ARALIN 1- KAHULUGAN , KARANASAN AT PROSESO NG
Ginagamit ito ng
INTELEKTWALISASYON NG FILIPINO
Yunit 1- Kahulugan at kabuluhan ng Intelektwalisasyon ng Wika
 Ang salitang Intelektwalisasyon ay proseso ng paggamit ng wika sa mataas na larangan ng
karunungan na kung saan ang wika ay hindi lamang sinasalita kundi dapat ay isinusulat din.
Ano ang Intelektwalisasyon?
 Ang pagkakaiba raw ng konsepto ng intelektwalisasyon ng Prague School of
linguistics na unang gumamit ng salitang ito kaugnay ng pagpaplanong pangwika at
ng ilang sosyolinggwist na Pilipino. Ang pagkakaiba raw ng konsepto ng dalawang
paaralan ng kaisipan (school of thought) ay makakaapekto sa pagkaunawa at atityud
ng mga Pilipino kaugnay ng kakayahan ng Filipino na magamit sa mataas na
karunungan.
 Tanong? Ano ang Usapin sa pagkatuto pagdating sa pagkatutong Pangkaisipan sa
Pagkatutong base lamang sa pakikibagay o pag-uugali?
 Ganito ang depinisyon ni Paul Garvin ng Prague School of Linguistics (1974:72)
Ang Intelektwalisasyon ay isang tendesiya tungo sa pagtaas ng mas tukoy at tumpak
na ekspresyon ... Sa leksikon, ang intelektwalisasyon ay naipapakita ang sarili sa
pamamagitan ng pag-angat sa tamang katumpakan sa mga paggamit ng
terminolohiya, kung saan ay mas nakakamit sa pagbuo ng mas malinaw na naiibang
salita.,pati na apg pagdami ng mga abstrak at generik na mga salita.
 Isa ring kasama sa Prague School si Fergusson (nasa Fishman 1974:114) at
ÒmodernisasyonÓ naman ang tawag niya sa konseptong ito. Ito ang "pagpapalawak
ng bokabularyo at pagdedebelop ng mga anyo ng diskors." Manipestasyon nito ang
"intertranslatability (magkakaugnay-ugnay) sa mga wika na industriyalisado,
secularized ( to convert ) at pagkakaiba-iba ng mga lipunan” (p.81). Narito naman
ang depinisyon ni Bonifacio Sibayan, isang Pilipinong sosyolinggwist (1999:449)
"A language may be modern or modernized but not intellectualized. The Filipino
used in entertainment, for example, in most programs on TV is modern but not
intellectualized.
 The Filipino of the home and everyday life is modernized but is obviously not
adequate for education, especially for higher education purposes. The Filipino used
in Filipino tabloid newspapers and other publications intended for popular
consumption is modern but not intellectualized" .
 Nagkakaiba ang dalawa sa puntong tila mga "intelektwal" lang ang magiging
sangkot sa proseso ng intelektwalisasyon para kay Sibayan samantalang wala
namang ganitong pagtitiyak ang Prague school. Dahil dito, ang mga pahayag ng
marami na ginagamit na ang Filipino nang lampas na sa pang-araw-araw na gawain
ng mga Pilipino ay hindi pala matatanggap kung depinisyon ni Sibayan ang
susundin
Bakit kailangang alamin ang pagkatuto ng aralin sa Intelektwalisasyon?
Hindi pinag-uusapan ang Ingles sa usapang intelektwalisayon. Filipino lang.
mga hindi nagtataguyod sa Filipino o iyong mga nagdududa sa kakayahan ng Filipino na
magamit na midyum ng pagtuturo. Nagiging problema ito dahil pumipigil ito para tanggapin at
lalong umunlad ang Filipino sa lipunang Pilipino. Nag-iisip tuloy ang marami na baka
ginagawang isyu ito para mapanatili ang dominasyon ng Ingles sa edukasyon para sa
malaunan ay hindi na talaga gamitin o ipagamit at tanggapin ang Filipino.
Saang domeyn ang Intelektwalisasyon?
Isang isyu ito na ipinaggigiitan ng magkakaibang kampo. Ang intelektwalisasyon sa ilang
sosyolinggwist halimbawa ay sa larangan lang ng pag-aaral at pagtuturo. Sa madaling salita, sa
mga paaralan. Hindi intelektwalisasyon, ayon kay Sibayan (1999:449) at mga kasama ang
paggamit ng Filipino sa mga diyaryo at magasin. Popularized modernized language daw ang
wikang ginagamit dito. Intellectually modernized language ang ginagamit daw sa mga
eskuwelahan.
Para Kanino ang Intelektwalisasyon ?
- Tingnan ang intelektwalisasyon bilang isang kondisyon o kalagayan na naipapakita
na o nabibigyang pagkakataon ang wika na umunlad at magamit sa iba’t ibang
domeyn o mapaggagamitan nito, hindi lang sa pang-araw-araw na komunikasyon.
Kung gayon, hindi lang dapat na makinabang dito ang mga nasa mga unibersidad
kundi pati ang karaniwang mamamayan.
- Gayundin, ang pagbubuo ng mga salita o leksikal na elaborasyon ng wika na isang
mahalagang elemento ng intelektwalisasyon ay dapat na batay sa kung sino ang
gagamit at makikinabang dito. Para kanino na ang intelekwalisasyon? Para sa masa
o sa elit? Para sa kabataan noong nakaraan o sa kabataan sa kasalukuyan at
hinaharap? Nagiging problema ito dahil tendensya ng mga tagaplano ng wika o
kaya'y mga guro na bumubuo ng mga glosari ng mga salita na pagbatayan ng
pamimili ang mga kinaugalian sa wika at hindi, ang pangangailangan at
praktikalidad sa kabataang gagamit nito.
Intelektwalisasyon ng Wika
- Ito ang paglulunsad ng proseso ng pagtaas ng wika mula sa mababang kalagayan
nito. Isang proseso upang ang isang wikang di pa intelektwalisado ay maitaas at
mailagay sa antas ng intelektwalisado nang sa gayoy mabisang magamit sa mga
sopistikadong lawak ng karunungan.
Pagkakahawig ng Modernisasyon at Intelektwalisasyon
- Kapag ang isang wika ay nagawang modernisado upang mabisang magamit sa
mataas na antas ng karunungan at iba pang paksang teknikal, masasabing ito’y
madernisado na rin.
Paalala:
“ Ang Filipino ay kailangang umasa sa mga wikang intelektwalisado bukod sa mga
katutubong wika sa Pilipinas para sa intelektwalisasyon nito. Sa Pilipinas, ang pangunahin sa
mga wikang ito ay Ingles.”
  Ang kaalaman sa mahalagang larangan ay precised language o tiyak, iniipon
Mga Suliranin sa Intelektwalisasyon ng Filipino (cumulative), at mabilis

