Các bài toán đếm

Minh Bùi

Ngày 29 tháng 12 năm 2022

1 Tổ hợp, chỉnh hợp

1.1 Tổ hợp
Tổ hợp là số cách chọn k vật trong n vật.
Gọi k vật đó là a1 , a2 , ..., ak (trong tổ hợp, thứ tự không quan trọng. Tức là nếu chọn {a1 ; a2 ; . . . ; ak }
hay chọn {ak ; ak−1 ; . . . ; a1 } là như nhau).
Ta thấy trong n vật sẽ có n cách chọn a1 , n − 1 cách chọn a2 , cứ như thế cho đến n − k + 1 cách chọn
ak .
Tuy nhiên do a1 , a2 , . . . , ak có k! cách hoán vị (tức là có thể có n cách chọn ak , n − 1 cách chọn ak−1
cho đến n − k + 1 cách chọn a1 ), khi đó ta sẽ có n(n−1)(n−2)...(n−k+1)
k!
n!
= k!(n−k)! cách chọn k vật trong
n vật.
n


Tổ hợp chọn k từ n (nói khoa học hơn là tổ hợp chập k của n) được kí hiệu là: k hay n Ck

1.2 Chỉnh hợp

Chỉnh hợp khác tổ hợp ở chỗ là thứ tự đóng vai trò quan trọng trong chỉnh hợp. Tức là các cách
sắp xếp {a1 ; a2 ; . . . ; ak } và {ak ; ak−1 ; . . . ; a1 } được tính là 2 cách sắp xếp khác nhau. Lúc này thì do
thứ tự quan trọng nên ta sẽ không chia cho k! nữa, lúc này ta có công thức và kí hiệu của chỉnh hợp
n!
là: nPk = (n−k)!

2 Một vài bài Toán

Các bài toán mẫu sẽ được sắp xếp theo độ khó tăng dần. Có thể các bài Toán không cần dùng tổ hợp,
chỉnh hợp nhưng mà ý tưởng và phương pháp đếm số cách sẽ tương tự.

2.1 Bài toán 1: AMC 10A 2017 (Câu số 8)

Đề bài: At a gathering of 30 people, there are 20 people who all know each other and 10 people who
know no one. People who know each other hug, and people who do not know each other shake hands.
How many handshakes occur within the group?
Dịch: Ở một buổi gặp mặt gồm 30 người, có 20 người mà dều quen biết nhau và 10 người không quen
biết ai. Nhưng người quen biết nhau thì sẽ ôm, và những người không quen biết nhau thì sẽ bắt tay.
Hỏi có bao nhiêu cái bắt tay trong nhóm?
Giải: Câu hỏi nói về cái bắt tay nên chúng ta sẽ kệ nhưng ông quen biết nhau. Với 10 ông còn lại,
ông đầu tiên sẽ bắt tay với 29 người, ông thứ hai sẽ bắt tay với 28 người (do cái bắt tay với ông đầu
đã được tính). Cứ như thế cho đến ông thứ mười sẽ bắt tay với 20 người.
Vậy ta có số cái bắt tay là: 29 + 28 + ... + 20 = (29+20)∗10
2 = 245

2.2 Bài toán 2: AMC 10A 2018 (Câu số 4)

Đề bài: How many ways can a student schedule 3 mathematics courses – algebra, geometry, and
number theory – in a 6-period day if no two mathematics courses can be taken in consecutive periods?
(What courses the student takes during the other 3 periods is of no concern here.)

1
Dịch: Có bao nhiêu cách một học sinh có thể xếp lịch cho 3 tiết Toán – Đại số, Hình học và Lý thuyết
số – vào trong một buổi có 6 tiết sao cho không có hai tiết Toán nào được xếp liền kề nhau? (Các tiết
mà học sinh học trong 3 tiết còn lại ta không quan tâm).
Giải: Nhận thấy có 4 cách xếp 3 tiết Toán ở đây: {(1, 3, 5); (1, 3, 6); (1, 4, 6); (2, 4, 6)}.
Mà mỗi cách xếp thì có 3! = 6 cách hoán vị các tiết Toán =⇒ Có tổng cộng 4 ∗ 6 = 24 cách xếp lịch.

