سره زر‪ ،‬سپین زر او تجارتي مالونه ولري او د‬
‫درې واړو قیمت د سـرویا سـپینو زرو نصـاب‬
‫ته ورسیږي زکات په کې فرض دي که چېـرې‬
‫د تجارتي مالونو نصاب د کال پـه اول او آخـر‬
‫کـې تکمیـل وي ولـې د کــال پـه نیمـایي کـې‬
‫نصاب څخه لږ وي دکال آخرته اعتبار ورکول‬
‫کېږی‪.‬‬
‫د ن‪:‬دو پیسو نصاب‪ :‬په مروجو نغـدو پیسـو کـې‬
‫چې د سرو یا سـپينو زرو نصـاب تـه رسـیدلی‬
‫وي زکات فرض دی‪ ،‬نغدې پیسې هم د سـرو‬
‫او سپینو زرو سره جمع کېږي که چېرې یـې د‬
‫سرو او سپینو زرو نصاب پوره کاوه زکـات پـه‬
‫کــې فــرض دی‪ ،‬د ســرو زرو‪ ،‬ســپینو زرو او‬
‫تجارتي مالونو په زکات ورکولو کې د مروجـو‬
‫پيسو ورکول جواز لري‪.‬‬
‫د څارویو د زکات لومړنی نصاب‪:‬‬
‫ک څاروی (حی انههات ) لههه جملههې څخههه یهه ازې ههه‬
‫ورسیږي زکات په الندې ډول فرض دي‪.‬‬
‫‪ -۳‬د اوښانو نصاب پنځه(‪ )۲‬څرنده اوښان دي‬
‫چې زکات یې یو پسه یا دهغه قیمـت دی‪ ،‬لـه‬
‫پنځو په کمو اوښانو کې زکات نشته‪.‬‬
‫‪ -۴‬په دیرشو(‪ )۱۰‬څرنده غوایانو او میښـو کـې‬
‫زکات یو کلن خوسی یا د هغه قیمت دی او له‬
‫هغه څخه په کمو کې زکات نشته‪.‬‬
‫ملکېت کې ورباندې تیر شَ نیم مثقاَ(‪ -۱ )۱۰۱ ،2‬په څلویښتو(‪ )۲۰‬څرنده پسونو کـې زکـات‬
‫گرامه سره زر یا ک هغه ‪،‬یمت زکا ک کلهه ېهې ی سه یا ک هغه ‪،‬یمت ک که تر څل یښت له وي‬
‫ســره زر لــه ســلو مثقــالو زیــات ش ـي پــه هــر زکا نه لري‪ .‬آسه نه خهان نصهاَ نهه لهري بلکهې‬
‫هغه آس نه ېې ه صحرا کې څري ن څښهتن یهې‬
‫اختیار لري ېې ک هر آُ څخه یو دینار ورکـړي‬
‫یا دا چې ټول آسونه قیمـت کـړي او لـه هـرو‬
‫دووســو( ‪ )۴۰۰‬درهمــو څــه پنځــه(‪ )۲‬درهمــه‬
‫زکات ورکړي‪.‬‬
‫د غلو دانو او می وو زک ات‪ :‬د ځمکـې حاصـل‬
‫دانې او میوې ټاکلې نصاب نه لري همـداراز د‬
‫کال تیریدل په کې شرط نـه دي او پـه النـدې‬
‫ډول سره یې زکات ورکول کېږي‪:‬‬
‫‪ -۳‬که چېرې ځمکه د باران یا جارې اوبو لکه‬
‫د ویالو او یا رودونو اوبو خړوبوله نو د ځمکې‬
‫د حاصل زکات یې عشر(لسمه) برخه دی‪.‬‬
‫‪ -۴‬که چېرې ځمکه په ماشین‪ ،‬ارهټ او نـورو‬
‫داسی وسیلو چې دې انسان یاڅاروي تکلیف‬
‫غواړي اوبه کېږي‪ ،‬یا مصرف ته ضرورت لري‬
‫په هغه کـې د عشـر نیمـایې( یوپـه شـلو) کـې‬
‫شریعت د زکات فرضیت لپاره ټـاکلی وي نـو‬
‫کله چې مالونه د نوعیـت (جـنس) پـه لحـا‬
‫متفاوت دی د زکات د فرضیت نصاب یې هم‬
‫متفاوت دی‪.‬‬
‫د س نینو زرو نص اب‪ :‬د ســپینو زرو د نصــاب‬
‫اندازه دوه سوه درهمه ده چې د وزن په لحا‬
‫یو سلو څلویښـت(‪ )۳۲۰‬مثقالـه سـره مسـاوي‬
‫کېـږي یعنـې کلـه چـې یـو شـخر دوه ســوه‬
‫شرعي درهم چې وزن یې یو سـلو څلویښـت‬
‫مثقاله چـې د( ‪ )۲۲۲‬گرامـه سـره مسـاوي دي‬
‫ولري او یو کال دده په ملکېت کـې وربانـدې‬
‫تیر شي پـه هغـه کـې پنځـه درهمـه یـا د هغـه‬
‫قیمت (بیه) زکات ورکول کېږي او له پـورتنې‬
‫نصاب څخـه پـه لـږو سـپینو زرو کـې زکـات‬
‫نشته‪ ،‬کله چـې سـپین زر لـه دوه سـوه درهـم‬
‫څخه زیا شَ د هر څلویښتو درهمو څخه یو‬
‫درهم زکات الزم دی د مثال په توگـه‪ :‬لـه دوه‬
‫سوه درهمو څخه پنځه درهمه له دوه سـوه او‬
‫څلویښت درهمـو څخـه شـپږ درهمـه زکـات‬
‫ورکول کېږي‪.‬‬
‫د سرو زرو د زکات نصاب‪ :‬د سـرو زرو د زکـات‬
‫نصـاب شــل(‪ )۴۰‬مثقالــه ســره زر دي چــې د‬
‫(‪ )۲۲‬گرامو سره مساوي دې یعنې که سـره زر‬
‫له سلو مثقالو څخه چې(‪ )۲۲‬گرامه کېږي کـم‬
‫وي زکــات پــه کــې فــرض نــه دې او پــه شــل‬
‫مثقاله سرو زروکـې چـې یـو کـال د ماله هه‬
‫څلورو( ‪ )۲‬مثقالونو کـې دوه قراطـه(یومثقال)‬
‫( ‪ )25 ،4‬گرامــو څخــه عبــارت دی‪ ،‬او یــو‬
‫مثقـــال(‪ )۴۰‬شـــل قراطـــه دی او یـــو قـــراط‬
‫(‪ )۴۳۴۲،۰‬گرامـــه کېـــږي‪ ،‬نـــو زکـــات یـــې‬
‫(‪ )۲۴۲۰،۰‬گرامه سره زر زکـات دی‪،‬‬
‫که چېرې شخر سره زر او سپین زر‬
‫دواړه ولري یویې هم په یـوازې توگـه‬
‫نصاب ته نه رسیږي باید دواړه قیمـت‬
‫شي د سرور زرو او سپینو زرو هر یـو‬
‫نصاب یې چې پوره کاوه لـه هغـه دې‬
‫زکات ورکړي‪.‬‬
‫د ن‪:‬دو پیسو او تجارتي مالونو زک ات‪ :‬د‬
‫تجــارتي مــالونو زکــات‪ :‬پــه تجــارتي‬
‫‪ 41‬مالونو کې چې قیمـت یـې د سـرو یـا‬
‫سپینو زرو نصاب سره برابروي زکـات‬
‫فرض دی‪ ،‬همـدا راز کـه یـو شـخر‬
‫ترجمه‪ :‬من بـرای خـدای مهـربان روزه‬
‫( سكوت و خود داری از گفتار) را نـذر‬
‫كرده ام و به همین دلیل امروز با انسـانی‬
‫سخن نمی گویم‪.‬‬
‫در این آیه کریمه که کلمـه صـوم ذکـر‬
‫گردیــده بــه معنــی امســاک و خویشــتن‬
‫داری از سخن گفتن است‪.‬‬
‫صوم و یـا روزه در اصـطالح فقهـی بـه‬
‫معنی خویشتن داری از کارهـا و اعمـالی‬
‫است که موجب باطل شدن روزه است‪،‬‬
‫که باید همراه با نیت عبادت و تقرب بـه‬
‫خداونــد از هنگــام طلــوع فجرصــبح‬
‫صــادق الــی غــروب خورشــید صــورت‬
‫«‪»3‬‬
‫گیرد‪.‬‬
‫فرضیت روزه ماه مبارک رمضان‬
‫روزه ماه مبارک رمضـان یکـی‬
‫از فــرایض و رکــن ســوم اســالم‬
‫است که فرضیت آن بـا اسـتناد از‬
‫قــرآن کــریم و ســنت نبــوی و‬
‫اجمــاع امــت اســالمی بــه ثبــوت‬
‫رسیده است‪ ،‬طوری که خداونـد‬
‫متعال می فرمایـد‪:‬ﭽ ﭣ ﭤ‬
‫ﭥﭦ ﭧﭨﭩ‬
‫‪41‬‬ ‫ﭪﭫﭬ ﭭﭮ‬
‫البقرة‪4٨٣ :‬‬
‫ﭯ ﭰﭼ‬
‫ماه مبارک رمضـان یـک فرصـت بـزرر‬
‫برای شخصیت سـازی انسـان هـای مـؤمن‬
‫است‪ ،‬پس باید با بهره گیری از این فرصت‬
‫طالیی‪ ،‬در نیکو ساختن اعمال (عبـادت و‬
‫اخالق)‪ ،‬حسن سلوک و معاشرت‪ ،‬ایثار و‬
‫فدا کاری‪ ،‬ترحم و شفقت‪ ،‬هم دلی و هـم‬
‫سوی استفاده اعظمی نمود‪.‬‬
‫چونکه روزه ماه مبارک رمضـان یکـی از‬
‫پنج بنـای اسـالم اسـت کـه دارای احکـام‪،‬‬
‫فضایل‪ ،‬ویژگی ها‪ ،‬خصوصیات و فوایدی‬
‫می باشد‪ ،‬می خواهم در ارتبـاط بـه فوایـد‬
‫این مـاه پرمیمنـت‪ ،‬باعظمـت و بابرکـت بـا‬
‫اســتفاده از مراجــع مختلــف ایــن مقالــه را‬
‫جهـت تنــویر افکــار عامــه تهیــه نمــوده تــا‬
‫مصدر خدمت به هموطنان عزیز و مسلمان‬
‫خویش باشم‪ ،‬در نخست به معرفی این ماه‬
‫بزرر می پردازم و در ادامه فوایدی را که‬
‫مربوط به این مـاه بافضـیلت اسـت تحریـر‬
‫می نمایم‪.‬‬
‫تعریف روزه‬
‫روزه در لغت به معنـی خویشـتن داری و‬
‫امساک است‪ ،‬چنانکـه در قـرآن کـریم بـه‬
‫همین معنی آمده است‪:‬‬
‫ﭽﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ‬
‫مررم‪26 :‬‬
‫ﭣﭼ‬
‫چکیده‬
‫پیرامون فواید روزه ماه مبـارک رمضـان‬
‫در این سر آغاز و یا مباحثی وجود دارد‬
‫که ما را جهت رسیدن به اصـل موضـوع‬
‫کمــک مـی کنــد‪ ،‬همــین گونــه تعریــف‬
‫روزه‪ ،‬سیر تـاریخی و زمـان فرضـیت آن‬
‫باالی مسلمانان‪ ،‬فواید رمضان که شـامل‬
‫فوایـد روحــی‪ ،‬فوایـد اجتمــاعی‪ ،‬فوایــد‬
‫طبی و صحی‪ ،‬فوایـد اخـروی و نتیجـه‬
‫گیری مقاله می باشد ذکر گردیده است‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫ماه مبارک رمضان ماه صیام و قیام‪ ،‬ماه‬
‫تالوت قرآن کـریم‪ ،‬لیلـة القـدر‪ ،‬تقـوا و‬
‫معرفــت‪ ،‬نــزول برکــت و رحمــت‪ ،‬مــاه‬
‫مغفــرت گناهــان‪ ،‬فرحــت و ســرور‪ ،‬مــاه‬
‫تعـاون و همکـاری‪ ،‬مــاه توصـیه امـر بــه‬
‫معروف و نهـی از منکـر‪ ،‬مـاه دعـوت و‬
‫اندرز‪ ،‬قصد و اراده‪ ،‬صبر و گذشت‪ ،‬ماه‬
‫بخشش و آزادی‪ ،‬ماه صدقه و احسـان‪،‬‬
‫ماه قبولیت دعا‪ ،‬رفعت درجات‪ ،‬افزایش‬
‫حسنات‪ ،‬عفو و آمـرزش‪ ،‬مـاه سـخاوت‬
‫الله متعال بربنده گان با انواع نعمت هـا و‬
‫ماهی اسـت کـه دهـه آخـرش نجـات از‬
‫دوزخ و در این ماه دروازه هـای بهشـت‬
‫باز و دروازه های دوزخ بسته می شود‪.‬‬
‫دار‪ ،‬مــرد و زن‪ ،‬غــالم و آقــا در یــک‬
‫وقــت روزه مــی گیرنــد و در یــک وقــت‬
‫معین افطار می کنند‪.‬‬
‫بنابر این هی غنی و سرمایه دار باداشتن‬
‫همه اسباب خـوردنی و باتمـام قـدرت و‬
‫شــوکتی کــه دارد‪ ،‬نمــی تواننــد قبــل از‬
‫رسیدن وقت افطار‪ ،‬روزۀ خود را بخورند‬
‫و فقیر روزه دار هم همـین گونـه اسـت‪ ،‬در‬
‫حالی کـه هـر کـدام اینهـا بـه طـور مسـاوی‬
‫احساس گرسنگی و تشنگی می کنند‪.‬‬
‫روزه چنان عزیز و گرامی است که تمـام‬
‫افـــراد خـــانواده را بـــا یـــک محبـــت و‬
‫صمیمیت خاص دور سفره افطـار جمـع‬
‫می کند و آنها با خوشحالی تام و کامـل‬
‫کنــار هــم گــرد آمــده روزه خــویش را‬
‫افطارمی نمایند و این اجتماع و این گـرد‬
‫هم آمدن و این جمع شدن بـزرر کنـار‬
‫سفره افطار همه و همه از برکت این مـاه‬
‫با عظمت است‪.‬‬
‫روزه مــاه تعــاون و همکــاری اســت کــه‬
‫انسان های مقتدر و سرمایه دار را به ایثار‬
‫و کمک به فقراء فـرا مـی خوانـد کـه بـا‬
‫عطایا‪ ،‬بخشش و صدقات شـان بـه فقـرا‬
‫رسیده گی نمایند‪.‬‬
‫چونکه با این عمل کرد شـان قلـب و دل‬
‫فقراء را شاد‪ ،‬اجر و پاداش بزرگی را نزد‬
‫الله متعال کسب می نمایند‪.‬‬
‫همچان روزه ماهی است که بـه مـردم نظـم‪،‬‬
‫اتحــاد و اتفــاق مــی آموزانــد‪ ،‬عــدالت و‬
‫مساوات را دردل های مردم مستقر مـی کنـد‬
‫و میان مـردم محبـت و مهربـانی و خصـلت‬
‫احسان و ایثار را ترویج می کند و جامعـه را‬
‫از وجود شر و فساد پاک می سازد‪.‬‬
‫فواید صحی و طبی روزه‬
‫امین الدین سعیدی نظریات اطباء را در‬
‫مورد فوایـد طبـی روزه بـه صـورت كـل‬
‫جمع بندى نموده‪ ،‬که به طـور ذیـل مـی‬
‫نشانه ها و آیات روشنی از ارشاد به حـق‬
‫و حقیقت باشد و میـان حـق و باطـل(در‬
‫همه ادوار)جدایی افگند‪.‬‬
‫فواید روزه ماه مبارک رمضان‬
‫ماه مبارک رمضان برای انسانهای مـؤمن‬
‫فوایــد زیــادی دارد کــه اکنــون میخــواهم‬
‫بعضی از فواید ماه مبارک رمضان را ذکـر‬
‫نمایم کـه ایـن مـاه مبـارک در دنیـا بـرای‬
‫انسان های مسلمان چه اندازه مفیـد اسـت‬
‫و در آخرت برای آنها چه چیـز هـا را بـه‬
‫ارمغان می آورد‪.‬‬
‫فواید روحی رمضان‬
‫روزه عبادتی اسـت کـه انسـان هـا را بـه‬
‫صبر‪ ،‬تحمل و حوصله مندی عادت مـی‬
‫دهد و به انسان ها نیرو و قدرت می دهـد‬
‫که نفس خویش را از خـوردن آب‪ ،‬غـذا‬
‫باوجود احساس گرسنگی و تشـنگی و از‬
‫شهوات و لذایذ زناشوهری و تمایل نفس‬
‫به آن خود را کنترول نمایند‪.‬‬
‫فایده دیگری مـاه مبـارک رمضـان ایـن‬
‫است که به قلب انسـان مسـلمان خشـوع‪،‬‬
‫خضوع‪ ،‬عجز و انکسار‪ ،‬آرامش و نـرمش را‬
‫به وجـود آورده و بـه انسـان قـوت و نیـروی‬
‫ایمانی می بخشـد و در مقابـل وسوسـه هـای‬
‫شیطانی او را حفالت میکند‪.‬‬
‫روزه بــه انســان آمــوزش مــی دهــد کــه‬
‫چگونه به الله متعال ارتباط برقـرار کنـد و‬
‫چگونه حـالوت و شـیرنی ایـن ارتبـاط را‬
‫بچشــد و چگونــه ایــن ارتبــاط و پیونــد را‬
‫مستحکم باقی بماند‪.‬‬
‫همچنــان روزه بــه وجــود انســان چنــان‬
‫احساس را ایجاد می کند که به واسطه آن‬
‫شیرنی و لذت ایمان به دست می آید‪.‬‬
‫فواید اجتماعی رمضان‬
‫روزه مظهر مساوات و برابری عملی است‬
‫که میان افـراد جامعـه عـدالت‪ ،‬برابـری و‬
‫تسویه را متحقق می سازد‪ .‬فقیر و سـرمایه‬
‫ترجمه‪ :‬ای كسانی كـه ایمـان آورده ایـد!‬
‫بر شما روزه فرض شده اسـت‪ ،‬همـان گونـه‬
‫بر كسانی كه پـیش از شـما بـوده انـد فـرض‬
‫بوده است‪ ،‬تا باشد كه پرهیزگار شوید‪.‬‬
‫پیامبر‪ ‬در مورد فرضیت روزه این ماه با‬
‫برکت و با عظمت می فرمایند‪:‬‬
‫هس‪ :‬شي ه ياا يک ِة‬ ‫خ َم ن‬ ‫ِس هم يعليه ي‬ ‫« به ِن اس َ‬
‫سه هَ‬ ‫ح َّمهدا ير ه‬ ‫ًينَ ال إِليهي إِال اللَّههه يو ًينَّ هم ي‬
‫الصه ِة‪ ،‬يوإِیتيها ِء ال َّوكيها ِة‪ ،‬يو‬ ‫يهام َّ‬ ‫اللَّ ِه‪ ،‬يو إِ‪ِ ،‬‬
‫«‪»2‬‬
‫ص َ ِم ير يمضي اني »‬ ‫ج‪ ،‬يو ي‬ ‫الَ ي‬
‫ح ِّ‬
‫اسالم بر پنج بنا اسـتوار اسـت‪ :‬گـواهی‬
‫دادن به اینکه معبود برحقی جـز اللـه‬
‫وجــود نــدارد و اینکــه محمــد‪ ‬بنــده و‬
‫فرستاده خداوند است‪ ،‬برپا داشـتن نمـاز‬
‫دادن زکات‪ ،‬ادای حج و روزه ماه رمضان‪.‬‬
‫آیه متذکره بیان گر قدامت روزه است‪،‬‬
‫از قـدیم الزمـان بــین انسـان هـای مــومن‬
‫مروو بـوده‪ ،‬اگـر ادیـان قبـل از اسـالم‪،‬‬
‫ادبیات و قصر مصریان قـدیم‪ ،‬چینـى‬
‫ها‪ ،‬یونانى ها را مورد مطالعه قـرار دهـیم‬
‫در خواهیم یافت كه روزه میـان آنهـا بـه‬
‫گونه متفاوت مروو بـوده اسـت‪ ،‬امـروز‬
‫هم در كشور هـاى اروپـایى و برخـى از‬
‫كشور هاى آسیایى و پیروان سایر ادیـان‬
‫و مذاهب از جمله‪ :‬در مذهب كاتولیـ‬
‫ها و پروتستانت ها میتوان مشاهده كرد‪.‬‬
‫روزه ای که باالی امت محمد‪ ‬فـرض‬
‫شـــده حکـــم آن در ســـال دوم‬
‫هجری آمده است که توسط ایـن‬
‫آیه کریمـه بـرای مسـلمانان ابـالغ‬
‫گردید‪:‬‬
‫ﭽﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ‬
‫ﮝﮞﮟ ﮠ‬
‫البقرة‪4٨٥ :‬‬
‫ﮡ ﮢ ﮣﮤﭼ‬
‫ترجمه‪ :‬ماه رمضان مـاهی اسـت‬
‫‪ 42‬كه قرآن در آن فرو فرسـتاده شـده‬
‫است تا مـردم را راهنمـایی كنـد و‬