- Pagpapasya o pagpili ng wika

- Paglinang at pagpapaunlad ng wika ARALIN 1-YUNIT 2
- Patakaran ng pagbabalangkas ng wika
- Pagpoprograma ng wika PROSESO NG INTELEKTWALISASYON
- Pagsasagawa o implementasyon ng wika
- Pagpapahalaga ng wika  Ayon kay Santiago (1990) Ang intelektwalisasyon ay proseso upang ang isang
wikang di pa intelektwalisado ay maitaas at mailagay sa antas na intelektwalisado
nang sa gayo’y mabisang magamit sa mga sopistikadong lawak ng karunungan
Ang Bahagi O Papel (role) Ng Ingles Sa Intelektwalisasyon Ng Filipino
Magsimula mula sa itaas, pababa. Ayon kay Sibayan (1988).
- Sapat na ang wikang Wikang Filipino ngunit ang tagapagtaguyod ng Filipino ay
dapat magaling sa Wikang Ingles dahil ang Ingles lamang ang paraan para  Halos lahat ng nakasulat na bersyon ng makabagong Filipino kabilang na iyong sa
maintektwalisa ang Filipino paaralan ay puno ng mga hiram na salita sa Ingles, may mga binabaybay na tulad ng
- Kaunti lamang ang kaalaman, kung mayroon man, sa syensyang panlipunan, agham orihinal at karamihan naman ay isina-Filipino ang pagbaybay
at teknolohiya, matematika, medisina, batas atbp. sa wikang Filipino.  Halimbawa: Ang Ortograpiya ng Wikang Filipino
Spagetti-ispageti (walang pagtutumbas na naganap, ginamit na lamang
ang tunog ng salita sa Filipinong pagbaybay.
Pagpapasya ng Wika (Language Planning  Summary- Samari (tinanggap na itong gamitin, dahil ang ilan ay hindi ganap na
alam ang kahulugan ng salitang “pagbubuod” o “buod”
 Ang pagkuha ng isang subject o asignatura sa Language Planning ang magpapakilala
sa mag-aaral ng mga huwarang teorya at praktikal na pagkaunawa sa ilang bagay.
 Ang di mahalagang larangan ng wika ay maaaring di nakasulat at maaraing gamitin Ayon naman sa Kagawaran ng Edukasyon, magsimula sa ibaba ng antas patungo sa
sa kahit anong wika mataas na antas. Mula elementarya, sekundarya tungo sa tersarya.
 Halimbawa: ang larangan ng tahanan at ang larangan ng Lingua Franca  Malinaw na ipinakikita sa mga mag-aaral ang tungkol sa intelektwalisadong barayti
ng sinasalitang Filipino ng mga mag-aaral sa anim na pamantasan sa Metro Manila
 F. Ang medyo mahalagang larangan ng wika ay ang mga larangan sa kung saan (UP, DLSU, PNU, PUP, Araneta U. at PLM) na kayang talakayin ng mga mag-aaral
hindi sapilitan ang pagsusulat ang kanilang mga takdang-aralin sa Matematika, biyolohiya at iba pa.
 Halimbawa: Entertainment at relihiyon
Magsimula sa lahat ng antas sapagkat dapat lamang na magkaroon ng kanya-kanyang
 Ang mahalagang larangan ng wika ay nangangailangan ng mabuti at wastong uri ng intektwalisasyon sa lahat ng ito.
pagbasa at Pagsusulat
 Ang Filipino ay kailangang umasa sa mga wikang intelektwalisado bukod sa mga
katutubong wika sa Pilipinas para sa intelektwalisasyon nito.
Ang mga mahahalagang larangan