2.3 Bài toán 3: AMC 8 2020 (Câu số 23)

Đề bài: Five different awards are to be given to three students. Each student will receive at least one
award. In how many different ways can the awards be distributed?
Dịch: Năm giải thưởng khác nhau được trao tặng cho ba học sinh. Mỗi học sinh sẽ nhận được ít nhất
một giải thưởng. Hỏi có bao nhiêu cách chia các giải thưởng
Giải: Giống bài toán 2, ta thấy có 6 cách để chia số lượng phần thưởng: 3 cách cho (1,1,3) và 3
cách cho (1,2,2).
Với cách (1,1,3), có 5 C3 = 10 cách chọn giải thưởng cho học sinh nhận 3 giải thưởng và 2 cách để hoán
vị 2 giải thưởng còn lại cho hai học sinh =⇒ Có tổng cộng 10 ∗ 2 = 20 cách để xếp giải thưởng cho
trường hợp (1,1,3).
Với cách (1,2,2), có 5 cách chọn giải thưởng cho học sinh nhận 1 giải thưởng và 5−1 C2 = 6 cách chọn
giải thưởng cho một trong hai học sinh mà nhận 2 giải thưởng (học sinh còn lại nhận 2 giải thưởng
còn lại) =⇒ Có tổng cộng 5 ∗ 6 = 30 cách để xếp giải thưởng cho trường hợp (1,2,2).
Ta kết luận số cách chia giải thưởng là: 20 ∗ 3 + 30 ∗ 3 = 150 cách chia giải thưởng cho 3 bạn.

2.4 Bài toán 4: AMC 8 2019 (Câu số 25)

Đề bài: Alice has 24 apples. In how many ways can she share them with Becky and Chris so that
each of the three people has at least two apples?
Dịch: Alice có 24 quả táo. Có bao nhiêu cách cô ấy có thể chia sẻ chúng với Becky và Chris sao cho
mỗi người trong ba người đều có ít nhất hai quả táo?
Giải: Nhận xét rằng các quả táo giống nhau nên ta không cần lo về thứ tự.
Khi đó, ta mặc định chia mỗi người 2 quả táo, khi đó ta còn 18 quả để chia.
Ta sẽ đặt 18 quả táo vào một hàng ngang, và sẽ có 2 vạch để phân chia ra 3 khoảng (tương ứng với 3
bạn). Lúc đó sẽ có 18 + 2 = 20 chỗ để đặt vạch phân chia =⇒ Có 20 C2 = 190 cách để đặt vạch phân
chia và chia 18 quả táo còn lại cho 3 bạn.
Vậy ta đã xong. Đáp số là 190 cách.

2.5 Bài toán 5: AMC 10B 2013 (Câu số 22)

Đề bài: The regular octagon ABCDEF GH has its center at J. Each of the vertices and the center
are to be associated with one of the digits 1 through 9, with each digit used once, in such a way that
the sums of the numbers on the lines AJE, BJF , CJG, and DJH are all equal. In how many ways
can this be done?
Dịch: Hình bát giác đều ABCDEF GH (hình có 8 cạnh và 8 góc bằng nhau) có tâm tại J. Mỗi đỉnh
và tâm được gán với một trong các chữ số từ 1 đến 9, biết rằng mỗi chữ số được sử dụng một lần sao
cho tổng các số trên đường AJE, BJF , CJG, và DJH đều bằng nhau. Có bao nhiêu cách điền số?
Giải: Tự vẽ hình nha. Từ đề bài ta có: A + J + E + B + J + F + C + J + G + D + J + H =
A + B + C + D + E + F + G + H + 4J = 45 + 3J chia hết cho 4 =⇒ 3J chia 4 dư 3 hay J chia 4 dư
1. Lúc này J ∈ {1; 5; 9}.
- Với J = 1 ta có A + E = B + F = C + G = D + H = 11. Do các chữ số có tổng bằng 11 là
{(2, 9); (3, 8); (4, 7); (5, 6)}
=⇒ Có 4! = 24 cách để chia các cặp tới {(A, E); (B, F ); (C, G); (D, H)} và 24 = 16 cách để hoán vị
các chữ số với các chữ cái trong 4 cặp =⇒ Có tổng cộng: 24 ∗ 16 = 384 cách điền số với trường hợp
này. Tương tự với J ∈ {4; 9} ta cũng có 384 cách điền số.
Vậy tổng cộng ta có 384 ∗ 3 = 1152 cách điền số thoả mãn đề bài.

