Poremećaji prometa kalcija

Juraj Prejac
Katedra za patofiziologiju
 Kalcij i fosfati u organizmu

• 70 kg: 1300 g u kosturu kalcija (99%) i 700 g fosfata (86%)

• Kalcij: 99% u kostima, 0,99% ekstracelularno, 0,01%

intracelularno

• cirkulirajući:
• vezan za albumine (ne prolazi kroz stanične membrane, ne
sudjeluje u staničnim procesima) - 50%
• slobodan (ionizirani – akcijski potencijal, kontrakcija mišića,
sekrecija hormona, koagulacija; u spojevima, npr. oksalat, el.
neutralan) – 50%

• 25 g magnezija (dvije trećine)

 Kalcij u stanici

• visoka intracelularna koncentracija izaziva smrt stanice (apoptoza)

• dvije vrste kanala za ulazak Ca2+ u stanicu:

• ovisni o ligandu
– većina stanica
– kontroliraju ih hormoni, neurotransmiteri
• ovisni o naponu
– mišićne i živčane stanice
– kontroliraju ih električni potencijali membrane

• dvije vrste kanala za izlazak Ca2+ iz stanice:

• ovisni o ATP-u
• Na2+-Ca2+ izmjenjivač
 Poremećaji prometa kalcija

• bubreg izlučuje kalcitriol (aktivni vit D) – dovodi do apsorpcije Ca u crijevima

 Poremećaji prometa kalcija
Hipokalcijemija

• < 1,8 mmol/l (plazma)

• Kronične bolesti – Ca uk ↓, Ca ion norm

• pH ↓ - smanjuje vezanje Ca na albumin, Ca ion ↑
• pH ↑ - povećava vezanje Ca na albumin, Ca ion ↓

• albumin sadrži glutamat i aspartat (-COO- ili –COOH

forme)
• u alkalozi se otpušta H+ i Ca2+ se veže na to mjesto
 Poremećaji prometa kalcija
Hipokalcijemija

• PTH glavni čimbenik homeostaze

• Dijeli se na:

1. stanja s hipofunkcijom paratireoidnih žlijezda

2. stanja s održanom funkcijom paratireoidnih žlijezda

 Hipokalcijemija uz hipofunkciju paratireoidne
žlijezde
• Hipoparatireoza
• Ageneza parat. žlijezde
• Uništenje parenhima
• Poremećaji regulacije: primarna, sekundarna, novorođenačka
• Poremećeno djelovanje PTH: hipomagnezemija,
pseudohipoparatireoidizam
Poremećaji prometa kalcija
Hipokalcijemija
 Hipokalcijemija uz očuvanu funkciju paratireoidne
žlijezde
• povišena koncentracija fosfata
• Snizuje Ca u plazmi uz odlaganje Ca-fosfata u meka tkiva
• uzroci:
– Znatan unos fosfata
– Zatajenje bubrega – smanjeno izlučivanje fosfata, potiskuju i stvaranje
1,25(OH)2D3
– Rabdomioliza – izlazak unutarstaničnih fosfata
– Raspadanje novotvorine
 Hipokalcijemija uz očuvanu funkciju paratireoidne
žlijezde
• Akutni pankreatitis
• Taloženje Ca iz izvanstanične tekućine sa SMK
• U retroperitoneumu nastaju kompleksi Ca i MK – masna
nekroza
 Učinci hipokalcijemije

• Pojačana živčana i mišićna podražljivost

– Nepotpuno zatvaranje Na kanala -> ulazak Na u stanicu -> snižen prag
podražaja
• Očituje se tetanijom, gubitkom osjeta i parestezijama
• Slabost srca – zbog oslabljene kontrakcije i produljenja sistole
• Alkaloza pogoduje kliničkim znacima hipokalcijemije
Učinci hipokalcijemije
 Hiperkalcijemija