 Paaralan Fishman ( 1984 ) nagSimula ang intelektwalisasyon sa mga lawak na ang gamit ng wika ,
 Pamahalaan sila ang masasabing intelektwalisado na.
 Pagbabatas
 Hukuman Sino Sila?
 Agham at Teknolohiya
 Negosyo at Industriya  Ang mga taong bumubuo at nag aangkin ng kakaibang kaalaman at kakayahan sa
Filipino na ang mga rehistro ng wikang ginagamit sa isang propesyon “usaping
fields of specialization “.
Katangian ng Mahahalagang Larangan:

 Pinag-aaralan at ginagamit Dapat ay magsimula sa mga taong may mataas na tungkulin sa pamahalaan, pababa sa
 Specialized at learned masa.
  Ang varayti ng Filipino na magagamit sa pagtuturo sa mga Pilipino sa lahat halos
ng larangan ng karunungan mula sa antas primarya hanggang sa pamantasan,
kabilang na ang paaaralang gradwado. Makagawa ng Dyornal na sulatin sa wikang
Filipino ang ilang institusyon na maaring suportahan.
Dapat na isagawa sa pamamagitan ng batas, ng sapilitang pagpapagamit ng Filipino sa
lahat ng lawak at antas ng karunungan sapagkat ito ay matatamo lamang sa
pamamagitan ng aktwal na paggamit ng wika.
 Ayon kay Constantino (1996), ang wika ang siyang pangunahing instrumento ng
komunikasyong panlipunan. Bilang instrumento, maaaring matamo sa pamamagitan
nito ang mga instrumental at sentimental na pangangailangan ng tao. Ang wika ay
behikulo para makisangkot at makibahagi ang tao sa mga gawain ng lipunan upang
matamo ang mga pangangailangang ito.
ARALIN 1- YUNIT 2
MGA PAGPAPLANONG PANGWIKA
Mahalaga namang tingnan dito ang pananaw, paniniwala, saloobin ng kapwa
magpapatupad at tatanggap ng napagkasunduang patakaran. ( batas, panukala,
Gawain o trabaho)
3. ELABORASYON - Ito ay pinaiiral ng ahensyang pangwika na kung saan
inihahanda na ang mga materyal na kakailanganin sa pagpapalawak ng gamit ng
piniling wika. (pahayagan, libro , jornal)
4. IMPLEMENTASYON - Ito naman ang yugto ng pagtanaw sa epekto ng plinanong
pagbabago sa wikang pinili. (paano ginamit/aplikasyon
2. Pagpili ng Wika Kaugnay sa Napagkasunduang Patakaran.
Sampung kategorya kung saan maaaring makapamili ng isang wika na sasailalim sa
Estandardisasyon:
1. Indigeneous Language - Wikang sinasalita ng mga sinaunang tao na nakapanirahan
sa isang lugar.

