MADDE BAĞIMLILIĞI TEDAVİSİNDE REHABİLİTASYON’UN ÖNEMİ:

GAZİANTEP ÖRNEĞİ

Türkiye’de madde bağımlılığı ve rehabilitasyon programları alanında bilimsel ve

kanıta dayalı projelerin azlığı oldukça dikkat çekmektedir. Özellikle bu bilimsel çalışmalar ilk
dönemlerde arındırma tedavisi üzerine odaklanmıştır. Ancak bu durum hastaların tedavi
sonrasındaki süreçleri nasıl deneyimledikleri ve iyileşmenin işlevsel olup olmadığının
anlaşılması hakkında olumsuz bir nitelik taşımasıyla beraber tedavinin başarısını da
düşürdüğü gözlemlenmiştir. Uzun süre devam eden alışılagelmiş tedavi sistemlerinin,
hastalığa çözüm bulma konusunda olumsuz bir nitelik taşıdığı dönemlerden yeni yaklaşımlar,
yeni tedavi sistemleri ve tedavi sonrası rehabilitasyon hizmetleri ile yeni bir nitelik
kazandırılmaya başlanması oldukça önemlidir. Burada öne çıkan en önemli yaklaşım ise
klinik arındırma tedavisinin tek başına çözüm olmadığı, klinik tedavi sonrası kişilere alternatif
yaşam olanakları gösterecek olan ve yerel yönetimlerce ve beraberinde STK’lar ile
güçlendirilen ve her yöreye özgü o yörenin kendi sosyo-kültürel dinamiklerini içeren sosyal
rehabilitasyon mekânları ve o mekânlarda sunulacak aktiviteler ile yaşama olan bağlılığın
arttırılmasıyla mümkün olacaktır. 1

Madde bağımlılığı tedavisi, tıbbi bir konu olmasının dışında bazı sosyal ve toplumsal
kurguları da içerisinde barındıran ve aynı zamanda politika gerektiren bir alandır.
Bağımlılığın nedenleri arasında birçok sosyal olgu yatarken tedavi sürecini bu olgulardan
bağımsız ele almak süreci olumsuz etkileyecek, tedaviyi başarısız kılacaktır. Hastalık, kişinin
beden ve ruh sağlığının yanı sıra sosyal işlevselliğini de bozması itibariyle hem sağlık bilimler
hem de sosyal bilimler tarafından multidisipliner bir yaklaşımla ele alınması gerekmektedir.
Bu nedenle bağımlılık tanısı alan bireylerin biyolojik, psikolojik ve sosyal iyiliğini sağlamak
için arındırma (detoksifikasyon) tedavisinin ardından kapsamlı rehabilitasyon faaliyetlerine
ihtiyaç duyulmaktadır. 2

Özellikle Türkiye’de giderek artan madde kullanımı, yeni tedavi ve rehabilitasyon

programlarının üretilmesi ve çeşitlendirilmesindeki artışı da beraberinde getirmiştir. Sağlık
Bakanlığı’na bağlı AMATEM’ler, YEŞİLAY, valilikler, belediyeler, özel klinik ve hastaneler
ile bazı sivil toplum kuruluşları farklı tedavi programlarının oluşturulmasında katkıda
1
Türk İdare Dergisi / Sayı 476- S.KARATAŞOĞL- Sosyal Politika Boyutuyla Madde Bağımlılığı
2
ŞAMAR, B., & Sema, B. U. Z. (2022). Bağımlılık Rehabilitasyonunda Sosyal Hizmet Uygulamaları: Erenköy
BAHAR Modeli. Bağımlılık Dergisi, 23(2), 221-232.
bulunmuşlardır ve bireylerin uyuşturucu kullanmadan toplumla uyumlu bir hayat sürmesi
hedeflenmektedir.

Geliştirilen tüm programların izlenmesinden ve alanda duyulan ihtiyaçtan yola çıkarak

10 Mart 2019 tarihinde Resmi Gazete ile yayınlanmış olan usul ve esaslara göre Bağımlılık
Danışma, Arındırma ve Rehabilitasyon Merkezleri kurulması için çalışmalar başlatılmıştır.
Bu merkezlerde “madde bağımlıları ve yüksek risk grubu ve/veya yakınlarına danışmanlık ve
bilgilendirme hizmetlerinin sunulduğu ve madde bağımlısı olan hastaların ayaktan veya
yatarak farmakolojik ve psikososyal tedavi ve rehabilitasyonlarının yapılması”
hedeflenmektedir. Böylelikle hasta bireylerin yanında çevresinin de rehabilite edilmesi
amaçlanmıştır. 3

