Professional Documents
Culture Documents
2. Lịch Sử Ngành Dược
2. Lịch Sử Ngành Dược
2. Lịch Sử Ngành Dược
8/10/2022
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
7. Chlorpromazin 8. Thuốc hóa trị liệu ung thư 9. Các chất ức chế protease
10 11 12 điều trị HIV
Chlorpromazin là thuốc chống loạn thần chính thức Thuốc đầu tiên được chứng minh hiệu quả chống lại ung
HIV được xác định là tác nhân gây ra hội chứng suy
đầu tiên, được phát hiện vào tháng 12/1951 và trở thư là methotrexat. Năm 1950, methotrexat (sau đó được
giảm miễn dịch mắc phải (AIDS). Mặc dù không phải là
thành thuốc được kê đơn tại Pháp vào tháng 10/1952. gọi là amethopterin) đã được đề xuất như là một thuốc điều
trị cho bệnh bạch cầu. Tới năm 1956, methotrexat đã chữa
thuốc điều trị HIV đầu tiên, nhưng sự kết hợp giữa các
Sự phát minh và sử dụng chlorpromazin được xem là
khỏi một dạng khối u hiếm gặp là choriocarcinoma (còn gọi chất ức chế protease và các loại thuốc điều trị AIDS có ý
bước ngoặt trong tâm thần học và một trong số các
là ung thư biểu mô rau hay ung thư nhau thai). Trong vài nghĩa to lớn trong lĩnh vực y khoa khi lần đầu tiên bác sĩ
bước ngoặt đó đã dẫn tới cuộc cách mạng “tâm thần
thập kỷ sau đó, những tiến bộ trong hóa trị liệu đã được có thể giữ cho nồng độ HIV rất thấp mà bệnh nhân
dược học”. Không chỉ dừng lại ở hiệu quả điều trị trên
hiện thực và nhiều loại thuốc với cơ chế hoạt động khác không phát triển sang giai đoạn AIDS.
nghiên cứu, chỉ hơn 10 năm sau đó nó đã được sử nhau mang đến những cải tiến đáng kể trong tỷ lệ sống Các báo cáo đầu tiên về các chất ức chế protease - các
dụng rộng rãi trên khoảng 50 triệu người. còn của bệnh nhân và giảm tỷ lệ tử vong. Tỷ lệ sống còn
chất đối kháng chọn lọc cao đối với HIV đã được công
Chlorpromazin cũng được biết là đã mở đường cho sau ung thư tăng lên hiện nay là kết quả của sự phát triển
bố vào năm 1987. Sau đó, giai đoạn I thử nghiệm của
các thế hệ tương lai của các loại thuốc dùng để điều trị nối tiếp các phương thức hóa trị liệu cũng như các chương
trình phát hiện sớm ung thư được thực hiện bởi nỗ lực của saquinavir bắt đầu vào năm 1989. Aquinavir là chất ức
chứng lo âu và trầm cảm. Các cơ chế của thuốc còn là
hệ thống y tế toàn cầu. chế protease đầu tiên được FDA phê chuẩn trong thử
động lực cho nhà nghiên cứu hiểu sâu hơn về tác
nghiệm lân sàng trên người vào tháng 6/1995, sau gần
động của thuốc trên dẫn truyền thần kinh trong não và
chục năm nỗ lực nghiên cứu.
làm thế nào để kích thích dẫn truyền các xung động
thần kinh giữa các neuron.
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
13
10. Ether 14 15 LỊCH SỬ NGÀNH DƯỢC
Ether (ê-te) đã được biết đến từ hơn 300 năm, nhưng
trước đây không ai biết ether có thể được sử dụng THẾ GIỚI
như là một chất gây mê. Ether được ghi nhận sử
dụng trong y khoa như một chất gây mê bởi nha sĩ
Ngành dược là một
William T.G. Morton vào ngày 16/10/1846 tại Boston,
Massachusetts, Mỹ. Sự phát triển của ether là nền
khoa học độc lập, có
tảng cho sự phát triển của các loại thuốc gây mê hiện
đại và hiệu quả.
lịch sử phát triển từ
Nhờ ether, bệnh nhân không còn chịu những cơn
sang chấn vì đau đớn trong phẫu thuật. Trong vài thập thời kỳ cổ đại
kỷ qua, các chất gây mê mới và tiên tiến hơn cũng
được phát triển, còn ether được đánh dấu như một
cột mốc vững chắc trong danh sách những dược chất
quan trọng nhất đã được phát minh.