2. Lingua Franca - Wikang gamitin ng mga taong may magkaibang unang wika na
may tiyak layunin sa paggamit.
 Ayon kay Constantino (1996), ang wika ang siyang pangunahing instrumento ng
komunikasyong panlipunan. Bilang instrumento, maaaring matamo sa pamamagitan 3. Mother Tongue - Wikang naakwayr mula sa pagkabata.
nito ang mga instrumental at sentimental na pangangailangan ng tao. Ang wika ay
behikulo para makisangkot at makibahagi ang tao sa mga gawain ng lipunan upang 4. National Language - Wikang ginagamit sa politika, sosyal at kultural na
matamo ang mga pangangailangang ito. pagkakakilanlan
Ilang halimbawa na nagpapakita na pangangailangan ng tao ang Wika
.5. Official language - Wikang ginagamit sa transaksyong pampamahalaan.

 Para sa mga taong aral sa wika, hindi na bago ang katawagang pagpaplanong 6. Pidgin - (Nabuo sa pamamagitan ng paghahalu-halo ng wika) Wikang kadalasang
pangwika o language planning. Sa larangang ito, tinatanaw ang mga maaaring ginagamitng mga taong may
pagpiliang wika mula sa isang komunidad para gawing estandardisado. Sentro rin ng
pag-aaral ng PP ang konsyus na paggamit ng isang wika sa isang lipunan, kung saan, magkaibang pinagmulang wika.
ito ay kinapapalooban ng pagkalap ng mga datos o informasyon upang bumuo ng
7. Regional Language - Komong wika na ginagamit ng mga taong may magkaibang
desisyon kaugnay sa kung anong wika ang pinakaangkop na gagamitin sa isang
wikang pinagmulan na naninirahan sa isang partikular na lugar.
lipunan (Eastman, 1982).
8. Second Language - Wikang natutunan bilang karagdagan sa unang wika.
Dalawang mahalagang meyjor component na bumubuo sa Pagpaplanong Pangwika 9. Vernacular Language –unang wikang kinamulatan at ugat ng komunikasyon sa
tahanan, pamayanan at lalawigan .
1. Estandardisasyon: - Isang paraan o proseso kung paano tinanggap at ginamit ang wika
10. World Language - Wikang ginagamit sa malawak na saklaw ng mundo.
• Ang una ay binubuo ng apat na mahahalagang salik. Ang mga ito ay ang
sumusunod:
Sa paliwanag naman nina Espiritu at Catacataca (2005), nakaangkla sa pagpaplanong
1. FORMULASYON - Ito ang yugto ng deliberasyon at/o pagdedesisyon kaugnay sa
pangwika ang salitang Intelektwalisasyon
wikang pipiliin. Mahalagang isaalang-alang ang layunin ng mga gagamit nito.
(saan, paano gagamitin) 1. Seleksyon,- pagpili ito mula sa mga hanay ng mga pagpipilian at ipapagamit na
wika.
2. KODIFIKASYON - Ito ang yugto kung saan nagkakaroon ng teknikal na
preparasyon ang mga language academies ng napagkasunduang patakaran.
 2. Estandardisasyon- nakatuon ito sa uniformidad sa sistema ng pagkasulat ng
Filipino, ang pambansang wika. Sa yugto ng development at istandardisasyon ng
wika, kailangang-kailangan ang uniformidad o kosifikasyon. Dinidivelop ang mga
norm or pamantayan sa iba’t ibang linggwistikong component, mapatatag ang
pagbigkas, vokabularyo at panggramatikang istraktura ng wika.
3. Diseminasyon – ay ang pagpapalaganap, pagpapakalat ng mga wika at kasama dito
ang mga pagpapalimbag at publikasyon.
“Refers to a learner-based philosophy that characterizes human intelligence as having multiple
dimensions that must be acknowledged and developed in education”
TRADITIONAL IQ OR INTELLIGENCE TESTS ARE BASED ON A TEST CALLED
THE STANFORD-BINET
“It was founded on the idea that intelligence is a single, unchanged, inborn capacity.”