‫روزه چنان عزیز و گرامی است کـه‬
‫تمام افراد خانواده را با یک محبـت‬
‫و صمیمیت خاص دور سـفره افطـار‬
‫جمع می کند و آنهـا بـا خوشـحالی‬
‫تام و کامل کنار هم گـرد آمـده روزه‬
‫خــویش را افطــارمی نماینــد و ایــن‬
‫اجتماع و این گرد هـم آمـدن و ایـن‬
‫جمع شدن بزرر کنـار سـفره افطـار‬
‫همــه و همــه از برکــت ایــن مــاه بــا‬
‫عظمت است‪.‬‬
‫قرآن کریم می گوید‪ :‬پروردگـارا! مـن‬
‫او را شب هـا بـرای خوابیـدن نگذاشـتم‬
‫پس شـفاعتم را در مـورد او قبـول کـن‪.‬‬
‫اینجاست که شفاعت آنهـا پذیرفتـه مـی‬
‫حدیث شریف متذکره به این موضـوع‬
‫اشاره می کند که اگـر شـخر روزه دار‬
‫در صورتی که از روزه خوب پاسـداری‬
‫بکند و آنچه را که روزه می طلبد انجـام‬
‫دهــد و قــرآن کــریم کــه کتــاب اللــه‬
‫اســت مطــابق بــه آن زنــدگی خــویش را‬
‫تنظیم نماید و آنرا همیشه تـالوت کنـد؛‬
‫اینجاست کـه هـردوی آنهـا در پیشـگاه‬
‫الله متعـال قـرار گرفتـه بـرای روزه دار و‬
‫عاملین به قرآن کریم شفاعت می کنند‪.‬‬
‫روزه سبب دخول به جنت می گردد‬
‫روزه فریضــه ای اســت کــه بــه‬
‫انجام آن وعده دخـول جنـت و‬
‫وارد شــدن بــه بهشــت از دروازه‬
‫مخصوصی به نام ریان از طـرف‬
‫خداونــد ســبحان داده شــده در‬
‫رابطـــه از حضــــرت ســــهل‪‬‬
‫روایت است که می فرماید‪:‬‬
‫س َالن رضه اللهه عنهه‬
‫عينِ النَّ ِب صهل اللهه علیهه و ‪43‬‬
‫ج َّن ه ِة يبابهها‬
‫هاَ إِنَّ ِع ه الَ ي‬
‫سههلم ي‪،‬ه ي‬
‫گناه و معاصی باز میـدارد و در آخـرت‬
‫مــانع دخــول آن بــه دوزخ مــی شــود‪،‬‬
‫قسمی که رسول گرامی‪ ‬می فرماید‪:‬‬
‫«‪»۳‬‬
‫جنَّ ٌة»‬
‫الصیا هم ه‬
‫« ِّ‬
‫ترجمــه‪ :‬روزه ســپر است(ســپری در‬
‫برابر آتش جهنم یا سپری است در برابر‬
‫مرتکب شدن انسان به گناه‪.‬‬
‫حدیث شریف فوق بیان گر این است‬
‫که اگر روزه دار به طریقـه درسـت روزه‬
‫بگیــرد و از اعمــالی کــه ســبب کاســتن‬
‫پاداش روزه می شـود‪ ،‬جلـوگیری کنـد‪،‬‬
‫روزه در مقابل گناه و زشتی ها در دنیا و‬
‫از آتش دوزخ در آخرت برای او سپر و‬
‫مانع واقع می شود‪.‬‬
‫روزه سبب شفاعت درقیامت میگردد‬
‫شود‪.‬‬ ‫روزه طاعــت و عبــادتی اســت کــه در‬
‫روز قیامـت بـرای صـاحبش در حضـور‬
‫خداونــد شــفاعت مــی کنــد و نمــی‬
‫گذارد کـه انسـانی کـه روزه گرفتـه و بـه‬
‫روزه احترام و ارزش قایل شـده و از آن‬
‫بــه خــوبی پاســداری نمــوده در آتــش‬
‫دوزخ سقوط بکند‪ ،‬در رابطه از عبدالله‬
‫بن عمر‪ ‬روایت است‪:‬‬
‫سه يَ‬ ‫ن يعبَ ِد الله ِه بَهنِ يع َمهرن‪ً ،‬ينَّ ير ه‬
‫هاَ‪« :‬‬ ‫سهل يَّم ي‪،‬ه ي‬ ‫صهلَّ اللَّههه يعليیه ِه يو ي‬
‫الصهههیا هم يوالَقهههه َرآنه یشَ ههه يف يعانِ لِلَ يعبَههه ِد‬
‫َ‪ ،‬إِنِّه يم ين َعتههههه‬ ‫الصههیا هم‪ً :‬ي ير ِّ‬
‫عی هقه هَ ِّ‬
‫ال َّ يعا يم يوالشَّ يا يا ِ بِالنَّ ياها ِر عيشي ه ِّف َع ِن‬
‫ِعی ه ِه‪ ،‬يو ی هق ه هَ الَ هق ه َرآنه ‪ :‬يم ين َعتههههه ال َّن ه َ يم‬
‫«‪»۷‬‬
‫بِاللَّیلِ عيشي ِّف َع ِن ِعی ِه عيیشي َّف يعانِ »‬
‫ترجمه‪ :‬از عبد الله بن عمـر‪ ‬روایـت‬
‫اســت کــه مــی گویــد‪ :‬رســول اکــرم‪‬‬
‫فرمود‪ :‬روزه و قرآن برای بنـده شـفاعت‬
‫می کند‪.‬‬
‫ن ي‬ ‫« يع َ‬ ‫روزه مــی گویــد پروردگــارا! مــن او را‬
‫روز ها از خوردن و نوشیدن مانع شدم‪،‬‬
‫پس شفاعتم را در باره او قبول کن‪.‬‬
‫توان آن را چنـین خالصـه و فورمولبنـدى‬
‫نمود‪:‬‬
‫‪ -1‬جلــوگیرى از اخــتالل و مــزمن شــدن‬
‫روده هــا و بــه خصــوص در هنگــام كــه‬
‫تخمیرات معده و روده‪ ،‬مـریض را دچـار‬
‫درد هاى شدید مى سازد‪.‬‬
‫‪ - 2‬جلوگیرى از چاقى كه معموالً ناشـى‬
‫از پر خورى می شود‪.‬‬
‫‪ - 3‬جلوگیرى از فشار خون‪.‬‬
‫‪ -4‬جلوگیرى از امراض شكر و قند‪.‬‬
‫‪ - 5‬تـداوى و معالجـه امـراض چشــم( از‬
‫جملــه ورم هــا‪ ،‬ورم شــبكیه‪ ،‬ورم بافــت‬
‫ملتحمـــه‪ ،‬آب مرواریـــد و آب ســـبز در‬
‫چشم‪.‬‬
‫‪ -1‬جلوگیرى از امراض قلب كـه تـوام بـا‬
‫تورم باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬جلـــوگیرى از التهـــاب هـــاى مـــزمن‬
‫مفاصل‪ ،‬به خصوص كـه تـوام بـا امـراض‬
‫چاقى باشد‪.‬‬
‫‪ - ٨‬تداوى اكثر امراض حاد و مزمن‪.‬‬
‫‪ -2‬تداوى امراض جهاز هاضـمه‪ ،‬كلیـه‪،‬‬
‫كبد( كیسه صفرا)‪.‬‬
‫‪ -10‬معالجـــه و تـــداوى امـــراض ســـوء‬
‫( يع َ‬ ‫هاضــمه‪ ،‬مــرض مخصــوص كبــد( كیســه‬
‫الله ِه ي‬ ‫صفرا) كه موجب زردى می گردد‪.‬‬
‫ِّ‬ ‫فواید اخروی روزه‬
‫روزه دارای انواع و اقسام مختلـف اسـت‬
‫و خداوند بزرر برای تمام آنها پـاداش و‬
‫اجر مستقل داده و از میان همـین روزه هـا‬
‫روزه ماه مبارک رمضـان اسـت کـه بـاالی‬
‫مســلمانان از طــرف خداونــد منــان فــرض‬
‫گردیده صائمین باگرفتن آن فوایـد و اجـر‬
‫را که الله تبارک و تعالی وعده کرده از آن‬
‫خود می سازند و اینـک بـه توضـیح آنهـا‬
‫می پردازم‪.‬‬
‫روزه یعنی سپر مسلمان‬
‫روزه در دنیا انسان مسلمان را از ارتکاب‬
‫انجام داده میان بنـده اش و آتـش دوزخ‬ ‫«‪»۷‬‬
‫يذنَ ِب ِه»‪.‬‬ ‫الصها ِ هم ني‬‫ياَ ليهه ال َّریانه یدَ خ ههل ِمنَهه َّ‬ ‫یق ه‬
‫ترجمه‪ :‬ابو هریره‪ ‬روایت مـی كنـد كـه هفتاد سال فاصله ایجاد می کند‪.‬‬ ‫یههه َ يم الَ ِقیا يمههه ِة يال یهههدَ خ ههل ِمنَههههه ًي ي‬
‫حهههدٌ‬
‫رسول اکرم‪ ‬فرمود‪ :‬كسی كه ماه رمضان را‬ ‫«‪»۱‬‬
‫غيی هره َهم»‬
‫از روی ایمان و برای حصول اجر و پاداش‪ ،‬نتیجه گیری‬ ‫ترجمه‪(( :‬از سهل‪ ‬روایت است كـه‬
‫روزه بگیرد‪ ،‬گناهـان گذشـته اش‪ ،‬آمرزیـده برای هـر عمـل خـوب‪ ،‬پـاداش اجـر و‬ ‫نبی اكـرم‪ ‬فرمـود‪ :‬بهشـت‪ ،‬دروازه ای‬
‫ثواب و برای هر عمـل زشـت‪ ،‬عقـاب و‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫دارد كه بـه آن( ریـان) مـی گوینـد‪ .‬روز‬
‫حدیث شریف فوق الذکر به ما این را بیان عتاب در نظر گرفته شده است‪.‬‬ ‫قیامــت‪ ،‬فقــط روزه داران از آن دروازه‪،‬‬
‫می کند که اگـر انسـان مسـلمانی بـه هـدف بنا ًء ماه مبارک رمضان از جملـه اعمـال‬ ‫وارد بهشــت م ـی شــوند‪ .‬وغیــر از آنهــا‬
‫رضایت پروردگار و به غرض حصول اجر و خوب و عبادتی است کـه در هـر لحظـه‬ ‫كسی دیگر از آن‪ ،‬وارد نمی شود))‪.‬‬
‫پاداش روزه ماه مبارک رمضان را مـی گیـرد آن اجر و پاداش نهفته است و این ماه بـا‬ ‫این سخن گهر بار رسول اکرم‪ ‬این را‬
‫و خداوند غفاربه واسطه این عمـل روزه دار فضیلت و با برکت هـم روح انسـان هـا را‬ ‫می رساند که خداونـد کـریم بـرای روزه‬
‫ســـالم مـــی ســـازد و هـــم بـــرای آنهـــا‬ ‫گناهان گذشته او را می بخشد‪.‬‬ ‫داران ارزش بسیار زیادی قایـل اسـت و‬
‫روزه میان صـایم و آتـش دوزخ فاصـله صــحتمندی بــه ارمغــان مــی آورد و ه ـم‬ ‫به آنها به دیده قدر و احتـرام مـی نگـرد‬
‫زندگی اجتماعی آنها را تنظـیم و هـم در‬ ‫ایجاد می کند‬ ‫وبرای آنهـا وعـده دخـول بـه بهشـت را‬
‫اگر بنده ای از بنـده گـان خـدا بـه مقصـد آخرت آنها را پیش خداوند سـرخ روی‪،‬‬ ‫داده و برای آنها دروازه مخصوص را بـه‬
‫رضامندی پروردگارش یک روز را روزه می سربلند و آبرومند می سازد و الزم اسـت‬ ‫نام ریان مسمی کرده که از آن فقط روزه‬
‫گیرد‪ ،‬الله متعـال بـه مقصـد ارو گـذاری و کــه از هرلحظــۀ آن بهــره بــرده و بــرای‬ ‫داران و صایمین وارد می شـوند و بـرای‬
‫احترام میان بنده اش و آتـش دوزخ فاصـله خویش خوبی ها را کسب کرد‪.‬‬ ‫هی کس اجازه وارد شدن از آن دروازه‬
‫زیـادی ایجـاد مـی کنـد‪ ،‬قسـمی کـه از ابــو مآخذ‪:‬‬ ‫را نمی دهد بنا ًء روزه داران ارزش و قدر‬
‫‪ – 3‬فقه السنة‪ :‬تـألیف سـید سـابق‪ :‬متـرجم‪:‬‬ ‫ســعید خــدری‪ ‬روایــت اســت کــه مــی‬ ‫ایــن نعمــت بــزرر را بداننــد و تــالش‬
‫دکتور محمود ابراهیم‪.‬‬ ‫فرماید‪:‬‬ ‫نمایند که از آنها در مقابـل ایـن احتـرام‬
‫سهعی ند الخههدَ ر يرضه اللَّهه ‪ -2‬صحیح بخاری‪ :‬شماره حدیث‪٨. :‬‬ ‫ن ًيبه ي‬ ‫و يعه َ‬ ‫خداونــدی ناسپاســی و قــدر نشناســی‬
‫ن عبَه ند ‪ –3‬صحیح بخاری‪ :‬شماره حدیث‪1٨24. :‬‬ ‫‪،‬اَ رس هَ اللَّه‪ « :‬يما ِمه َ‬ ‫عنهه ‪،‬اَ‪ :‬ي‬ ‫پدیدار نشود‪.‬‬
‫یص هم ی ما ع سبِیلِ اللَّه إِالَّ باعيهدي اللَّهه ‪ -4‬شعب االیمان‪1٨32. :‬‬ ‫ه‬ ‫روزه سبب مغفرت گناهان‬
‫ن ‪ -5‬صحیح بخاری‪ :‬شماره حدیث‪1٨21. :‬‬ ‫ِبههْلك الی ه ِم وج ياهههه يعههن النَّهها ِر سههبعی ي‬ ‫روزه گرفتن با ایمـان و اخـالص سـبب‬
‫‪ -1‬صحیح بخاری‪ :‬شماره حدیث‪3٨. :‬‬ ‫«‪»۶‬‬
‫خرِیفا»‬ ‫مغفرت عفو و بخشش گناهان می شود‪،‬‬
‫ترجمــه‪( :‬از ابــو ســعید خــدری‪ ‬روایــت ‪ -3‬صحیح بخاری‪ :‬شماره حدیث‪.2٨40 :‬‬ ‫اگر انسـان مرتکـب گنـاه مـی شـود و بـا‬
‫است که‪ :‬رسول اکرم‪ ‬فرمود‪ :‬نیسـت هـی‬ ‫آمــدن رمضــان مبــارک روزه مــی‬
‫بندۀ کـه روزه میگـرد یـک روز بـرای خـدا‬ ‫گیرد و از الله منان طلب آمرزش و‬
‫سبب آن او را به قدر هفتاد ساله را از دوزخ‬ ‫بخشش مـی خواهـد‪ ،‬اللـه متعـال‬
‫دور می دارد)‪.‬‬ ‫گناهان گذشته او را می بخشد‪ ،‬در‬
‫حدیث شریف فـوق بیـان گـر حـالتی روزه‬ ‫رابطــه از حضــرت ابــی هریــره‪‬‬
‫داری است که یک روز را به خـاطر جلـب‬ ‫روایت است که مـی فرمایـد‪ :‬عيهنَ‬
‫رضـــایت‪ ،‬خوشـــنودی پروردگـــارش روزه‬ ‫يً ِب هه يری ير ية رضه اللهه عنهه ‪ ،‬ي‬
‫يهاَ‪:‬‬
‫میگــرد‪ ،‬مــی خواهــد کــه بــا ایــن عملکــرد‬ ‫سه هَ اللَّه ِه صهل اللهه علیهه‬ ‫ياَ ير ه‬‫‪ ،‬ي‬
‫خــویش اللــه متعــال را راضــی ســازد و اللــه‬ ‫ن ِإی يمانها يو‬ ‫صا يم ير يمضي ها ي‬ ‫وسلم‪ « :‬يمنَ ي‬
‫‪44‬‬
‫متعــال در مقابــل عمــل نیــک کــه بنــده اش‬ ‫سههابا هغ ِف ه ير ليهههه يمهها تي يق ه َّد يم ِمههنَ‬‫ح ِت ي‬‫ا َ‬
‫ده مخې ته ایښي وي او د منع کولو هم‬ ‫ځمکې خاوند يې لـه منځـه وړي‪ ،‬پـه دې‬ ‫وسه ي همهه‬ ‫وصلي ي ا ه الل ِه ي‬ ‫الحمده لِلَّ ِه و كي يف ‪ ،‬ي‬
‫څوک نه وي‪ ،‬خو انسان د رب العلمین‬ ‫توګه اصلي نباتاتو ته د ښه حاصالتو زمینـه‬ ‫ح َّم ند و يعليه‬
‫المص ي يف ‪ ،‬ني ِب ِّي ينا هم ي‬
‫َ‬ ‫عل يع َب ِد ِه‬
‫لپاره د عبادت احساس‪ ،‬د هغه اطاعت‬ ‫برابريږي او په پایله کې د نباتاتو حاصالت‬ ‫سهل يَّم تسهليما‬ ‫ح ِب ِه ًي َههلِ الَه ي يع ‪ ،‬و ي‬ ‫صه َ‬ ‫آلِ ِه و ي‬
‫او رضا لپاره تر لمر لویدو پـورې لـوږه‬ ‫نسبتا ً لوړيږي؛ نو په ټول کـال کـې د يـوې‬ ‫كثيرا‪َّ ً .‬ما بع هد‪:‬‬
‫او تنده په ځـان منـي‪ .‬دا ځکـه چـې د‬ ‫میاشــتې بــې ســاري او بــې مثالــه روژه د‬ ‫د عباداتو هدف چې رب تعالی يې خپلو‬
‫هغه په زړه‪ ،‬سترګو او فکر باندې د الله‬ ‫غفلت‪ ،‬نفاق‪ ،‬غـرور او تکبـر هغـه روحـي‬ ‫بنده ګانو ته د ترسره کولو امر کوي‪ ،‬يوازې‬
‫تعالی واکمني دومـره قـوي ده‪ ،‬چـې د‬ ‫ناروغۍ(ګناهونــه) لــه منځــه وړي چــې د‬ ‫او يوازې د يو څو ځانګړو حرکتونو ترسـره‬
‫لمر له لویدو يـوه شـیبه مخکـې د څـه‬ ‫انسان په روح کـې پیـدا کیـږي‪ ،‬روژه روح‬ ‫کولو هدف او مرام نـه دی‪ ،‬بلکـې پـه دې‬
‫خوړلو او څښلو د قادر مطلـق نافرمـاني‬ ‫ته قوت ورکوي او د نیکو اخالقو او اعمالو‬ ‫ټولو کې د انسان د بـدن او روح د اصـالح‬
‫ګڼي‪ .‬په خوښـۍ‪ ،‬خوشـحالۍ او پـاک‬ ‫په ترسـره کولـو کـې د هغـوی د خوښـۍ د‬ ‫او روزنې مفهوم پروت دی‪ ،‬په دې سـره د‬
‫احساس سره نیکمرغې شیبې ته انتظـار‬ ‫زیاتوالی سبب ګرځي‪.‬‬ ‫کائناتو خالق غواړي چې انسان د مراتبو په‬
‫باسي‪ ،‬کله چې په روژه ماتي کې د الله‬ ‫په روژه کې له ریاکاري څخه نفي‬ ‫لحا سره دباطني او لاهري بڼې د روزلـو‬
‫تعالی له حقیقي نعمتونو څخه د خونـد‬ ‫لمونځ‪ ،‬زکات‪ ،‬حج او نور عبادات خپـل‬ ‫له الرې لوړ مقام ته ورسوي‪ ،‬همـدا المـل‬
‫په اخیستلو سره د شکر کلمه ووايـي دا‬ ‫لاهري وجود لري‪ .‬د هغو په ادا کولو سـره‬ ‫دی چې رب الیزال د خپل تخلیقي قدرت‬
‫هغـــه روح دی چـــې د روژې اصـــلي‬ ‫ځینــې وخــت پــه انســان کــې د ریاکــارۍ‬ ‫دغه فلسفه د عبادت د نظام په بڼه يو داسي‬
‫موخه ده او همدغه موخه د هر مسلمان‬ ‫احساس پیـدا کیـږي او اخـالص لـه منځـه‬ ‫روزنیز نظام انسان ته ورکـړی دی چـې بـل‬
‫ځي چې هغه د عبادت موخه ده‪ .‬خو روژه‬
‫لپاره مطلوبه ده چې په دې دنیا کـې لـه‬ ‫هي مخلوق ته نه دی ورکړل شـوی‪ .‬روژه‬
‫راتلو سره سـم لـه ګنـاهونو څخـه روژه‬‫بیـــا هغـــه عبـــادت دی چـــې د ریاکـــارۍ‬ ‫د عبادت د الهي نظام يو له مهمو عناصـرو‬
‫ونیسي تر څو د ژوند د سفر په پای کې‬ ‫مخنیــوی کــوي‪ ،‬دا ځکــه چــې روژه پــه‬ ‫څخه ده‪ .‬د روژې ځيني معنوي او ټولنیزې‬
‫يې افطـار د رب تعـالی پـه لیـدو سـره‬‫لاهري توګه وجود یا مجسم حرکات نلري‬ ‫اغیـزې ستاســو حضــور تـه وړانــدي کــوم‪،‬‬
‫وي‪.‬‬‫او روژه دار لپاره کومه الره نشته چې وښيي‬ ‫ترڅو لوستونکي د روژې په مبارکه میاشت‬
‫دی روژه لرونکی دی؛ نو دا د اخـالص او د روژې نيولوسره د ښواخالقو وده‬ ‫کــې د فکــر او عمــل لــه الرې د روژې د‬
‫عبادت خبره ده چـې روژه دار او د هغـه د روژه د الله سبحانه و تعالی لـه‬ ‫لاهري او باطني آدابو په ترسره کولو سـره‬
‫خــالق تــر مــنځ ده‪ ،‬بــل څــوک نــه پــرې لوري د ځان د پـاکوالي او تقـوا‬ ‫د روژې له حقیقي نعمتونـو څخـه بـرخمن‬
‫عمل بلل شوی دی‪ .‬حقیقـت دا‬ ‫پوهيږي‪.‬‬ ‫شي‪.‬‬
‫دی چــې کــه څــوک پــه يــوه‬ ‫احساس‬ ‫حاکميت‬ ‫او‬ ‫بندګۍ‬ ‫د‬ ‫تعالی‬ ‫د الله‬ ‫د روژې روحاني حکمت او اثر‬
‫د الله تعالی له لوري خپلو بنـده ګـانو تـه میاشــت کې د لاهري او باطني‬ ‫کله چې د ځمکې خاوند په کرونده کـې‬
‫هر ډول نعمتونه ورکول کیږي او کـوم ډول آدابــــو سـره روژه ونیسي؛ نو د‬ ‫تخــم وکــري؛ نــو څــه وخــت وروســته لــه‬
‫چې وغواړي د الله تعالی له نعمتونو څخـه‬ ‫خـــاورې څخـــه نـــرم او نـــازکې ټـــوټې را‬
‫هغې په برکت سره زهد او تقـوا‪45 ،‬‬
‫په هر ځای او هر وخت کې تـرې اسـتفاده اخـــالق‪ ،‬اســـتقامت‪ ،‬صـــبر او‬ ‫څرګنديږي‪ .‬په عین وخت کې ځيني زیـان‬
‫کـولی شــي‪ ،‬خـو روژه داســې عبــادت دی داســې نــور صــفات پیــداکیږي‪،‬‬ ‫رسونکي بوټي په خاوره کې وده کوي او د‬
‫چې هر ډول نعمتونه‪ ،‬څښاک او خوراک د چې انسان ټول کال له ګمراهـۍ‬ ‫اصــلي نبــاتو د ودې مخــه نیســي؛ نــو د‬
 ‫بښنې ذريعه ګرځولې ده‪.‬‬
‫رسول اکرم‪ ‬فرمايي‪:‬‬
‫ٍصههههليٍلَهههه ٍ َع َه ْيه ه أ ٍ‬
‫هدٍَ َُاهههوٍَلَهلههه أ َ‬ ‫ٍ(ٍ َق ه َ‬
‫ٍصهههد َلٍ َُ َمضَ ههدَْ ٍِأز َمد ُهههد َوٍ‬
‫اهههل ٍَ‪َ ٍ«ٍ:‬مههه ْ َ‬ ‫َو َ‬
‫«‪»٣‬‬
‫أ‬ ‫َ‬ ‫أ‬ ‫َ‬ ‫أ‬
‫سدبُد ٍغف َاَ ٍ َمدتَقَسل َلٍم ْ ٍذ ْ أٌ )‪.‬‬
‫حَّ َ‬ ‫ل ْ‬
‫ژباړه‪ :‬څوک چې د رمضـان د مياشـتې‬
‫روژه د ايمان په تقاضـا او د ثـواب لپـاره‬
‫ونيسي نو د هغه وړاندیني ګناهونـه بښـل‬
‫کيږي‪.‬‬
‫قدٍَصهيٍلَه ٍعهي ٍواه ‪َ ٍ:‬وٍ َم ْ ٍقَد َلٍ‬
‫سهههههههدبُدٍغ أف َاََههههه ه ٍ‬
‫ح أَّ َ‬
‫َُ َمضَ ه ه ههدَْ ٍِأز َمد ُه هههههد َوٍل ْ‬
‫«‪»1‬‬
‫َمدتَقَسل َلٍ أم ْ ٍ َذ ْ أٌ أ ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬څوک چې د رمضان په مياشـت‬
‫کې دشپی قيام وکړي (د تـراويح لمـونځ‬
‫او نفلونه) د ايمان پـه تقاضـا او د ثـواب‬
‫لپاره‪ ،‬نو د هغه وړانـدیني ګناهونـه بښـل‬
‫کيږي‪.‬‬
‫دا مبارکه میاشـت د مسـلمانانو لپـاره د‬
‫مغفرت یو ښه فرصت برابـروي‪ ،‬دا چـې‬
‫انسان ډېر عاجز او ناتوانه دی‪ ،‬نو ضرور‬
‫لـه انســان څخــه پـه یولســو میاشــتو کــې‬
‫ګناهونه کیږي او د کـال دا یـوه میاشـت‬
‫چې په رمضان سره یاديږي‪ ،‬اللـه تعـالی‬
‫پر خپلو بنـدګانو لـوی فضـل کـړی او دا‬
‫میاشت یي ورته ډالۍ کړې‪.‬‬
‫روژه چـــې د رحمـــت‪ ،‬مغفـــرت او د‬
‫جهنم لـه شـدید اور څخـه د خالصـون‬
‫میاشت ده‪ ،‬په دې میاشـت کـې اللـه‬
‫خپلــو بنــده ګــانو تــه د روزنــې زمینــه‬
‫برابروي‪ .‬انسان په دې میاشت کې لوږه‪،‬‬
‫تنده او صبر تجربه کوي!‬
‫کله چې انسان وږی شي‪ ،‬نـو فکـر تـه‬
‫یې راځي چـې زه څـه خـورم‪ ،‬دا د رب‬
‫تعالی له لوري پـر مـا لـوی نعمتونـه دي‬
‫چې ماته راکول کېدل او ما یې شـکر نـه‬
‫دی ادا کــړی‪ ،‬بلــه خبــره د لــوږې ســره‬
‫انســان تــه دا فکــر ورکــوي چــې نــورو‬
‫وختونو کې انسـان پـه مـړه خیټـه ډوډۍ‬
‫خوړله‪ ،‬خو ګاونډ کې یې داسې کـورنۍ‬
‫وې چې هغوی د خوړلو لپاره هې نلرل؛‬
‫نــو مســلمانان پــه دې میاشــت کــې د‬
‫سـخاوت زده کـړه کــوي‪ ،‬نـو ځکــه دې‬
‫میاشت ته د سخاوت او صـدقو میاشـت‬
‫هم ویل کیږي‪.‬‬
‫انسانانو ته د بې وزله خلکو سره مرسته‬
‫عبـادت‪ ،‬فضــیلت‪ ،‬رحمـت‪ ،‬خواخــوږۍ‪،‬‬ ‫څخه ساتي او په مستقیم ډول يـې نیکـې‬
‫امــداد او د پــاک خــدای د پیرزوینــې‬ ‫او نیغـې الرې تـه ســوق کـوي‪ ،‬ترڅــو د‬
‫میاشــت ده‪ .‬د دې ترڅنــ روژه ځینــې‬ ‫روژې بله میاشت راورسـیږي او پـه هغـه‬
‫نورې ځانگړتیاوې هم له ځانه سـره لـري‪،‬‬ ‫کې بیا د يوې میاشتې لپاره روزنه ترالسـه‬
‫أ‬
‫یعنې د ورځې په اوږدو کـې پـر خـوراک‪،‬‬ ‫کړي او د خدای د رحمت په سیوري‬
‫څښــاک او جمــاع ســربیره بایــد نــامحرمو‬ ‫کې نوي کال ته قدم ووهي‪.‬‬
‫ښځو ته ونه گورو‪ ،‬لـه حرامـو څخـه ځـان‬ ‫د روژې فرضیت او اهمیت‬
‫وژغورو‪ ،‬د ناوړه کارونو په لور قدم اوچت‬ ‫د اســالم پــه مبــارک دیــن کــې روژه‬
‫نه کړو‪ ،‬ناروا خبروته غوږ ونه نیسو‪ ،‬درواغ‬ ‫ځانګړی فضیلت او اهمیت لـري‪ .‬د دې‬
‫ونه وایو او د نورو له غیبت څخه هم بایـد‬ ‫میاشتې روژې پر هر مسلمان‪ ،‬عاقـل‪ ،‬نـر‬
‫پرهیز وکړو‪ .‬ترهغو چی رب العلمین مـو د‬ ‫او ښځه باندې په ټول كال كـې يـو ځـل‬
‫ریښتینو روژه لرونکو په قطار کـې حسـاب‬ ‫یوه میاشت فرض دي‪ ،‬لکـه څنګـه چـې‬
‫او زمونږ ټولې دعاگانې په خپل دربار کـې‬ ‫رب تعالی فرمایي‪:‬‬
‫مستجاب کړي‪ .‬د روژې مبارکه مياشت لـه‬ ‫ﭽﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ‬
‫فيض او بركته ډكه مياشت ده‪ ،‬الله تعالی په‬
‫البقرة‪4٨٣ :‬‬
‫ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮﭼ‬
‫دغه مياشت کې د ليلة القدر شپه ګرځولې‬ ‫ژباړه‪( :‬ای مؤمنانو! پـر تاسـې( داسـې)‬
‫ده‪ ،‬چې فرمايي‪:‬‬ ‫روژه فــرض کړشــوې ده‪ ،‬لکــه پــر هغــو‬
‫ﭽ ﭑﭒ ﭓ ﭔﭕﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ‬ ‫کسانو چې فـرض کـړ شـوې وه چـې تـر‬
‫ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣﭤ‬ ‫تاسې پخوا وو‪.‬‬
‫الله تعالی پـه دغـه مياشـت کـې قـرآن ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ‬
‫القدر‪٥ – 4 :‬‬
‫ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲﭼ‬ ‫نازل کړی‪ ،‬لکه فرمايي‪:‬‬
‫ژباړه‪ :‬موږ په لیلة القـدر کـې قـرآن نـازل‬ ‫ﭽﮘ ﮙﮚﮛ ﮜﮝ‬
‫کړی دی‪ .‬ته څه پوه شوې چې لیلة القـدر‬ ‫ﮞﮟ ﮠﮡﮢ‬
‫څه ده‪ .‬لیلة القدر شپه تر زرو میاشـتو ښـه‬
‫البقرة‪4٨٥ :‬‬
‫ﮣﭼ‬
‫ژباړه‪( :‬د روژې مياشت هغه (مياشـت) ده‪ .‬په دغه شپه کې له هر شي نه امان دی‪،‬‬
‫ده چې قرآن په کې نازل شوی دی‪ ،‬چې دغه شپه د سپېدو تر راختلو پورې ده‪.‬‬
‫د دغې شپې په فضيلت کې پوره سـورت‬ ‫د خلکو د پاره هدايت دی او د هـدايت‬
‫لپاره روښانه داليل او د(حق او باطل) تر نازل شوی دی او د دې شـپې پـه فضـيلت‬
‫کــې زيــات احاديــث روايــت شــوي دي‪:‬‬ ‫منځ بېلوونکی دی‪.‬‬
‫روژه د اسالم له پنځو ارکانو څخـه یـو رسول اکرم‪ ‬فرمايي‪:‬‬
‫ٍُلَهلهه ٍ‬ ‫رکن بلـل کیـږي‪( .‬عه أ ٍل ْبه ٍع َمه َا ٍ َُ أ‬
‫َه َ ٍ ( ََتَههد ْ ٍ َُ َمضَ ههدٍْشَ ه َْ رام ٌَد ََُر ٍ َ ه َا َ‬
‫ٍصيَد َم ٍت ْفََّحٍ أي أ ٍََبْ َولبٍ‬ ‫ٍصههليٍ‬ ‫هدٍَ َُاههوٍَلَهله أ َ‬
