CEVHER HAZIRLAMA

CEVHER HAZIRLAMA
1.1. Cevher Hazırlamanın Tanımı
1.2. Cevher Hazırlamanın Tarihi Gelişimi
1.3. Cevher Hazırlamayı Gerektiren Nedenler
a) Teknolojik Nedenler
b) Ekonomik Nedenler

1.4. Cevher Hazırlamanın Çalışma Alanı

a) Cevher Hazırlama Tesisini Besleyecek Cevherin Sağlanması
b) Cevherdeki Değerli Minerallerin Boyut Küçültme ile Serbest Hale
Getirilmesi
c) Boyut Küçültme ile Yeterli Mineral Serbestleşmesi Sağlanan Cevherin
Zenginleştirilmesi
d) Zenginleştirme Sonunda Elde Edilen Ürünler Üzerindeki İşlemler
 Bir cevher içindeki çeşitli minerallerin
kimyasal yapılarını bozmadan endüstrinin
ihtiyacına en uygun hammadde haline
getirmeye ve ekonomik değer taşıyanlarla,
ekonomik değeri olmayanları ayırma
işlemlerinin tümüne “CEVHER HAZIRLAMA”
denilmektedir.
CEVHER HAZIRLAMADA BAZI TERİMLER

Mineral:Genel olarak doğada çeşitli elementlerin

birleşerek meydana getirdiği belirli kimyasal ve
fiziksel yapıya sahip bileşiklere denir.

Cevher hazırlama yönünden ise mineraller

genel olarak “kıymetli mineraller” ve “kıymetsiz
mineraller” diye iki sınıfa ayrılırlar.

a-)Kıymetli mineraller:Endüstride hammadde

olarak kullanılan ve ekonomik değer taşıyan
minerallerdir.

b-)Kıymetsiz mineraller: Ekonomik değer

taşımazlar ve kısaca “gang mineralleri” diye
tanımlanırlar.
Cevher: Doğal olarak ya da bazı işlemler sonucu endüstride
tüketim yeri bulabilen ve ekonomik değeri olan bir veya bir
çok mineralden oluşmuş kayaçlara “cevher” denir.

Konsantre: Cevher hazırlama işlemlerinden sonra elde

edilen ürünlerden bir kıymetli mineralin çoğunluğunun
bulunduğu ürüne o mineralin “konsantresi” denir.

Artık: Kullanılan işletme için ekonomik değeri olmayan

çoğunluğunun toplandığı ürüne “artık-gang” mineralleri
denir.

Tenör: Cevherde veya cevherden elde edilen ürünlerdeki

kıymetli elementin tespit edilen oranının % olarak ifadesine
denir.Örneğin;
Cevherdeki Cu tenörü %1.5
Konsantrede Cu tenörü %18
Artık Cu tenörü %0.15 gibi.
 Cevher hazırlama, minerallerin fiziksel ve kimyasal
özelliklerini bozmaksızın, tabiatta bulunduğu halden
pazarlanabilir hale getirilmesi işlemlerini kapsar.
Cevher hazırlamanın çalışma alanı cevherin maden
ocağından üretiminden itibaren başlayıp, konsantrenin
izabe tesisi veya diğer bir tüketiciye ulaştırmasına
kadar devam etmektedir.
Genel olarak cevher hazırlamanın işletme
adımlarını şu şekilde ifade etmek mümkündür:

• Cevher Hazırlama Tesisini Besleyecek Cevherin Temini.

• Cevherdeki Değerli Minerallerin Boyut Küçültme İle
Serbest Hale Getirilmesi.
• Ayırma.
• Zenginleştirme Sonucunda Elde Edilen Ürünler
Üzerindeki İşlemler.
 BOYUT KÜÇÜLTME (UFALAMA)
Katı maddelerin az veya çok sayıda parçalara ayrılması
işlemidir.Ufalamanın mümkün olabilmesi için, dıştan tatbik
edilecek bir kuvvetle katı cisimlerin parçalarını birbirine bağlı
tutan iç kuvvetlerin yenilmesi gerekir.Tatbik edilecek kuvvet
darbe, baskı veya kesme kuvveti şeklinde olabilir.Ufalamanın
karakteristik tarafı, her bir tanenin ayrı ayrı değil de tanelerin
müştereken (kolektif olarak), ufalanmasıdır.
Genel olarak madencilikte, cevherin ocakta patlatılmasından
değirmen içinde toz haline gelinceye kadar geçirdiği işlemlere
“ufalama” denilmektedir.Cevher hazırlamada ufalama için
uygulanan işlemlere “kırma” veya “öğütme” değimleri
kullanılmaktadır.Bunar arasındaki fark, kırmada elde edilen
ürünün öğütmeye nazaran daha iri olmasıdır.
Ufalamada esas elde edilen ürünün ebadıdır ve
buna göre şu şekilde bir sınıflama yapılabilir:

A-) İri kırma(primer kırma) 1m-10cm

B-) İnce kırma(seconder kırma) 10cm-1cm

C-) Öğütme 1cm-

Ebadı tespit edilecek mal bir elek serisinden

geçirilsin.Öyle bir elek vardır ki, eleğin üstünde
parça kalmaz fakat bir alt elekte parça
kalmaktadır.Malın tamamının geçebildiği en
küçük elek ebadına “o malın ebadı” denir.
Cevher hazırlamada ufalanın başlangıç ve bitim
seviyeleri arasındaki fark önemlidir.Buna ufalama
oranı denilmektedir.Ufalama oranı şu şekillerde
tarif edilebilir:
1-) Tane iriliğine göre ufalama oranı:
a-) Basit ufalama oranı;
-Besleme malının en büyük tane iriliği
d0
n0  -Ufalanmış malın en büyük tane iriliği
d1

b-) Aritmetik ortalama tane göre ufalama oranı;

d 0a -Besleme malı tane iriliği aritmetik ortalaması

n0 
d 1a -Ufalanmış malın tane iriliği aritmetik
ortalaması