4. Kultibasyon- Sa kultibasyon papasok ang konsepto ng intelektwalisasyon. Ani

Neustupny (1970), ang kultibasyon ay isang proseso na nagmumula sa kodifikasyon Some pointers how Garner defends his observation:
ng wika tungo sa kultibasyon at elaborasyon nito. Sa kabuuan, nangangahulugan
1. The traditional IQ tests measures only logic and language, yet the brain has other
lamang na ang tanging layunin ng intelektwalisasyon ay upang magampanan ng
equally important types of intelligence.
wika ang kanyang mga tungkulin sa mga gumagamit nito.
2. He argues that all humans have these intelligences, but people differ in the strengths
Samantala, inilahad ni Acuna (1994) na ang mga pambansang wika sa buong mundo ay
and combinations of intelligences.
maaaring iuri sa tatlo:
3. He believes that all of them can be enhanced through training and practice.
1. Intellectualized languages of wider communication- tumutukoy sa popular na
mga internasyunal na wika gaya ng: Ingles, Pranses, Aleman at Espanyol. Ang mga
wikang ito ay ginagamit bilang mga kontroling na domeyn sa paggawa (work) at iba Importance of Multiple Intelligence
pa
It belongs to a group of instructional perspectives that focus on “difference between
2. Confined, independent and intellectualized national languages- ang ikalawang learners and the need to recognize learners in teaching”.
uri naman ay tumutukoy sa mga intelektwalisadong wika na saklaw lamang ang
bansang pinaggagamitan nito. Ang wikang ito ay sapat na upang magamit sa lahat
ng domeyn ng isang bansa. Halimbawa ng mga bansang ito ay ang Korea at Japan.
 Iminungkahi ni Gardner na ang tao ay may walong natatanging yunit o bahagi ng
3. Developing National Languages- ang panghuling uri naman ay tumutukoy sa mga katalinuhan at binigyan niya ito ng taguri o tawag at ang bawat isa ay may kanya-
bansang nasa proseso pa lamang ang intelektwalisasyon ng wika gaya ng Indonesia, kanyang katangian at sukatan ng kakanyahang taglay. Ang Teorya ng katalinuhan ay
Malaysia at Pilipinas. Sa mga bansa kasing ito ay patuloy pa rin ang pagdevelop sa sinuri ayon sa konteksto nito at inihambing sa gawain ng estilo ng kognitibong
tinawag ni Sibayan na idyomang pedagojikal. pamamaraan

Apat (4) na katangian ng isang intelektwalisasyong wika ayon kay Rorres –Yu (2005)
TALINONG PANGWIKA-LINGGWISTIKA
1. Ginagamit ito ng mga dalubhasa sa kanilang pagdidiskurso.
2. May sapat na mga terminong teknikal na aangkop sa mga hiniram na salitang  Tagapag-alok ng produkto
dayuhan.  Nobelista
3. May sapat na bokabularyong magagamit sa pagpapahayag ng abstraktong kaisipan.
4. May modernong alpabetong makakangkop sa pagpasok ng mga salitang hiniram.
TALINONG LOHIKAL / MATEMATIKA

Katangian o Kakanyahan

 Mahusay sa paggamit ng numero, sakto sa mga bilang at kuwenta ng datos ayon sa

bilang at isama pa ang pag-aanalisa ng mga bagay na abstrakto
MULTIPLE INTELLIGENCE- HOWARD GARDNER
Bokasyon o Trabahong naangkop ayon sa Talino
Multiple Intelligence (MI)based on the work of Howard Gardner (1993)
• Istatistisyan
 • Kompyuter programmer • Athlete o Manlalaro

• Accountant • Iskultor

• At iba pang propesyon na gumagamit madalas ng numero

TALINONG INTERPERSONAL

TALINONG SPATIAL – ISPATYAL VISWAL Katangian o Kakanyahan

Katangian o Kakanyahan  Kakayahang maramdaman ang nararamdaman ng iba, paggana ng pakiramdam o

kutob at kaalaman sa pakikisalamuha na ginagamitan ng pakiramdam
 May kakanyahan at kahusayan sa paggamit ng espasyo maaring mapalaki o mapaliit
ang isang uri o bagay na iginuguhit. Inoorganisa ang mga bagay-bagay ayon sa
pisikal na espasyo. May alam sa paggamit ng kulay, linya, hugis at espasyo. Bokasyon o Trabahong naangkop ayon sa Talino

• Administrator
Bokasyon o Trabahong naangkop ayon sa Talino
• Manager
• Draftsman
• Arkitekto • Guro
• Civil Engineer
• Painter • Doktor
• Litratista
• Psychotherapist
• Designer
• Decorator

TALINONG INTRAPERSONAL
TALINONG MALATUGTUGIN (MUSICAL) O MANGANGATHA
Katangian o Kakanyahan
Katangian o Kakanyahan
 Kakayahang maramdaman ang sarili kung ano ang nais
 May kakayahan at kahusayan sa pagbasa o pagkilala sa mga nota o sa teknikal na
pagbabasa o aplikasyon ng tono, ritmo sa paglikha o paggamit ng tunog sa
paglalapat sa musika Bokasyon o Trabahong naangkop ayon sa Talino