‫ج لل ٍ َعهَيْك ْ أ‬ ‫َع ل َو َ‬ ‫لَ لهه ٍ َعهْه ٍ َقههدٍََ‪َ ٍ:‬قه َ‬
‫حهي أ ٍ ٍَوٍ‬ ‫َ أ‬ ‫َ‬ ‫أاههه ٍ َلٍ َعهَ ههيٍ‬
‫غهَقٍ أي أ ٍَبْه َولبٍلَْ َ‬ ‫أ‬ ‫اه ههل ٍٍَب أهه ه َ ٍلْ ْ‬
‫لَس َمدا ٍ ٍَوٍت ْ‬ ‫لٍ‬ ‫لَهههه ٍ َعهَيْه ه أ ٍ َو َ‬
‫خ ْمسٍ‪ٍ:‬شَ ه ََد ََ أََِ ْْ ٍََِأََه َ ٍِأ لَلَهله ٍ‬
‫هلٍ أيهه ه أ ٍ َم َاََِلَ‪،‬ل هه هيَد أ ي أ ٍَأهلهه ه أ ٍ أيهههه ٍأ‬‫غه ه ه‬‫ت َ‬ ‫َ‬
‫«‪»2‬‬ ‫ح لمه ه هسُلٍ َُاهه ههوٍَلَهله ه ه أ ٍ َوٍ‬
‫ْفٍشَ َْاٍ)‪.‬‬ ‫خ ْي را أم ْ ٍَََ أ‬‫ََ ْيهَ رة َ‬ ‫َ‬
‫َوٍَ لٍْم َ‬
‫ژباړه‪ :‬پر تاسې د رمضان مبارکـه مياشـت‬ ‫أ‬ ‫أ‬ ‫أ‬ ‫أ‬
‫ٍلَة ه ه َِ ٍ َوٍِزََّدالَ ل َه ههدِ ٍ‬ ‫هدل ل‬ ‫ِأ َق هه أ‬
‫راغله چې الله تعـالی د دغـه مياشـتې روژه‬
‫«‪»4‬‬
‫ْ)‪.‬‬
‫ٍص ْو ألٍ َُ َمضَ د ٍَ‬‫ج ٍ َو َ‬ ‫ح ِّ‬‫َولَ َ‬
‫ژباړه‪ :‬اسـالم پـر پنځـو بنسـټونو پر تاسې فرض کـړې ده‪ ،‬پـه دغـه مياشـت‬
‫کــې د جن ـت دروازې پرانيســتل کيــږي‪ ،‬د‬ ‫درول شـــوی‪ ،‬د اللـــه پـــاک پـــر‬
‫دوزخ دروازې بنديږي‪ ،‬په دې مياشت کې‬ ‫يووالي او د محمد‪ ‬پـر رسـالت‬
‫شيطانان تړل کيـږي‪ ،‬پـه دې مياشـت کـې‬ ‫ګواهي ورکول‪ ،‬د لمانځـه ترسـره‬
‫الله لره يوه غـوره شـپه ده چـې پـه دې‬ ‫‪ 41‬کول‪ ،‬د زکوة ورکول‪ ،‬که وس و؛‬
‫شپه کې عبادت کول له زرو مياشـتو غـوره‬ ‫نو د بیت الله شریفي حج کول او‬
‫دي‪ .‬الله تعالی د دغه مياشتې روژه نيول او‬ ‫د رمضــــان روژه نیــــول دې‪ .‬دا‬
‫په هغه کې قيام کول د بندګانو د ګناهونو د‬ ‫مباركه مياشت په حقیقـت کـې د‬
 ‫اجــر او ثــواب ورکــوم‪ .‬حــديث شــريف‬ ‫حديث شريف كې راغلي دي‪:‬‬ ‫ورښايي چې د مساکینو او بېوزلو خلکو‬
‫څخه موږ ته دا جوته شوه چـې د روژې‬ ‫‪ٍ:‬‬ ‫َ‬
‫َهدَ‬ ‫ق‬ ‫ٍ‬ ‫ٍصهليٍلَه ٍ َعهَ ْي أ ٍ َ َ َ‬
‫ل‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫( َع أ ٍلَ له أٌ ِّ َ‬ ‫سره مرسته وکړي‪ ،‬کلـه چـې انسـان پـه‬
‫« َمه ه ْ ٍََه ه ْ ٍزَه ه َس ٍْ َقه ه ْو ٍََلَه ه ه وُأٍ َولَ َ َمهه َهلٍ أبههه أ ٍ مباركــه مياشــت ډيــر دعظمــت اوبركــت‬ ‫روژه کې د لوږې سختي ووینـي؛ نـو د‬
‫جهه ه رةٍََ ٍْْزَههههسَ ٍَ مياشت ده‪.‬‬ ‫حد َ‬ ‫سٍَأهلهه ه أ ٍ َ‬ ‫ههل ٍ َهَهه هيْ َ‬ ‫َ َْهه َ‬ ‫َولَ َ‬ ‫یوه بېوزله د لـوږې احسـاس بـه ورسـره‬
‫په يو بـل حـديث شـريف كـې راغلـي‬ ‫«‪»٥‬‬
‫َ َ د َم ٍ ٍَوٍشَ َالبَ ٍ)‪.‬‬ ‫پیدا شي‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬رسول اکـرم‪ ‬فرمـايلي دي چـاچې چې د جنت پـه دروازو كـې يـوه دروازه‬ ‫لکه څنګه چـې مـونږ پورتـه حـدیث‬
‫(په روژه کـې) دروغ ویـل‪ ،‬پـه هغـه عمـل ده چې د هغې نوم“ الرران” دی‪ ،‬په دې‬ ‫ذکرکــړ دا د مغفرتونــو میاشــت هــم ده‪،‬‬
‫کــول او د جهــل صــفات پرینښــودل‪ ،‬اللــه دروازې به د قيامت په ورځ یـوازې روژه‬ ‫انسان چې کله پیدا شوی؛ نو له ګناهونو‬
‫تعالی د هغه خوراک او څښاک پريښـودلو داران داخليــږي‪َ ( :‬وٍ َمه ٍٍْ َههدٍٍَْ أمه ٍٍََْ ْهههلأٍٍ‬ ‫او بې الریو سره الس او ګریوان دی لـه‬
‫«‪»٨‬‬
‫دلٍَ أع ٍٍَ أم ٍٍْبَدبأٍٍلَ لازلدْأٍ)‪.‬‬
‫لَةيَ أٍ‬
‫ِّ‬ ‫ته اړتیا نه لري‪ ،‬همدا راز په يو بل حـديث‬ ‫همدې امله الله تعالی خپلو بنده ګانو ته‬
‫ژباړه‪ :‬او که څـوک روژه دارانـو څخـه‬ ‫شريف كې راغلي‪:‬‬ ‫د روژې د میاشتې فرصت ورکړی‪ ،‬چې‬
‫لاََّطَد ٍٍَ أمههْك ٍٍ وي؛ نــو د ریــان لــه دروازې څخــه بــه‬ ‫دب ٍ َم أٍٍ ْ‬ ‫( زَدٍ َم ْ ‪ٍَ َ،‬اٍلَ‪،‬لٍ ٌَ أ‬ ‫د خپلو ګناهونو مغفرت او د دوي نیک‬
‫ةه ه أا ٍ َوٍ دعوت شي‪.‬‬ ‫َ‬
‫‪َ ٍ ،‬إأ ل ه ٍٍَ َغ ه ه ٍٍَأهٌَْ َ‬ ‫لٌََْ ههد َا ٍٍَِ َهْيَََّ ه َ لو ْ‬ ‫عملونه دوه چنده حسابیږي‪.‬‬
‫بــی لــه شــکه چــې روژه د برکتونــو او‬ ‫ٍ‬ ‫أ‬
‫ٍ‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫َ‬ ‫ه‬
‫ْ َ ْ‬ ‫َ‬ ‫ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫أ‬
‫ط‬ ‫َّ‬
‫َ‬ ‫ه‬‫س‬ ‫ز‬‫ٍ‬
‫ْ َ ْ‬ ‫ٍ‬ ‫َه‬ ‫َ‬ ‫ٍ‬ ‫ٍ‬‫ْ‬ ‫ه‬‫م‬‫‪َ ٍَ ،‬‬
‫ٍ‬ ‫و‬ ‫ة ٍٍَأهْ َف ْا أ‬ ‫ح َ‬ ‫ََ ْ‬ ‫پــه دې میاشــت كــې اللــه تعــالی ډېــر‬
‫ا)‪.‬‬ ‫جد رٍ‬ ‫أدَة ْو أل ٍ َإأ ل ٍٍََ ٍٍوأٍ َ‬ ‫ب ل‬ ‫فضــیلتونه او حكمتونــه نغښــتي دي‪ ،‬د‬
‫«‪»6‬‬
‫رحمتونــو میاشــت ده‪ ،‬د اللــه تعــالی د‬
‫ژباړه‪ :‬اې د ځوانانو ټولیـه! پـه تاسـو کـې رحمــت ســیوری هــره شــیبه پــر خپلــو‬ ‫روژې معنا او مفهوم څه دی؟ په ټولنيزه‬
‫چې د چا بدني روغتیا او د نکاح توان پوره مخلوقاتو او په ځـانګړې توګـه پـر بنـده‬ ‫توگه يې څه گټې متصـوري دي؟ او پـه‬
‫وي هغوی د واده وکړي‪ ،‬ځکه واده انسـان ګــانو پــروت وي‪ .‬خــو د روژې فضــیلت‬ ‫دې مباركه مياشت كې څه درس پروت‬
‫دې تـــه برابـــروي چـــې ســـترګي النـــدي دومره بې ساری دی‪ ،‬چـې شـپه او ورځ‬ ‫دی؛ نو د دغو پوښـتنو مطـرح كولـو او‬
‫(محفــولې) ولــري او خپــل ځــان لــه زنــا يــې د رحمتونــو بارانونــه وي‪ ،‬پـــه دې‬ ‫په دې اړه پوره او مكمل معلومات ډېـر‬
‫وژغوري‪ ،‬او څوک چې د واده وس (توان) ساعتونو کې د نفلونو ثواب د فرائضو پـه‬ ‫ژور دقت او وخت ته اړتيا لـري‪ .‬كـه دا‬
‫نلري هغه دې روژه ونیسي‪ ،‬ځکه په روژې څيــر او د فرائضــو ثــواب اویــا چنــده‬ ‫مباركه مياشت له فردي يـا وگړنيـز پلـوه‬
‫زیاتیږي‪.‬‬ ‫سره شهوت کمیږي‪.‬‬ ‫وگورو؛ نو ډاکټران يا طـب پوهـان هـم‬
‫نو د الله تعالی د رضا او خوشحالۍ پـه‬ ‫نو د رسول الله مبارک د دغې مبـاركې او‬ ‫په دې سال شـوي‪ ،‬چـې د هـر انسـان د‬
‫زرينې وينا څخه دا معلومه شـوه چـي روژه خاطر باید له خپلو دنیـاوي چـارو څخـه‬ ‫هاضمې جهاز په ټول كال كـې يـو څـه‬
‫د هر ډول نفسي خواهشـاتو د كنټـرول يـوه ځانونه خالص کړو او د روژې په مبارکه‬ ‫دمې ته اړتيا لري‪،‬كه مونږ لوږه يـا تنـده‬
‫لويــه وســيله ده‪ ،‬کــوم ځوانــان چــې د واده میاشت کې د پاک رب حضور ته د يـوه‬ ‫پــه هــر ډول ســره انســان تــه تعريــف‬
‫وس نلري هغـوی بایـد روژه ونیسـي‪ ،‬لکـه فقیر په څير حاضر شـو تـر څـو د ډیـرو‬ ‫كړو‪،‬خو تر هغې پورې‪ ،‬چې انسان دغه‬
‫پورتــه چــې حــدیث کــې دا خبــره واضــحه ثوابونو مستحق وګرځو‪.‬‬ ‫لــوږه او تنــده عم ـالً ليــدلې نــه وي‪ ،‬د‬
‫شوه‪ ،‬دا ځکه چې روژه یـو ډول عـالو ده‬ ‫لوږې او تندې مفهوم په اساسي توگه نه‬
‫مأخذونه‪:‬‬ ‫او د روژې پــه برکــت ســره پــه انســان کــې‬ ‫شـــي درك كـــوالى‪ .‬د روژې مبـــاركې‬
‫‪ -4‬صحيح البخاري ‪.)44 / 4( -‬‬ ‫شهوانیت طبعا ً کمیـږي‪ ،‬کلـه چـې د انسـان‬ ‫ټولنيز مفهوم او معنا په دې كې پرته ده‪،‬‬
‫‪ -2‬سنن النسا َ ‪.)42٦ / 1( -‬‬ ‫شهواني صفت مړاوی کیږي د عباداتو سـره‬ ‫چې مالدار او شتمن خل د ناچـارو او‬
‫‪ -٣‬صحيح البخاري ‪.)46 / 4( -‬‬ ‫يې اړیکه ټينګيږي‪ ،‬کله چې انسان عبادات‬ ‫بيوزلـو لـه حــال او سـتونزو څخـه خبــر‬
‫‪ ( -1‬معجم ابن األعرابَ‪.)٦6٦ / ٣( -‬‬ ‫ډير کړي د شیطان لـه وسوسـو څخـه ځـان‬ ‫شـي‪ .‬پـه داســې حـال كــې‪ ،‬چـې دغــو‬
‫‪ ( -٥‬صحيح البخاري ‪.)4١ / ٨‬‬ ‫ژغورلی شي‪ ،‬په دې صورت کې پـه انسـان‬ ‫مالدارو او شتمنو خلكو تل په مړه گېډه‬
‫‪ ( -6‬صحيح مسلم‪.)494٨ / 2 ( -‬‬ ‫کــې روحانیــت او روحــي پــاکوالی زیــات‬ ‫خوړلې او څه ته يې چې اشتها راغلـې‬
‫‪ -١‬السههههنن الِبههههرى للبياقههههَ‪ .‬ط‬ ‫په سمدستي توگه ورته تيار شـوي دي‪.‬‬
‫شــي‪ ،‬پــه زړه کــې يــې ويــره او تقــوا ځــای‬
‫المعارف بالاند ‪.)2١٣ /1 ( -‬‬ ‫د روژې معنا او مفهوم دا نه دی چې له‬
‫ونیسي‪ ،‬په يو حديث قدسي کـې راغلـي‪( :‬‬
‫‪ ( -٨‬صحيح البخاري ‪.)2٥ / ٣( -‬‬ ‫خوراک‪ ،‬څښاک او جماع څخه پرهیز؛‬
‫سه هَ اللَّه ِه صهل‬ ‫يهاَ ير ه‬ ‫ن ًي ِب هه يررَ ير ية ‪ ،‬ي‬
‫ياَ ‪ ،‬ي‬ ‫يع َ‬
‫الص َ هم لِه ‪ ،‬يو‬
‫َّ‬ ‫‪:‬‬ ‫َّهه‬ ‫ل‬‫ال‬ ‫ه‬
‫َ‬ ‫ه‬
‫ق‬ ‫ر‬
‫ي‬ ‫(‬ ‫‪:‬‬ ‫وسلم‬ ‫عليه‬ ‫الله‬ ‫نورچې څه كوې هغه كوه‪ ،‬روژه يوازي‬
‫«‪»١‬‬
‫جوِى ِب ِه)‪.‬‬‫ًينيا ًي َ‬ ‫د دې دریو شیانو په ترسره کولو سره نه‬
‫‪44‬‬ ‫ژباړه‪ :‬له ابـوهریرة رضـی اللـه عنـه څخـه‬ ‫تكميليږي‪ .‬بلکې روژه د نفس په تزكيه‬
‫روایت دی چې رسول الله صلی اللـه علیـه‬ ‫او د بدن د ټولو غړو په پـوره او مکمـل‬
‫وسلم وفرمایل‪ :‬روژه زما لپـاره ده او زه يـې‬ ‫ډول کنټرول سره وي ځكه چـې پـه يـو‬
 ‫تـا در تحمـل ایــن امانـت بــزرر و ادای‬ ‫َ ه ٍَلَقها ٍْبههدَحقٍ‬
‫مــنجالب گمراهــی بــت پرســتی بــه ســاحل‬ ‫لَحمهسٍَهه ٍلَه‬
‫مسوولیت سترر‪ ،‬او را در همـه اوضـاع‬ ‫روشنایی‪ ،‬و یکتا پرستی هدایت گردید و به‬ ‫ههههه ٍشهههههَاٍُمض ه ههدْ ٍشه ههَاٍلَاحم ه ههةٍ‬
‫و احــوال یــاری رســاند‪ .‬چنانکــه مــی‬ ‫ولَمغفههاِ وٍعَّههقٍمه ٍلَهههدُ ٍولَةه ٍِ‬
‫ســعادت جاویــدانی نایــل آمــد‪ :‬چنانچــه‬
‫فرماید‪:‬‬ ‫ولَسههههههههه لٍعهه ه ه ههيٍَ ضه ه ه ههلٍل ٌيه ه ه ههداٍ‬
‫خداوند متعـال در کـالم خـود مـی فرمایـد‪:‬‬
‫ﭽﭯﭰﭱ ﭲ ﭳ ﭴ‬ ‫ولَمااهي ٍایس دٍمحمسٍوٍعهه ٍ َه ٍ ﭽﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ‬
‫النحل‪٨٦ :‬‬
‫ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﭼ‬ ‫وٍلصه ه هههههههحدب ٍوٍلتولجه ه ه ه ه ه ٍوٍتُ هَّهه هه ه ه ه ٍ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ‬
‫ترجم ه‪ :‬و بــر تــو( ای محمــد) فــرو‬ ‫ﯳ ﯴﯵﯶ ﯷﯸﯹ‬ ‫لجم ی !ٍ ٍ‬
‫فرستادیم قـرآن را کـه بیـانگر همـه چیـز‬ ‫آَ عمران‪461 :‬‬
‫قرآن عظیم الشان‪ ،‬کالم پـاک‪ ،‬زیبـا و ﯺ ﯻﭼ‬
‫وهدایت و رحمت و نویـد بخـش بـرای‬ ‫دلنشین اللـه معجـزه‪ ،‬دسـتورالعمل و ترجمه‪ :‬به رقهين اللهه بـر مؤمنـان منـت‬
‫مسلمانان است‪.‬‬ ‫نهاد كه پيامبرى از خودشـان در ميـان آنـان‬ ‫سند اسالم اسـت کـه بـر صـدق نبـوت‪،‬‬
‫علمای اسالم چگونگی نزول وحـی را‬ ‫برانگيخت تا آيات خود را بر ايشان بخوانـد‬ ‫حقانیـــت رســـالت و صـــحت مـــدعای‬
‫تحــت عنــاوین« کیفیــت‪ -‬طــرق و صــور‬ ‫و آنها را پاك گرداند و كتـاب و حكمـت بـه‬ ‫پیـامبر اســالم سـیدنا محمــد مصــطفی‪‬‬
‫وحی» تقسیم بندی و به حـدیث عایشـه‬ ‫آنان بياموزد که قطعا ً پيش از آن در گمراهى‬ ‫داللت می کند‪.‬‬
‫استدالل نموده اند کـه مـی‬ ‫صدیقه‬ ‫آشكارا بودند‪.‬‬ ‫الله این منبـع نـور وهـدایت را‪ ،‬در‬
‫فرماید‪:‬‬ ‫چگونگی آغاز نزول وحی الوی‬ ‫ماه مبارک رمضان‪ ،‬شرف نـزول بخشـید‬
‫« ٍَْلَحههدُثٍبهه ٍه‪،‬هههدل (َُهههيٍلَهههه ٍ‬ ‫الله قبل از اینکـه محمهد‪ ‬را بـه مقـام‬ ‫و ســیدنا محمـد‪ ‬را‪ ،‬بــه عنــوان خــاتم‬
‫عه )ٍاأٍَُاوٍَلَه (صه ٍلَهه ٍعهیه ٍ‬ ‫شامخ رسالت مشرف سازد؛ سه سال عزلـت‬
‫واهههه )ٍ ق ههدَ‪ٍ:‬ز ههدٍُاهههوٍَلَهههه !ٍ يهههفٍ‬
‫و خلوت را برایش‪ ،‬تقدیر فرمودنـد تـا او را‬ ‫األنبیاء و المرسلین‪ ،‬به مقام شامخ‬
‫زأتيكٍلَوحي؟ٍ قدٍَُاوٍَلَه (صهى ٍ‬ ‫برای ادای مسـوولیت بزرگـی کـه در انتظـار‬ ‫پیامبری برگزید‪.‬‬
‫ح َيد ُهدٍ َزهأْتأي أه ٍ أمث َْهلٍ‬ ‫لَه ٍعهي ٍواه )‪ْ ٍََ(ٍ:‬‬
‫اوست آماده سـازد‪ .‬ایـن مسـوولیت بـزرر‬ ‫بــا بعثــت منجــی عــالم و نــزول‬
‫َ ه ه َا أ ٍ ٍَوٍه ههه َوٍََشَ ههههسه ٍَّ َعهَهههه ل ٍ‬
‫ْة ههههَ أةٍلَْ َ‬‫صه َ‬
‫همانا‪ ،‬تحمل بار امانت عظیم‪ ،‬تبلیغ رسالت‬‫َ‬ ‫قرآن عظیم الشأن‪ ،‬تحول عظیمی‬
‫ْة ٍ َعهِّ ٍ ٍَوٍقَه ْسٍ ٍَوٍ َعيْهٍُ َعهْه ٍ َمهدٍقَهدٍََ‬ ‫َيف َ‬
‫و تغییر چهـره جهـان و بـه راه آوردن مسـیر‬ ‫در تاریخ بشریت رونما گردید‪ ،‬و‬
‫أ‬
‫حيَد ُه ههههدٍزَََّ َمثله ههههلٍَ ههه ه ٍلَْ َمهَههههههكٍ َُج ههههه ُ ٍ‬
‫تاریخ در جهت امنیت و آسایش‪ ،‬و نجـات‬‫ٍَوٍََ ْ‬ ‫نـــوع بشـــر مشـــمول یکـــی از‬
‫«‪»4‬‬
‫َيكَهِّم أه ٍ َأَ أع ٍ َمدٍزَقوٍَ)‬
‫بشریت از گمراهی و شقاوت است‪.‬‬ ‫بزرگترین الطاف الهـی گشـت‪ ،‬و‬
‫ترجمه‪ :‬همانا حارث بن هشام از رسـول‬ ‫الله پیامبرش را به پیامبری و نزول کالم‬ ‫‪ 41‬با نزول کامل تـرین دیـن و آیـین‬
‫اکــرم‪ ‬س ـؤال کــرد و گفــت‪ :‬ای رســول‬
‫پاک و منزه اش( قـرآن عظـیم الشـأن) را بـه‬ ‫کــه نقطــه پایــان و خــتم ادیــان و‬
‫عنوان معجزه و دستورالعمل مشرف فرمـود‪ ،‬خدا! چگونه وحی برایت می آید (نـازل‬ ‫شــرایع بــود؛ جوامــع جــاهلی از‬
 ‫مؤلف سیره (الرحیق المختوم) می نگارد‬ ‫بـا روح بیکــران هســتی خلــوت کــرده‪ ،‬بــه‬ ‫می شود) ؟‪ .‬رسول اکرم‪ ‬فرمود‪:‬‬
‫که‪ :‬سالروز بعثت رسول اکرم‪ ‬شامگاهان‬ ‫عبادت خداوند سبحان و تفکر و تأمل در‬ ‫« گاهی وحی مانند صدای زن بـرایم‬
‫دوشنبه( ‪ )21‬رمضان مطابق با دهم اگسـت‬ ‫اطراف صحنه های عبرت آمـوز آفـرينش‬ ‫می آید و این کیفیت از دشوار ترین نوع‬
‫سال(‪ 110‬م) بوده اسـت‪ .‬از عمـر مبـارک‬ ‫در محيط زندگانی خويش می گزرایند‪ ،‬و‬ ‫وحی برمن است‪.‬‬
‫پیــامبر گرامــی اســالم در آن وقــت‪ ،‬چهــل‬ ‫دســت قــدرت و ابتکــاری کــه همــواره در‬ ‫و آنگاه از من جدا می شود در حاليكه‬
‫سال قمری و شـش مـاه و دوازده روز مـی‬ ‫مــاورای ايــن صــحنه هــا و در خــود ايــن‬ ‫آنچه گفته؛ از او فرا گرفته ام‪ .‬و گاهی هم‬
‫گذشته که با ‪ 32‬سال شمسی و ‪ 2‬ماه و ‪20‬‬ ‫صحنه ها در کار است‪ ،‬می اندیشید‪.‬‬ ‫مالئكه وحی‪ ،‬به صورت انسانی می آيـد‬
‫«‪»1‬‬
‫روز برابر خواهد بود‪.‬‬ ‫ايــن عزلــت گزینــی‪ ،‬خــود گوشــه ای از‬ ‫و با من سخن می گويد و من گفته هايش‬
‫برخــی از اصــحاب پیــامبر‪ ،‬شــامگاهان‬ ‫تدبير خداوندی در کار اين بنده برگزيـده‬ ‫را به درستی حفظ می كنم‪.‬‬
‫دوشنبه بعدی( ‪ )23‬رمضان را‪ ،‬شب نـزول‬ ‫اش بود‪ ،‬تـا بتواننـد آمـادگی الزم را بـرای‬ ‫« در حــدیث یــاد شــده‪ ،‬آنحضــرت‪‬‬
‫قرآن دانسته اند‪.‬‬ ‫کشيدن بار امانت بـزرر الهـی و دگرگـون‬ ‫برای نزدیک ساختن چگونگی وحی بـه‬
‫صـــحابی جلیـــل القـــدر عبداللـــه بـــن‬ ‫ساختن چهره زمين و تنظـيم مسـير تـاريخ‬ ‫اذهان مردم‪ ،‬صدای وحـی را بـه صـدای‬
‫مســعود‪ ‬مــی گویــد‪« :‬م ه ٍقههدلٍلَسهههةٍ‬ ‫پيدا کنند‪.‬‬ ‫زنگولـه تشـبیه نمـوده اسـت‪ .‬ایـن شــکل‬
‫َصههدبٍَيهههةٍلَقههسُ»‪ ٍ.‬قههدٍََب ه ‪«ٍ:‬ولَه ه ٍ‬ ‫الله در سومين مـاه رمضـان‪ ،‬رحمـت‬ ‫نزول وحی بر آنحضرت صعب و دشـوار‬
‫لَ ه ه ه ه إٍٍََِ ه ه ه ه ٍٍَِه هههههههو!ٍِ َههههههههدٍَفهههههههه ٍ‬
‫بی منتهای خـود را بـر اهـل زمـين ارزانـی‬ ‫«‪»2‬‬
‫واقع می شد‪».‬‬
‫ُمضدْ(زحهفٍمدٍزسهَّثه )ٍوٍولَهه !ٍِ ه ٍ‬ ‫فرمــود‪ ،‬و آنحضــرت را بــا اعطــای مقــام‬ ‫عالمــه جــالل الــدین ســیوطی قــول‬
‫عه ٍَإٍَيهةٍه ‪ٍ.‬ه ٍلَهيهةٍلََّ ٍَما دٍ‬ ‫شامخ پيامبری گرامی داشت‪.‬‬ ‫خطابی را درین مورد چنـین نقـل نمـوده‬
‫بَدٍُاهوٍَلَه (صههيٍلَهه ٍعهيه ٍواهه )ٍ‬ ‫الله می فرمایـد‪ :‬ﭽ ﮘ ﮙ ﮚ‬ ‫است‪ :‬منظور اين است که صدا پيوسته و‬
‫ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ بقيدمَ ه ههد‪ٍ.‬هه ه ه ٍَيه ه ههةٍص ههههٌيحةٍاهههههٌ ٍوٍ‬ ‫متصل است‪ :‬اول صدايی می شنود ولـی‬
‫ع‪ ،‬ههاز ‪ٍ.‬وٍَمدُتَ ههدٍٍَْتطهه ه ٍلَ‪،‬هههمسٍ‬ ‫البقرة‪4٨٥ :‬‬
‫ﮡ ﮢ ﮣ ﮤﭼ‬ ‫بيــانش معلــوم نيســت‪ ،‬ســپس آن را م ـی‬
‫ٍصٌيحةٍزومَدٍبيضداٍٍَش د ٍََد‪».‬‬ ‫ترجمه‪ :‬ماه رمضان همان ماهی است كـه‬ ‫فهمد و گفته اند که آن صدای برهم زدن‬
‫«‪»٥‬‬
‫در آن قــرآن فــرو فرســتاده شــده اســت‬ ‫بــال هــای فرشــته اســت و ايــن حالــت‬
‫(كتابى) كه مردم را راهبر و داليل آشـكار « کسی که سال را قیام کرد‪ ،‬شب قـدر را‬ ‫شــديدترين احــوال وح ـی م ـی باشــد‪ ،‬و‬
‫هدايت و (ميزان) تشخير کننـده حـق از پیدا خواهد کرد و ا ُبـی‪ ‬گفـت‪ :‬قسـم بـه‬ ‫بعضی گفته اند‪ :‬هنگامی اين چنين وحی‬
‫الله‪ ،‬ذاتی که به غیر از او معبودی بر حـق‬ ‫باطل است‪.‬‬ ‫بر او می آمد؛ آيه ای وعيد و یا تهديدی‬
‫و مهههههه عرمارههههههد‪ :‬ﭽ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ وجود ندارد که آن شـب (لیلـة القـدر) در‬ ‫نازل می گشت‪.‬‬
‫رمضان است‪( .‬بدون استثناء قسم یـاد مـی‬ ‫الدخان‪٣ :‬‬
‫ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞﭼ‬ ‫رمضان و آغاز نزول قرآن عظیم الشأن‬
‫ترجمه‪ :‬هـر آئینـه مـا‪ ،‬آنـرا (قـران را) در کند) و قسم به الله ‪ ،‬من می دانم که آن‬ ‫در کتب سیرت و متون اسالمی پیرامون‬
‫شبى فرخنده ‪ -‬مبارکی نازل كرديم ؛ همانـا کدام شب است‪ .‬آن شبی است که رسـول‬ ‫آغــاز نــزول وحــی آمــده اســت‪« :‬رســول‬
‫اکرم‪ ‬ما را به قیام کردن در آن شـب امـر‬ ‫ما هشدار دهنده بوديم‪.‬‬ ‫اکــرم‪ ‬عزلــت و گوشــه نشــینی‪ ،‬تأمــل و‬
‫نموده است‪ ،‬آن شب که صبحگاه‬ ‫القدر‪4 :‬‬
‫ومی فرمايد‪:‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕﭼ‬ ‫تــدبر را دوســت داشــت و از فرهنـــ‬
‫ترجمه‪:‬ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم‪ .‬آن‪ ،‬بیست و هفـتم اسـت و نشـانه‬ ‫جاهلی حاکم در جامعه دلگیر و نـاراض‬
‫بنابر روایات صـحیحین و سـایر روایـات هــایش ایــن اســت کــه آفتــاب در‬ ‫بود؛ به هر انـدازه یـی کـه بـه سـن چهـل‬
‫معتبر؛ سلف و خلف اتفاق دارند که پـنج صبح آن روز سفید و بدون شـعاع‬ ‫ســالگی نزديــک مــی شــدند؛ بــه همــان‬
‫آیت از نخستین آیات سـوره علـق کـه بـا طلــوع مــی کنــد‪ ».‬یعنــی‪ :‬شــعاع‬ ‫اندازه بـر ژرفـای بيـنش و گسـترۀ انديشـۀ‬
‫کلمه{ اقرأ} شروع شده است‪ ،‬بـرای اولـین آفتــاب در هنگــام طلــوع بــدون‬ ‫ايشــان افــزوده مــی شــد؛ بيشــتر اوقــات‬
‫زردی می باشد‪.‬‬ ‫بار از جانب الله بواسـطه جبرئیـل‬ ‫دوست می داشتند که با خويشتن خلوت‬
‫در غار حراء‪ ،‬بر محمـد مصـطفی‪ ‬نـازل قابــل یــادآوری اســت کــه شــب‬ ‫کنند؛ همه سـاله مقـداری آب و غـذايی‬
‫شدند‪ ،‬امام بغـوی مـی گویـد‪ :‬در نـزد دوشنبه (شب نزول قرآن)‪ ،‬مطـابق ‪41‬‬ ‫با خود برمی داشـتند‪ ،‬بـه غـارحراء واقـع‬
‫جمهو سلف و خلف صحیح همین است‪ .‬با شب قدر (لي َيلية الَقيه َدرِ) بیسـت و‬ ‫(جبل النور) بـه فاصـلۀ دو ميـل تـا مکـه‬
‫«‪ »3‬هفتم ماه رمضان می باشد که بنـابر‬ ‫مکرمه‪ ،‬می رفتند‪ ،‬در سراسر ماه رمضـان‬
 ‫با بعثت منجی عـالم و نـزول قـرآن‬ ‫قرآن عظیم الشأن‪ ،‬را بر اشرف مخلوقـات‬
‫سیدنا محمد‪ ‬نازل فرموده است‪ .‬اللـه‬
‫عظــیم الشــأن‪ ،‬تحــول عظیمــی در‬ ‫در این ماه‪ ،‬شب مبارکی را مقـدر فرمـوده‬
‫تاریخ بشریت رونما گردید‪ ،‬و نوع‬ ‫است که جـامع خیـر‪ ،‬برکـت و خـوبی هـا‬
‫بشر مشـمول یکـی از بــــزرگترین‬ ‫بوده و از هزار شب بهتر و بـا فضـیلت تـر‬
‫الطاف الهی گشت‪ ،‬و با نزول کامل‬ ‫است‪.‬‬
‫روزه‪ ،‬سومین رکن از ارکان پنجگانه اسالم‬
‫ترین دین و آیین که نقطه پایـان و‬ ‫و مهمتــرین فریضــه از فــرایض و بهتــرین‬
‫ختم ادیـان و شـرایع بـود؛ جوامـع‬ ‫عبادت ازعبادات‪ ،‬در نزد الله است؛ که‬
‫جـاهلی از مــنجالب گمراهـی بــت‬ ‫آنرا در هرسال‪ ،‬یک ماه بر بندگان مؤمنش‬
‫پرستی به ساحل روشنایی‪ ،‬و یکتـا‬ ‫فرض گردانده است‪.‬‬
‫نزول قرآن کریم در شب قدر مـاه مبـارک‬ ‫مصالح و حاجات(به امر الله نازل کرد‪.‬‬
‫پرستی هدایت گردید و به سعادت‬ ‫رمضان‪ ،‬دلیـل آشـکاری اسـت برعظمـت‬
‫شــهادت ابــن مســعود در حــدیث ســالف‬
‫الذکر«ليلة صـبيحة سـبع وعشـرين» همـان‬
‫شب دوشـنبه بیسـت و هفـتم مـاه مبـارک‬
‫رمضان بوده است‪.‬‬
‫والله اعلم بالصواب‪.‬‬
‫دفعات نزول قرآن کریم‬
‫الله در شب قدر قرآن را به یکبارگی‬
‫از لوح محفو به آسمان دنیا نازل نمود و‬
‫آنـرا بـه بیـت العـزة گذاشـت؛ سـپس آنـرا‬
‫بــر پیــامبر بــه طــور نجــوم ‪-‬‬ ‫جبرئیــل‬
‫متفرقه در مدت(‪ )23‬سال حسب واقعات‪،‬‬
‫«‪»6‬‬