Gelişmişliğin en önemli göstergelerinden biri de ulusal bazda geliştirilen sosyal

politikaların yanı sıra yerelde de çözüm odaklı yaklaşım sergilemek ve vatandaşların sosyal
politika uygulamalarına katılımlarını sağlamaktır ve bu da ancak sosyal belediyecilik
anlayışıyla mümkündür. Sosyal belediyecilik, sosyal devletin, vatandaşlarına sunmakla
yükümlü olduğu sosyal politika ve faaliyetlere belediyelerin de katılıp yerel düzeyde birtakım
sosyal yardım ve hizmetleri yapısıyla ifade edilir. 4

Başka bir ifadeyle, sosyal belediyecilik, “yerel nitelikteki kamu harcamalarını sosyal
güçsüzlerin (kimsesiz, engelli, yaşlı v.b.) korunmasını, maddi açıdan desteklenmesini
yönlendiren, yerel düzeyde eğitim ve sağlık olanaklarının geliştirilmesine katkıda bulunan,
sosyal adaletin tesis edilmesine yardımcı olan, sosyal sermayenin gelişimi için çalışmalara
önem veren bir model” şeklinde açıklanabilir. 5

Türkiye’de yerel yönetimler son dönemde sosyal belediyecilik anlamında önemli

adımlar atmaktadır. Halk ile en yakın temas kurabilen ve yerelde önemli bir aktör olan
belediyeler yalnızca imar sorunu, ulaşım sorunu ve alt yapı sorunuyla ilgilenmez bunun
yanında devletin sosyal politika anlamında ortaya koyduğu tüm hizmetlerin vatandaşa
ulaşmasını sağlamakla da görevlidir. Bu nedenle belediyelerin, yerelin sosyo-kültürel

3
Resmî Gazete. Bağımlılık Danışma, Arındırma ve Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik. Ankara:
T.C. Cumhurbaşkanlığı, 2019
4
A. T. Adıyaman, D. Salim, D., “Sosyal Belediyecilik üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği”, Dış
Denetim Dergisi, 2011, s.116
5
Sezik, M. (2017). BÜYÜKŞEHİRLERİN SOSYAL BELEDİYECİLİK YAKLAŞIMLARINA BİR ÖRNEK OLARAK
MADDE BAĞIMLILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler
Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 2(1), 51-63.
dinamiklerini de en iyi gözlemleyen bir kurum olması sebebiyle madde bağımlılığı tedavi ve
rehabilitasyon programlarının kurulmasında önemli rol oynaması kaçınılmazdır. 6

Sosyal belediyecilik yaklaşımın en iyi uygulayıcısı olan belediyelerin başında gelen

Gaziantep Büyükşehir Belediyesi (GBB), önemli bir sorun haline gelen madde bağımlılığı
tedavisi ve rehabilitasyonu alanında önemli adımlar atarak Türkiye’de örnek teşkil edecek bir
projeyi hayata geçirmiş ve Gaziantep Modeli’ni ülkeye kazandırmıştır. Oya Bahadır Yüksel
Psikiyatri Kliniği’ni 2008 yılında bilimsel verilerle kanıta dayalı bir programla kuran GBB
birçok genci bu hastalıktan kurtarmış ve hayata kazandırmıştır.

Bağımlılık Tedavisi ve Rehabilitasyonu’nda Gaziantep Modeli

Rehabilitasyon kelimesinin kökeni “Habil” kökünden gelmekte olup “yeniden

yapılandırmak” anlamına gelmektedir. (Ateş 2018). 

Rehabilitasyon, bir hastalık, kaza veya doğumsal olarak yetilerini kaybetmiş olan
bireyin, sağlığını geri kazanmasını sağlamak ya da var olan özeliklerini geliştirmek, tekrar
işlevsellik kazanması için gerçekleştirilen tüm faaliyetlerdir (Reis 2015). Bu faaliyetler, tedavi
edici tıbbi bakımlar faaliyetler, , psikososyal beceri, destek çalışmaları ve mesleki edindirme
de dâhil olmak üzere çok çeşitli faaliyetleri kapsar.

Gaziantep modelinde; madde kullanım bozukluğu alanında yapılan çalışmaları,

rehabilitasyon ve habitilasyon olarak tanımlamaktayız. Habilitasyon ve rehabilitasyonda,
öğrenme becerileri eylemine odaklanılır. Minnesota Üniversitesi İnsan Hakları Merkezi'ne
göre, ikisi arasındaki temel fark, habilitasyonun yeni beceriler öğrenmeye odaklanması,
rehabilitasyonun ise kaybedilen becerileri yeniden kazanmaya odaklanmasıdır.7

Türkiye de ilk uygulama olan Oya Bahadır Yüksel Rehabilitasyon Merkezi, sokakta ve
ailesi ile birlikte yaşayan madde kullanan, 18 yaş altı çocuk ve gençlere yönelik olarak;
barınma, tedavi, rehabilitasyon, eğitim hizmetleri, aileye ve sosyal yaşama geri dönüşe
hazırlık ana başlıklarında Gaziantep Büyükşehir Belediyesinin sosyal sorumluluk bilinci ile
Nisan 2008 tarihinden bugüne hizmet vermektedir.8