• Riserter Administrator

• Manager
TALINONG PANGKATAWAN KINESTETIKO (BODILY KINESTHETIC)
• Guro
Katangian o Kakanyahan
• Doktor
 Kakayahan sa paggalaw sa katawan may tiyempo at control sa pag-indayog ng
katawan • Psychotherapist

Bokasyon o Trabahong naangkop ayon sa Talino

TALINONG NATURALIST
• Guro sa Pisikal na Edukasyon
Katangian o Kakanyahan
• Coach o Trainor ng anumang larang na ginagamitan ng paggalaw ng katawan
 Kakayahang makaramdam ng pagmamahal sa mga bagay na natural sa mga bagay
• Mananayaw na nabubuhay sa paligid o pag-aaral sa ekonomiya
 ang karunungan tungkol sa tao at karunungan tungkol sa natural na kalikasan. Ito
ay may kanya-kanyang kaangkinan, sa siyensiya, talino ang lumikha ng karunungan.
Bokasyon o Trabahong naangkop ayon sa Talino - Ang mga ideya, konsepto, teorya , modelo o paradaym, prinsipyo o pilosopiya ay
taglay na talino ng tao, kaya maging si Bayani A. Abadilla ay naglinaw ng mga
 Botanist at agriculturist pag-aaral kung paanong nahuhubog ang karunungan kung paano niya ipinakilala
 Magsasaka ang karunungan tungkol sa tao at karunungan tungkol sa natural na kalikasan. Ito
ay may kanya-kanyang kaangkinan, sa siyensiya, talino ang lumikha ng karunungan.
- Siya ang tunay na nagpakilala na kung gaano kahalaga ang katotohanan ng talino sa
“Ang katalinuhan ay sikolohikal na kakayahan sa pagproseso ng kakayan sa anumang paraan o tao. “Ang kakayahan sa pag-unawa ay gampanan natin bilang mga tao sa
larangan , maari ding paraan upang malutas ang problema o anumang bagay na daigdig at ang mahalaga ay kung saan tayo ay maaring makaapekto sa
pinapahalagahan sa isang kultura o lipunan.” ikabubuti o para sa lahat. (Howard Gardner 1999: 180-181)
Ayon kay Gardner (2010)
SINTESIS

- Tunay na ang walong natatanging talino na ibinigay ni Howard E. Gardner ay nasa

Ang hangganan na kung saan may pagkakaiba-iba ang tao. dinamikong paraan upang pagiging malikhain ang tao gamit ang kanyang
karunungan o talino.

Ayon sa Siyentipikong Pag-aaral

• May ganito tayong mga katalinuhan , ito ang naghuhulma sa atin bilang tao upang
makapagsalita ng may kaalaman.

• Walang dalawang tao- kahit na ang magkatulad na kambal nang may eksaktong
pagkakatulad sa larangan ng katalinuhan

Ayon sa Akademikong Pag-aaral

• Kinakailangan nating iakma ang pagtuturo, ang pagkatuto at hanggat maari ang
pagtatasa sa kakayahan.

• Isang paraang kung saan ang tao ang siyang gagawa ng paraan sa mga bagay na
kanyang minimithi.

ANALISIS

- Ang talino ng tao sa ideyal na kalakaran ng karanasan ng bayan at totoong buhay ay

laging masasalamin sa replika kung paano niya iangkop ang sarili sa mga bagay na
nakapaligid sa kanya.
- Ang katalinuhan ay sikolohikal na kakayahan sa pagproseso ng kakayan sa
anumang paraan o larangan , maari ding paraan upang malutas ang problema o
anumang bagay na pinapahalagahan sa isang kultura o lipunan. Gardner (2010)
- “Totoo na ang karunungan ay nakabatay sa katotohanan…Bakit sa katotohanan?
sapagkat naipapakita ng tao ang tunggalian sa ibat-ibang larang ng
pakikipagsalamuha at sa pakikipagsalamuhang ito ay sangkot ang kanyang sarili.”
- Ang mga ideya, konsepto, teorya , modelo o paradaym, prinsipyo o pilosopiya ay
taglay na talino ng tao, kaya maging si Bayani A. Abadilla ay naglinaw ng mga
pag-aaral kung paanong nahuhubog ang karunungan kung paano niya ipinakilala