‫قـرآن عظـیم الشـأن‪ ،‬فضـیلت مـاه مبـارک جاویدانی نایل آمد‬ ‫« منظور از نازل کردن قرآن‪ ،‬نزول آن از‬
‫رمضان‪ ،‬و جایگاه شامخ لیلة القدر‪.‬‬ ‫لوح محفو بـه آسـمان دنیـا مـی باشـد‪..‬‬
‫در این بحث بـه ذکـر تعـدادی از فضـایل كـه پيـامبرى از خودشـان در ميـان آنــان‬ ‫پس از آن به مقتضای حال در خالل(‪)23‬‬
‫عظیم و بـی همتـای مـاه مبـارک رمضـان‪ ،‬برانگيخت تـا آيـات خـود را بـر ايشـان‬ ‫) بـه پیـامبر‪‬‬ ‫سال(به واسـطه جبرئیـل‬
‫بخوانــد و پاكشــان گردانــد و كتــاب و‬ ‫اکتفاء شده است‪:‬‬ ‫«‪»١‬‬
‫نازل شد‪» .‬‬
‫‪ -1‬رمضان ماه نزول وحی و بعث ت پی امبر حكمت به آنان بياموزد قطعا ً پيش از آن‬ ‫بنههابرین‪ ،‬علمههاء و مفسرر ين اسهه م‪،‬‬
‫در گمراهى آشكارى بودند‪.‬‬ ‫اسال‬ ‫معتقد اند که ‪،‬هرآن کهریم کارا کو نهووَ‬
‫‪ -2‬رمضان ماه برگزیده و دوست داشتنی‬ ‫مــاه مبــارک رمضــان بــا ویــژه گیهــا و‬ ‫کر کو کععهههه اسهههت‪ :‬نهههووَ یکجههههای و‬
‫فضایلی کـه دارد‪ ،‬ازسـائر مـاه هـای سـال خداوند متعال‪:‬‬ ‫یکبارگ و نهووَ تدریج (‪ ،‬عهه‪ ، ،‬عهه)‬
‫متمایزاســت‪ .‬دریــن مــاه‪ ،‬وحــی الهــی بــر اختصــاص مــاه مبــارک رمضــان بــرای‬ ‫کرکوران نب رس َ اکرم‪ ‬انجام یاعت‪.‬‬
‫اشرف مخلوقات حبیبنامحمـد مصـطفی‪ ‬فرضـــیت روزه بـــر مؤمنـــان از جانـــب‬ ‫‪،‬رآنکریم کر ج اَ اعتراض کهاعران کر‬
‫نزول یافته و پیامبر گرامـی اسـالم بـه مقـام آفریدگار‪ ،‬درحقیقت برعظمت‪ ،‬اهمیت‬ ‫این م رک عرم که اسهت‪ :‬ﭽ ﯯ ﯰ ﯱ‬
‫و فضیلت این ماه می افزاید‪.‬‬ ‫شامخ پیامبری مشرف گردیده است‪.‬‬ ‫ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷﯸﯹ ﯺ‬
‫درایـن مــاه خداونــد مهربـان بــر بنــدگان روزه عبـارت از مـاه ویـژه‪ ،‬برگزیـده و‬ ‫الفر‪،‬ان‪٣2 :‬‬
‫ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿﭼ‬
‫مؤمنش‪ ،‬با بعثـت منجـی بشـریت و نـزول ارزند خداوند سبحان است‪ ،‬روزه نشـان‬ ‫ترجمه‪ :‬و كسان كه كاعر شهدند گفتنهد‬
‫قرآن مجید رابعنوان معجـزه و دسـتوالعمل نزدیکــی و محبــت بنــده بــه پروردگــار‬ ‫ېرا ‪،‬رآن رِجها بهر او نهازَ نشهده اسهت؟‬
‫زنــدگی‪ ،‬منــت گذاشــت‪ ،‬تــا مــردم بــه راه است؛ زیرا امساک روزه دار از خوردن‪،‬‬ ‫ارن گ نهه مها آن را بهه تهدررج نهازَ‬
‫راســت هــدایت شــوند‪ ،‬از نعمــت علــم و نوشـیدن‪ ،‬و عــدم پیـروی از خواهشــات‬ ‫كرکرم تا ‪،‬لبهت را بهه وسهيله آن‬
‫حکمــت مســتفید گردنــد و از جهالــت و نفسانی در ایام ماه مبارک رمضـان‪ ،‬تنهـا‬ ‫است ار گرکانيم و آن را به آرام بهر‬
‫به هدف کسب رضای خداونـد مهربـان‬ ‫گمراهی نجات یابند‪.‬‬ ‫ت خ اندرم‪.‬‬
‫رمضان ماه عبادت‪ ،‬تـدبر و تأمـل و مـاه بوده می تواند؛ تا زمانی که خود نگویـد‬ ‫فضایل ماه باعظم ت رمض ان وش‬
‫که من روزه دار هستم؛ کسی از حـالش‬ ‫سپاسگذاری از نعمتهای بی شمار اللـه‬ ‫مبارک قدر‬
‫بـــا خبـــر نمـــی باشـــد‪ ،‬در حـــالی کـــه‬ ‫است‪، .‬رآن کریم م عرماید‪:‬‬ ‫فضایل و برکات ماه مبارک رمضـان‬
‫ﭽ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ سایرعبادت خالی از ریـا و خـود نمـایی‬ ‫آنقدر بـی حـد و حصـر اسـت کـه‬
‫نیست‪.‬‬ ‫ﯬ ﯭ ﯮﯯ ﯰﯱ‬ ‫زب ـان از شــمردن و قلــم از تــدوین‬
‫‪51‬‬
‫خداوند سـبحان‪ ،‬روزه و پـاداش روزه‬ ‫ﯲﯳ ﯴ ﯵﯶ‬ ‫تمام آنهاعاجز خواهد بود؛ رمضـان‬
‫دار را دراین ماه فیاض‪ ،‬از پاداش سـایر‬ ‫آَ عمران‪461 :‬‬
‫ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻﭼ‬ ‫ماه خداوند متعال است کـه آنـرا از‬
‫ترجمه‪ :‬به يقين الله بر مؤمنان منت نهاد عبادت مستثنی نمـوده اسـت‪ ،‬چـون در‬ ‫سایر ماه های سال برتری بخشیده و‬
‫فصــاحت و شــیوایی معجــزه اســت) در‬ ‫روزه دار می فرمایـد کـه بنـده ام‪ ،‬خـاص‬ ‫این عبادت‪ ،‬بین روزه دار و الله رمزی‬
‫شب قدر( شب با عظمت و منزلت) نازل‬ ‫بـــرای کســـب رضـــای مـــن‪ ،‬شـــهوت و‬ ‫نهفتــه کــه در ســایر عبــادات دیــده نمــی‬
‫كرديم‪ .‬و از شب قدر چه آگاهـت كـرد‪.‬‬ ‫خوردنی و نوشیدنی اش تـرک مـی کنـد‪.‬‬ ‫شود؛ این عبادت بین بنده و پروردگـارش‬
‫شـب قــدر از هزارمـاه بهتــر‪ -‬ارجمنـد تــر‬ ‫چناچه در حدیث قدسی فرموده است‪:‬‬ ‫با خلوص نیت‪ ،‬به دور از هـر نـوع ریـا‪،‬‬
‫اســت‪ ،‬در آن شــب فرشــتگان و روح بــه‬ ‫ج ههه أإٍ أب ه ه ٍز هههس ٍ‬ ‫( لَةه ههولٍَ ه ه ٍوََ َ هههدٍََ ْ‬ ‫خــود نمــایی و تکبــر انجــام مــی یابــد؛‬
‫فرمان پروردگارشان بـراى هـر كـارى كـه‬ ‫جه هه ه ٍ‬ ‫شَ ه ه ه َْوتَ ٍوَ هه ه ه ٍوش ه ههاب ٍ أمه ههه ْ ٍََ ْ‬ ‫پاداشی را که الله برای روزه دار وعده‬
‫مقرر شده است فرود آينـد‪ .‬آن شـب تـا‬ ‫هةدئ ٍ َ ْاحََّدْ‪ :‬احةٍ‬ ‫ولَةولٍجهل رة ٍوَأ ل‬ ‫سپرده اسـت بـه مراتـب بیشـتر از پـاداش‬
‫دم صبح صلح و سالم است‪.‬‬ ‫ح ههي ٍزفط هها ٍ َ ْاحه ه رةٍح ههی ٍزهق ههيٍ َُبِّه ه ٍ‬ ‫سایرعابدان و پارسایان است‪.‬‬
‫و می فرمايد‪ :‬ﭽ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚﭛ‬ ‫وََ هههوٍِ يه أ ٍََ ْيَههٍَ أعهْههسَ ٍلَهله أ ٍ أمه ْ ٍُزهحأٍ‬ ‫بــرای بیــان عظمــت و فضــیلت روزه و‬
‫الدخان‪٣ :‬‬
‫ﭜ ﭝ ﭞﭼ‬ ‫«‪»٦‬‬
‫ك‪).‬‬‫س أ‬
‫لَ أم ْ‬ ‫پـاداش گرانبهـای روزه دار‪ ،‬ایـن حـدیث‬
‫ترجمه‪ :‬هر آئینه مـا‪ ،‬آنـرا( قـرآن را) در‬ ‫ترجمه‪ :‬الله(عزوجل) مـی فرمايـد‪ :‬روزه‬ ‫قدسی کافی و بسنده است‪:‬‬
‫شب فرخنده‪ -‬مبارکی نازل كرديم‪ ،‬همانـا‬ ‫از من است و من اجر و پـاداش آنـرا مـی‬ ‫از ابوهریره‪ ‬روایـت شـده کـه رسـول‬
‫ما هشدار دهنده بوديم‪.‬‬ ‫دهـــم؛ روزه دار شـــهوت و خـــوردنی و‬ ‫هلٍ‬
‫اکرم‪ ‬فرمود‪( :‬قهدٍَلَهله ٍ َعه ل ٍوجهل‪ ٍ:‬ه‬
‫ضــــمیر(ها) در عبــــارت قرآنــــی ﭽ ﭖ‬ ‫نوشیدنی اش را بخاطر من کنار می گذارد‬ ‫لٍلَةيدل ٍ َ أإ ل ٍَ ٍوٍ‬ ‫لٍلبْ أ ٍ َلٍَ ٍِأَ ِّ‬ ‫عم أ‬
‫ﭗﭼ به قرآن عظیم الشأن بر می گردد‬ ‫و روزه سپری اسـت (در مقابـل دوزخ يـا‬ ‫‪ٍ.‬ولَةههيدلٍجهله رهةٍ َ هإأذلٍ َههدَْ ٍ‬ ‫ِّ‬ ‫ََ َههدٍََ ْ‬
‫ج ه أإٍ أبه‬
‫و نزول آن‪ ،‬در شب قدر‪ ،‬شبی که در آن‬ ‫گناهـــــــــان) و بـــــــــرای روزه دار دو‬ ‫زههههه ْولٍصهههههه ٍْو ألٍََحه هه ه أس ْ ٍ ه ه ه ٍز ْا ه ههه ْ ٍوٍَ‬
‫مقدرات و سرنوشـت انسـانها تعیـین مـی‬ ‫شادی(خوشحالی) است‪ ،‬يـک خوشـی‬ ‫ة ههه ََ ٍ َ هههإأ ٍْْاه ههدبل ٍََح ه ه رسٍََ ْوٍقدتَهَ ه ه ٍ‬ ‫زَ ْ‬
‫شود‪ ،‬بهتـرین دلیـل بـر فضـیلت رمضـان‬ ‫هنگــامی کــه افطــار مــی کنــد‪ ،‬خوشــی‬ ‫ح لمهسٍ‬ ‫ٍصدئ ‪ٍ.‬ولَل إٍ َفْهسٍم َ‬‫أ‬ ‫َهْيقل‪ٍِ:‬أ ِّ َ‬
‫وعظمــت ایــن کتــاب سرنوشــت ســاز‬ ‫ديگـــری هنگـــامی کـــه پروردگـــارش را‬ ‫َ‬
‫ٍلَةههدئ أ ٍَ ْيههٍَ أعهْهههسٍ‬ ‫ل‬ ‫أبيههه أس أٍَََّ ههههوٍِ َههه أ‬
‫وســعادت آفــرین مــی باشــد‪ .‬از ابــي‬ ‫مالقات می کند‪ .‬همانـا بـوی دهـان روزه‬ ‫حََّهدْأ ٍ‬‫ك‪ٍَ.‬هةهدئ أ ٍ َ ْا َ‬
‫ل‬ ‫لَهل أ ٍ أم ْ ٍُأزحأٍلَ أم ْ‬
‫س‬
‫هريرة‪ ‬روایت است کـه پیـامبر اکـرم‪‬‬ ‫دار درنــزد خداونــد خوشــبوتر از بــوی‬ ‫أطٍب أفطْ هاأَّ ٍوِ َذلٍ‬ ‫زفْاحَمههد‪ٍِ:‬أذلٍََ ْط ه َاٍ َ ها َ‬
‫فرمودند‪:‬‬ ‫مشک است‪.‬‬ ‫«‪»٨‬‬
‫ََق ٍُبل ٍ اأطٍبأة ْو أم أٍ)‬
‫(ٍم ههه ه ٍقهه هههدلٍَيهه ههههةٍلَقههههههسٍُِزمد هههههه ٍدٍُوٍ‬ ‫چــه خوشــحالی و لــذتی مــی توانــد‪،‬‬ ‫الله (عزوجـل) مـی فرمايـد‪ :‬هـر عمـل‬
‫لحَّسدبد ٍغفاٍَ ٍمدٍتقهسلٍمه ٍذ ٌه ٍ‬ ‫بـیشتر و گـــوارا تر از دیـدار ذو الــجالل‬ ‫فرزند آدم برای اوسـت‪ ،‬غيـر از روزه کـه‬
‫ح أَّسههدبدٍُ‬ ‫وٍم ه ْ ٍقههدلٍ َُ َمضَ ههد ٍَِْأزمد هدٍُوٍل ْ‬ ‫و الکرام برای روزه دارباشد‪.‬‬ ‫برای مـن اسـت و مـن پـاداش آن را مـی‬
‫«‪»49‬‬
‫غ أف َاٍََ ٍ َمدٍتَ َق لس َلٍ أم ْ ٍ َذ ْ أٌ أ ‪).‬‬ ‫آری! رمضان ماه ویژه خداوند مهربان‪،‬‬ ‫دهــم‪ .‬و روزه ســپری اســت(در مقابــل‬
‫ترجمه‪ :‬کسی که قيام( شـب قـدر) را از‬ ‫مــاه رحمــت‪ ،‬مغفــرت و نجــات از آتــش‬ ‫دوزخ يا گناهان)؛ چون یوم روزه يکی از‬
‫دوزخ است‪« .‬مزیـت ایـن خصوصـیت را روی ايمـــان و اخـــالص بجـــای آورد‪،‬‬ ‫شما باشـد‪ ،‬بايـد ناسـزا نگويـد‪ ،‬و فريـاد‬
‫تنها کسانی مـی تواننـد درک کننـد کـه از گناهان گذشته اش آمرزيده مـی شـود‪ .‬و‬ ‫نکشد و با کسی درگير نشود و اگر کسـی‬
‫چشمه سـار زالل ایمـان جشـیده انـد و از کسی که قيام رمضان را (نماز تـراويح) از‬ ‫او را دشنام داد يا با او جنـ کـرد؛ بايـد‬
‫سرچشمه فیاض اخالص در عمل جـامی روی ايمـــان و اخـــالص بجـــای‬ ‫بگويد‪ :‬من روزه دارم‪ .‬و سوگند بـه ذاتـی‬
‫آورد‪ ،‬گناهــــــان گذشــــــته اش‬ ‫به سرنموده اند‪.‬‬ ‫که جان محمد در دسـت اوسـت‪ ،‬همانـا‬
‫‪ -3‬الله در ماه مبارک رمضان شبی را آمرزيده می شود‪.‬‬ ‫بـــوی دهـــان روزه دار در نـــزد خداونـــد‬
‫در حدیث سالف الـذکر‪ ،‬قیـام‬ ‫مقدر فرموده است که جامع خیـر‪ ،‬برکـت‬ ‫خوشبوتر از بـوی مشـک اسـت‪ .‬و بـرای‬
‫و خــوبی هــا بــوده و از هــزار شــب هــم در«شب قدر» و قیام مـاه مبـارک‬ ‫روزه دار دو شــادی( خوشــحالی) اســت‬
‫رمضــان هــر دو‪ ،‬بهتــرین وســیله‬ ‫بهتراست‪ :‬الله م عرماید‪:‬‬ ‫که بدان شاد می شود‪ -1 :‬هنگامی افطـار‬
‫ﭽ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ مغفرت گناهان معرفی شده است‬ ‫کند؛ به افطارش شاد می شود‪.‬‬
‫در صورتی که این قیام و روزه از‬ ‫ﭛ ﭜ ﭝﭞﭟﭠﭡﭢ ﭣ‬ ‫‪ -2‬هنگامی که پروردگارش را مالقـات‬
‫‪51‬‬
‫روی ايمان و خلوص نیت باشد‪،‬‬ ‫ﭤﭥﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ‬ ‫کنــد‪ ،‬بــه روزه اش شاد(خوشــحال) مــی‬
‫هدف و انگیـزه دیگـری بـه جـز‬ ‫القدر‪٥ - 4 :‬‬
‫ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲﭼ‬ ‫گردد‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬بی گمان مـا ایـن قـرآن را( کـه در کســب رضــای خداونــد‪ ،‬بــرای‬ ‫در حدیث دیگـری اللـه در وصـف‬
‫انجــام ایــن دو عبــادت وجــود نداشــته كســى در روز قیامــت از آن دروازه داخــل توان مالی ندارد؛ بایـد روزه بگیـرد‪ ،‬زیـرا‬
‫روزه برای او‪ ،‬وقایه است‪.‬‬ ‫شده نمی تواند‪.‬‬ ‫باشد‪.‬‬
‫و ختاما لهذا‪ ،‬أدعو الله (ع ازوجل) بأسـمائه‬ ‫ٍا ه َْل(ٍَُ ه ٍلَه ه ٍعه ه )ٍ َع ه أ ٍلَهٌ ه‬ ‫روايت شده کـه گفـت‪ :‬ع ه َ‬ ‫از عائشه‬
‫هدَ‪ٍِ(ٍ:‬أْل ٍ أهه ٍ الحسنی و صفاته العلیـا آن یجعـل اعمالنـا‬ ‫گفتم‪ :‬يا رسول اکرم‪ !‬اگـر دانسـتم کـه (صههه ٍلَههه ٍعهیهه ٍواهههه )ٍ َقه َ‬
‫َهل ه أةٍ َبد ُبههدٍز َقههدٍَََ ه ‪ٍ:‬لَ لا لزههدْ ٍز ه ْسخلٍ أمهْ ه ٍ خالص ـا لوجهــه الکــریم و یرزقنــا‪ ،‬فضــایل‬
‫ً‬ ‫شــب قــدر کــدام اســت‪ ،‬در آن چــه لَْ َ‬
‫لَةهههدئمو ٍَْ َزه ه ْو َلٍلَْ أق َيد َمه ه أة ٍٍََ َزه ه ْسخلٍ أم ْهههه ٍ رمضان و برکاته و یدخلنا الجناة بغیرحسـاب‬
‫ل‬ ‫بگويم؟ فرمودند‪:‬‬
‫ٍلَةه ههدئموَْ ٍ و ال سابق عقاب‪ ،‬إناه عفـ او کـریم‪ ،‬مجیـب‬ ‫حهه ه رسٍ َغيْه ههاه ْ ٍز َقههههدَ‪ٍََ:‬زْهه ه َ ل‬
‫َ الع َف ي ََ َ‬ ‫( ه‪ ،‬لَ‪ :‬بگ ‪ :‬اللَّ ها َّم إِنَّكي يع هف ته ِ‬
‫ح ر‬
‫َيَقوم ههو َْ ٍٍََزَهههسْ خلٍ أمهْه ه ٍََ َ‬
‫حهههسر ٍ َغيْهههاه ْ ٍ الدعوات‪.‬‬ ‫«‪»44‬‬
‫عا َع ه عنَِّ)‬
‫منابع و مآخذ‪:‬‬ ‫‪»41‬‬
‫حسر )‬ ‫َ‬
‫بار خدايا! همانا تو عفـو کننـده هسـتی‪ٍَ ،‬إأ َذلٍ ََخَهولٍَ ْغهأ َقٍ َهَ ْ ٍزَ ْسخ ْلٍ أمهْ ٍَ َ‬
‫‪ -3‬روایت امام بخاری‪ ،/‬صحيح البخاري‪ ،‬بـاب كيـف‬
‫كــان بــدء الــوحى‪ 1 ،‬بــه ش ـماره ‪ ،1‬ج ‪ ،3‬ص ‪.2‬‬
‫گذشت و عفو را دوست داری‪ ،‬پـس از ترجمه‪ :‬از سهل‪ ‬روایت است که گفـت‪:‬‬
‫روایت امام مسلم‪ ،/‬ح ‪.2111‬‬ ‫پیامبر‪ ‬فرمود‪ « :‬بهشت دروازه ای دارد كـه‬ ‫من درگذر‪.‬‬
‫‪ -2‬عالمه مفتی محمد شفیع دیوبنـدی‪ ،‬ترجمـه موالنـا‬ ‫به آن(ريان) گفته مىشود‪.‬‬ ‫‪ -4‬در مــاه مبــارک رمضــان دروازه هــای‬
‫محمد یوسف حسین پور‪ ،‬نشر شیخ االسالم محمـد‬
‫جام‪3183 ،‬ش‪ ،‬ط‪ ،9‬ج ‪ ،3‬ص‪ .3‬دانلود شـده از‬ ‫از آن روزه داران در روز قيامــــــت وارد‬ ‫آسمان باز و دروازه های جهنم بسته می‬
‫‪.www.aqeedeh.com‬‬ ‫بهشت مىشوند‪ ،‬هیج كسى از آن دروازه به‬ ‫شود‪ ،‬و شیطانها با زنجیر در بند کشـانده‬
‫‪ -1‬معارف القرآن‪ ،‬مفتی محمد شفیع دیوبنـدی‪ ،‬ج ‪،3‬‬
‫جــز از آنهــا (روزه داران) وارد نمــی شــود‪،‬‬ ‫روایت است‬ ‫می شوند؛ از ابوهريرة‬
‫ص‪.364‬‬
‫‪ -4‬شیخ صفی الرحمن مبارکفوری‪ ،‬سیرة النبی( الرحیق‬ ‫صدایی بلند می شـود کـه‪ :‬روزه داران كجـا‬ ‫که گفت‪ :‬رسـول اکـرم‪ ‬فرمودنـد‪ ( :‬إذا‬
‫المختوم) ترجمه دکتر محمد علي لساني فشـارکي‪،‬‬ ‫هســتند؟ آنوقــت روزه داران از جــاى خــود‬ ‫دخل شهر رمضان فتحت أبواب السماء‪،‬‬
‫تحت عنوان (خورشید نبوت) ‪ 3183‬ش = ‪3421‬‬
‫= ‪ 2442‬م‪ ،‬ج‪ ،3‬ص‪ 314 -328‬حسب ترتیب مکتبه‬
‫بلنــد مىشــوند‪ ،‬بــه جــز روزه داران کســی‬ ‫و غلقـــت أبـــواب جهـــنم‪ ،‬و سلســـلت‬
‫شامله‪ ( .‬با اندکی اختصار و تصرف)‪.‬‬ ‫دیگـــر‪ ،‬از دروازه وارد آن(بهشـــت) نمـــی‬ ‫«‪»42‬‬
‫الشياطين)‬
‫‪ -9‬صحیح مسلم‪ ،‬باب الترغيب في قيـام رمضـان و هـو‬ ‫شود‪ .‬و همين كه(همه آنان) داخـل شـدند؛‬ ‫ترجمه‪ :‬وقتى ماه رمضان داخل مى شود‪،‬‬
‫التراويح‪ ،‬حدیث‪.)362 ( -335 :‬‬
‫‪ -6‬عالءالدین علی بن محمد بـن إبـراهیم البغـدادی‪،‬‬ ‫(دروازه ریّان) بسته مى شود؛ و هـی كسـى‬ ‫دروازه هـــاى آسمان(بهشـــت) گشـــوده‬
‫الشــهیر بالخــازن المتــوفی( ‪ ،) 329‬دارالکتــب‬ ‫از آن داخل نمىشود‪.‬‬ ‫مىشوند و درهاى دوزخ بسته مىگردند‬
‫العلمیه‪ ،‬بیروت ‪ 2434‬م‪ ،‬ط‪ ،2‬ج‪ ،4‬ص‪494.‬‬
‫‪ -6‬روزه مفاسد اخالقی را پ اک م ی کن د و‬ ‫و شــيطانها زنجيــر پــی مــی شــوند( بــه‬
‫‪ -3‬شیخ محمد علی صابونی‪ ،‬صـفوة التفاسـیر‪ ،‬ترجمـه‬
‫سید محمد طاهر حسینی استاد پوهنځی شـرعیات‬ ‫انسان را از گمراهی وغرایز شووانی وقایه م ی‬ ‫زنجیر کشانده می شوند»‪.‬‬
‫در مکه مکرمه‪ ،‬نشر احسان‪ ،‬تهـران ‪ 3184‬هــ‪.‬ش‪،‬‬ ‫نماید ‪:‬بنابرین‪ ،‬مشروعیت حکیمانه روزه بـر‬ ‫و همچنین روایت نموده اند که رسول‬
‫ط‪ ،3‬ص‪338.‬‬
‫متفق عليه‪ ،‬بروایت امام بخـاری و مسـلم (رحمهمـا‬ ‫ٌ‬ ‫‪-8‬‬
‫معالجه و اصـالح نفـوس داللـت مـی کنـد‪.‬‬ ‫اکرم‪ ‬فرمودند‪( :‬إذا جاء رمضان فتحت‬
‫الله)‪.‬‬ ‫روزه مقاصد اخالقی و ناپـاکی را پـاک مـی‬ ‫أبواب الجنـة‪ ،‬و غلقـت أبـواب النـار‪ ،‬و‬
‫‪ -5‬صحیح البخاری‪ ،‬باب قول الله تعـالى‪{ :‬يريـدون أن‬ ‫کند و انسان را در برابر گمراهی‪ ،‬حفظ مـی‬ ‫صفدت الشياطين) «‪»13‬‬
‫يُ َبدِّ لوا كالم الله} ( الفتح‪ ،)39 :‬ح ‪ -3493‬ر‪3359.‬‬
‫‪ -34‬صحیح البخاری‪ - 96 ،‬باب من صام رمضان إيمانا و‬ ‫کند‪ .‬بدین ملحو پیامبر‪ ‬جوانان عـاجز و‬ ‫وقتى ماه رمضان مى آید‪ ،‬دروازه هاى‬
‫احتسابا و نية‪ ،‬ح ‪ 3842‬و [ر‪.]18 ،19 :‬‬ ‫فقیر را به روزه گرفتن دعوت کرده و دوست‬ ‫بهشت گشوده مىشوند و درهاى‬
‫ن صحيح‪.‬‬ ‫ٌ‬
‫حديث حس ٌ‬ ‫‪ -33‬رواه ال ِت ْر ا‬
‫مذي و قال‪:‬‬
‫دارد جوانـانی را کــه از آلــوده شــدن بــه زنــا‬ ‫دوزخ بسهههههههته م گرکنهههههههد و‬
‫‪ -32‬صحیح البخاری‪ ،‬کتـاب الصـوم‪ ،‬بـاب هـل يقـال‬
‫رمضان أو شهر رمضان‪ ،‬و مـن رأى كلـه واسـعا‪ ،‬ح‬ ‫اجتنـاب مـی کننـد‪ ،‬آنهـا را بـه روزه گــرفتن‬ ‫شي اناا به زنجيهر کشهیده مه‬
‫‪ 355‬و ‪ .3844‬و باب صفة إبليس و جنوده ح ‪1341.‬‬ ‫دســتور مــی دهــد‪( :‬یــا معشرالشــباب مــن‬ ‫ش ند»‪.‬‬
‫‪ -31‬صــحیح مســلم‪ ،‬كتــاب الصــيام‪ ،‬بــاب فضــل شــهر‬
‫رمضان‪ ،‬ح (‪.)3435‬‬
‫‪ -5‬اختص اد در وازه( الری ان) استطاع منکم البـاءة؛ فلیتـزوو؛ فانـه آغـض‬
‫‪ -34‬أخرجه البخاري في‪ 14 :‬كتاب الصوم‪ 4 :‬باب الريان‬ ‫بران داخ ل ش دن روزه داران ب ه للبصر و أحصن للفـرو‪ ،‬و مـن لـم یسـتطیع‬
‫للصائمين‪ ،‬ح ‪ 3353‬و [‪.]1484‬‬ ‫( رواه الشیخان)‬
‫فعلیه بالصوم فانه له و جاء)‬ ‫بوشت‪:‬‬
‫خداونــــد منّــــان دروازه ای را ای جوانان‪ ،‬اگر کسی از شما توانایی پولی و‬
‫‪ 52‬برای داخل شـدن روزه داران در مالی دارد‪ ،‬ازدواو کنـد زیـرا ازدواو چشـم‬
‫بهشت‪ ،‬اختصاص داده است که شــما را از نامحرمــان مــی پوشــاند‪ ،‬شــرمگاه‬
‫شما را مصـئون نگـه مـی دارد‪ .‬و کسـی کـه‬ ‫بـه جــز آنهـا (روزه داران) هــی‬
‫دروازه هایی جهنم بند کرده می شـود و‬
‫شیاطین بسته کرده می شوند‪.‬‬
‫از برای خداوند یک شبی اسـت کـه‬
‫از هزار ماه بهتر است کسی کـه از خیـر‬
‫این ماه محروم شد به تحقیق او محـروم‬
‫می شود(از جنت)‬
‫رمضان و قرآن‪:‬‬
‫رمضان ماه قـرآن اسـت‪ ،‬طوریکـه قـبالً‬
‫تذکر داده شـد کـه قـرآن کـریم در مـاه‬
‫رمضان نازل شده است پس ایجاب مـی‬
‫کند که در این ماه توجه بیشتر به تالوت‬
‫قرآن کرده شود و از او امر قـرآن کـریم‬
‫اطاعــت شــود طــوری کــه اللــه تعــالی‬
‫میفرماید‪:‬‬
‫ﭽﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ‬
‫ﮦ ﮧﭼالأنعام‪٥١١ :‬‬
‫رمضان بیاید دروازه های جنـت بـازکرده‬
‫ترجمه‪ :‬و این کتاب پر از خیر و برکت را‬
‫نازل کردم از آن پیـروی کنیـد و بترسـید‬
‫امید است که بشما رحم کرده شـود‪ ،‬در‬
‫ایــن شــکی نیســت کــه تــالوت‬
‫ثواب بیشتر دارد و حتی در برابر‬
‫یک حرف قـرآن ده نیکـی داده‬
‫مــی شــود مشــروط بــر انیکــه بــه‬
‫آیات قرآن عمل شـود‪ ،‬در غیـر‬
‫آن قرآن در روز قیامت بـر علیـه‬
‫( رواه النسا )‬
‫آن حجت می گردد‪.‬‬
‫هر سال در‬ ‫حضرت جبرئیل‬
‫‪53‬‬
‫مــاه رمضــان قــرآن را بــه رســول‬
‫اکــرم‪ ‬مــی خوانــد « عــن ابــن‬
‫عباس رضـی اللـه عنـه قـال کـان‬
‫ط ریکه الله تعال م عرماید‪.‬‬
‫ﭽﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ‬
‫ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ‬
‫البقرة‪٥٨١ :‬‬
‫ﮣﮤﭼ‬
‫ترجمه‪ :‬ماه رمضان همان ماهی است كـه‬
‫در آن قــرآن فــرو فرســتاده شــده اســت‬
‫(كتــابى ) كــه مــردم را راهبــر و داليــل‬
‫آشــكار هــدايت و (ميــزان) تشــخير‬
‫کننده حق از باطل است‬
‫رسول اکرم‪ ‬میفرماید‪ « :‬عن ابی هریـره‬
‫رضی لله عنـه ان رسـول اللـه صـلی اللـه‬
‫علیه وسلم قال‪ :‬اذا جـاء رمضـان فتحـت‬
‫ابواب الجنه‪ :‬و فی روایه و غلقت ابواب‬
‫( بخار )‬
‫جهنم و سلسلت الشیاطین»‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬رسول اکرم‪ ‬فرمودند‪ :‬وقتی کـه‬
‫و دروازه های جهنم بندکرده می شـود و‬
‫شیاطین به زنجیر کشیده می شوند‪.‬‬
‫در حدیث دیگری میفرماید‪ « :‬عـن ابـی‬
‫هریره قال تعال رسول الله صلی الله علیه‬
‫وسلم اتا کم رمضان شهر مبـارک فـرض‬
‫اللــه عزوجــل علــیکم صــیامه تفــتح فیــه‬
‫ابواب السماء و تغلق فیه ابواب الجهنم و‬
‫تغل فیه مرده الشیاطین لله فیه لیلـه خیـر‬
‫من الف شهر من حرم خیرها فقد حرم»‪.‬‬
‫ترجمه‪ :‬رسول اکـرم‪ ‬فرمودنـد‪ :‬آمـد بـه‬
‫شما رمضان ماه پربرکت که روزه آنرا الله‬
‫باالی شما فرض گردانیده درین مـاه‬
‫دروازه هــایی آســمان بــاز مــی شــود و‬
‫ماه مبارک رمضـان زمـان بـی بـدیل و‬
‫موسم بزرکی برای عبـادت اللـه متعـال‬
‫است زیرا ثواب اعمال درآن چند برابر‬
‫مـــی گـــردد و دروازه هـــای رحمـــت‬
‫‪،‬مغفرت و برکـت بـه روی روزه داران‬
‫و عابـــدان در ایـــن مـــاه مبـــارک بـــاز‬
‫وگشوده ودروازه دوزخ بسته می گردد ‪.‬‬
‫بناء بر این برای مسـلمانان هـی مـاهی‬
‫بهتــر‪ ،‬بــا فضــیلت تــر و بزرگتــر از مــاه‬
‫رمضان وجود ندارد ‪.‬‬
‫ایــن مــاه بــاارزش در حقیقــت نعمــت‬
‫بزرگی از نعمت های الهی بـه حسـاب‬
‫مــی آیــد ‪ ،‬خداونــد ایــن مــاه را بــه‬
‫جهــت وســیله ء پــاک کــردن گناهــان‬
‫بنــدگان قــرار داده اســت‪ ،‬مــاهی کــه‬
‫خداوند مهربان سفره مهمانی خـویش‬
‫را برای بنـدگانش مـی گسـتراند و روزه‬
‫داران را بــر ســر ســفره لطــف و کــرم‬
‫خویش مهمانی می کند ‪.‬‬
‫همانا ماه رمضان‪ ،‬ماه مغفرت گناهـان و‬
‫آزادی و رهائی از آتـش دوزخ اسـت‪،‬‬
‫مــاهی کــه اولــش رحمــت‪ ،‬وســط آن‬
‫مغفـــرت و آخـــرش آزادی از آتـــش‬
‫جهنم است‪.‬‬
‫فضیلت ماه رمضان‪:‬‬
‫رمضان نام یکی از ماه های قمری مـی‬
‫باشد که از آن با بسیار بزرگی در قـرآن‬
‫کریم ذکر به عمـل آمـده اسـت و ایـن‬
‫ماهی است که در آن تمام کتاب هـای‬
‫سماوی و قرآن کریم نازل شـده اسـت‬
‫‪ -1‬رمضـــــان ســــــــال اول هجـــــری‬
‫مشروعیت آذان صورت گرفت‪.‬‬
‫‪ -٥‬رمضان سال دوم هجـری غـزوه بـدر‬
‫کبری صورت گرفت‪.‬‬
‫‪ -6‬رمضان سال دوم هجری صدقه فطـر‬
‫مســلمان مــی توانــد در ایــن مــاه تقــوا و‬
‫پرهیزگـــاری را اختیـــار و ازخواهشـــات‬
‫نفسانی دوری ‪ ،‬نفس خود را بـه تقـوا و‬
‫تزکیه تربیه کند‪ ،‬تقوا یک ضرورت مبرم‬
‫از برای هرفـرد مسـلمان اسـت زیـرا تقـوا‬
‫رسول الله صلی الله علیـه وسـلم اجـود‬
‫الناس و کان اجود مایکون فـی رمضـان‬
‫حین بلقاه جبرئیل و کان یلقاه فـی کـل‬
‫بخار عضل‬
‫لیله من رمضان فیدارسه القران»‪.‬‬
‫الص م‬