6
Ateş, K. (2018). Madde Bağımlılarının Sosyal Rehabilitasyonunda Yerel Yönetimlerin Rolü-Bursa İli Örneği
7
https://www.reference.com/world-view/difference-between-rehabilitation-habilitation-fc4ceeee4d5a0e2c
8
Uyuşturucu ile Mücadele Yüksek Kurulu. Uyuşturucu ile Mücadele Faaliyet Raporu. Ankara, Uyuşturucu İle
Mücadele Yüksek Kurulu, 2017.
 Gaziantep Büyükşehir Belediyesince tahsis edilen 16 dönümlük bir arazi üzerine
(2500 m2 kapalı alanıyla) Hüsnü ÖZYEĞİN Vakfı tarafından çağdaş mimari öğeleri ve
Selçuklu mimari öğelerinin harmanlanması ile inşa edilmiştir.

Tedavi programı ve personel eğitimi yine Hüsnü Özyeğin Vakfı tarafından organize ve
finanse edilmiştir. Merkezde programın oluşturulması ve eğitim konusunda Çin, Singapur,
Amerika Birleşik Devletleri, Polonya, Antigua gibi ülkelerde bu tür merkezler kurmuş olan 6
yıl önce kaybettiğimiz en son Yale üniversitesi psikiyatri kliniğinde profesör olarak çalışan
Dr. David J. Powell, Dr. Esra ÇAVUŞOĞLU ve ekibi ile birlikte oluşturulmuştur. Dr. David
J. Powell, 2008 Haziran ayından itibaren merkezin programının oluşturulmasına katkı
sağlamış, vefatına kadar personel eğitimleri vermiş ve merkeze danışmanlık/supervizyon
yapmıştır. Kliniğin süpervizyonu Dr. Esra ÇAVUŞOĞLU tarafından devam etmektedir.

Uygulanan program: Türk aile yapısı, kültürü, örf-adetlerimiz ve ülkemizin yapısı göz
önüne alınarak merkezde elde edilen sonuçlar değerlendirilerek 2 yılık süre içinde
geliştirilmiş ve uygulamaya başlanmıştır. Kliniğin işleyişi ve tüm bileşenleri yazılı halde 605
sayfalık kitaba dönüştürülmüştür.

Personel eğitimleri;
 Dr. Esra ÇAVUŞOĞLU
 Prof.Dr. David J. POWELL
 Dr. Susan BLANK/ Psikiyatrist
 Dr. Mark PUBLİCKER/ Psikiyatrist
 Dr. Marc FISHMAN / Psikiyatrist
 Stephen ANDREW / Psikolog
 Dr. William MOCK / Psikolog
 Richard D. HUGGARD / Spor Terapisti
 Dr. Holly COOK / Psikiyatrist tarafından yapılmıştır.

Madde kullanım bozukluğu tedavisinde uygulanan program; davranış bilimleri kanıtı

dayalı uygulamaları ile etkin, insancıl bir yaklaşım oluşturan, 12 basamak ilkeleri ile son
derece özgün bir içeriğe sahiptir. Madde kullanım bozukluğu kronik progresif tedavi
edilebilen biyolojik psikolojik sosyal ve ruhsal bir hastalıktır.
 Ergen madde bağımlılığında eşlik eden psikiyatrik hastalıkların görülme sıklığı
yüksektir.9 Klinik çalışmalarda madde kullanım bozukluğu ve komorbidite görülme aralığı
%55-80 arasındadır.10

Hastaların bir bütün olarak tedavi dilmesi öngörülür tedavi, bedensel, ruhsal ve
zihinseldir. Hastalığın gelişim ve ilerleme süreci genetik psikososyal bedensel ve çevresel
kıstasların etkisi altındadır. Gerçekleştirilen tüm faaliyetler tedavi edilen hastalara onur,
saygı ve merhamet ilkelerine dayanan bir anlayış biçimi öngörülür.

Ruhsallık iyileşme sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır madde bağımlılığı yapısı itibariyle
diğer kronik hastalıkları benzemektedir ve diğer kronik hastalıklara benzer biçimde tedavi
edilmelidir.11

Madde bağımlılığı insanların istemsiz bir biçimde yakalandıkları bir hastalıktır.