Theo truyền thuyết, vua Thần Nông một ngày nếm Chính loại bản thảo. Tương truyền vào thời tiền tấu sách do Thần Nông Trong lịch sử y học, cùng với sự phát triển của Đông y, Bản
soạn ra, nguyên bản thất truyền, mà nội dung của sách được truyền từ đời thảo học cũng song hành tồn tại, trong đó Thần Nông bản thảo
100 loại cây cỏ để tìm thuốc chữa bệnh, có khi ngộ kinh xuất hiện từ thời Hán, được xem là tác phẩm Dược học
này qua đời khác vẫn được bảo lưu. Sách có 3 quyển, ghi chép 365 loài cây
độc đến 70 lần. Từ đó soạn ra sách Thần Nông bản thuốc có tác dụng chữa bệnh từ thời cổ truyền lại, và phân chia thành 3 sớm nhất còn được bảo tồn ở Trung Quốc hiện nay.
thảo kinh. Bộ sách có ghi chép tất cả 365 vị thuốc, hạng phẩm chất: Loại không độc gọi là thương phẩm, tức là quân; loại có ít
độc hại gọi là trung phẩm, tức là thần; loại có độc tính cao gọi là hạ phẩm Sách Thần Nông Bản Thảo có lẽ được hoàn tất vào thời kỳ
được xem là bộ sách cổ nhất của Đông y.
tức là tá sử; đối với mỗi loại cây thuốc tác giả giới thiệu khá tường tận về Tần (221 – 206 TCN), Hán (203 – 220 TCN (có thuyết cho
Thần Nông bản thảo là sách viết về Dược vật học đầu nơi trồng, tính chất, cách chế biến và chữa trị bệnh tật. Là cơ sở để phát rằng vào thời Chiến Quốc 475 TCN). Sách trước đó đã bị thất
tiên của Trung Quốc, gọi tắt là ‘Bản thảo kinh’ hay triển ngành bản thảo học của Trung Quốc, là tư liệu văn hiến trọng yếu về truyền, chỉ còn được dẫn lục và bảo tồn trong cuốn ‘Chứng
mặt dược vật học Trung Quốc. Sách Thần Nông Bản Thảo Kinh văn còn lưu loại bản thảo’… Sau đời Minh sách được in với nhan đề ‘Thần
‘Bản kinh’. Nông bản thảo kinh’.
truyền đến nay là bản do Lô Phục thời Minh, Tôn Tinh Diễn, Nhàn Quán
Quang thời Thanh và Sâm Lập Chi người Nhật Bản thu thập lại.
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
8/10/2022
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP
Thần nông bản thảo: nội dung sách Thần nông bản thảo: bố cục sách Thần nông bản thảo: bố cục sách
25 26 27
Trong sách, ghi 365 loại dược vật, chia làm 3 loại là Quyển một. Tự lệ Quyển ba. Trung phẩm: gồm 120 vị thuốc có thể làm thần
Quyển hai. Thượng phẩm: tổng cộng 120 loại thuốc quý, dược, dược phẩm không độc hoặc có độc. Chủ về bổ dưỡng,
Thượng, Trung và Hạ phẩm. Giới thiệu 365 loại dược
có thể gọi là thảo dược không độc, chủ yếu nuôi dưỡng cơ trong đó có vị có thể bổ hư, bồi bổ cơ thể như long nhãn,
vật, chia làm 3 loại là:
thể, tăng cường sức khỏe… đương quy, bách hợp…; có vị có thể trừ tà kháng bệnh như
– Thượng phẩm, 120 loại. + Kim thạch 金石部 (18): Đan sa, Vân mẫu… hoàng liên, hoàng cầm, ma hoàng, bạch chỉ…
– Trung phẩm, 120 loại. + Bộ thảo 草部 (73): Xương bồ, Nhân sâm…
+ Loại kim thạch (14 loại): Hùng hoàng, Thủy ngân…
– Hạ phẩm, 125 loại. + Bộ mộc 木部 (20): Phục linh, Câu kỷ tử…
+ Bộ nhân 人部 (1): Phát (tóc) tu (râu)… + Loại thảo (cây cỏ) (48): Can khương, Cát căn…
– Thực vật 252 loại. + Bộ thú 兽部 (6): Long cốt, Ngưu hoàng… + Loại mộc (17): Trúc diệp, Kỷ tử…
– Động vật 67 loại. + Bộ quả 果部 (5): Đại táo, Bồ đào… + Loại mễ cốc 谷部 (3): Lật mễ, Xích tiểu đậu…
– Khoáng vật 46 loại.