‫باالی مسلمانان واجب گردید‪.‬‬ ‫یگانه وصیت عام الهی است که بر تمـام‬
‫‪ -١‬رمضان سال ‪ ٨‬هجـری مکـه مکرمـه‬ ‫امــت هــای گذشــته و آینــده بــه آن امــر‬
‫فتح شد و همه قبائل عرب به اسـالم رو‬ ‫فرموده اند طوریکه میفرماید‪:‬‬
‫آوردند‪.‬‬ ‫ﭽﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ‬
‫‪ -٨‬رمضان سال ‪ ٨‬هجری رسول اکـرم‪‬‬ ‫النساء‪4٣4 :‬‬
‫ﮧ ﮨ ﮩ ﮪﭼ‬ ‫رمضان؛ رسول اکرم‪ ‬مالقات می کـرد‬
‫خالد بن ولید را برای از بـین بـردن بـت‬ ‫ترجمه‪ :‬و البتـه بـه آنانیکـه پـیش از شـما‬
‫عرنی فرستاد‪.‬‬ ‫کتاب داده شده اند و به شما نیـز دسـتور‬
‫‪ -٦‬رمضان سال ‪ ٨‬هجری رسول اکـرم‪‬‬ ‫دادیم که از الله بترسید‪.‬‬
‫سریه عمر وبن العـاص ‪ ‬را بـه سـواع‬ ‫اگـر بـدون تقـوا کـدام خصـلت دیگـری‬
‫فرستاد‪.‬‬ ‫موجود می بود که به خیر دنیـا و آخـرت‬
‫‪ -49‬رمضان سال ‪ 2‬هجری وفـد ثقیـف‬ ‫مسلمانان می بود‪ ،‬اللـه بـدان وصـیت‬
‫به حضور رسول اکرم‪ ‬آمدنـد و اسـالم‬ ‫می کرد لیکن یگانه خصلتی که خیر دنیا‬
‫خود را اعالم کردند‪.‬‬ ‫و آخرت درآن نهفتـه اسـت‪ ،‬تقـوا الهـی‬
‫‪ -44‬رمضان سال ‪ 11‬هجری فاطمه بنت‬ ‫است و رمضان خوب تـرین وقـت بـرای‬
‫رسول اکرم‪ ‬وفات کرد‪.‬‬ ‫بدست آوردن ایـن امـر مـی باشـد زیـرا‬
‫‪ -42‬رمضــــان ‪ 33‬هجــــری تحکــــیم‬ ‫تقوا بهترین لباس(جامـه) و توشـه بـرای‬
‫(صلح)بین حضرت علی کرم الله وجه و‬ ‫مسلمان است‪.‬‬
‫حضرت معاویه‪ ‬صورت گرفت‪.‬‬ ‫ﭽﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﭼ‬
‫األعراف‪26 :‬‬
‫سنت موکد و نمـاز تـراویح و نمازهـای‬
‫‪ -4٣‬و در رمضــان ســال ‪ 5٨‬هجــری ام‬ ‫ﭽﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭﭼ‬
‫البقرة‪4٦١ :‬‬
‫وفــات‬ ‫المــومنین حضــرت عایشــه‬
‫کرد‪.‬‬ ‫رمضان و وقایع موم‪:‬‬
‫ماه رمضان در اسالم خیلی پراهمیت و بـا‬
‫ماخذ‪:‬‬ ‫ارزش می باشد روی همین منظور مهم‬
‫سیره النب ترجمه عارس ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫ترین احداثات اسـالمی کـه در آن واقـع‬
‫سیر ابن حشام‬ ‫‪‬‬ ‫گردیده آنرا مختصرا ً ذکر می نمایم ‪:‬‬
‫تاریخ الخلفا‬ ‫‪‬‬ ‫‪ -4‬در رمضـــان ســـال اول بعثـــت آغـــاز‬
‫دعوت و نزول قرآن کریم‪.‬‬
‫‪ -2‬رمضان سال دهم بعثت زوجـه رسـول‬
‫بنت خویلـه وفـات‬ ‫اکرم‪ ‬خدیجه‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪ -٣‬رمضان سال اول هجری رسول اکرم‪‬‬
‫جمعی از صـحابه کـرام را در(سـریه) بـه‬ ‫‪ 54‬مــاه رمضــان بهتــرین فرصــت از‬
‫سرکردگی حمزه ‪ ‬به منطقه سیف البحر‬
‫فرستاد‪.‬‬
‫رس َ اکرم‪ ‬سخی ترین مـردم بـود و‬
‫سخاوت بیشـتر او در مـاه رمضـان بـود‬
‫وقتی که جبرئیل با او مالقات می کرد و‬
‫جبرئیـــل در هرشـــب از شـــب هـــای‬
‫و قرآن را به رسول اکـرم‪ ‬تـالوت مـی‬
‫کرد‪.‬‬
‫عبادت در رمضان‪:‬‬
‫هر عبادت در ماه رمضان ثـواب بیشـتر‬
‫دارد‪ ،‬طوریکه در اثری از زهری آمـده‬
‫است‪ « :‬تسبیحه فی رمضان افضل الـف‬
‫رواه الترمْ م ‪ ،‬عا‬
‫تسبیحه فی غیره»‪-‬‬
‫یـک تســبیح در رمضـان بهتــر اســت از‬
‫هزار تسبیح در غیر رمضان‪.‬‬
‫مســلمانان بایــد در مــاه رمضــان توجــه‬
‫بیشــتر بــه عبــادت داشــته باشــند بــه‬
‫خصوص به نمـاز پنجگانـه و نمازهـای‬
‫تهجد‪.‬‬
‫رســول اکــرم‪ ‬فرمــوده انــد‪ « :‬مــن قــام‬
‫رمضان ایمانـا ً و احتسـابا ً غفرلـه ماتقـدم‬
‫بخار‬
‫من دنبه» –‬
‫"کسی در شـب هـای رمضـان بـه نمـاز‬
‫استاده می شود از روی ایمـان و طلـب‬
‫ثواب‪ ،‬بخشیده می شود گناهـان‬
‫که قبالً انجام داده است " و ایـن‬
‫استاد شدن در شب های رمضان‬
‫شامل‪ :‬نماز تـراویح‪ ،‬خـتم هـای‬
‫قرآن کریم و نماز های تهجد نیز‬
‫شامل می باشد‪.‬‬
‫رمضان و تزکیه نفس‪:‬‬
‫بــــــرای تزکیـــــــه نفـــــــس و‬
‫پرهیزگاریســـت‪ ،‬هـــر شـــخر‬
 ‫چی زموږ د ټولو افغانانو گډ کور دی‪ ،‬لـه‬
‫هــره پلــوه ورغــوو او پــر یــو ښــکلي او‬
‫سمسور گلبڼ یی بدل کړو‪.‬‬
‫د یـــادونې وړ ده‪ ،‬چـــې د اســـالم ګـــران‬
‫َهدَ ٍ َُاهوَ ٍلَهله أ ٍ‬
‫پیغمبر‪ ‬هـم فرمـایي‪ :‬ق َ‬
‫س ه أه ٍ‬ ‫ا ههل َ ٍ َمههدٍ أم ه ْ ٍم ْ‬ ‫ص ههليٍلَهل ه ٍ َعهَ ْي ه أ ٍ َو َ‬
‫ادٍََ ْوٍزَه ْ َُ ٍ َت ُْ ُعهدٍ َ َيأْ هلٍ أمهْه ٍ‬
‫ْسههد رٍََْ ْوٍبََأي َمه رهةٍِأ لٍَ َههد ٍَََْ ه ٍ أب ه أ ٍ‬ ‫َ ْيه راٍََ ْوٍِأ َ‬
‫صسَ َق رةٍ« د نیالګیو کینول او کرنه‪ ،‬یا په بله‬
‫وینا‪ ،‬کرنـه او نبـاتي محصـوالت زمـونږ د‬
‫ژوندانه یوه برخه ده‪ ،‬چې انسان تر ډیره د‬
‫خپل ژوندانه اړتیاوې او د خپـل اړتیـا وړ‬
‫خوراکي تـوکې لـه همـدې الرې ترالسـه‬
‫کــوي‪ ،‬ونــه او کرنــه د آبــادۍ نښــه‪ ،‬د‬
‫سمسورتیا او زرغونتیا المل ده‪ ،‬او د هوا د‬
‫نرمۍ او د انساني هوساینې او د طبیعت د‬
‫پاکوالي او صفایي المل ګرځي‪ ،‬کله چـې‬
‫خدای تعالی په قرآنکریم کې‪ ،‬د انسان په‬
‫تړاو له خپل نعمت او کـرم څخـه یادونـه‬
‫کوي‪ ،‬نو د هغو اصلي ال ملونو یادونه هم‬
‫کوي‪ ،‬چې له هغو پرتـه کرنـه ناشـونۍ او‬
‫هغه په الندې توګه دي‪».‬‬
‫‪ -1‬ځمکه‪ :‬الله تعالی فرماایي‪ :‬هه َوٍََ ْ‪ َ،‬هأَ ْ ٍ‬
‫لا ه ََّ ْ َم َا ْ ٍ أي ََههد)‬ ‫أم ه َ ٍل ْ َ ُْ أ‬
‫ٍُ َو ْ‬
‫هود(‪ )16‬چې ځمکه مـو چمتـو او‬
‫ستاسو په واک کې درکـړه او هغـې‬
‫تـــه مـــو د کښـــت او کرنـــه وړتیـــا‬
‫وروبښله او دا هغه ستر نعمت دی‪،‬‬
‫چـې انســان یـې بایــد لـه یــاده ونــه‬
‫باســي او اړینــه ده‪ ،‬چــې د خــدای‬
‫تعالی شکر اداء کړي‪ :‬اوبـې شـکه‬
‫الله تاسې ته ځمکه وغوړوله‪ ،‬چې ‪55‬‬
‫تر څـو تاسـو پـه پراخـو الرو کا الړ‬
‫اوبه‪ :‬خـدای تعـالی د اوبـو پـه‬
‫کښینولو د پروگرام پـه دوام او د هیـواد د‬
‫ژوندانه د چاپیریال د حالت د ښـه والـي‬
‫په موخه‪ ،‬ټولو قدرمنو هیوادوالو ته ښایي‬
‫چې د پسرلي په دغه ښکلي موسم کې د‬
‫یووالی په روحیه د طبیعت په ښکال کـې‬
‫َ‬ ‫د همت مال وتړی او د ژوندانه چاپیریال‬
‫غ أا ٍ َغ ْا ُ‬ ‫زَ ْ‬ ‫سمسور کړی او د گران هیواد د طبیعـت‬
‫ښــکلې څیــره الپســې ښــکلې کــړي‪ ،‬نــو‬
‫َ‬ ‫ټولوهیوادوالو ته الزمـه ده‪ ،‬چـی پـه دې‬
‫کار کې خپـل ایمـاني‪ ،‬وجـداني او ملـي‬
‫پور اداء کړي‪ ،‬دغه راز د جوماتونو ټولو‬
‫خطیبــانو‪ ،‬عالمــانو‪ ،‬لیکوالــو‪ ،‬پوهــانو‪،‬‬
‫دولتي او غیر دولتي صوتي‪ ،‬تصویري او‬
‫چاپي رسنیو او مخابراتي شرکتونو ته هم‬
‫اړینـــه ده چـــی د هیـــوادنی ســـپیڅلي‬
‫مسؤولیت او وجیبی له مخـې پـه پراخـو‬
‫تبلیغـــاتو الس پـــورې کـــړي‪ ،‬پیغامونـــه‬
‫واســتوي‪ ،‬خلکــو او ټــولنې تــه پــراخ‬
‫معلومــات ورکــړي‪ ،‬چــې ټــول خلــک د‬
‫نیالگیو په کښینولو د هیواد دسمسورتیا او‬
‫د ونو د ساتنې او پالنې په پروگرامونو کی‬
‫کارنــده ونــده واخلــي او خپــل هیــوادنی‬
‫مسؤولیت ادا کړي‪ .‬البته په دې ټول ښـه‬
‫پــوهیږي چــې گــران هیــواد ســر لــوړی‬
‫افغانســتان زمــوږ د ټولــو میشــتو ورونــو‬
‫قومونو گډ کور دی‪ ،‬نو اړینـه ده چـې د‬
‫خپل گـران هیـواد د آبـادۍ سمسـورتیا‪،‬‬
‫زرغونتیا‪ ،‬ښیرازۍ او پرمخت په موخـه‬
‫پـه هیــوادني لــوړ او ســپیڅلي احســاس‪،‬‬
‫رښتینې مینه او بشپړې ځواکمنتیـا کـار او‬
‫زیار ته مټې رابـډ وهـو او پـه نـه سـتړې‬
‫کیــدونکې توگــه د پســرلي لــه ښایســته‬
‫گلونو‪ ،‬شنو بوټو او زرغونو کروندو سـره‬
‫ش ي‪.‬‬ ‫یو ځای خپل زړونه خپل کورونه‪ ،‬خپـل‬
‫‪-2‬‬ ‫ښارونه او بـاالخره سـر لـوړی افغانسـتان‬
‫قدرمن هیوادوال باید دې ټکي تـه پـام‬
‫وکــړي‪ ،‬چـــې د پســـرلي د ښـــکلي او‬
‫ښایسته موسم په راتلو‪ ،‬سره له دې چې‬
‫د هیواد په ټولو غرونو‪ ،‬رغونو او دښـتو‬
‫کي گالن راټوکیږي چې په غوړېـدویې‬
‫له خشبوییو ډکې وږمې هر خوا لگیږی‬
‫او د ټولــو انســانانو روح او روان تــازه‬
‫کــوي‪ ،‬پــردې بنســټ دیــوې حیــاتي او‬
‫مهمې اړتیا په توگه د یو سالم چاپیریال‬
‫د رامنځته کیدو په خاطر ټولو هیوادوالو‬
‫ته هم ښایي چې دخپلو کورونو‪ ،‬کلیو‬
‫بانډو‪ ،‬ښارونو په اړونـدو سـیمو کـې د‬
‫نیالگیو او نورو راز راز و نو او بوټـو پـه‬
‫کښېنولو الس پورې کړي‪ ،‬تر هغـوچی‬
‫د پسـرلی پـه دغـه ښـکلی موسـم کــی‬
‫دیوښایســته‪ ،‬پــاک او ســالم چاپیریــال‬
‫درامنځته کیدو لپاره زمینـه برابـره شـی‪.‬‬
‫البته ونه د انسان لپاره د لوی خـدای‬
‫یو ډیر ارزښتناک نعمت او د خلقت یو‬
‫ډیر ښـکلی مظهـر او د بشـریت د پیـدا‬
‫کوونکو تجلیاتو یوه ښـه څرگندویـه ده‬
‫او د هغه حیـاتي رول پـه دلیـل چـې د‬
‫ټولو ژونـدیو موجوداتـو پـه تیـره بیـا د‬
‫انسانانو په ژوند کې یې لري د اسالم په‬
‫مبــین دیــن کــی د خاصــي پـــاملرني‬
‫وړگرځیـــدلې ده‪ ،‬د نیـــالگیو کښـــینول‬
‫زمــوږ د خلکــو یــو لرغــونی دود بلــل‬
‫کیږي‪ ،‬چـی کـال پـه کـال د ښـارونو د‬
‫سمســورتیا پــه موخــه نیــالګی کښــینول‬
‫کیــږي‪ ،‬د ټــولنی ټــول وگــړی د هغــه‬
‫مسؤولیت له مخې چې د ښـار او خپـل‬
‫استوگنځي په وړاندې یـې لـري د دغـه‬
‫بهیـر د پــرمخ بیولـو پــه کـار کــې ونــډه‬
‫اخلي او نیالگی کښـینوي او سـاتنه یـې‬
‫کــوي‪ ،‬نــو پــه هیــواد کــې د نیــالگیو د‬
 ‫ٍلَههَي( (‪)45‬‬
‫َ‬ ‫ََلزَدشٍ أ وَأ‬ ‫ده او هیڅوک څه ترې نه را کموي‪ ،‬مګر‬
‫آیــا دوی نــه دی لیــدلي‪ ،‬چــې مــوږ د‬ ‫دا چــې دده لپــاره صــدقه ده»‪ .‬او پــه بــل‬
‫خپل(قدرت) په السونو څاروي ورپیدا‬ ‫روایت کـې بیاا اا ا د اي‪َ :‬عه ْ ٍََ َهس ٍق َ‬
‫َهدٍَ‬
‫کړل‪ ،‬چې دوی یـې خاونـدان شـي‪ .‬او‬ ‫هدٍَ َُاه ههوٍَلَ له ه ه أ ٍ‪-‬ص ههههيٍلَه ه ه ٍعهي ه ه ٍ‬
‫هغــوی مــو ورښــکیل کــړي دي‪ ،‬چــې‬ ‫اههدٍ‬ ‫أ‬
‫سهه ٍزَغْه أا ٍ َغ ْا ُ‬ ‫أ‬
‫واهه ‪َ ٍ«:ٍ-‬مههدٍمه ْ ٍم ْ‬
‫ځینې یې سـپرلۍ دی او لـه ځینـو یـې‬ ‫ْسهد رٍْ‬‫ََ ْوٍزَ ْ َُ ٍ َت ُْ ُعدٍ َيَأْ لٍمهْه ٍ يْه راٍَ ْوٍِ َ‬
‫أ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫أ‬
‫تغذیه کوي‪ .‬او په دې(څـارویو) کـې(‬ ‫ٍلَةه ه َسقَةٍ» َروَاهُ‬
‫ل‬ ‫ََ ْوٍبََأي َمه ه رةٍِأَلٍ َد َ ه ْ‬
‫هٍََُه ه‬
‫نــورې) ګټــې او د څښــلو( شــیان هــم)‬ ‫مُسْلِمٌ « مسـلمان کـوم داسـې نیـالګی نـه‬
‫دوی تــه شــته; نــو ولــې دوی شــکر نــه‬ ‫کینوي‪ ،‬چې انسـان‪ ،‬یـا حیـوان او مرغـۍ‬
‫کــاږي‪ .‬نــو پــر مــوږ الزم دي‪،‬چــې د‬ ‫یې ترېنه خوري‪ ،‬مګر هغه څه‪ ،‬چـې دده‬
‫قرآنکریم د متبرکه آیتونو او د پیغمبر‪‬‬ ‫لپاره د قیامت تر ورځې د صدقې په توګه‬
‫د نبوي حدیثونو د الرښوونو په پام کې‬ ‫شمیرل کیږي»‪ .‬او په بل روایت کې داسې‬
‫نیولـــو ســـره‪ ،‬د کرهڼـــې او مالـــدارۍ‬ ‫سههأ ر ٍ َغ ْا ُ‬
‫اهدٍ َوٍََزَه ْ َُ ٍ‬ ‫غ أا ٍم ْ‬
‫دی‪ٍََ « :‬زَ ْ‬
‫څانګې د ودې‪ ،‬پرمختیـا او تـرویج پـه‬ ‫َت ُْ ُع ههدٍ َيَأْ ههلٍ أمهْه ه ٍِأ َ‬
‫ْسهههد رٍْ َوٍََََلبلههه رةٍ َوٍََ‬
‫برخه کې خپله مهمه ونډه اداء کړو او د‬ ‫ُسْلِمٌ«‬‫ٍصه َس َق رٍة »‪َ .‬روَاهُ م ْ‬
‫شَ ْي راٍِأَلٍ َد ٍَََْه َ‬
‫خوراکي توکو د تـامین پـه برخـه کـې‪،‬‬ ‫مسلمان کوم نیالګی نـه کینـوي او داسـې‬
‫چــې لــه همــدې الرې ترالســه کیــږي‪،‬‬ ‫کښت نه کوي‪ ،‬چې کوم انسان‪ ،‬حیوان او‬
‫خپل مسؤولیت سرته ورسوو‪.‬‬ ‫نور څه ترې نه خـوري‪ ،‬مګـر هغـه څـه‪،‬‬
‫د نیالګیو او کرنې څخه ساتنه او پالنه‪:‬‬ ‫چې دده لپاره صـدقه وي»‪ .‬انـس رضـي‬
‫کرنــه‪ ،‬نیــالګي او ونــې تــر کښــت او‬ ‫اللـه تعــالی عنــه لــه رســول اکــرم‪ ‬څخــه‬
‫کرکیلی وروسته‪ ،‬جدي پالنې او سـاتنې‬ ‫روایت کوي‪ ،‬چې دوی مبارک وفرمایـل‪:‬‬
‫تــه اړتیــا لــري‪ .‬پــه دې برخــه کــې‪ ،‬د‬ ‫قدٍَُاوٍَلَه ٍصههيٍلَهه ٍعهيه ٍواهه ٍ‬
‫پیغمبر‪ ،‬له یوه صحابي څځـه روایـت‬ ‫ٍِْقدمه ههٍُلَسه ههدعةٍو هه ه ٍزه ههسٍَحه ههس ٍ‬
‫شوی‪ ،‬چې یې ویلـی‪ :‬پـه خپلـو دواړو‬ ‫سي ٍ إٍْلاهَّطد ٍٍٍََْتقهولٍلَسهدعةٍ‬
‫غوږونو مې له پیغمبر‪ ‬څخه واوریدل‪،‬‬ ‫حَّيٍزغااَد(الأحاديث المختارة)‬
‫چې یې وفرمایل‪ :‬هغه څوک‪ ،‬چې یوه‬ ‫« که د قیامـت ورځ راشـي‪ ،‬ستاسـې نـه د‬
‫ونه کینوي او د ساتنې او پالنې په برخه‬ ‫یــوه پــه الس کــې نیــالګی وي‪ ،‬چــې یــې‬
‫کــې یــې زغــم او صــبر لــري‪ ،‬ترڅــو‬ ‫کینــوې‪ ،‬نــو یــې کینــوئ» د افغانســتان د‬
‫حاصــل تــه ورســیږي‪ ،‬نــو د هــر راز‬ ‫صادراتو زیاتره برخه هم‪ ،‬له کرهنې او لـه‬
‫حاصل په بدل کې یې‪ ،‬چې د هـر چـا‬ ‫مالدارۍ څخه تر السه شوي محصـوالت‬
‫او هر شي لـه خـوا تـرې ګټـه اخیسـتل‬ ‫دي‪ .‬د افغانستان نږدې ‪ ۲۰۸‬سـلنه خلـک‬
‫کیږي‪ ،‬د خـدای تعـالی پـه نـزد ده تـه‬ ‫پر کرنه او مالدارۍ بوخـت دي‪ .‬د لبنیـانو‬
‫صدقه او ثواب شته‪ .‬یوازې لـه کرهنـې‬ ‫تولید او د مالدارۍ محصوالت نه یوازې‪،‬‬
‫څخه د غوره پالنې او ساتنې په صورت‬ ‫د کلیوالي وګړو د ژوند چارې دي‪ ،‬بلکې‬
‫کــې کــولی شــو‪ ،‬د کرهنــې او کرنیــزو‬ ‫دغـــه تولیـــدات او محصـــوالت ښـــاري‬
‫محصــوالتو د تولیــداتو لــه پایښــت او‬ ‫اړتیاوې هـم پـوره کـوي‪ .‬پـر دې بنسـټ‪،‬‬
‫دوام څخــه ډاډ ترالســه کــړو او لــه دې‬ ‫مالداري‪ ،‬د افغانستان په اقتصاد کې سـتره‬
‫الرې‪ ،‬خوراکي توکي تأمین کړو‪.‬‬ ‫ونډه لري‪ ،‬او زموږ د خوړو امنیـت مهمـه‬
‫‪ ....‬االام لري‬ ‫برخــه جــوړوي‪ .‬لکــه څرنګــه چــې لــوی‬
‫خــدای فرمــایی‪َ ( :‬وََ ْه َ ٍََ أمه َ ل‬
‫ٍلَسه َمد أاٍ‬
‫جهَدٍ أب أ ٍََ ْت َول ُ‬
‫جهدٍ أمه ْ ٍ ٌََهدشٍشَ هَّليٍ‬ ‫َمد ُاٍ َأَ ْ‬
‫خ َا ْ‬
‫(‪ ٍ)35‬هولٍ َول ُْ َع ْولٍََ ْ َ هد َمك ْ ٍِأ لٍْ أه َذلِكََ‬
‫اړه‪ ،‬چې هغه په مباح ډول او پـه پراخـه‬
‫پیمانه د انسان په واک کې ورکړل شوې‬
‫او ځمکه د بـارانونو او سـیندونو د اوبـو‬
‫َقه ه َ‬ ‫په مـټ ژونـدۍ سـاتي‪ ،‬فرمـايي‪ :‬او دی‬
‫هغــه ذات دی‪ ،‬چــې لـه آســمان څخــه‬
‫اوبه راوروي او د دې اوبـو لـه الرې لـه‬
‫ځمکــې څخــه بېالبې ـل بــوټي د بان ـدې‬
‫راباســي‪ ،‬پــاڼې او شــګوفې ورکــوي او‬
‫دانې په کې شنې کوي‪.‬‬
‫‪ -3‬ب اد او ه وا‪ :‬خااا تعااالی پـه دې‬
‫اړه‪ ،‬چــې بــاد یــې د ورښــت زیــری‬
‫راوړونکی او د وریځې خوځـوونکی او‬
‫د واښو او ونو تلقیح کوونکی ګرځولی‪،‬‬
‫داسې فرمایي‪ :‬او ځمکـه مـو وغوړولـه‪،‬‬
‫په هغـې کـې مـو غرونـه درولـي او هـره‬
‫ګټوره ونه او نباتات مو د نظم پر بنسـټ‬
‫شنه کړي دي‪ ،‬او تاسې ته مو پـه کـې د‬
‫ژوند توکي برابر کړي او د هغـوی لپـاره‬
‫چــې تاســو یــې روزي ورکــوونکي نــه‬
‫یاست‪ .‬او هی داسـې شـی نشـته‪ ،‬چـې‬
‫موږ سره یې خزانې نه وي‪ ،‬خو موږ یې‬
‫صرف په یوه ټـاکلې انـدازه را نـازلوو او‬
‫موږ خوځوونکي بادونـه رالیـږو‪ ،‬بیـا لـه‬
‫آســمانه اوبــه راتویــوو او تاســو پــرې‬
‫خړوبوو‪ ،‬چې تاسو یې زیرمـه کـوونکي‬
‫نه یاست‪ .‬له جابر رضي الله عنـه څخـه‬
‫روایت دی‪ ،‬چې رسول اکرم‪ ‬الفرمایل‪« :‬‬
‫عه ٍجههدباٍ‪ٍٍَُْ:‬اههوٍَلَهه ٍصهههيٍلَهه ٍ‬
‫عهيهههه ٍوٍا هههه ٍَخ ه هلٍعهه ههيٍَلٍمٌ‪،‬ه ههاٍ‬
‫ل ةدُزةٍ ٍ لٍََدٍ قدٍَََد لَهٌ ٍ‬
‫صهيٍلَه ٍعهي ٍوٍاه ٍم ٍغها ٍهه لٍ‬
‫لَه لٍَمسهه ٍَلٍ هد اٍ قدَهٍُ‬
‫ٍَب ههلٍمسهههه ٍ ق ههدٍٍََزغ هها ٍ‬
‫مسهههه ٍغااهههدٍوٍَزه ه ُ ٍتُعهههدٍ‬
‫يأ لٍمهه ٍِ سهدٍْوٍََلبهةٍوٍَ‬
‫شههه اٍٍَِ ههدٍَْه ه ٍص ههسقة رواه‬
‫مسلم‬
‫هی مسـلمان داسـې نیـالګی نـه‬
‫کینوي‪ ،‬مګـر دا چـې هغـه څـه‪،‬‬
‫‪51‬‬
‫چــې تــرې خــوړل کیــږي‪ ،‬د ده‬
‫لپاره صدقه ده او هغـه څـه چـې‬
‫ترې غال کیږي‪ ،‬دده لپاره صدقه‬
 ‫ســر تســلیم بــر بنــدگی خــالق ب ـیهمتــای‬
‫خویش فرود میآورند‪.‬‬
‫‪ -3‬فضیلت رمضان‬
‫رمضــان در میــان تمــامی ماههــای ســال از‬
‫فضیلت و برتری ویژهای برخوردار اسـت‪،‬‬
‫یکی از برتریهایش اینکه رمضان به خـدا‬
‫نسبت شده اسـت و از آن بـهعنوان« شـهر‬
‫الله» ( ماه خدا) یاد کردهانـد و هـر چیـزی‬
‫کــه بــه خــدا نســبت شــود‪ ،‬از حرمــت و‬
‫جایگاه خاص برخوردار اسـت‪ .‬انـس بـن‬
‫مال ‪ ‬روايت مـیکنـد کـه بـه ورود مـاه‬
‫رمضـان پیـامبر اکـرم‪ ‬فرمـود‪ٍِ«:‬أْل ٍ َهه َ لٍ‬
‫َهههل ٍوٍههههوٍشهههَاٍلَهههه ٍ‬ ‫لَ‪،‬ل ههه َْ َاٍقَههه ْسٍ ََخ َ‬
‫لَمٌدٍَُ ي ٍََ ْيهَةٍ َم ْ ٍح أا َم ََدٍ َ قَسْ ٍحه أا َلٍ‬
‫هههههلٍ‬
‫خ ْياهَهههههدٍَِلٍ ه‬ ‫لَْ َ ْيهههههاٍ ٍوٍٍََز ْ‬
‫حههههه َالٍ َ‬
‫حاولٍ» ٍ‬
‫ترجمه‪ :‬این ماه فرا رسید و آن مـاه خـدا و‬
‫ماه مبارک است‪ .‬در آن شـبی وجـود دارد‬
‫که اگر کسی از آن محروم شد‪ ،‬از‬
‫تمامی خیرها محروم شده اسـت و‬
‫از خیر آن جز انسـانهای محـروم‬
‫«‪»٣‬‬
‫واقعی‪ ،‬محروم نم گرکک»‪.‬‬
‫رمضان تنها ماهی اسـت کـه قـرآن‬
‫کریم از آن نامبرده است‪ .‬آنجا که‬
‫میفرماید‪:‬‬
‫‪54‬‬ ‫ﭽﮘ ﮙ ﮚﮛ ﮜ‬
‫البقرة‪4٨٥ :‬‬
‫ﮝﭼ‬
‫ترجم ه‪ :‬رمضـان مـاهی اسـت كــه‬
‫«رمیض» گرفتهشده به معنای ابر و باران در‬
‫پایان چلهی تابستان و ابتدای فصـل پـائیز‬
‫(تیرماه)که گرمای تابستان را دور میکند و‬
‫مــاه رمضـــان را بــه ایـــن دلیــل رمضـــان‬
‫میگویند که چون باران رحمت الهی بدن‬
‫آدمیان روزهدار را از گناه میشوید و پاک‬
‫لسان العرَ)‬
‫میکند‪(.‬‬
‫ب‪ :‬رمضان در اصطالح‪:‬‬
‫عبارت است از ماه نهم هجری قمری کـه‬
‫در عرف شریعت آن ماه را ماه نزول قرآن‬
‫می خوانند‪ ،‬آنجا که میفرماید‪:‬‬
‫ﭽﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ‬
‫البقرة‪4٨٥ :‬‬
‫ﮝﭼ‬
‫‪ -2‬حقیقت رمضان‬
‫حقیقت رمضان در فرهن اسالمی ایـن‬
‫َم ْ‬ ‫اســت کـــه‪ :‬ایـــن مــاه مبـــارک یکـــی از‬
‫مهمتــرین و محترمتــرین ماههــای ســال‬
‫اســت؛ مــاهی کــه نــزد مســلمانان بــه مــاه‬
‫عبادت‪ ،‬طهارت‪ ،‬خیـر و فـالح‪ ،‬برکـت و‬
‫صـــالح‪ ،‬مغفـــرت و بخشـــش‪ ،‬نیکـــی و‬
‫خیرخواهی‪ ،‬کمـک و همکـاری معـروف‬
‫است‪ .‬خدای منان آن را ماه نزول قـرآن و‬
‫پیامبر اکرم‪ ‬آن را ماه خدا نامیـده اسـت‪.‬‬
‫رمضان عرصهی برای تجلی حقیقت اسالم‬
‫اســت؛ تســلیمی محــض در برابــر خــدای‬
‫متعال و این عرصه مجالی است تا بنـدگان‬
‫به امر و رضای او‪ ،‬حتی از نیازهای طبیعی‬
‫و حالل خود همچشم پوشـی مـیکننـد و‬
‫رمضــان یکــی از ماههــای بلندمرتبــه و‬
‫دارای حرمــت عظــیم الهــی کــه حامــل‬
‫ارزش هــای رفتــاری و گفتــاری اســت‬
‫خدای متعال آن را وسـیله تربیـت هرچـه‬
‫بهتر بندگانش قـرار دادهانـد‪ ،‬سـؤال ایـن‬
‫است حقیقت رمضان چیسـت؟ ایـن مـاه‬
‫چــه پیــام و فوایــدی بــرای بنــدگان الهــی‬
‫دارد؟ این نوشته به دنبال واکـاوی پاسـخ‬
‫بـه پرســشهای فـوق‪ ،‬رمضــان را مفهــوم‬
‫شناســی نمــوده بــه بــاز کــردن حقیقــت‬
‫پیامهای این ماه مبـارک پرداختـه اسـت‪،‬‬
‫رمضان ماه نـزول قـرآن و از مهمتـرین و‬
‫محترمترین ماهها و در میان ماههای سال‬
‫برتــرین و بافضــیلتترین آنهاســت و از‬
‫ایــن مجــرا بهتــرین پیامهــای ضــیافت‪،‬‬
‫تربیت‪ ،‬طهارت‪ ،‬اخالقمـداری‪ ،‬تقـوا و‬
‫پرهیزگاری را برای بندگان روزهدار الهـی‬
‫دارد‪ ،‬در این نوشتار بطور تفصیلی به آن‬
‫می پردازیم ‪.‬‬
‫‪ -1‬تعریف رمضان‬
‫در زیـــر بـــه مفهـــوم شناســـی گـــزاره‬
‫«رمضـــان» پرداختـــه معنـــای لغـــوی و‬
‫اصطالحی آن را بیان میکنیم‪.‬‬
‫الف‪ :‬رمضان در ل‪:‬ت‪:‬‬
‫رمضان از« رمـض» گرفتهشـده بـه معنـای‬
‫شدت حرارت و گرمی اسـت‪ ،‬یعنـی کـه‬
‫ماه رمضان گناهان آدمی را میسـوزاند و‬
‫پاک میکند‪ .‬نیز گفتهانـد کـه رمضـان از‬
 ‫برای رحمت الهی وسیله میشوند و ابزار‬ ‫الا سفره ها متعدک کارک که کر این‬ ‫قرآن در آن فرو فرستادهشده( و آغـاز بـه‬
‫رحمت و برکت اعمال بیشـتر مـیکننـد‪.‬‬ ‫ماه برا مامانانش گسترانیده م شه ک‪،‬‬ ‫نـزول نمـوده اســت و در مـ ّدت ‪ 23‬ســال‬
‫تالش کنید کـه در جلـب ایـن برکـات و‬ ‫یک ه از سههفرهها ضههیاعت خههدا کر ایههن‬ ‫تدریجا ً توسط جبرئیل امـین بـه پیـامبر‪‬‬
‫رحمت الهـی بـا همـدیگر رقابـت سـالم‬ ‫ماه‪ ،‬نووَ ‪،‬رآن‪ ،‬ایهن کتهاَ مقهدُ الهـی‬ ‫نازل شده است)‪.‬‬
‫کنید و از یکدیگر پیشی بگیرید‪ .‬عبـاده‬ ‫است‪ .‬باید کـه در ایـن مـاه بـا حضـور در‬ ‫برتری دیگر اینکه‪ ،‬خدای متعـال شـب‬
‫بههن صــامت از پیــامبر اکــرم‪ ‬روایــت‬ ‫ضیافت الهـی( مهمـانی) بـر سـر سـفرهای‬ ‫قدر‪ ،‬یعنی شب نزول قرآن و شب هزاران‬
‫میکند که ماه رمضـان فرارسـید و روزی‬ ‫قرآن کریم بنشینیم و از مزایای ایـن سـفره‬ ‫خیر و برکـت را‪ ،‬در مـاه مبـارک رمضـان‬
‫پیامبر اکرم‪ ‬فرمودند‪:‬‬ ‫بابرکت استفاده بهینه نماییم‪ .‬سلف صـالح‬ ‫قرار داد است‪ .‬چنانکه میفرماید‪:‬‬
‫خيْه راٍ‬‫« ََتَد ْ ٍ َُ َمضَ هدٍْشَ ه َْاٍبَ َا َهة ٍ أيه أ ٍ َ‬ ‫بیشترین اوقات رمضان را بـر سـر سـفرهی‬ ‫ﭽﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ‬
‫ح َم َة ٍ ٍَوٍ‬ ‫زغَ‪ ِّ،‬يك ٍلَهل [ٍ أي أ ] ٍ َََّهْ أٍَلَ لا ْ‬ ‫قرآن کریم سپری میکردند‪.‬‬ ‫ﭛ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢﭤ ﭥ‬
‫َدبٍ أيههههه ه أ ٍ‬ ‫هٍَلَْ َ طَدزَ ه ه ههد ٍ ٍَوٍز ْ‬
‫س ه ههههََّ َ‬ ‫ح ههه ه ه‬
‫ت َ‬ ‫عالوه از این هرلحظه و هر قدم و هر نفس‬ ‫ﭦ ﭧﭨ ﭩﭪﭫ ﭬ ﭮﭯﭰ‬
‫سههك ْ ٍ ٍَوٍ‬ ‫لَه هس َعدا ٍ َ َي ْهُههاٍلَهله ٍِأََههيٍتَ َهد أ‬ ‫ایــن ضــیافت‪ ،‬دارای شــرافت و کرامــت‬ ‫القدر‪٥ – 4 :‬‬
‫ﭱ ﭲﭼ‬
‫زٌَههد أه ٍبأكههه ْ ٍ َم َ ئأكَََّهه ٍ َهههأَُولٍلَهلهه َ ٍ أمههه ْ ٍ‬ ‫است‪ ،‬طوری کـه نفـس کشـیدن مهمانـان‬ ‫ترجمه‪ :‬مـا قـرآن را در شـب قـدر فـرو‬
‫خيْ ه ُال ٍ َ هإأ لٍْلَ‪،‬ل ه أق ل ٍ أمه ْ ٍح ه أا َلٍ‬ ‫سههك ْ ٍ َ‬ ‫ََ ْف أ‬ ‫ایــن مــاه‪ ،‬تســبیح و حتــی خوابیدنشــان‬ ‫فرستادهایم‪ .‬تو چـه مـىدانـى شـب قـدر‬
‫جلهٍ»‪.‬‬ ‫ح َم َةٍلَهل أ ٍ َع ل ٍ َو َ‬‫أي أ ٍ َُ ْ‬ ‫عبــادت محســوب میگــردد کــه دیگــر‬ ‫كدام است (وچـه انـدازه عظـيم اسـت؟)‬
‫اخرجه البصران ع مسند الشامیین‬
‫ماههای سال لرفیت این شرافت را نـدارد‪.‬‬ ‫شـب قـدر شـبى اسـت كـه از هـزار مـاه‬
‫ترجمه‪ :‬رمضان آمـده اسـت‪ ،‬مـاه بركـت‬ ‫مهمانان هرقدر خواسته باشند‪ ،‬میتوانند با‬ ‫بهتراست‪.‬‬
‫است‪ .‬خداوند متعال در این ماه بهسـوی‬ ‫انس به قرآن و سایر عبادات‪ ،‬هرچه بیشتر‬ ‫فرشتگان و جبرئيـل (( در آن شـب بـا‬
‫شما توجه خاصی مـیفرمایـد و رحمـت‬ ‫خــود را بــه خــدای میزبــان ایــن ســفره‬ ‫اجازه پروردگارشان‪ ،‬پياپى( به كره زمين و‬
‫خاصهی خود را نازل میكند؛ خطاهـا را‬ ‫نزدیکتر کنند‪.‬‬ ‫بهســـــــــوی پرستشــگران و عبــادت‬
‫معاف میکند و دعا را قبول مـیفرمایـد‪.‬‬ ‫‪ -5‬آموزش یک ماهۀ تربیتی‬ ‫كننـدگان‪ ،‬شـب زنـدهدار) بـراى هرگونـه‬
‫خدای متعال به تنـافس (رقابـت گـرفتن)‬ ‫انســان دری ـازده مــاه ســال در زیــر چتــر‬ ‫كارى می آیند(كه به آن خدای سـبحان‬
‫شما نگاه میکند و فرشتگان الهی به شما‬ ‫حکومـــت الهی بسر میبرد‪ ،‬ولی خـدای‬ ‫دسـتور داده باشـد)‪ .‬آن شـب‪ ،‬شـب‬
‫افتخار مـیکننـد؛ پـس از خودتـان خيـر‬ ‫عالم بـرای یـک مـاه تمـام‪ ،‬مؤمنـان را در‬ ‫سالمت و رحمـت( و درود فرشـتگان تـا‬
‫نشــان بدهيــد؛ مســلما ً شــقی و بــدبخت‬ ‫مجــــال کــــف نفــــس‪ ،‬خــــود داری از‬ ‫طلــوع صــبح بــر مؤمنــان شــبزندهدار‬
‫واقعــی كس ـی اســت كــه در ایــن مــاه از‬ ‫درخواست نفسانی‪ ،‬خود داری از نیازهای‬ ‫است))‪.‬‬
‫رحمت خداوند محروم گردد»‪.‬‬ ‫طبیعی‪ ،‬تمرین مفید و نیکویی میدهد تـا‬ ‫دیگر اینکه‪ ،‬خداوند کریم در قـرآن از‬
‫ما در دنیا اهـل تفـاخر و تنـافس فـراوان‬ ‫در باقی یازده ماه سال‪ ،‬در خویشـتنداری‬ ‫عظمت و اعمال این ماه یاد نموده اسـت‬
‫داریم که در حرص و آز مال و چیزهای‬ ‫و تقویــت اراده خــویش‪ ،‬چــون آن مــاه‬ ‫و پیـــامبر اکـــرم‪ ‬از آن بـــهعنوان‬
‫دیگر دنیا باهم رقابت میکننـد و تـالش‬ ‫ایستادگی کند و فقط همچون مـاه رمضـان‬ ‫«شــهر عظــیم»(مــاه بــزرر) یــاد‬