İnsanlar nasıl kanser zatürre veya diyabet hastası olmak istemiyorlar ise madde bağımlılığı da
bireylerin tercih etmeden yakalandıkları bir hastalıktır. 12

İyileşme sürecinin merkezinde kişisel sorumluluk duygusu yer almaktadır

Bu hastalığın tedavi edilmesinin getirdiği bedeller herhangi bir bireyin iyileşme

sürecine yapılan yatırım tutarından çok daha yüksektir. 13

İyileşme süreci ilişkilere bağlıdır. Rehabilitasyon sürecinin odak noktası yaşam

tarzının değiştirilmesidir. Hastalar ne kadar uzun süre tedavi görür ve sürekli bir biçimde
bakım görmeye devam ederlerse tedavinin sonuçları da o kadar başarılı olur. Rehabilitasyon
Multi disiplinler bir yaklaşım izlemektedir ve bireylerin genişletilmiş aile çevresinin ve
toplumun sağladığı doğal direnç ve destek sistemlerinden yararlanır. 14

Tedaviye başlangıç motivasyonu tedavinin sonuçları ile ilişkilendirilemez. Motivasyon

kişiye özel olmakla birlikte, insanlarla olan etkileşimden, çevresel faktörlerden değişkenlik

9
Burkstein OG Substance Use Disoders. Gillberg C, Harrington R, Steinhausen HC(Editors). A clinician's
handbook of child and adolescent psychiatry. Cambridge University Press, 2006, 54-79)
10
Milin R, Walker S. Adolescent and Substance Use. El-Guebaly N, Carra G, Galenter M(Editor). Textbook of
addiction treatment: international perspectives. Springer Milan. 2015, 2220-2240.)
11
Borman, Patricia D., and David N. Dixon. "Spirituality and the 12 steps of substance abuse recovery." Journal
of Psychology and Theology 26.3 (1998): 287-291.
12
Mee-Lee, D., Shulman, G. ve Fishman, M. (2013). ASAM kriterleri. Bağımlılık Yapıcı, Madde Bağlantılı ve
Birlikte Oluşan Durumlar için Tedavi Kriterleri , 2013.
13
Dr. David. J. Powell Ergenlerde Madde Bağımlılığı Tedavisi Türkiye Modeli 2014: 14

14
Alrobai, A., Dogan, H., Phalp, K., & Ali, R. (2018, April). Building online platforms for peer support groups
as a persuasive behavior change technique. In International Conference on Persuasive Technology (pp. 70-83).
Springer, Cham.
gösterir. Tedavi motivasyonu olmayan hastada, motivasyonun tedavi ekibi tarafından
kişiselleştirilmiş tedavi planları ile yapılandırılması, içsel ve dışsal etki mekanizmanlarının
kullanılması gerekmektedir. 15

Gaziantep modeli bağımlılığı bir hastalık olarak görmektedir bu model çerçevesinde

bağımlılığın birey ve yakınlarını ruhsal zihinsel duygusal ve bedensel olarak etkilediği
gerçeğinden yola çıkılmaktadır. Bu hastalığa yakalanan bireyin kendine zarar vermesine yol
açan yaşam tarzı belirlenir. Bu yaşam tarzının beraberinde getirdiği sonuçlar ve bireyin
kontrolsüzlük duygusunun, hastalığın ilerlemesine yol açmasına engel olunur.16

Bu tedavi modeli AA ve NA üyeleri tarafından şekillendirilmiş olan ilkeler bütününe

dayanmaktadır. Tedaviye yaklaşım tedavi ekibi ve klinik girişim mekanizmaları sayesinde
hayata geçirilir. Bu program hastaların bireysel ihtiyaçlarını karşılamak yönünde birden fazla
modeli de içermektedir. Bu yaklaşım çerçevesinde çoklu disiplini değerlendirmeler
yapılmakta. Kişiselleştirimiş bireysel tedavi planları geliştirilmekte ve bu sayede hastalara
madde bağımlılığının beraberinde getirdiği temel sorunları gidermeye yönelik birbirinden
farklı hizmetler verilmektedir17

Hastalar merkeze kabul edildikten sonra birincil amacımız hastalarımızın kapsamlı bir
biyolojik, psikolojik ve sosyal değerlendirme sürecinden geçirilerek, bağımlılık sürecinde
hastanın durumunun tespit edilmesinin sağlanması, sorun teşkil eden alanların tanımlanması
ve uygulanması öngörülen tedavi girişimlerinin, bir öncelik sırasına konmasıdır. Bu süreç
Multi-disipliner bir ekip ile gerçekleştirilir. Bir sonraki adım hastalara madde bağımlılığının
bir hastalık olduğunun öğretilmesidir. Hastalara iyileşmenin mümkün olduğu ancak bunun
kişisel sorumluluk duygusu gerektirdiği öğretilir. 12 basamak ilkeleri terapi ve eğitim
yaklaşımlarının rehberliğinde hastaların iyileşmesi ve davranışlarının değişmesi mümkündür.
Hastalara iyileşme, gelişim, olgunlaşma süreçlerini destekleyecek değişimleri hayata
geçirmek üzere gerekli olan beceriler, ortam ve rehberlik hizmetleri temin edilir.18