• Razgradnja kosti

• Hiperfunkcija paratireoidne žlijezde: primarna, tercijarna,

obiteljska
• Hiperkalcijemije uzrokovane tumorima (PTHrP)
• Uzrokovane vitaminom D: hipervitaminoza, ektopična sinteza
(sarkoidoza)
• Ubrzana pregradnja koštanog tkiva: hipertireoza, imobilizacija
• Povećan unos kalcija: milk-alkali sindrom
 Hiperkalcijemija

• Primarna hiperparatireoza
• Slabo izražena hiperkalciurija – PTH pospješuje reapsorpciju
Ca u bubregu
– PTH --- ↑ 1,25(OH)2D3 – apsorpcija Ca iz crijeva

• Zloćudni tumori
• Izrazita hiperkalciurija – PTHrP ne djeluje na bubreg
• ↓ 1,25(OH)2D3

• Mulipli mijelom
• Citokini i čimbenici rasta (limfotoksin, IL1, IL6, TNFα)
 Hiperkalcijemija

• Milk-alkali sy
• Pretjerano uzimanje Ca i antacida koji sadržavaju Ca
• Hiperkalcijemija, metabolička alkaloza, bubrežno zatajenje

• Povećane koncentracije Ca u bubrežnim kanalićima i potisnuto

lučenje PTH → povećanje reapsorpcije bikarbonata →
alkaloza → sprječava izlučivanje Ca mokraćom
 Učinci hiperkalcijemije

• Zatvara vrata za Na na staničnim membranama --- ometa

depolarizaciju
• Depresija živčanog sustava (Ca > 2,7 mmol/L)
• Kontrakcija glatkih mišićnih stanica (crijeva, krvne žile)
• Vazokonstrikcija u mozgu
– Hipertenzivna encefalopatija
– Ishemija mozga
– Poremećaji koncentracije do kome
 Učinci hiperkalcijemije
• Miokard
– Skraćuje refraktorno razdoblje i usporava provođenje
– Aritmije
• Probavne tegobe
– Anoreksija, mučnina, povraćanje, opstipacija (djelovanje
na SŽS)
– ↑ gastrin – peptički ulkusi

• Hiperkalcemična nefropatija
• > 4 mmol/l – kalcijev fosfat – ekstraosealna kalcifikacija
– Falx cerebri, koža, medija velikih krvnih žila
– Upalna reakcija - fibroza
Učinci hiperkalcijemije
 Poremećaji izlučivanja Ca mokraćom

• Hipokalciurija
• Posljedično sniženoj koncentraciji Ca u izvanstaničnoj
tekućini
• Smanjeno izlučivanje Ca urinom
• PTH – povećanje reapsorpcije u bubrežnim kanalićima

• Hiperkalciurija
• 1. Posljedično smanjenoj reapsorpciji u bubrežnim
kanalićima
• 2. Povećanje opterećenja bubrega kalcijem
 Poremećaji izlučivanja Ca mokraćom

• Tri temeljna oblika hiperkalcijurije

• 1. apsorpcijska
• 2. resorpcijska
• 3. bubrežna
 Poremećaji izlučivanja Ca mokraćom

• Tri temeljna oblika hiperkalcijurije

• 1. apsorpcijska
– Povećanje apsorpcije Ca iz tankog crijeva
– P.O. unos povećan
– Poremećaj metabolizma vit D
– Poremećaj rada paratireoidne žlijezde
• 2. resorpcijska
• 3. bubrežna
 Poremećaji izlučivanja Ca mokraćom

• Tri temeljna oblika hiperkalcijurije

• 1. apsorpcijska
• 2. resorpcijska
– Povećana razgradnja kosti
– Npr. primarna hiperparatireoza
• 3. bubrežna
 Poremećaji izlučivanja Ca mokraćom

• Tri temeljna oblika hiperkalcijurije

• 1. apsorpcijska
• 2. resorpcijska
• 3. bubrežna
– Povećanje glomerularne filtracije ili smanjenje
reapsorpcije u bubrežnim kanalićima
– Višak Na – prolazna
– Popravlja za nekoliko tjedana pod utjecajem PTH
Hiperkalcijemija