‫میکنند از دیگران سبقت و پیشی گیرند‪.‬‬ ‫تــن بــه رضــای الهــی دهــد و در مقابــل‬ ‫فرمودهاند‪ .‬چنانکه میفرماید‪:‬‬
‫حدیث بیـانگر ایـن اسـت کـه اگـر شـما‬ ‫وسوسههای شیطانی و خواهشات نفسـانی‬ ‫« ََزه ََههدٍلَهلههد ٍ َق ه ْسٍََمَهلك ه ْ ٍشَ ه َْ راٍ‬
‫واقعا ً اهل تفاخر و تقابـل هسـتید‪ ،‬بیاییـد‬ ‫چون نفس امارة باسوء به سوء‪ ،‬مقاومت و‬ ‫الحدیث‬
‫َع أُي ر ٍشَ َْ راٍم ٌَد ََُرٍ»‪.‬‬
‫جوهر نیرویتـان را در جلـب رحمـت و‬ ‫ایستادگی نموده خود را در مسیر اهل تقوا‬ ‫ترجمه‪ :‬ا مهرکم! مهاه بورگه بهر‬
‫برکت ایـن مـاه مبـارک و پـر از رحمـت‬ ‫قرار دهد و همیشه از رستگاران باشد‪.‬‬ ‫شههما سههایه اعگنههده‪ ،‬مههاه مبههارک‬
‫نشـان بدهیـد‪ .‬یکـی از مصـادیق برکــات‬ ‫‪ -6‬ماه بركت و رحمت‬ ‫است»‪.‬‬
‫این ماه هجوم بندگان به عبادتگاه هـا در‬ ‫رمضـان‪ ،‬مـاه برکــت و رحمـت اســت‪ ،‬در‬ ‫‪ -4 51‬ماه ضیافت الوی‬
‫این ماه به انواع عبـادت اسـت‪ ،‬چنانکـه‬ ‫این ماه خیرات و برکات و رحمت الهی بر‬ ‫رمضههان مههاه ضههیاعت و مامههان‬
‫مساجد از نمازگزاران پر میشوند و مردم‬ ‫سر انسانها مـیبـارد‪ ،‬بـهویژه آنهـای کـه‬ ‫خدا یگانه است‪ ،‬البتهه ضهیاعت‬
‫تــأثیرات مثبتــی از قبیــل‪ :‬خــوب شــدن‬
‫اخــالق‪ ،‬رفتــار‪ ،‬گفتــار و پــاکی لــاهر و‬
‫باطن را به دنبال داشته باشـد و اگـر روزه‬
‫فاقد ارزشهای مذکور دانسته شود‪ ،‬حق‬
‫آن ادا نشـــده اســـت؛ از اینـــرو رســـول‬
‫گرامـــی‪ ‬فرمودهانـــد‪ « :‬روزهداری کـــه‬
‫گفتار و عملکـرد باطـل و حـرام را تـرک‬
‫نکنــد‪ ،‬خــدای عزوجــل هــی نیــازی بــه‬
‫خـــودداری از خـــوردن و آشـــامیدن او‬
‫رواه اب کاوک‬
‫ندارد»‪.‬‬
‫مســـلما ً روزه مایـــهای تزکیـــه نفـــس و‬
‫تربیت روح و جسـم آن میگـردد؛ بنـابر‬
‫این باید ثمرهای روزه را در اخالق‪ ،‬رفتار‬
‫و گفتارمان مشاهده کنیم‪.‬‬
‫از خداوند رحیم مسئلت میداریم تـا بـه‬
‫ما توفیـق روزهای را عنایـت کنـد کـه بـه‬
‫یمـــن ادای آن‪ ،‬اعمالمـــان صـــالحتر‪،‬‬
‫اخالقمان پاکتر‪ ،‬دلهایمان مصـفیتـر‪،‬‬
‫خــدایمان راضــی و دعاهایمــان پذیرفتــه‬
‫گردد‪.‬‬
‫نتیجهگیری‬
‫رمضان ماه گرامی‪ ،‬گران ارو‪ ،‬محتـرم‪،‬‬
‫مبارک و دارای قـدر و ارزش واالیـی در‬
‫درگــاه خــدای متعــال و پیشــگاه پیــامبر‬
‫اکرم‪ ‬است‪ .‬حقیقت رمضـان‪ ،‬عرصـهی‬
‫برای تجلی حقیقت اسالم است؛ تسلیمی‬
‫محــض در برابــر خــدای متعــال و مــاه‬
‫عبادت‪ ،‬طهارت‪ ،‬خیر و فالح‪ ،‬برکـت و‬
‫صــالح‪ ،‬مغفــرت و بخشــش‪ ،‬نیکــی و‬
‫خیرخــواهی‪ ،‬کمــک و همکــاری‬
‫است‪.‬‬
‫ماه ضیافت و مهمانداری خـدا‪،‬‬
‫تربیت بندگان خدا و سرازیر شدن‬
‫برکت و رحمت پروردگار جهانیان‬
‫است‪ .‬ماه طهارت و پاکی درون و‬
‫بیرون انسان و صیقل زدن دلهـا و‬
‫روح و روان اســت‪ .‬امیــد بنــدگان ‪51‬‬
‫خدا در این ماه متخلق بـه اخـالق‬
‫الهــی شــده و بــه نهایــت تقــوا و‬
‫پرهیزگاری نائل گردند‪.‬‬
‫‪ -8‬ماه تخلق به اخالق الوی‬ ‫بســیاری را مــیبینــیم کــه بــه قــرآن روی‬
‫روزه مـــاه رمضـــان آدمـــی را از خـــود‬ ‫میآورند و شـب و روز بـه تـالوت قـرآن‬
‫پسندی آزادی بخشیده حقیقـت‪ ،‬بـاطن و‬ ‫مــیپردازنــد‪ .‬خــدای متعــال بــرای همــه‬
‫لاهر او را به رضای خدا و لقای وی گـره‬ ‫مســلمانان توفیــق کارهــای خیــر و جلــب‬
‫میزنــد و ســرانجام او متخلــق بــه اخــالق‬ ‫رحمت و برکات این ماه را نصیب فرماید‪.‬‬
‫الهی میشود‪ ،‬رسول گرامـی‪ ‬فرمودهانـد‬ ‫‪ -7‬ماه طوارت و سترگی‬
‫کـه خـدای عزوجـل میفرمایــد‪ « :‬روزه از‬ ‫روزه ضمن تطهیر و پاکی جسم آدمـی‪،‬‬
‫مــن اســت و مــن خــود بــه آن پــاداش‬ ‫بــه تطهیــر روح و جــان نیــز میپــردازد‪،‬‬
‫میدهم»‪.‬‬ ‫فضیلت و برتری ایـن مـاه اسـت کـه بنـده‬
‫یعنی چنان رابطهای تنگاتنگی‪ ،‬روزه دار‬ ‫وجود خود را از تمایالت مادی و حیوانی‬
‫با خداوند قـدوس پیـدا میکنـد کـه خـدا‬ ‫پــاک میســازد‪ ،‬روح آدمــی در فضــای‬
‫خود پاداش برای او تقدیم میکنـد‪ ،‬پـس‬ ‫پــاکی‪ ،‬رشــد و تعــالی حاصــل کــرده از‬
‫حیف و بی فایـده اسـت کـه آدمـی‪ ،‬جـز‬ ‫رحمتهـای بیکرانــهای اللـه جــل جاللــه‬
‫خــدای یگانــه بــرای کســی دیگــری روزه‬ ‫بیمثــال بهرهمنــد میگــردد‪ .‬آری‪ ،‬چنــان‬
‫بگیرد و از فضای تخلـق بـه اخـالق الهـی‬
‫جسم و جان را صـیقل میزنـد و طهـارت‬
‫خود را به دور اندازد‪ .‬البتـه بـه یـاد داشـته‬
‫میبخشد که هی صیقلی در برابر آن کـار‬
‫باشیم که متکـی بـه غیـر خـدا همـواره در‬
‫آرایی ندارد‪ .‬یکی از راههـای صـیقل زدن‬
‫معــرض زوال و تغییــر اســت‪ ،‬نمیتوانــد‬
‫زنگـار قلـب‪ ،‬تـالوت قـرآن کـریم اسـت‪.‬‬
‫پاداش دهنده به این موجود معظم(انسان)‬
‫باشد‪ ،‬بنـابراین پـاداش وی‪،‬لقـای دوسـت‬ ‫مرتضي زبیدی در شرح احیاء علوم الدین‬
‫وذات حق الیزال است‪.‬‬ ‫غزالی مینویسد‪ :‬امـام ابوحنیفـه گفتـه‬
‫‪ -9‬ماه تقوی و پرهیزگاری‬ ‫است که دو مرتبه در هرسالی ختم قـرآن‪،‬‬
‫صراحتی که در قـرآن عظیمالشـأن شـده‬ ‫حق قرآن کریم است‪.‬‬
‫عضا ل االعماَ محمد ذکریا کاندهل‬
‫این اسـت کـه در فـراز آیـات ایـن کتـاب‬
‫الهی‪ ،‬رمضـان را مـاه تقـوی و پرهیزگـاری‬ ‫روایـت مـیکنـد کـه‬ ‫عبدالله بن عمر‬
‫خوانده و میفرماید‪ « :‬اى كسانى كه ايمان‬ ‫پیامبر اکرم‪ ‬عرم ک‪:‬‬
‫آوردهايد! بر شما روزه فرض شده اسـت‪،‬‬ ‫ةه هسٍََ‬ ‫َةه هسٍََ َ َمهههدٍزَ ْ‬ ‫« ِأ لٍْ َهه ه أ ألٍلَْقهه َ‬
‫ههوبٍت ْ‬
‫همانگونــه بــر كســانى كــه پــيش از شــما‬ ‫ههوٍَلَهله ه أ ٍ َ َمهههدٍ‬
‫ح أسزهههسٍ» ٍ َقهههدَول‪ٍ:‬زَهههدٍ َُاه َ‬ ‫لَْ َ‬
‫بــودهانــد فــرض بــوده اســت تــا باشــد كــه‬ ‫َدَ‪ « :‬تأ َ َوٍِلَْق ْا ْأٍ»‪.‬‬
‫ج َ ؤهَد؟ٍق َ‬ ‫َ‬
‫پرهيزگار شويد»‬ ‫ترجمه‪ :‬بـیتردیـد ایـن دلهـا را هماننـد‬
‫تقوی مفهوم گستردهای دارد و شروع آن‬ ‫آهن زن و چرک مـیگیـرد‪ .‬گفتنـد‪ :‬ای‬
‫باید با اصالح و پـاک شـدن قلـوب آغـاز‬ ‫رسول خـدا! وسـیلهی جـالء و درخشـانی‬
‫شــود؛ زیــرا اســاس و سرچشــمهی تقــوی‬ ‫ایــن زنگــار و چــرک چیســت؟ فرمــود‪:‬‬
‫قلب است‪ ،‬رسول گرامی‪ ‬بـاری بهسـوی‬ ‫تالوت قرآن کریم»‬
‫قلـــب اشـــاره کـــرده فرمودنـــد‪ « :‬تقـــوا‬ ‫بنابر این‪ ،‬کسانی کـه در دیگـر ماههـای‬
‫اینجاســت» و چنــد بــاری ایــن مطلــب را‬ ‫ســــال توفیق ختم قــرآن بــرایشان میـسر‬
‫تکرار نمودند‪ .‬رواه مسلم‬ ‫نمیشود‪ ،‬ماه رمضان بهترین فرصت برای‬
‫هدف از روزه تنها خودداری از خـوردن‬ ‫این ادای حق قرآن است‪ ،‬بیندیشـیم و در‬
‫و نوشـــیدن و همبســـتری نیســـت‪ ،‬بلکـــه‬ ‫ادای این حق بیشتر توجه کنیم‪.‬‬
‫هة عيه ِِذا كيهاني ره َ هم‬ ‫ج َّن ٌ‬‫والصهيام ه‬‫جوِي بِه‪ِّ .‬‬
‫هث وال ري َصخيَ‪ ،‬يعِِنَ‬ ‫ص َ ِم ًيح ِدك َهم ع ر َرع َ‬
‫صها م‪.‬‬ ‫سا َّبهه ًيحدٌ ًي َو ‪،‬اتيليه‪ ،‬يعلَيقههل‪ِ :‬إنِّهَ ي‬
‫هم‬ ‫ف يعه ِ‬
‫خله ه ه‬ ‫ح َّم ه ند بِي ه ِد ِه لي ه‬
‫والَّ ه ِْي ني َفههس م ي‬
‫ح‬
‫ن رِرههه ِ‬ ‫ههَ ِع َنهههد اللَّههه ِه ِمههه َ‬‫الصههها ِم يًطَيه ه‬
‫َّ‬
‫ح هامها‪ِ :‬إذا‬ ‫حتيهانِ رفَر ه‬‫للصا ِم يع َر ي‬ ‫سك‪َّ .‬‬
‫ِف ب ِف َ هرِه‪ ،‬وإ يذا ليقههَ ر َّبهههه ع هرِف‬ ‫ًي َع ه ير يع هر ي‬
‫متفق عليه‪).‬‬
‫ٌ‬ ‫(‬
‫بِص َ ِم ِه)‪.‬‬
‫فرمودنـد‪ :‬اللـه ‪ t‬مـی‬ ‫رسول الله‬
‫فرمايــد‪ :‬هــر عمــل فرزنــد آدم بــرای‬
‫اوست‪ ،‬غير از روزه که برای من است و‬
‫مـــن پـــاداش آن را مـــی دهـــم‪ .‬و روزه‬
‫ســـپری اســـت (در مقابـــل دوزخ يـــا‬
‫گناهان)؛ چـون یـوم روزه يکـی از شـما‬
‫باشد‪ ،‬بايد ناسزا نگويد‪ ،‬و فرياد نکشـد‬
‫و با کسی درگير نشود و اگـر کسـی او را‬
‫دشــنام داد يــا بــا او جن ـ کــرد؛ بايــد‬
‫بگويد‪ :‬من روزه دارم‪ .‬و سوگند به ذاتی‬
‫که جان محمد در ید بالکیـف اوسـت‪،‬‬
‫همانـــا بـــوی دهـــان روزه دار در نـــزد‬
‫خداوند خوشبوتر از بوی مشک اسـت‪.‬‬
‫و برای روزه دار دو شادی (خوشحالی)‬
‫اســت کــه بــدان شــاد مــی شــود‪ ،‬یکــی‬
‫هنگامی افطار کند؛ به افطارش شاد مـی‬
‫شـــــود و دیگـــــری هنگـــــامی کـــــه‬
‫پــروردگارش را مـالقات کنـد‪ ،‬بـه روزه‬
‫اش "شاد "می گردد‪.‬‬
‫اینکــه چــرا خداونــد ســبحان‪ ،‬روزه و‬
‫پاداش روزه دار از سایر عبادت مسـتثنی‬
‫ًي َ‬ ‫امــــــساک وخـــــود داری مخصـــــوص‬
‫ازمفطرات سه گانـه (خـوردن‪ ،‬نوشـیدن و‬
‫جمـاع) بـه قصـد نیـت تقـرب الـی اللــه‪،‬‬
‫عبادت مخصـوص (مسـلمان) بـه صـفت‬
‫مخصوص (پاک بودن ازحـیض ونفـاس)‬
‫ال ِم َ‬ ‫درزمـان مخصـوص (ازطلـوع فجرصـادق‬
‫تا غروب آفتاب) میباشد‪)(.‬‬
‫روزه رکنــی از ارکــان اســالم‪ ،‬مهمتــرین‬
‫فریضه ء از فرایض الهی و بهترین عبادت‬
‫از عبادات‪ ،‬در نزد اللـه ‪ t‬اسـت؛ زیـرا‬
‫ایــن عبــادت بــین بنــده و پروردگــار بــا‬
‫خلوص نیت بدور ازهر نـوع ریـا و خـود‬
‫نمایی انجام می یابد‪ .‬رمز ایمان و عقیـده‬
‫جـــازم درپیـــروی و اطاعـــت‪ ،‬خـــوف و‬
‫خشـــــیت از اللـــــه‪ t‬و سرکشـــــی از‬
‫خواهشات نفسانی را می توان در وجـود‬
‫روزه دار جستجو کـرد؛ خـود داری روزه‬
‫دار از خــوردن‪ ،‬نوشــیدن‪ ،‬و خواهشــات‬
‫نفســانی درایــام مــاه مبــارک رمضــان‪ ،‬بــه‬
‫هدف کسب رضای او تعالی می باشد‪.‬‬
‫روزه نشــانهء نزدیکــی و محبــت بنــده بــه‬
‫پروردگـار اسـت؛ پاداشـی را کـه اللـه‪t‬‬
‫برای روزه داروعده سپرده است به مراتب‬
‫بیشتر از پاداش سایر عبادات می باشد‪.‬‬
‫بر عظمت و فضیلت "صیام" این حـدیث‬
‫از‬ ‫قدســی کــه حضــرت ابــوهریره‬
‫روایت می کنند کافی و‬ ‫رسول اکرم‬
‫بسـنده اســت‪، ( :‬هاَ اللَّهه يعه َّو وجهل‪ :‬كهه ر‬
‫هل‬
‫الصيام‪ ،‬يعِِنَّهه لهَ وًينيها‬
‫ل ابَنِ آکم لهه إِالَّ ِّ‬
‫عم ِ‬
‫الحمدلله الهْ ًنهوَ القهرآن عه شهار‬
‫رمضههان و عضههله عل ه سههایر الشَ هها ر و‬
‫عههتح عیههه ابهه اَ الجنههان لکههل م حههد‬
‫شهههک ر‪ ،‬وًغلهههق عیهههه ابههه اَ النیهههران‪.‬‬
‫والسه م عله نبینهها و حبیبنهها‬ ‫َ‬ ‫والصه ة‬
‫َ‬
‫محمد وعل آلهه وصهحبه اجمعهین امها‬
‫بعد! ‪،‬اَ الله تعال ع محکهم کتابهه ‪:‬‬
‫ﭽﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ‬
‫ﭩ ﭪ ﭫﭬ ﭭﭮ ﭯ‬
‫(البقرة‪.)381:‬‬
‫ﭰﭼ‬
‫ترجمه‪ :‬اى كسانى كـه ايمـان آوردهايـد‬
‫روزه بر شما مقـرر (فـرض) شـده اسـت‬
‫همان گونه كه بر كسانى كه پيش از شما‬
‫مقرر (فرض) شده بود باشد كه پرهيزگار‬
‫شوید‪.‬‬
‫رمضان ماه ویژه خداوند مهربـان اسـت‪،‬‬
‫ماه رحمت‪ ،‬مغفـرت و نجـات از آتـش‬
‫دوزخ‪ « .‬مزیت این خصوصـیت را تنهـا‬
‫کسانی می توانند درک کنند که به قلعهء‬
‫شکوه ایمان رسیدند‪.‬‬
‫امـا بحــث لغـوی و اصــطحالحی‬
‫آن قرار ذیل است‪:‬‬
‫صو درل‪:‬ت‪ :‬مطلق امساک وخـود‬
‫داری راگوینـــد چنانچـــه عربهـــا‬
‫گویند‪ « :‬صامت الشمس» یعنـی‪:‬‬
‫آفتاب"هنگام لهر"ازحرکـت بـاز‬
‫‪ 11‬مانـــد‪ .‬و« صـــام عـــن الکـــالم»‪:‬‬
‫ازسخن گفتن خودداری کرد‪.‬‬
‫ص و دراص طالح ش ر ‪ :‬عبــارت از‬
 ‫ﯞ ﯟ ﯠﯡ ﯢ‬ ‫هزار ماه است‪ .‬اجر وپاداش عبـادت در‬ ‫نموده است؟ همه می دانند‬
‫ﯣ ﯤ ﯥ ﯦﯧﭼ‬ ‫شب قدر‪ ،‬بهتـر و برتـر نسـبت بـه اجـر و‬ ‫کــه بــین روزه دار و اللــه‪ t‬رمــزی‬
‫ماه رمضان همـان مـاهی اسـت كـه در آن‬ ‫پاداش عبادت در هزار ماه است‪.‬‬ ‫وجــود دارد کــه درســایرعبادات دیــده‬
‫قرآن فرو فرستاده شده است (كتـابى ) كـه‬ ‫فرضیت روزه ماه مبارک رمضان بر مبنـای‬ ‫نمی شود زیـرا روزه دار تـا زمـانی کـه‬
‫مردم را راهبر و داليـل آشـكار هـدايت و‬ ‫قرآن کریم‪ ،‬سـنت نبـوی و اجمـاع امـت‬ ‫خود نگوید که من روزه دارم؛ کسی از‬
‫(ميــزان) تشــخير کننــده حــق از باطــل‬ ‫اسالمی ثابت است‪.‬‬ ‫حالش بـاخبر نمـی شـود‪ ،‬در حاليکـه‬
‫است؛ پس هر كس از شما اين ماه را درك‬ ‫‪ -1‬کتاب الله ‪:‬‬ ‫ســایرعبادت ايــن طــور نیســت‪ ،‬بــدین‬
‫كنــد؛ بايــد آن را روزه بــدارد و كســى كــه‬
‫الله‪ t‬در بیان فرضیت روزه در قرآن‬ ‫لحــا خــالی از ریــا و خــود نمــایی‬
‫بيمار يا در سفر است؛ بايد به تعداد آن از‬
‫کریم می فرماید‪ :‬ﭽ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ‬ ‫نیست‪.‬‬
‫روزهاى ديگـر(را روزه بـدارد) اللـه بـراى‬
‫ﭧﭨﭩ ﭪ ﭫﭬﭭ‬ ‫همچنــان در حــدیث دیگــری مـــی‬
‫شــما آســانى مــىخواهــد و بــراى شــما‬
‫ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳﭴ‬ ‫فرمایــد‪ ( :‬لَة ههولٍَه ٍوٍََ ٍَه ه ههدٍََ ْ‬
‫جه أإٍ‬
‫دشوارى نمىخواهد؛ تا شماره (مقررشده)‬
‫ﭵﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻﭼ ﭽ‬ ‫ب ههأٍ ٍزههههس ٍشَ ٍَْه هو ٍتَه ه ه ٍوٍَ ه ه ٍوٍشههاب ٍ‬
‫را تكميــل كنيــد و اللــه را بــه پــاس آنكــه‬
‫رهنموني تان كرده است به بزرگى بسـتاييد‬ ‫ﭾ ﭿﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ‬ ‫(‪)2‬‬
‫جهههه ٍولَة ه هولٍجهلٍه رٍة‪)...‬‬ ‫أم ْ ٍََ ْ‬
‫و باشد كه شكرگزارى كنيد‪.‬‬ ‫ﮆﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍﮎ ﮏ ﮐ‬ ‫( اللــه‪ t‬مــی فرمايــد‪ :‬روزه از مــن‬
‫‪ -2‬سنت رسول الله‪:‬‬
‫(البقرة‪.)384 - 381:‬‬
‫ﮑ ﮒﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﭼ‬ ‫اســت و مــن اجــر و پــاداش آنــرا مــی‬
‫درسنت نبـوی شـریف آمـده اسـت‪ :‬قهدٍَ‬ ‫ترجمه‪ :‬اى كسـانى كـه ايمـان آوردهايـد‬ ‫دهم؛ روزه دارد‪ ،‬خوردنی نوشیدنی را‬
‫عٌسلَهه ه ٍعه ه ٍَبیه ه ٍعمهههاٍبههه ٍلَ طهههدب ٍ‬ ‫روزه بـر شــما مقــرر (فـرض) شــده اســت‬ ‫برای بخاطر من کنار مـی گـذارد‪،‬روزه‬
‫قههدَ‪ٍ:‬بيهمههدٍ ح ه ٍعهههسٍُاههوٍَلَه ه‬ ‫همان گونه كه بر كسانى كه پـيش از شـما‬ ‫دار شهوت و خوردنی و نوشیدنی اش‬
‫ذلشٍز ههول ٍِذٍ هه ه ٍعهيههههدٍُجهههلٍشهههسزسٍ‬ ‫مقرر شده بود باشد كه پرهيزگارى كنيـد‪.‬‬ ‫را بخاطر مـن کنـار مـی گـذارد و روزه‬
‫بيههدٍُلَثيههدب‪ٍ.‬شههسزسٍاههولٍَلَ‪ ،‬ه ا‪ٍٍَ.‬‬ ‫(روزه در) روزهــاى معــدودى (بــر شــما‬ ‫ســپری اســت (در مقابــل دوزخ ويــا‬
‫ز ههالٍعهيه ه ٍَف ههاٍلَس ههفا‪ٍ.‬وٍَز ا ههه ٍمه ههدٍ‬ ‫فرض شده است)و هر كس از شما بيمـار‬ ‫گناهان‪.)....‬‬
‫َحس‪ٍ.‬حَّيٍجهسٍَِهيٍلَهٌه (ٍصههيٍلَهه ٍ‬ ‫يا در سفر باشد (به همان شماره) تعدادى‬
‫ددیل فرضیت روزه ماه مبارک رمضان‪:‬‬
‫عهي ٍواه )ٍ داههسٍُ ٌَّيه ٍَِهيٍُ ٌَّيه ‪ٍ.‬‬ ‫از روزهــاى ديگــر (را روزه بــدارد) و بــر‬
‫روزه ســومین رکــن از ارکــان پنجگان ـه‬
‫زههه وقههدَ‪ٍ:‬ز ههدٍ‬ ‫وٍوَهه ٍ فيهه ٍعهههيٍ‬ ‫كسانى كه روزه طاقتفرساسـت كفـارهاى‬
‫اسالم بوده‪ ،‬الله ‪ t‬آنرا در هر سـال‬
‫محمه ههس!ٍَخٌا ه ه ٍع ه ه ٍلْاهههه ل‪ ٍ.‬ق هههدٍَ‬ ‫است كه خوراك دادن به بينوايى اسـت‪ .‬و‬
‫یــک مــاه بــر بربنــدگان مــؤمنش کــه‬
‫ُاههوٍَلَه ه ٍ(ٍصهههيٍلَه ه ٍعهي ه ٍواههه )‪ٍ:‬‬ ‫هر كس به ميل خود بيشتر نيكى كند پس‬
‫آن براى او بهتر است و اگـر بدانيـد روزه‬ ‫درزمــره ء مکلفــین قــرار دارنــد فــرض‬
‫(لْا لٍٍَْت‪َ،‬سٍٍٍَََِْ ٍٍَِلَه ٍوٍَْ‬
‫گرفتن براى شما بهتر است‪.‬‬ ‫گردانی ـده اســت؛ اختصــاص مــاه نهــم‬
‫‪ .‬وتقي ٍلَة ِ‪ٍ.‬‬ ‫محمسلٍُاوٍَلَه‬
‫عالمــه ســیوطی عبــارت {ﮁ ﮂ‬ ‫هجــری قمــری بــرای روزه گــرفتن در‬
‫وتهه ت ٍلَ ههدِ‪ٍ.‬وتةههولٍُمضهههدْ‪ٍ.‬‬
‫ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ} کر آیههه عهه‬ ‫حقیقت برعظمت‪ ،‬اهمیـت و فضـیلت‬
‫وتحههجٍلٌَيههُ ٍٍِْلاههَّط ٍَُِي ه ٍ‬
‫ذکر‪ ،‬ېنین تفسیر نم که است‪ « :‬بر ههر‬ ‫این ماه داللت مـی کنـد‪ ،‬نـزول قـرآن‬
‫اه ه ههٌي ‪ٍ).‬قه ه ههدَ‪ٍ:‬صه ه ههسقُ‪ٍ.‬قههههههدٍَ‬
‫عرکي که ت ان روزه گرعتن نداشته باشهد‬ ‫عظیم الشأن درمـاه مبـارک رمضـان بـر‬
‫ٌَهه ههدٍَ ه ه ‪ٍ.‬زسه ههأَ ٍوٍزةههههسق ‪ٍ.‬‬
‫(‪)٣‬‬ ‫خاتم پیامبران و رسوالن‪،‬سیدنا محمـد‬
‫قدَ‪ ٍ:‬أخٌا ٍع ٍلْزمدْ؟ٍقهدَ‪ٍ:‬‬ ‫براي هر روز غْاي مسکين است»‬
‫(ٍَْته ه ه ه م ٍبدَهه ه ه ه ٍوم ئكَّهههههههه ٍ‬ ‫و میفرماید‪ :‬ﭽ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ‬ ‫دلیل عمده برر ببر‬ ‫مصطفی‬
‫و ٌَّه ه ٍوُاهههه ٍولَي ههولٍلَلخههها‪ٍ.‬‬ ‫ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡﮢ‬ ‫این حقیت است‪.‬‬
‫وت ه ه م ٍبدَقه ههسٍُخيه ههالٍوٍشهههههال‪11 ٍ).‬‬ ‫ﮣﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩﮪ ﮫ‬ ‫اللر ‪ t‬در این ماه‪ ،‬شـب مبـارکی را‬
‫قدَ‪ٍ:‬صسقُ‪ٍ.‬قدَ‪ ٍ:‬هأخٌا ٍعه ٍ‬ ‫ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱﯓ ﯔ‬ ‫مقدر فرموده است که آنـر لیلـه القـدر‬
‫لْحسههدْ‪.‬؟ٍقههدَ‪ٍٍَْ(ٍ:‬ت ٌههسٍلَه ه ٍ‬ ‫ﯕﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ‬ ‫نامیده است که بهتر و با فضیلت تـر از‬
‫فرمـود‪ " :‬مبارک رمضان دارای خصایر وفضایلی‬ ‫آخرت باخبرم کن؟ پیامبر‬ ‫أ ههكٍتهههالل ٍ هههإٍَْ ه ٍتكهه ٍتههالل ٍ إ هه ٍ‬
‫من "که در اين مـورد سـؤال شـده ام‪ ،‬از اســت کــه آنــر ازســائر مــاه هــای ســال‬ ‫ٍلَسههدعة؟‬
‫ه‬ ‫زهههالَ‪ٍ).‬قهههدَ‪ ٍ:‬هههأخٌا ٍعهه‬
‫"تــو" (ســؤال کننــده) عــالم تــر نيســتم‪ .‬متمایزمیسازد‪ .‬رمضان‪ ،‬ماه نـزول قـرآن و‬ ‫قههدَ‪ٍ(ٍ:‬مههدٍلَمس ه وٍَعهَههدٍبههأعه ٍم ه ٍ‬
‫گفت‪ :‬پس ازنشانه هـایش را بـرایم بیـان بعثت پیامبر اسالم ‪ ،‬ماه عبـادت‪ ،‬تـدبر و‬ ‫لَسههدئل)ٍقههدَ‪ ٍ:‬ههأخٌا ٍع ه ٍَمدُتَههد؟ٍ‬ ‫ه‬
‫فرمود‪ «:‬زمانی کـه کنیـز تأمل در پیدایش مخلوقـات‪ ،‬مـاه ارزانـی‬ ‫کن؟ پیامبر‬ ‫ق ههدَ‪ٍٍَْ(ٍ:‬ته ههسٍل م ههةٍُبََّ ههد‪ٍ.‬وٍَْت ههالٍ‬
‫موالیش را بزاید ( فرزنـد ماننـد كنيـز بـا نعمتهای گرانبهای الله ‪ t‬در روی زمین‬ ‫لَحفهههدٍِلَ ههالٍِلَ دَ ههةٍُع ههداٍلَ‪ ،‬ههدا ٍ‬
‫مــادرش رفتــار نمايــد) آنگــاه كــه افــراد است‪.‬‬ ‫زَّطهههههدوَوٍْ ه ه ه ٍلٌَهي ه ههدْ)‪ٍ.‬ق ه ههدَ‪ٍ:‬فه ه ه ٍ‬
‫نادان‪ ،‬چوپانان پـا برهنـه را بینـی کـه در رمضان یگانه مدرسه ای است که انسـانرا‬ ‫ل طهههق ٍ هٌثههٍُمهيههد‪ٍ.‬فه ٍقههدٍََه ‪ٍ(ٍ:‬زههدٍ‬
‫ساختن بلند منزلها مبالغـه مـی کننـد (بـا به یاد امتهای پیشین فـرا مـی خوانـد‪ ،‬کـه‬ ‫عمها!ٍَتهسُإٍمه ٍلَسهدئل؟)ٍقههُ‪ٍ:‬لَهه ٍ‬
‫پــول و ثروتــى خــود بــر ديگــران فخــر چگونــه عضــویت خــود را در مدرســه‬ ‫وُاهههوَ ٍَعهه ه ‪ٍ.‬ق ههدَ‪ ٍ(ٍ:‬إ ه ه ٍجٌاز ههلٍ‬
‫فروشی می کننـد)‪ .‬روای گفـت‪ :‬سـپس جهانی نگه می داشتند و بـه دسـتور اللـه‬ ‫(‪)4‬‬
‫َتد ٍز ههمك ٍَزهك )ٍ‬
‫آن مـرد منصــرف شـد؛ مــن بحـد کــافی ‪ t‬عمل مـی کردنـد‪ .‬مسـلمانان درایـن‬ ‫ترجمه‪ :‬حضرت عبد الله از پـدرش عمـر‬
‫آنجا ماندم‪ .‬آنگاه پیامبر برایم گفت‪ «:‬يـا مدرسه می آموزند که چگونه گذشته هارا‬ ‫روایت نموده است که‬ ‫بن الخطاب‬
‫عمر! آیا مـی دانـی کـه ایـن مـرد سـؤال پشت سرگذاشته و به سوی دنیای جدید‪،‬‬ ‫ایشـان گفتنــد‪ :‬روزی‪ ،‬مــانزد رســول اللــه‬
‫کننده کیست؟» گفتم‪ :‬الله و رسولش دانا باهمــت وعــزم جدیــد و بانشــاط و روح‬ ‫نشسته بودیم؛ ناگاه مردی که جامه‬
‫ترانـــد‪ .‬فرمـــود‪ ( :‬إ ه ه ٍجٌاز ههلٍَت ههد ٍ جدید روی آورند‪ ،‬و د رتعهداتی که قبالً‬ ‫بسیار سفید و موی بسیار سیاه داشـت بـر‬
‫ز ههمك ٍَزههك )‪ :‬آن مرد جبریل بودنزد کوتاهی کرده اند‪ ،‬دوباره تجدید عهد می‬ ‫ما نمایان شد‪.‬که نه اثار سفربراو دیده می‬
‫شما آمد تا دین تانرا برای شما بیاموزاند‪ .‬نماید‪.‬‬
‫شــد و نــه کســی از مــا آن مــرد را مــی‬
‫به همین ترتیب احادیث زیاد ومشهوری « روزه از قديم االیام بـين انسـانها مـروو‬
‫شناخت‪ .‬تـا اینکـه نزدیـک پیـامبر‬
‫وجود دارد که برفرضیت وفضـیلت روزه بــوده‪ ،‬اگــر ادبيــات و قصــر مصــريان‬
‫نشست و زانـو خـود را بـر زانـوی پیـامبر‬
‫مــاه مبــارک رمضــان داللــت میکننــد‪ .‬و قديم‪ ،‬چينى ها‪ ،‬يونانى ها را مورد مطالعه‬
‫قرار داد‪ .‬و دو کف دستش را بر دو‬
‫تمام مسـلمانان برفرضـیت روزه ایـن مـاه قرار دهيم؛ در خواهيم يافت كـه روزه بـا‬
‫مبــارک اجمــاع دارنــد‪ ،‬کــه انکــار ازآن تفاوت هاى روزه فعلى مسلمانان‪ ،‬وجـود‬ ‫ران آنحضرت گذاشته گفت‪ :‬ای محمد!‬
‫داشته در آن زمـان روزه هـاى يـک روزه‬ ‫کفراست‪.‬‬ ‫از اسالم با خبـرم کـن‪ .‬آنگـاه پیـامبر‬
‫ي هفته اى و يا روزه ای كـه روزه داران‬ ‫‪ -3‬اجما امت اسالمی‪:‬‬ ‫فرمود‪ « :‬اسالم آنست که شهادت بـدهی‬
‫اجماع امت بر اينسـت کـه كـه روزه مـاه از خوردن برخى از خوراکی هــا ممنـوع‬ ‫که هـی معبـود برحقـی جـز اللـه وجـود‬
‫رمضان فرض و يكـى از اركـان اسـالم و بودند از جمله خوردن گوشت و يـا غيـره‬ ‫نــدارد و محمــد فرســتاده اللــه اســت‪ ،‬و‬
‫ضروريات دين اسـت و روزه گـرفتن در مــأكوالت‪ ،‬طوريكــه مظــاهر ايــن روزه را‬ ‫برپاداری نماز فرض را‪ ،‬زكات واجـب را‬
‫هر سال‪ ،‬یک ماه بر هر مسلمان( مـرد و ميتوان امروز هم در كشور هـاى اروپـايى‬ ‫بپردازى‪ ،‬وروزه بگیـری مـاه رمضـان را‪،‬‬
‫زن) فــرض است؛کســی کــه از فرضــیت و برخى از كشـور هـاى آسـيايى و پيـروان‬ ‫وفریضـــه حــــج را در صــــورت‬
‫روزه ماه مبارک رمضان انکـار کنـد و یـا ساير مذاهب از جمله در مذهب كاتوليک‬ ‫ت ــوانایی راه ( رفــتن) بســویش را‬
‫اینکه روزه و یا روزه دار را تمسخر کند؛ ها و پروتستانت ها مشاهده كرد‪.‬‬ ‫انجام بدهی»‪.‬‬
‫کافرو مرتد بوده‪ )9(،‬عضویت خـود را از قـرآن عظــیم الشــأن شـهادت ميدهــد كــه‬ ‫آن مرد گفت‪ :‬راست گفتی؛ پـس‬
‫روزه در تمام اديان آسـمانى فـرض بـوده‬ ‫امت اسالمی از دست می دهد‪.‬‬ ‫از احسان (بهترین عبادت) باخبرم‬
‫(‪)6‬‬
‫است‪،‬‬ ‫نگاهی به پیشینه تاریخی فرضیت روزه‪:‬‬ ‫فرمود‪ « :‬که اللـه‬ ‫کن؟ پیامبر‬
‫‪ ...‬ادامه دارد‪.‬‬ ‫روزه رکنــی از ارکــان و پایــه ای از پایــه‬ ‫را مثلی عبادت کنی که انگاراو را‬
‫های متین واستواراسالم بـوده مرتبـه اش مآخذ‪:‬‬ ‫‪ 12‬مشاهده مىنمايى‪ ،‬و اگر تـو اللـه‬
‫‪ -1‬االختیار لتعلیل المختار‪ ،‬و‪ ،1‬ص)‪.)125‬‬
‫‪ -2‬صحیح البخاری‪ ( ،‬الفتح‪1325. -3053 )15 :‬‬
‫بعد ایمان جازم به وحدانیت الله و نبوت‬ ‫را نمـــی بینـــی؛ حتمـــا ً او تـــو را‬
‫پیامبراســالم ‪ ،‬اقامــه نمــاز میباشــد مــاه ‪ - 3‬التقان في علوم القرآن‪ ،‬و‪ ،2‬ص ‪243.‬‬ ‫مىبيند‪ .‬آن مـرد گفـت‪ :‬و از روز‬
‫‪ -4‬صحیح مسلم‪.‬‬
‫‪ -5‬فقه السنة‪ ،‬و‪ ،1‬ص ‪.۱۶۶‬‬
 ‫توزیع بسته های کمکی جمهوری ترکیه به همکاری وزارت ارشاد‪ ،‬حج و اوقاف‬
‫دوشنبه‪ ،‬مؤرخ ‪ ۱‬رمضانالمبارک ‪۳۲۲۱‬هـ ق‪ ۳۲ -‬حمل ‪۳۲۰۳‬هـ ش‪.‬‬
‫محفلی که به مناسبت توزیع بسته های کمکی کشور ترکیه در مجتمع حجاو زون مرکز دایر گردیده بود‪ ،‬در آن برعالوه از رؤسای‬
‫وزارت ارشاد‪ ،‬حج و اوقاف‪ ،‬علی تولگا کوجاتپی معاون سفارت کبرای جمهوری ترکیه مقیم کابل و هیئت همراه اش نیز اشـتراک‬
‫داشتند‪.‬‬
‫بعداز تالوت آیات چند از کالم الله مجید‪ ،‬مولوی عبدالولی حقانی رییس مالی و اداری وزارت ارشاد‪ ،‬حج و اوقاف طی صحبت‬
‫حضور مهمانان را در این محفل خیر مقدم گفته‪ ،‬از کمک های دوامدار حکومت‪ ،‬نهاد های مدد رسان و مردم ترکیه الهار امتنـان‬
‫و سپاسگزاری نمود‪.‬‬
‫موصوف به ادامه صحبت های شان عالوه کرد که این وزارت منحیث یک نهاد معتبر دینی کمک های صورت گرفته را به بهترین‬
‫وجه برای مستحقین کشورش به کمال امانت داری توزیع می نمایند‪.‬‬
‫معاون سفارت ترکیه اهداء کمک های یاد شده را مصداق دوستی و برادری مردم کشورش با ملت رنجدیده افغانستان تلقی نمـوده‬
‫افزود مساعدت های بشردوستانه کشور ترکیه در آینده نیز انشاء الله ادامه خواهد داشت‪.‬‬
‫قابل یاد آوریست که این کمک ها به همکاری نهادهای مدد رسان کشور ترکیه جمع آوری ګردیده است‪.‬‬
‫در اخیرتعداد(‪)۲۲۰‬بسته کمکی کشور ترکیه توسط رئیس اداری و مالی ایـن وزارت و معـاون سـفارت آن کشـور بـرای مسـتحقین‬
‫توزیع گردید‪.‬‬