Psiko-eğitimsel hizmetlerin yanı sıra, grup/bireysel terapi, bireyin kendine özel

motivasyon kalıplarının tanımlanması esasına odaklanır.19

15
Cunningham J, Sobell M, Gaskin J. Alcohol and drug abusers' reasons for seeking treatment. Addict Behav
1994; 19(6):691-696.
16
Dr. David. J. Powell Ergenlerde Madde Bağımlılığı Tedavisi Türkiye Modeli 2014: 7
17
Dr. David. J. Powell Ergenlerde Madde Bağımlılığı Tedavisi Türkiye Modeli 2014: 15
18
Dr. David. J. Powell Ergenlerde Madde Bağımlılığı Tedavisi Türkiye Modeli 2014: 17
19
Madde ile ilişkili bozuklukların tedavisinde bilişsel davranışçı grup terapisi etkililiği: Sistematik bir gözden
geçirme." Psikiyatride Guncel Yaklasimlar-Current Approaches in Psychiatry 8.Ek 1 (2016): 108-128.
 12 basamak iyileşme ilkeleri hesap verebilirlik, kendini değerlendirme, ruhsal anlamda
yeniden var olma ve davranışsal rehberler çerçevesinde bir altyapı sunar. Hastaların güçlü
yönlerine ortaya çıkarmayı hedefleyen terapi uygulamaları, hastaların değişime yönelik
gayretlerini desteklemekte ve hastanın iyileşme sürecine yönelik motivasyon düzeyini
arttırmaktadır. Aynı yaşta olan hastaların bir arada tedavi gördükleri bu kültür, hastalar için
olumlu bir hava oluşturmakta ve tedavi ekibinin hastaların uyum sorunlarını görmelerini ve
bu konuda tedbir almalarını sağlamaktadır. Bu ortam davranışların değiştirilmesine yönelik
uygun çevre koşullarını da tesis edilmesini sağlamaktadır.20

Gaziantep modeli bağımlılığın bir aile hastalığı olarak görmektedir ve madde

bağımlılığını tedavi ederken uygulamakta olduğumuz tedavi programımız bu doğrultuda
yapılandırılmıştır. Tedavi sürecine en baştan itibaren ailenin dahil edilmesi zorunludur.
Madde bağımlılığının iyileşme süreci, madde bağımlılığının aile üzerinde etkisi ve ailelerin
nasıl bir bütün olarak iyileşebilecekleri konusunda tüm aile üyelerinin eğitim görmesi
konusuna büyük önem verilmektedir. Tedavi ve iyileşme sürecinin ayrılmaz noktalarından bir
diğeri ise bakımın devamlılığı ya da sürekli bakım kavramıdır. Bir sonraki basamağının
planlanması değerlendirme süreci itibariyle başlamakta ve bu konuda bütüncül tedavi planları
oluşturulmaktadır. İyileşme sürecinde bizim için hasta ve ailesi önceliklidir. Amacımız
iyileşme sürecini destekleyen bir yaşam tarzının geliştirilmesini sağlamak ve bu sayede
madde bağımlılığından iyileşme sürecinin desteklenmesini temin etmek ailelerin tekrar bir
araya gelmelerini sağlayarak toplumlara katkıda bulunmaktır. 21

Türkiye modelinde öngörülen rehabilitasyon sürecinin bileşenleri; detoksitikasyon,

terapi, psiko eğitim, sınıf eğitimleri, davranış değişikliği, kontenjan yönetimi, yaşam
becerileri eğitimi, uyum ve mesleki eğitimdir.Türkiye modeli başlangıç ve sonucu toplum
içinde gerçekleşen bir bakım sürecinin parçasını oluşturur. Sürekli bakım kavramına; yataklı
tedavi, uzatılmış bakım, geçici konaklama hizmetleri, ayaktan tedavi\takip, 12 basamak
programları, aile eğitimi\terapisi ve topluma kazandırma hizmetleri dahildir. Esnek dinamik
pragmatik bir yapıya sahip olan Gaziantep modeli, bilime dayalı tıbbın sunduğu tüm
imkanları ve madde bağımlılığı alanında engin tecrübelere sahip olan uzmanların yaşam
tecrübelerini bir araya getirir. Bu model günümüzde geçerli olan kanıta dayalı uygulamaların
en üstün örneklerini içermektedir Bunlara örnek olarak motivasyonel görüşme yöntemleri,

20
Dr. David. J. Powell Ergenlerde Madde Bağımlılığı Tedavisi Türkiye Modeli 2014: 18
21
David J. Powell Clinical Supervision in Alcohol and Drug Abuse Counseling: Principles Family Therapy
Models 2004 ; 128
kontenjan yönetimi, bilişsel davranışçı terapi, güvenlik modeli, Matrix modeli, 12 basamak
uygulamaları, psiko farmakoloji ve kısa aile terapileri sayılabilir.22