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
Đặc tính thuốc theo Thần nông bản thảo
Thần nông bản thảo: bố cục sách
28 29 30
31
văn hóa khác. Năm 608, Hoàng hậu Suiko đã cử các sứ dược liệu và bào chế dược liệu, và trưởng bộ phận
thần và thầy lang trẻ đến Trung Quốc. Nhiều tài liệu ghi chế biến hay dược sĩ trưởng. Họ được tin là làm
chép lại rằng họ đã học Đông y tại đây trong suốt 15 Lời thề Hypocrates
năm. Đến năm 701, việc ban hành Bộ luật Taiho đã tạo việc ở Per Ankh, một “ngôi trường” trong điện thờ và
ra hệ thống y tế đầu tiên của Nhật Bản, sau đó là sự cung điện hoàng gia. Trong hoàn cảnh như vậy, Thời Hy Lạp cổ đại, đã có các ấn
thành lập của Tenyaku-ryo (Bộ Y tế, Lao động và Phúc
lợi, Sở Y tế và Khoa Dược ngày nay). Papyrus Ebers được cho là sản phẩm được ghi phẩm về cây thuốc (TK 4 TCN).
chép bởi dược sĩ trưởng khi họ chỉ đạo hoạt động 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
bào chế. Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
Nhà thuốc bắt đầu xuất hiện ở 7. Sự tách biệt giữa Y và Dược: TK 15
38
Những tiệm Châu Âu vào TK12,13.
Ở các nước châu Âu khi dần
thuốc đầu tiên chịu ảnh hưởng của Ả Rập
Năm 1240 Hoàng đế Frederic II ban hành một thì các tiệm thuốc công
nghị định phân biệt vai trò và nhiệm vụ của các cộng dần xuất hiện vào TK
17. Tuy nhiên, chỉ đến
bác sĩ và các nhà bào chế thuốc (dược sĩ). khoảng năm 1240 thì ở
Người Ả Rập đã tách được bào chế thuốc và chữa bệnh, và từ đó Sicilia và miền Nam nước Ý,
xuất hiện tiệm thuốc tư nhân đầu tiên ở Bagdad cuối TK 8. Họ bảo tồn Các nhà thuốc đầu tiên ở châu Âu được khai Dược mới tách khỏi Y.
phần lớn kiến thức truyền lại từ Hy Lạp – La Mã, phát triển thêm vào
đó kiến thức về xi-rô, bánh kẹo, mứt từ thiên nhiên, nước cất và dung trương vào năm 1241 ở thi trấn Trier, Đức. Vua Frederick II ở
dịch cồn. Hohenstaufen, Hoàng đế
Nhà thuốc đầu tiên mở cửa năm 1345 tại Phổ (Đức hiện tại) đồng thời
Khi người Hồi giáo đi qua châu Phi, Tây Ban Nha và miền Nam nước là vua của Sicilia là một “liên
Pháp, họ mang trên mình một khuôn mẫu Dược mới mà Tây Âu sớm London. kết sống” giữa 2 phương
thực hiện theo. Đông và Tây
37 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 39 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP
8/10/2022
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP
8. Hiệp hội dược sĩ ở London 9. Cuốn Dược điển chính thức đầu tiên
42
Trao đổi thương mại thuốc và gia vị
vô cùng “béo bở” ở Trung cổ. Tại
các quần đảo vương quốc Anh,
TK 17, Dược trở thành 1 nghề độc lập với đại diện
việc trao đổi hàng hóa ấy bị độc
quyền bởi Hiệp hội hàng hóa, tổ là các nhà thuốc hoạt động như hiện nay.
chức có thẩm quyền với các tiệm
thuốc. Sau nhiều năm nỗ lực, các
dược sĩ đã tìm được đồng minh với
bác sĩ hoàng gia.