‫مساعدت کشور ترکیه برای شماری از مساجد شهر کابل‬

‫چهارشنبه‪ 5 ،‬رمضان‪۳۲۲۱‬هـ ق‪ ۳۲ - .‬حمل ‪ ۳۲۰۳‬هـ ش‬
‫به مناسبت توزیع فرش و جای نماز برای مساجد محفلی در مجتمع حجاو زون مرکز بـه اشـتراک مسـئولین ایـن وزارت و علمـای‬
‫کرام دایر گردید در این محفل مولوی عبدالولی حقانی رییس مالی و اداری وزارت ارشاد‪ ،‬حج و اوقاف سخنرانی نموده‪،‬‬
‫ضمن خوش آمدید به علمای کرام روی اهداف و پالیسی های وزارت و امارت اسالمی افغانسـتان بحـث نمـوده و جایگـاه‬
‫علماء را در نظام اسالمی برجسته توصیف نمود‪.‬‬
‫در بخش پایانی مجلس برای شماری از مساجد شهر کابل (‪ )۲۲۰‬تخته فرش وجای نماز که از طرف کشور دوست‪ ،‬ترکیه‬
‫اهداء گردیده بود‪ ،‬توزیع ګردید پروسه توزیع آن برای سایر مساجد ادامه می یابد‪.‬‬

‫د دفتر ریاست‬
‫د اسالمي امارت د کابینې (‪ )۲‬قطعې مصوبو مواصلت او د وزارت د محترم مقام له کتو څخه وروسـته اړونـدو څـانګو تـه د ‪13‬‬
‫هغو خپرول‪.‬‬
‫د وزارت مرکزي ریاستونوته (‪ )۲۲۲‬قطعې مکتوبونه لیږل‪.‬‬
 ‫د ارشاد‪ ،‬حج او اوقافو والیتي ریاستونو ته (‪)۴۲‬مکتوبونه لیږل‪.‬‬
‫د افغانستان د اسالمي امارت له وزارتونو او خپلواکو اداروڅخـه د (‪ )۶۲۲‬قطعـې مکتوبونـو ترالسـه کـول او اړونـدو ادارو تـه یـې‬
‫استول‪.‬‬
‫د پوسته خانې له الرې اړوندو څانګو ته د (‪ )۳۲۴‬قطعې مکتوبونو لیږل‪.‬‬
‫د وزارت له محترم مقام سره د (‪ )۲۱۲‬تنو مراجعینو د ناستې ترتیب او تنظیم‪.‬‬
‫د وزارت محترم مقام ته د (‪ )۳۲۶‬عریضو وړاندې کول‪.‬‬
‫د وزارت کارکوونکو لپاره د (‪ )۲‬جلده پاسپورټونو د صادرولو او د همکارۍ په موخه د (‪ )۶‬قلمو اسنادو ترتیب‪،‬تنظیم او لیکل‪.‬‬
‫د ترکیې هیواد له اوو(‪ )۲‬موسسو(فالح‪ ،‬جامی‪ ،‬د فالح ختیز زون‪ ،‬تواناهان‪ ،‬هدایت‪ ،‬فضیلت اونهضت) سره د پـوهنې پـه برخـه‬
‫کې د ګډې همکارۍ پرتوکول السلیک‪.‬‬