Türkiye modelinin yukarıda bahsi geçen bu varsayımlar doğrultusunda çekirdek

niteliğinde bir felsefesi mevcuttur. Madde bağımlılığı kullanım bozukluğunda kontrolün
yitirilmesi, olumsuz sonuçlara rağmen madde kullanımına devam edilmesi ve bu düşüncelerde
bozulma , ergenlikte başlayan bağımlılığın, bedensel, bilişsel ve sosyal gelişim süreçlerinde
duraksamalara yol açar, Bu nedenle bağımlılık tedavisi sadece maddeye yönelik sorunları
gidermekten öte ergenin gelişim evresine uygun bir biçimde başa çıkma ve yaşam
stratejilerinin sağlıklı bir uyumunu sağlamalıdır. Madde bağımlılığından iyileşme duygu
durum değiştirici maddelerden temiz kalınmasını gerektirir, uzun vadede iyileşme sürecini
temin eden en başarılı mekanizma AA ve NA gibi karşılıklı yardım gruplarına aktif
katılımdır.23

Ergenlik çağında olan bireyin tekrar topluma kazandırılması hayati bir önem
taşımaktadır. Bunun için yataklı tedavi de, toplum hayatına güvenli bir geçişin sağlanması
için, güvenli koşullara sahip konaklama ve yaşam olanaklarının temin edilmesi, mesleki ve iş
eğitimlerinin sağlanması ve gereken ilişkilerin tesis edilerek bireyin uygun olan zamanda
aileye dönüşü hedeflenmelidir.

Diğer kronik hastalıklara sahip olan başka hastaları nasıl tedavi ediyorsak bağımlı
olan ergen'in ve ailesinin de aynı şekilde onur ve bakım kalitesi esaslarına dayanarak
muamele edilmesi gerektiği inancıyla hareket ediyoruz. Ergenlik dönemi olan çocukların
hayatlarında örnek alabilecekleri erkek rol modellerine ihtiyaç vardır. Bu sebeple
Rehabilitasyon süreci olumlu akran kültürü yaratılması önemlidir. Tedavinin amaçları, tüm
hastalar için uzun süreli iyileşme olanaklarını azami seviyelere çıkaran bir tedavi
uygulanması, yetişkin ve yaşıtların yer aldığı sağlıklı, güvenli, destekleyici, şefkatli bir
ortamın tesis edilmesi, iyileşme olasılığının en üst seviyeye çıkarılması için iyileşme
hedeflerinin aile, toplum eğitim mesleki ve yaşam koşulları ile desteklenmesi gerekmektedir.
Ergenlik döneminde olan gençlerin olumlu yapılandırılmış destek sistemleri geliştirmeleri
esastır.24
22
Dr. David. J. Powell Ergenlerde Madde Bağımlılığı Tedavisi Türkiye Modeli 2014: 16
23
Finley, James R. Integrating the 12 steps into addiction therapy: A resource collection and guide for
promoting recovery. John Wiley & Sons, 2004.

24
MA Hoge, S Migdole, E Cannata, DJ Powell- Clinical Social Work Journal, 2014 - Springer
 TEDAVİ İÇERİĞİ
 Psikiyatrik ve tıbbi değerlendirme,
 Aile yapısı değerlendirmesi ve sosyal inceleme
 Maddenin yoksunluk ve sürdürüm tedavileri (merkezimizde maddeye bağlı
ağır yoksunluk belirtileri yaşayan hastalar için (özellikle alkol ve eroin)
detoksifikasyon tedavisi için üniversiteye yönlendirilmekte ve daha sonra tedavi
programına alınmaktadır)
 Eşlik eden tıbbi ve psikiyatrik hastalıklarının tedavisi
 Bireysel terapiler (Motivasyonel mülakat, bilişsel davranışçı terapiler),
problem odaklı aile terapileri, grup terapileri
 Psiko-eğitim çalışmaları
 12 basamak programı ve N.A. (Adsız Narkotikler) Toplantıları

HASTA KABULÜ
Merkeze hasta alımı ağırlıklı olarak mobil ekip çalışmaları ile yapılmaktadır. Bu
yöntemle tedaviye kendisi başvurmayan, tedavi arayışı olmayan, madde kullanımı aileleri
tarafından bilinmeyen veya sorun olarak görülmeyen hastalara ulaşılabilmektedir. Sokaklarda
yaşayan bu hastalar ciddi yasal sorunlar ve sağlık sorunları yaşamadan, madde kullanımının
erken dönemlerinde tespit edilmektedir. Ayrıca emniyet, muhtarlıklar, üniversite, devlet
hastaneleri, diğer resmi ve sivil kuruluşların yönlendirmesi, ailelerin başvurusu yoluyla da
merkeze çocuk kabulü yapılmaktadır.
Tespit edilen çocuk ve ergenlerin tıbbi değerlendirmeleri, psikiyatrik
değerlendirilmesi, yasal değerlendirme, eğitim değerlendirmesi, sosyal ve aile incelemeleri
yapılarak ayakta veya yatarak tedavi için karar verilmekte, bağımlılığın ön planda olmadığı
durumlarda kısa süreli tedaviler sonrası diğer merkezlere yönlendirilmektedir. Hastanın tedavi
istekliliği ile ailesinin onayı ve katılımı olmadan herhangi bir tedavi veya yatış işlemi
yapılmamaktadır.