2
2.6 Bài toán 6: AIME II 2019 (Câu số 2)
Đề bài: Lily pads 1, 2, 3, . . . lie in a row on a pond. A frog makes a sequence of jumps starting on pad
1. From any pad k the frog jumps to either pad k + 1 or pad k + 2 chosen randomly with probability
1 p
2 and independently of other jumps. The probability that the frog visits pad 7 is q , where p and q are
relatively prime positive integers. Find p + q.
Dịch: Những bông súng 1, 2, 3, . . . nằm thành hàng trên mặt ao. Một con ếch thực hiện chuỗi nhảy
bắt đầu từ bông súng 1. Từ bất kỳ bông súng k nào, con ếch nhảy tới bông súng k + 1 hoặc bông
súng k + 2 được chọn ngẫu nhiên với xác suất 21 và độc lập với các bước nhảy khác (tức là không lệ
thuộc vào bước nhảy trước). Xác suất để con ếch ghé qua bông súng 7 là pq , với p và q là các số nguyên
dương nguyên tố cùng nhau. Tính p + q
Giải: Có 1 kết quả mà con ếch ghé thăm bông súng 7 sau 6 bước.
Xét số cách mà con ếch ghé thăm bông súng 7 sau 5 bước, khi đó con ếch sẽ thực hiện 4 bước liền kề
và 1 bước nhảy sang bông súng cách bông súng ban đầu 1 bông súng =⇒ Có 4+1 C1 = 5 cách để con
ếch ghé thăm bông súng 7 sau 5 bước.
Xét số cách mà con ếch ghé thăm bông súng 7 sau 4 bước, khi đó con ếch sẽ thực hiện 2 bước liền kề
và 2 bước nhảy sang bông súng cách bông súng ban đầu 1 bông súng =⇒ Có 2+2 C2 = 6 cách để con
ếch ghé thăm bông súng 7 sau 4 bước.
Tương tự với 6 bước, chỉ có 1 cách mà con ếch ghé thăm bông súng 7 sau 3 bước.
Vậy xác suất để con ếch ghé qua bông súng 7 là: ( 12 )6 + ( 12 )5 ∗ 5 + ( 12 )4 ∗ 6 + ( 12 )3 = 64
43

Vậy p + q = 107

3 Các bài luyện tập

Bài tập 1 (AMC 10A 2015 Câu số 10): How many rearrangements of abcd are there in which no two
adjacent letters are also adjacent letters in the alphabet? For example, no such rearrangements could
include either ab or ba.
Bài tập 2 (AMC 10B 2017 Câu số 17): Call a positive integer monotonous if it is a one-digit number
or its digits, when read from left to right, form either a strictly increasing or a strictly decreasing
sequence. For example, 3, 23578, and 987620 are monotonous, but 88, 7434, and 23557 are not. How
many monotonous positive integers are there?
Bài tập 3 (AMC 10A 2014 Câu số 17): Three fair six-sided dice are rolled. What is the probability
that the values shown on two of the dice sum to the value shown on the remaining die?
Bài tập 4 (AIME I 2012 Câu số 1): Find the number of positive integers with three not necessarily
distinct digits, abc, with a ̸= 0 and c ̸= 0 such that both abc and cba are multiples of 4.
Bài tập 5 (AIME II 2010 Câu số 4): Dave arrives at an airport which has twelve gates arranged in a
straight line with exactly 100 feet between adjacent gates. His departure gate is assigned at random.
After waiting at that gate, Dave is told the departure gate has been changed to a different gate, again
at random. Let the probability that Dave walks 400 feet or less to the new gate be a fraction m n , where
m and n are relatively prime positive integers. Find m + n.
Bài tập 6 (AIME I 2021 Câu số 4): Find the number of ways 66 identical coins can be separated into
three nonempty piles so that there are fewer coins in the first pile than in the second pile and fewer
coins in the second pile than in the third pile.
Bài tập 7* (AIME II 2014 Câu số 6): Charles has two six-sided die. One of the die is fair, and the
other die is biased so that it comes up six with probability 32 and each of the other five sides has
1
probability 15 . Charles chooses one of the two dice at random and rolls it three times. Given that the
first two rolls are both sixes, the probability that the third roll will also be a six is pq , where p and q
are relatively prime positive integers. Find p + q.
Bài tập 8* (AIME I 2022 Câu số 6): Find the number of ordered pairs of integers (a, b) such that the
sequence
3, 4, 5, a, b, 30, 40, 50
is strictly increasing and no set of four (not necessarily consecutive) terms forms an arithmetic pro-
gression.