‫ریاست اطالعات و آگاهی عامه‬

‫‪ ‬اشتراک رئیس اطالعات وآگاهی عامه در برنامه های تلویزیون ملی‪ ،‬یک‪ ،‬شمشاد و لمر و رادیو های آزادی و بی بی سـی‬
‫جهت منعکس ساختن فعالیت ها ودست آوردهای این وزارت تحت رهنمایی ورهبری شیخ الحدیث دکتورنورمحمد ثاقب‪.‬‬
‫‪ ‬چاپ و توزیع تعداد(‪ ) 2000‬نسخه بروشور احکام ماه مبارک رمضان به زبـان هـای دری و پشـتو و توزیـع آن بـه مـدارس و‬
‫ریاست های مربوطه این وزارت‬
‫‪ ‬چاپ تعداد(‪ )5000‬قطعه جداول افطار و سحر ماه مبارک رمضان و تسلیم دهی آن جهت توزیع به ریاسـت محتـرم انسـجام‬
‫مساجد‬
‫‪ ‬چاپ تعداد(‪ )500‬قطعه جداول افطار و سحر ماه مبارک رمضان و تسلیم دهی آن جهت توزیع به ریاست محترم حسینیه ها‬
‫‪ ‬حک تعداد(‪ ) 21‬طغرا مهر با لگو و دیزاین جدید(امارت اسالمی افغانسان) برای ریاست های مرکزی و آمریت های مسـتقل‬
‫این وزارت‬
‫‪ ‬ترتیب‪ ،‬تهیه موضوع و دیزاین تعداد(‪ ) 2‬تخته بنر ارشادی و نصب آن در مسجد جامع پل خشتی و مسجد جامع عبدالرحمن‬
‫‪ ‬تهیه گزارش از جریان مالقات های مقام محترم وزارت با سفیر ترکیه‪ ،‬مسئولین شرکت های هوای کام ایر و آریانا و جلسـات‬
‫هیئت رهبری وزارت‬
‫‪ ‬نشر تعداد(‪ ) 12‬عنوان فتوا در رابطه به موضوعات مختلف که از طریق ریاست محترم مجمع علمی بـه ایـن وزارت مواصـلت‬
‫ورزیده بود‬
‫‪ ‬نشر تعداد(‪ ) 4‬عنوان خطبه که از طرف ریاست محترم ارشاد و انسجام امور مساجد مواصلت ورزیده بود‪.‬‬
‫‪ ‬ترتیب و نشر تاریخچه وزارت به زبان های عربی‪ ،‬انگلیسی‪ ،‬دری و پشتو در ویب سایت وزارت‬
‫‪ ‬ترتیب و نشر بیوگرافی محترم شیخ الحدیث دکتور نورمحمد ثاقب به زبان های عربی‪ ،‬انگلیسی‪ ،‬دری و پشتو‬
‫‪ ‬نشر پیام مقام وزارت در مورد حلول ماه مبارک رمضان‬
‫‪ ‬نشر احکام و مسایل ماه مبارک رمضان به زبان های دری و پشتو در ویب سایت وصحفات اجتماعی این وزارت‬
‫‪ ‬تصحیح‪ ،‬کمپوز و دیزاین مجله پیام حق ماه ( رمضان المبارک ‪ 1443‬هـ ق)‬
‫‪ ‬جمع آوری تعداد(‪ )20‬عنوان مضمون برای مجله ( ماه رمضان المبارک ‪ 1443‬هـ ق)‬
‫‪ ‬جمع آوری تعداد(‪ )25‬عنوان گزارش برای مجله ( ماه رمضان المبارک ‪ 1443‬هـ ق)‬
‫‪ ‬تحریرسرمقاله و پیام رهبری وزارت به مناسبت ماه رمضان برای مجله پیام حق ( ماه رمضان المبارک ‪ 1443‬هـ ق)‬
‫‪ ‬تحریر و تهیه محتوای صفحات البوم و پوش مجله ( ماه رمضان المبارک ‪ 1443‬هـ ق)‬
‫‪ ‬فلمبرداری وعکاسی از جریان محافل‪ :‬دیدار مقام وزارت با رؤسای شرکت های آریانا و کام ایر‪ ،‬مجلس هیئت رهبری‬
‫‪14‬‬
‫وزارت‪ ،‬محفل توزیع فرش‪ ،‬توزیع کمک های کشور ترکیه‪ ،‬محفل عقد تفاهم نامه های تدریب ائمه‬
‫‪ ‬تهیه‪ ،‬ایدیت و نشر تعداد(‪) 12‬کلپ از جریان محافل مصاحبه ها و مالقات ها از طریق(چینل یوتیوب) وزارت‪.‬‬
‫‪ ‬نشر(‪ )22‬عنوان گزارش مختلف از طریق تویتر‬
 ‫‪ ‬نشر(‪ )25‬عنوان گزارش از فعالیت های وزارت از طریق صفحه (تیلی گرام)‪.‬‬
‫‪ ‬نشر(‪ )20‬عنوان گزارش از طریق صفحه (انستاگرام)‪.‬‬
‫‪ ‬نشر(‪ )23‬عنوان گزارش از طریق صفحه (فیسبوک) ‪.‬‬
‫‪ ‬توزیع تعداد(‪ )2000‬جلد مجله پیام حق ماه شعبان المعظم سال ‪ 1443‬هـ ق بادر نظرداشت لست مرتبـه بـه مراجـع دولتـی و غیـر‬
‫دولتی در مرکز ووالیات‪.‬‬
‫‪ ‬توزیع (‪ ) 250‬جلد تفسیر شریف قرآنکریم چاپ دری و پشتو در جریان ماه مبارک رمضان برای مرکز ووالیات‬
‫‪ ‬تعداد(‪ )35‬تن از علماء و کارمندان این وزارت در جریان ماه مبارک رمضان از مجموعـه کتـب و سـائل‪ ،‬کتابخانـه بـرای اسـتناد‬
‫مقاالت شان استفاده نموده اند‪.‬‬
‫‪ ‬تقویم سرمیزی و دیواری سال ‪ 1444‬هجری قمری ترتیب‪ ،‬دیزاین و آماده چاپ گردیده است‬
‫‪ ‬ترتیب و دیزاین بنر اوقات نماز های پنجگانه و اذکار بعد از نماز و آماده نمودن آن برای چاپ‪.‬‬
‫‪ ‬دیزاین دوسیه مزین با لوگوی وزارت و امارت اسالمی افغانستان جهت استفاده ریاست های مرکزی‬

‫ریاست تدقیق و مطالعات علوم اسالمی‬

‫تدویر جلسات اداری‪ ،‬علمی و پیگیری هدایات و رهنمود های مقام محترم وزارت‪.‬‬
‫تدویر جلسه کمیته حک نشان و مدال های دولتی و تهیه گزارش از رویداد جلسه متـذکره و ارسـال آن بـه ریاسـت محتـرم دفتـر و‬
‫اعضای محترم کمیته فوق الذکر‪.‬‬
‫تصحیح و بازنگری مقاالت ذیل‪:‬‬
‫‪ ‬ویژگی های رمضان‪.‬‬
‫‪ ‬نقش آب در زندگی انسان و محیط زیست‪.‬‬
‫‪ ‬آداب غذا خوردن در اسالم‪.‬‬
‫دیپارتمنت مطالعات تاریخ اسالم‪:‬‬
‫تحریر مقاالت علمی تحت عناوین‪:‬‬
‫اسرار و فواید القای سالم ‪ -‬عدالت و برابری در زمان حضرت ابوبکر صدیق رضی الله عنـه در میـان مـردم ‪ -‬منـع کشـت‪ ،‬قاچـاق و‬
‫ترافیک مواد مخدر از دیدگاه اسالم ‪-‬‬
‫اشتراک در تلویزیون های طلوع و شمشاد‪.‬‬
‫دیپارتمنت معارف و فرهنگ اسالمی‬
‫تحریر مقاالت علمی تحت عناوین‪:‬‬
‫‪ .1‬احکام جنایات در موسم حج _ آداب غذا خوردن در اسالم‬
‫‪ .2‬تصحیح و بازنگری ( د روژی روحانې او ټولنیزی ګټې او فضائل)‪.‬‬
‫‪ .3‬اشتراک در تلویزیون ملی‪ ،‬برنامه ( نزول قرآن کریم و فضائل ماه رمضان المبارک)‪.‬‬
‫دیپارتمنت علوم اسالمی و تطبیق آن با علوم ساینس‬
‫تحریر مقاالت تحت عناوین‪:‬‬
‫ضررهای دینی مواد مخدر و اعجاز قرآن در عرصه زمین شناسی‪.‬‬
‫دیپارتمنت تدقیق اصول دین‬
‫تحریر مقاالت علمی تحت عناوین‪:‬‬
‫‪15‬‬ ‫دعوت‪ -‬استغفار و فواید آن ‪ -‬اعتکاف‪ ،‬احکام و فضائل آن ‪ -‬د وخت ارزښت ‪ -‬روزه ماه مبارک رمضان و فواید آن‪.‬‬
‫ترجمه خلر گزارش فعالیت ها و دستآورد های وزارت از زمان فتح امارت اسالمی افغانستان‪ ،‬از زبان دری بـه زبـان پشـتو‬
 ‫در قید ‪ ٨‬صفحه ‪.A4‬‬
‫دیپارتمنت مطالعات حقو اسالمی زن‬
‫تحریر مقاله تحت عناوین‪:‬‬
‫د مور او پالر د حقونو په اړه اسالمی معلومات ‪ -‬تعلیم و تربیه زنان در اسـالم‪ -‬تـرک عبـادت وسـیله تسـخیر شـیطان بـر انسـان ‪-‬‬
‫حجاب اسالمی در پرتو قرآن و سنت نبوی‪ -‬احکام و مسائل رمضانی و صوم رمضان‪.‬‬
‫دیپارتمنت عقیده و فلسفه‬
‫تحریر مقاالت تحت عناوین‪:‬‬
‫خصایر روزه ماه مبارک رمضان ‪ -‬تدقیق پیرامون مفادات حکمت ماه مبارک رمضان ‪ -‬نزول قرآن کریم‪ -‬فلسفه روزه ماه مبـارک‬
‫رمضان ‪ -‬صدقه فطر از دیدگاه عالمان دین اسالم‪.‬‬

‫د فرضي حج ریاست‬
‫د والیتونو د حج عمومي مدیریت‬
‫‪ ‬د سږ کال د حج پروسې لپاره د والیتي حج مدیریتونو لخوا د اړتیا وړ توکو ویش‪.‬‬
‫‪ ‬د ‪۳۲۲۱‬هـ ق‪ .‬کال د حاجیانو د جال کولو په موخه د میدان وردکو والیت استازي ته د (‪ )230‬جلده پاسپورټونو سپارل‪.‬‬
‫‪ ‬د ‪ ۱۲‬والیتونو څخه د (‪ )۳۰۲۱‬تنه کوچیانو همغږي کول هغوی ته د سهمیي ټاکل ‪.‬‬
‫‪ ‬په ټوله کې د والیاتو څخه د حج (‪ )۶۳‬تنه هغه غوښتونکو چې عذر یې درلود‪ ،‬خپل پاسپورټونه بیرته د دې مدیریت څخه واخیستل‪.‬‬
‫د پروان‪ ،‬تخار‪ ،‬لغمان او هلمند والیتونو د حاجیانو (‪ )۲۱‬جلده پاسپورټونو تنظیم‪ ،‬د هغو د صادریدو او ختمیدو د نیټې څخـه‬ ‫‪‬‬
‫کتنه وشوه‪.‬‬
‫د حاجیانو د روغتیایی چارو مدیریت‬ ‫‪‬‬
‫د ټاکل شوې سهمیه سره سم د حاجیانو لپاره د اړتیا وړ دوه ډوله واکسینونو مشخصاتو او شرط پاڼې ترتیب او جوړول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د(‪ )۳۲۲۱‬هـ ق کال د حاجیانو لپاره د روغتیا عمومي مدیریت فایلونو چمتو کول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫عامې روغتیا وزارت ته د مکتوبونو لیږل د دې وزارت د چمتووالي په موخه‪،‬چې حاجیانو ته د کورونا واکسین تطبیق کړي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د ټاکل شوي سهمیه سره سم د (‪)۳۲۲۱‬هـ ق کال حاجیانو لپاره د (‪ )42‬قلمو دواګانو چمتو کول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د عامې روغتیا وزارت د دوا څانګې له استازو سره د (‪ )۲۲‬قلمو دوا د چمتو کولو په اړه غونډه وکړه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د مرکزي حج عمومي مدیریت‬
‫‪ ‬د شپږمې ناحیې اړوند د حج غوښتونکو د عکسونو او بانکي آویزونو سکن‪ ،‬د نهایی اسنادو بیا کتنې او ثبت چارې بشپړې شوې‪.‬‬
‫‪ ‬د حاجيانو د مجتمع له الرې جوماتونو ته د دوست هېواد ترکيې له خوا د مرسته شويو فرشونو په وېش کې له مولف پالوي سره همکاري‪.‬‬

‫ریاست امور قراء‬

‫مدیریت ها و کمیسون مسلکی و اداری اخذ امتحان‪:‬‬
‫‪ -1‬ثبت نام‪ ،‬اخذ امتحان و طی مراحل اسناد قراء و فاتحین نواحی ‪ 22‬گانه و استخدام ایشان در(‪ )2٨0‬مسـجد جـامع شـهر‬
‫کابل غرض برگزاری ختم قرآنکریم در نماز های تراویح ماه مبارک رمضان ‪.‬‬
‫‪ -2‬نظارت از (‪ )2٨0‬مسجد و روند بر گزاری ختم های تراویح ماه مبارک رمضان‪.‬‬
‫‪ -3‬کنترول و نظارت از قاریان مؤلف فاتحه خوان مساجد نواحی شهر کابل‪.‬‬
‫‪ -4‬تدویر جلسات جهت بهبود نصاب تعلیمی سال ‪ 1443‬هـ ق انستیتوت معهد عالی قراءات ‪.‬‬
‫‪ -5‬برگزاری برنامه پانزدهمین دور رقابتی حسن تالوت قرآنکریم با همـاهنگی و همکـاری شـرکت مخـابراتی اتصـاالت در‬
‫والیات‪ :‬کابل‪ ،‬ننگرهار‪ ،‬خوست‪ ،‬قندهار‪ ،‬هرات‪ ،‬بلخ‪ ،‬غزنی‪ ،‬کندز و بغالن‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫ریاست ارشاد و انسجام امور مساجد‬
‫‪ ‬تحریر تعداد(‪) 4‬خطبه تفصیلی نماز جمعه به زبان های ملی کشور( دری و پشتو) پیرامون‪:‬‬
‫فرضیت زکات‪ ،‬فواید و مستحقین آن _ فضایل و برکات ماه مبارک رمضان _ آداب و مسـائل روزه مـاه مبـارک رمضـان و فضـائل‬
‫اعتکاف در ماه مبارک رمضان‬
‫‪ ‬تحریر مقاالت ب رای مجله پیام حق‪ :‬فضیلت دهه اخیر ماه مبارک رمضان و مسائل اعتکاف در ماه مبارک رمضان‬
‫‪ ‬ارشاد و تبلیغ پیرامون (سیرت النبی) در مسجد عثمان غنی ناحیه یازدهم وپیرامون (فرضیت زکات‪ ،‬فوایـد و مسـتحقین آن) در‬
‫یکی از مساجد ناحیه ششم توسط اعضاء مسلکی آمریت ارشاد و دعوت طبق پالن‬
‫دوسـتانه کـه از طریـق موسسـه‬ ‫‪ ‬اشتراک اعضای مسلکی آمــریت ارشاد و دعـــــوت در سیمـــینار تحـت عنـوان قـانون‬
‫جیواکال برگزار شده بود‪.‬‬
‫‪ ‬تدویر شورای علماء و امامان مساجد ناحیه هشتم تحت عنوان حمایت از امارت اسالمی‪ ،‬قوانین نافذه کشور‪ ،‬کنترول و کاهش‬
‫مصرف برق و نل آب مساجد با مسؤلین حوزه و ناحیه مذکور‪.‬‬
‫‪ ‬توزیع جدول افطار و سحر ماه مبارک رمضان برای نواحی شهر کابل و والیات‪ :‬پروان‪ ،‬کاپیسا‪ ،‬میدان وردک پنجشیر و لوگر‪.‬‬
‫‪ ‬توزیع( ‪ ) 400‬قطعه بروشور ارسالی ریاست اطالعات و آگاهی عامه از طریق مدیریت های انسجام به مساجد نواحی شهر کابل‪.‬‬
‫‪ ‬حل و فصل منازعات اهالی(‪ )5‬محراب مسجد در نواحی مختلف شهر کابل‪.‬‬
‫‪ ‬نظارت و کنترول از صرفیه برق و آب مساجد ‪.‬‬
‫‪ ‬جلوگیری ازبود و باش افراد غیر مسؤول درمساجد‪.‬‬
‫‪ ‬نظارت از تدویر حلقات درسی و کنترول از مؤلفین تدریسی و تنظیفی تعداد (‪ )3٨2‬محراب مسجد نواحی شهر کابل‪.‬‬
‫‪ ‬توزیع (‪ ) 200‬جلد مجله پیام حق به مساجد نواحی شهر کابل‪.‬‬

‫ریاست تنظیم امور عرفان و اماکن دینی‬

‫‪ ‬توزیع(‪ ) 33‬جلد مجله پیام حق به خانقاهای ثبت و راجستر شده این وزارت در نواحی شهر کابل‪.‬‬
‫‪ ‬تحریر و ارسال مضمون تحت عنوان عمران و بازسازی در اندیشه اسالم به ریاست محترم اطالعات و اگاهی عامه‪.‬‬
‫‪ ‬توزیع(‪)140‬نسخه بروشور مسائل رمضانی به زبان پشتو و دری به خانقاهای شهر کابل‪.‬‬
‫‪ ‬کنترول و بررسی از صرفیه برق و آب خانقاهای شهر کابل‪.‬‬

‫د پالیسۍ او پالن ریاست‬

‫‪ ‬د عمرې او زیارت د طرزالعمل د مسودې بیاکتنه او نهايي کول‪.‬‬
‫‪ ‬د وزارت د تقنیني اسنادو د کمېټې غړو له خوا د چاپېریال ساتنې پالن د الرښوونو بیاکتنه او نهايي کول او اړوندو ریاسـتونو تـه‬
‫یی استول‪.‬‬
‫‪ ‬د وزارت د تقنیني اسنادو په کمیټه کې د حج او زیارتونو چارو د مقررې بیا کتنه او نهايي کول‪.‬‬
‫‪ ‬د وزارت د رهبرۍ د غونډو د پرېکړو مطالعه او د پالیسي او پالن د ریاست له خوا یې پلي کول‪.‬‬
‫‪ ‬د افغانستان د اسالمي امارت د کابینې د مصوبو څیړنه‪.‬‬
‫‪ ‬د اوقافو د قانون لومړی فصل بیاکتنه او نهایی کول‪.‬‬
‫‪ ‬د وزارت د تقنیني اسنادو د کمیټې له غړو سره د دې کمیټې د غونډو د ترسره کولو په موخه اړیکې درلودل‪.‬‬

‫ریاست عمره و زیارت‬

‫‪ ‬ترتیب و توزیع(‪ )1٨‬قطعه فورمه درخواستی اجازه نامه عمره وزیارت به شرکت های متقاضی‪.‬‬
‫‪ ‬بررسی(‪ ) 11‬مورد اسناد ارایه شده توسط شرکت های متقاضی اجازه نامه‪.‬‬
‫‪ ‬تکثیر(‪ )5‬مورد هدایات و فرامین واصله و همچنان(‪ )3‬مصوبه کابینه به شعبات مربوط‪.‬‬
‫‪ ‬تعدیل و بازنگری طرزالعمل تنظیم امور عمره و زیارات وشرط نامه هاآن از طریق مراجع ذیصالح‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫ریاست حسینیه ها‬
‫‪ ‬توزیع( ‪ ) 4‬عنوان خطبه ایام جمعه به مساجد نواحی شهر کابل جهت تطبیق از طریق خطباء و ائمه ‪.‬‬
 ‫‪ ‬نظارت و کنترول از پابندی کارکنان امور دینی‪ ،‬ائمه مساجد‪ ،‬حسینیه ها و جماعـت خانـه هـا‪ ،‬کنتـرول مصـرف بـرق‪ ،‬پـاکی و‬
‫صفایی مساجد نواحی شهر کابل‪.‬‬
‫‪ ‬اشتراک در ورکشاپ دو روزه آگاهی دهی پیرامون واکسین کوید(‪.)12‬‬
‫‪ ‬تهیه و ترتیب تقسیم اوقات افطاری و سحری برای مساجد‪ ،‬حسینیه ها و جماعت خانه های اهل تشیع‪.‬‬

‫ریاست پروژه ها و برنامه ها‬

‫‪ ‬پیگیری اسناد مربوط اعمار تعمیر کمپلکس اداری وزارت ارشاد‪ ،‬حج و اوقاف با وزارت محترم شهر سازی‪.‬‬
‫‪ ‬برآورد ابتدائی هزینه رنگمالی کتاره های فلزی ساحه سبز مجتمع حجاو زون مرکز و ارسال آن به ریاست اداری و مالی‬
‫‪ ‬جمع آوری و نگهداری مکاتیب و درخواستی های که به منظور اعمار مساجد به این ریاسـت توصـل ورزیـده و شـامل پـالن‬
‫اعمار می باشند‪ ،‬در صورت تدارک وجوه مالی و هدایت مقام محترم در رابطه اجراآت صورت خواهد گرفت‪.‬‬
‫‪ ‬تدویرجلسه در مورد حل معضله بین شرکت ساختمانی بهار لمیتد و اهالی مسجد شریف حکیم سنائی واقع ناحیه پنجم شهر کابل‪.‬‬

‫د ائمه وو د تدریب او دیني زدکړو ریاست‬

‫‪ ‬د مهال ویش سره سم د ‪۳۲۰۳‬کال په حمل میاشت کي چې د ‪ ۳۲۲۱‬کال سره سـمون خـوري د ائمـه وو تـدریب انسـټیټوټ د‬
‫محصلینو د درسونو پیل‪.‬‬
‫‪ ‬د ائمه وو تدریب د انسټیټوټ یو تن ښوونکي لخوا د یو شمېر پخوانیو علماوو‪ ،‬شیخانو او محـدثینو د ژونـد لیکونـو( مناقـب)‬
‫چمتو کول او ترتیبول او د وزارت مقام د شفاهي هدایت پر بنسټ د هېواد د یو شمېر مخکښو علماوو ته د ستاینې په خاطر د‬
‫هغوی په نوم مډالونه ورکول‪.‬‬
‫‪ ‬د ائمه وو د تدریب د انستیتوت د لومړۍ دورې فارغانو د شهادتنامو طی مراحل‪ ،‬جوړول او چمتو کول‪.‬‬
‫‪ ‬په مرکز (نواحیو) کې د والیتونو د دیني زدکړو او د ائمه وو د تدریب مدیرانو له خـوا د راجسـتر شـویو خصوصـی مدارسـو او‬
‫دارالحفالونو څخه څارنه‪.‬‬
‫‪ ‬د ماشومانو تعلیم اوتربیه او ټولنیزو خدمتونو د وړاندې کولو په برخو کې‪ ،‬د دیني زده کړو او د ائمه وو د تدریب ریاسـت او د‬
‫ترکیې د اوو موسسو ترمنځ د همکارۍ تفاهم لیک په الندې ډول السلیک شو‪ :‬د فالح ښوونيز او روزنيز مرکز په مرکز کابـل‪،‬‬
‫توانا هان په پروان واليت کې‪ ،‬جامي په هرات واليت کې‪ ،‬هدايت په غزني واليت کې‪ ،‬فضليت په تخار واليت کې‪ ،‬نهضـت‬
‫په سمنګان واليت کې او فالح ختیځ زون په ننګرهار والیت کې‪.‬‬
‫‪ ‬د الفالح ښځینه مدارسو د دیني علومو بیال بیلو څانګو د( ‪ )۲۲۱‬تنو فارغانو او د سـولې او ادب دینـي مدرسـې(‪ )۲۰‬تنـو دینـي‬
‫علومو د بیالبیلو څانګو د فارغانو د وروستۍ آزموینې څارنه‪.‬‬
‫‪ ‬د لغمان والیت انوار محمدیه دارالعلوم او فاروقیه مدرسه څخه د دیني علومو بېالبېلو څـانګو (‪ )۶۰‬تنـو فارغـانو تـه د تصـدیق‬
‫پاڼواو ډالیو وېش ‪.‬‬
‫‪ ‬مرکز او د والیتونو ټولو مدارسو او دارالحفالونو ته د یوه متحـد المـال مکتـوب پـه واسـطه د ارشـاد‪ ،‬حـج او اوقـافو وزارت د‬
‫چاپېریال ساتنې پوهاوي الرښودلېږل‪.‬‬

‫ریاست اداری و مالی‬

‫‪ -4‬اشتراک رئیس اداری و مالی در جلسه عشر وزکات در وزارت زراعت و مالداری‪.‬‬
‫‪ -2‬جلسات مرور اسناد تقنینی در دفتر کار رئیس مالی و اداری رهبری گردید‪.‬‬
‫‪ -3‬در مورد چگونگی اجراآت مالی پروسه حج سال روان با آمـرین مـالی و مـدیران بخـش مربوطـه جلسـه مشـورتی دایـر‬
‫گردید‪.‬‬
‫‪ -4‬به منظور ایجاد تسهیالت الزم در اجرای به موقع اسناد مالی پروسه حج سال روان با نماینده د افغانسـتان بانـک در دفتـر‬
‫‪ 11‬کاری رئیس مالی و اداری نشست مشورتی صورت گرفت‪.‬‬
‫‪ -5‬به منظور رفع مشکالت مالی و استفاده از سیستم بانکی پول خدماتی حج بـا نماینـده هـای(‪ )AUB‬بانـک در دفتـر کـار‬
‫رئیس مالی و اداری جلسه مشورتی صورت گرفت‪.‬‬
 ‫‪ -1‬مکاتیب‪ ،‬مصوبات شورای وزیران و سایر اسناد مرسله به این ریاست به مراجع ذیربط تکثیر و ارجاع گردیده است‪.‬‬

‫در بخش مدیریت عواید‪:‬‬

‫‪ -1‬مبلغ(‪ ) 3141٨34‬افغانی از بابت کرایه دکاکین و تهجایی غرفه جات نواحی مرکز شهر کابل جمع آوری شد‪.‬‬
‫‪ -2‬مبلــغ(‪ )5013512‬افغــانی برویــت صــورت حســاب بانــک عوایــد اوقــافی والیــات جمــع آوری گردیــده اســت‪.‬که جمع ـا ً‬
‫مبلغ(‪ )٨314323‬افغانی را احتوا می کند‪.‬‬
‫‪ -3‬همچنان مبلغ(‪ ) 10000‬افغانی نیز عواید این وزارت به حساب واردات دولت جمع آوری گردیده است‪.‬‬
‫در بخش مدیریت مالی حج‪:‬‬
‫‪ -4‬مبلغ(‪ ) 234215‬هزار ریال سعودی بابت کرایه‪ ،‬معاشات و مصارفات کشور سعودی در ماه ثور اجرا شده است‪.‬‬
‫‪ -2‬مبلغ(‪ )414000‬اف غانی معاشات چهار زون کندهار‪ ،‬هرات‪ ،‬بلخ و مرکز اجرا شده است‪.‬‬
‫‪ -3‬مبلغ(‪ ) 1530000‬افغانی بابت مصارف زون کندهار نقدا ً تسلیم محمد فرزند عبدالهادی در وجه شان حواله گردیده است‪.‬‬
‫‪ -4‬استرداد پول دو نفر مبلغ(‪ )1000‬دالر امریکایی‪.‬‬
‫در بخش آمریت خدمات‪:‬‬
‫‪ -1‬تنظیم و فعال سازی ایدیت سیستم دیتابیس‪ ،‬جمع و قید اجناس و لوازم به جمع استفاده کننده آن ‪.‬‬
‫‪ -2‬توزیع قرطاسیه باب به طور فوق العاده دفاتر مقام محترم وزارت و ریاست محترم دفتر‪.‬‬
‫‪ -3‬توزیع تعداد پرزه جات از قبیل فلتر مبالیل بطری برای تعداد شش عراده وسایط‪.‬‬
‫‪ -4‬توزیع روغنیات برای‪ 1‬عرا ده وسایط مختلف النوع طبق مالحظه شد مقام محترم وزارت و نظریه هیئات فنی‪.‬‬
‫‪ -5‬جمع آوری تعداد‪ 3٨‬قلم اجناس و لوازم داغمه و انتقال آن به دیپوی داغمه جات مجتمع حجاو‪.‬‬

‫ریاست اوقاف‬
‫‪ -1‬جمع آوری مبلغ(‪ ) ٨314323‬هشت میلیون و هفت صد و چهارده هزار و سه صد و نودو سـه افغـانی عوایـد اوقـاف مرکـز و‬
‫والیات و تحویلی آن به حساب خاص اوقاف مبنی بر وصول مکتوب ریاست محترم اداری و مالی‪.‬‬
‫‪ -2‬طی مراحل تعداد(‪ )٨0‬قطعه قرارداد ملکیت های وقفی در نواحی شهر کابل‪.‬‬
‫‪ -3‬ثبت و راجستر حدود(‪ ) 1‬شش بسوه زمین از طرف یکتن از باشندگان والیت غور به منظور اعمار مسجد‪.‬‬
‫‪ -4‬تعقیب دوسیه های وقفی ساحات مرکزی که تحت دعوی قرار دارد در ارگانهای عدلی و قضایی‪.‬‬
‫‪ -1‬جمع آوری عواید سالهای گذشته ساحه وقفی والیات دایکندی‪ ،‬سمنگان‪ ،‬پروان و غور حاوی مبلغ(‪ )51150‬افغانی بابـت‬
‫سال‪.1400‬‬
‫آمریت تکنالوژی معلوماتی‬
‫در بخش ویب سایت‬
‫‪ -1‬پخش و نشر(‪)2‬عنوان خبر در بخش های دری و پشتو‪.‬‬
‫‪ -2‬نشر کامل مجله پیام حق‬
‫‪ -3‬نشر(‪ )20‬قطعه خبر و گزارش تصویری و ویدیوی‪.‬‬
‫‪ -4‬نشر چهار عنوان خطبه های جمعه‪.‬‬
‫‪ -5‬نشر ( ‪ ) 12‬عنوان فتوای دری و پشتو در بخش فـتوا ها و پخش و نشر اوقات افطاری و سحری اوقات نماز و صدقه فطر‬
‫به زبانهای دری و پشتو در بخش مربوطه در ویب سایت‪.‬‬
‫‪ -1‬نصب و منتاژ دوپایه اکسس پاینت جدید در ریاست امور قراء و ریاست عمره جهت استفاده انترنت‪.‬‬
‫‪11‬‬
41
41
42