YATILI TEDAVİ
Merkeze kabulü yapılan hastalar toplam 6 aylık bir tedavi programına alınmaktadır.
Program 3 aşamadan oluşmakta hastanın durumuna göre her aşamada hastanın ailesine ve
sosyal yaşamına geri dönüşü veya tedaviye devamı değerlendirilmektedir.Yatılı tedavi
hizmetinde ki bu üç aşama;
1-Akut Dönem (1 ay)
Tedavinin bu sürecinde, kullandıkları maddenin etkisinden arındıkları, merkeze
oryantasyonun yapıldığı, eşlik eden sağlık ve psikiyatrik problemlerin tedavisinin başlatıldığı
dönemdir. Her hasta için devam eden programın yanında bireysel sorunlarına yönelik tedavi
planı hazırlanır. Tedavinin her aşamasında psikoeğitim, grup terapisi, bireysel terapi ve 12
basamak programı uygulanır.

2-Primer Dönem (2ay)

Bu dönemde, maddenin yaşantılarına etkileri, madde kullanma sebepleri, madde isteği
ile başa çıkma, dürtüsellik öfke kontrolü ve sorun çözme becerileri gibi konular gözden
geçirilir. Bozulan aile ilişkileri bu dönemde ele alınır. Ayrıca eğitim ve beceri derslerine de
bu dönemde ağırlık verilir.

3-Uzatılmış Dönem (3ay)

Hastanın sosyal hayata adaptasyon, mesleki yönlendirme, aileye ve sosyal yaşama
dönüş için hazırlanır. Bu süreçte merkez dışındaki NA toplantılarına katılımı başlar.
Ayrıca 6 aylık eğitimi tamamlayan hastalar, ailesi ve kendisi ile oluşturulan bireysel plan
doğrultusunda aldığı mesleki eğitime göre işe yönlendirilmektedir.

YARIYOL EVİ
6 aylık yatılı tedavi ve rehabilitasyonu tamamlayan ama aileye dönüş için hazır
olmayan (parçalanmış aile, madde kullanan aile fertleri, cinsel taciz vb.) ailesi olmayan ve
ciddi düzeyde sosyal sorunları olan hastalar kalmaktadır. Şehir merkezinde 10 hasta
kapasitesi bulunan evimizde barınan hastalarımız kendi sorumluluklarını kendileri
karşılayarak, sembolik kira karşılığı, iş ve eğitim yaşamına devam etmektedir. Bu hastaların
haftalık grup terapileri ve NA toplantılarına katılımları beklenmektedir. Aile terapileri bu
dönemde de devam etmektedir. Hastaların düzenli çalışması ve tedavi süresi arttıkça
sorumluluklarının da artması beklenir. Bu evlerde tedavi süresi uzun olan hastalar arasında
evlerin sorumluları belirlenir. Hastalar bu evlerde en uzun askere gidene kadar kalabilirler.

AYAKTA TEDAVİ PROGRAMI VE TAKİP

 Tedavi programını tamamlayan ya da yatarak tedavisi gerekmeyen hastalar ayakta
tedavi programına yönlendirilir. Ayakta tedavi programı da hastanın ihtiyaçlarına göre
yapılandırılır. Ayakta takip edilen hastaların düzenli psikiyatrik görüşmeleri yapılır ve
tedavileri planlanır. Haftada bir grup terapileri düzenlenir. Aileleri de 15 günde bir yapılan
aile toplantılarına yönlendirilir. Hastalar için grup terapileri, bireysel terapiler, haftada 1 gün
olmak üzere N.A. toplantıları yapılmaktadır. Tedavi programını tamamlamış hastalar için
düzenli iş ve aile takipleri, madde kullanımı ve sağlık sorunları için laboratuvar incelemeleri
de ayakta takip programına eklenir.

Alanında uzmanlaşmış 47 personel ile 24 saat esasına göre çalışan merkezimiz de 50

hasta kapasitesi bulunmaktadır. Tedavi sonrası yarıyol evinde ise 10 hasta kapasitesi
bulunmaktadır.
50 hasta kapasitesi bulunan ve 24 saat esasına göre çalışan merkezimizde, tedavi ve
rehabilitasyon ekibinde;

 2 Psikiyatri Uzmanı
 2 Hemşire
 5 Psikolog
 1 Sosyal Hizmet Uzmanı
 4 Sosyolog
 1 Bağımlılık Danışmanı
 9 Öğretmen
 Ve yardımcı personel yer almaktadır.