Ý tưởng về Dược điển chính thức mà được tham khảo bởi tất cả dược sĩ,
bắt nguồn từ Florence. Cuốn “Nuovo Receptario”, ban đầu được viết bằng
“Masters, Wanders and the Society of the Art and Mystery of the Apothecaries of tiếng Ý, được xuất bản và trở thành tiêu chuẩn hợp pháp cho toàn thành
the City of London” là hiệp hội đầu tiên của Dược sĩ trong Anglo-Saxon. bang vào 1489. Đó là thành quả của hợp tác giữa Hiệp hội Dược sĩ và
Cộng đồng Y khoa – một trong những hành động mang tính biểu tượng,
xây dựng của các chuyên gia
40 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
41 8/10/2022 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP
8/10/2022
Galen – người đi đầu Avicenna – Galen Damian và Cosmas – những
55 trong pha chế thuốc 56 của Ba Tư 57 vị thánh đỡ đầu của ngành Dược
Galen là một trong số những
Trong số những người đóng góp xuất sắc
người được biết đến và được
cho nền khoa học Y Dược trong thời kì Ả
tôn kính trong nghề Y và Dược Rập, người Ba Tư Ibn Sina (980-1037) –
thời cổ đại Avicenna ở phương Tây – một thiên tài đại
Galen (130-200SCN) thực diện cho thời đại của mình. Là một dược sĩ,
Ông là người phát minh công thức nhà thơ, bác sĩ, triết học gia và nhà ngoại
hành và giảng dạy cả Y và
cho ra kem dưỡng, về cơ bản giao, Avicenna được coi là “người tri thức với
Dược ở Rome; nguyên tắc
tương tự giống với kem dưỡng trí tuệ khổng lồ”, là người được các hoàng tử Damian (dược sĩ) và Cosmas (bác sĩ) - Cặp sinh đôi trong ngành Y-Dược
chuẩn bị và pha chế thuốc thịnh
và người cai trị Ba Tư yêu mến. Các công 2 anh em sinh đôi người gốc Ả Rập, theo đạo Chúa, đã mang lại đồng thời niềm an ủi cho
hành khắp phương Tây trong hiện nay.
trình của ông được viết bằng tiếng Ả Rập và tôn giáo và kiến thức về bệnh tật đến cho những người bệnh đến với họ. Sự nghiệp của họ
1500 năm và nguyên tắc pha Nhiều thủ thuật Galen thực hiện thường được viết khi ông sống ẩn dật ở nhà đã chấm dứt vào năm 1030 do Tử đạo.
chế và điều chế thuốc để tối ưu vẫn quan trọng trong việc pha chế của một người bạn dược sĩ. Những bài giảng Trong hàng thế kỉ, họ được chôn cất ở 1 ngôi đền ở thành phố Syrian ở Cyprus. Nhà thờ
hóa sự hấp thụ được đặt theo thuốc ngày nay.
về dược của ông được coi là “đỉnh cao” ở được xây dựng nhanh chóng ở khắp Rome và các thành phố khác nhằm tôn vinh họ. Sau khi
phương Tây đến tận TK 17 và vẫn có ảnh được phong thánh, họ trở thành vị thánh đỡ đầu của ngành Y và Dược.
tên của ông
8/10/2022
hướng nhất định ở phương Đông. Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 8/10/2022
Saydalah (Sách thuốc), trong đó ông người khai hoang, trồng những cây thuốc bản địa và chăm lo
vườn tược. Chỉ trong vài năm ngắn ngủi, Carl Willhelm Scheele đã công bố
đã trình bày chi tiết các đặc tính của cho thế giới những phát hiện mà mang lại cho con người những
lợi ích tuyệt vời. Tuy vậy nhưng ông chưa bao giờ quên rằng ông
Khi khu định cư đó bị người Anh phá hủy vào năm
ma túy và vạch ra vai trò của hiệu 1613, ông quay trở về tiệm thuốc Ba Tư của ông.
xuất phát là 1 người dược sĩ. Được ủng hộ bởi những thầy giao
tài hoa, tất cả những phát hiện của ông đều được thực hiện ở
thuốc và các chức năng và nhiệm vụ Nhưng tình yêu của ông đối với mảnh đất đó lớn vô nhà thuốc ở Köping, Thụy Điển, nơi ông làm việc từ một người
cùng, và vào năm 1617. ông và gia đình trở lại học việc, một thư ký và đến tận khi ông là chủ nhà thuốc. Với tài
của dược sĩ. Québec cùng với Champlain, nơi “ngón tay xanh” của năng thiên bẩm hiếm có, ông đã thực hiện hàng ngàn thí nghiệm,
Hébert đã mang lại cho ông danh tiếng của một người phát hiện ra oxygen, chlorine, nitroglycerin, glycerin, prussic
acid, tartaric acid, tungsten, molybdenum, và nhiều hợp chất
làm nông nổi tiếng ở nơi bây giờ là Canada
hữu cơ khác mà xuất hiện ở trong ngành công nghiệp, sức khỏe
và trong nhu cầu của con người hiện nay.
Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 59 Nguyễn Thị Thanh Hương - HUP 8/10/2022 Tượng của Carl Wilhelm Scheele tại 8/10/2022