Türkiye’de ilk defa 2018 yılında Gaziantep Valiliği ve Sağlık Bakanlığı ile imzalanan
ortak protokolle bağımlılık rehabilitasyonda yatılı hastalar için ‘Hastane Sınıfı’ projesi
başlamıştır. Bu sayede hastalar tedavi sürecinde örgün eğitimleri devam etmektedir. Örgün
eğitim hakkı olmayan hastalarımızın ise açık öğretim kayıtları yapılmaktadır. Gerek ayaktan
gerekse de ayaktan sistemine giren her hastanın eğitim süreçleri takip edilmektedir.

Rehabilitasyonun son döneminde İŞ-KUR, Mesleki Eğitim ve Küçük Sanayii

Destekleme Vakfı (MEKSA), Gaziantep Sanayi Odası Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüğü ile
ortak yürütülen projeler ile hem hastaların meslek öğrenmeleri hem de istihdam edilmeleri
sağlanmaktadır. Otomotiv, Marangozluk, Kaynakçılık, Sedefkarlık, Bakırcılık, Doğalgaz vb.

2021 yılında Gaziantep Milli Eğitim Müdürlüğü en az ortaokul mezunu olan bireyler
için ustalık, kalfalık, mesleki lise eğitim çalışmalarını başlatmıştır. Rehabilitasyon programını
tamamlayan ve belirlenen şartlara uygun hastalar yönlendirilmektedir.

Oya Bahadır Yüksel Psikiyatri Kliniğinde hastaların, 6 aylık tedavi ve rehabilitasyon

programını tamamlama oranı 2021 yılında yapılan çalışmaya göre yüzde 42’dir.

KAYNAKÇA

1. Türk İdare Dergisi / Sayı 476- S.KARATAŞOĞL- Sosyal Politika Boyutuyla Madde Bağımlılığı
2. ŞAMAR, B., & Sema, B. U. Z. (2022). Bağımlılık Rehabilitasyonunda Sosyal Hizmet Uygulamaları:
Erenköy BAHAR Modeli. Bağımlılık Dergisi
3. Resmî Gazete. Bağımlılık Danışma, Arındırma ve Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında
Yönetmelik. Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı, 2019
4. A. T. Adıyaman, D. Salim, D., “Sosyal Belediyecilik üzerine Bir İnceleme: Ankara
Büyükşehir Örneği”, Dış Denetim Dergisi,
5. Sezik, M. (2017). BÜYÜKŞEHİRLERİN SOSYAL BELEDİYECİLİK YAKLAŞIMLARINA
BİR ÖRNEK OLARAK MADDE BAĞIMLILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI. Bitlis
Eren Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 

6. Ateş, K. (2018). Madde Bağımlılarının Sosyal Rehabilitasyonunda Yerel Yönetimlerin Rolü-Bursa İli
Örneği
7. https://www.reference.com/world-view/difference-between-rehabilitation-habilitation-
fc4ceeee4d5a0e2c

8. Uyuşturucu ile Mücadele Yüksek Kurulu. Uyuşturucu ile Mücadele Faaliyet Raporu. Ankara,
Uyuşturucu İle Mücadele Yüksek Kurulu, 2017.
9. Burkstein OG Substance Use Disoders. Gillberg C, Harrington R, Steinhausen HC(Editors). A
clinician's handbook of child and adolescent psychiatry. Cambridge University Press, 2006
10. Milin R, Walker S. Adolescent and Substance Use. El-Guebaly N, Carra G, Galenter
M(Editor). Textbook of addiction treatment: international perspectives. Springer Milan. 2015,
11. Borman, Patricia D., and David N. Dixon. "Spirituality and the 12 steps of substance abuse
recovery." Journal of Psychology and Theology 26.3 (1998):
12. Mee-Lee, D., Shulman, G. ve Fishman, M. (2013). ASAM kriterleri. Bağımlılık Yapıcı, Madde
Bağlantılı ve Birlikte Oluşan Durumlar için Tedavi Kriterleri , 2013.
13. Dr. David. J. Powell Ergenlerde Madde Bağımlılığı Tedavisi Türkiye Modeli 2014
14. Alrobai, A., Dogan, H., Phalp, K., & Ali, R. (2018, April). Building online platforms for peer support
groups as a persuasive behavior change technique. In International Conference on Persuasive
Technology
15. Cunningham J, Sobell M, Gaskin J. Alcohol and drug abusers' reasons for seeking treatment.
Addict Behav 1994
16. Madde ile ilişkili bozuklukların tedavisinde bilişsel davranışçı grup terapisi etkililiği:
Sistematik bir gözden geçirme." Psikiyatride Guncel Yaklasimlar-Current Approaches in
Psychiatry 8.Ek 1 (2016
17. Finley, James R. Integrating the 12 steps into addiction therapy: A resource collection and guide for
promoting recovery. John Wiley & Sons, 2004.
18. MA Hoge, S Migdole, E Cannata, DJ Powell- Clinical Social Work Journal, 2014 - Springer