Hugsanlegar Ritgerðarsp.

(20%)

Ideal prep (20%) :

● 90 gráður convergence
● Taka næstum allan convergence
● Taka undirstuddan glerung
● Isthmus 3,5 rangt
● Pulpal dýpt 1,5-2,0

Kostir & Gallar Amalgam fyllinga

Sjá svar neðar í töflu.

Kostir & Gallar Gúmmídúks

Kostir : Þurrt og hreint vinnusvæði. Góður aðgangur og yfirsýn. Heldur tungu og mjúkvefjum
frá. Aukin gæði og ending tannfyllingar. Vörn fyrir tannlækni og sjúkling
Gallar : Tímafrekt, Hræðsla við uppsetningu. Hræðsla sjúklings/ innilokunarkennd

Hvenær á að nota gúmmídúk ? / Hvenær á ekki að nota gúmmídúk eða frábending

Nota gúmmídúk : við umfangsmiklar aðgerðir, Þegar verið er að vinna í sama fjórðungi ,
kannski fleiri en 1 tönn. Tennur með challenging preparation. Tennur sem erfitt er að
einangra öðruvísi en með gúmmídúk. Erfiður sjúklingur

Ekki nota gúmmídúk : óuppkomin tönn ( ekki full-uppkomiin). Tennur sem eru á
mjög ,,röngum stað’’ í tannboga. Latex ofnæmi. Sjúklingur með mikla phobiu.

Hverjir eru kostir og Gallar Skurðaðgerða á sama tíma og fyllinga ?

-Sjá svar neðar

Kostir og Gallar Complex Amalgam fyllinga

Sjá neðar

Gallar Fyllinga með Parapulpal stiftum

→ sjá neðar

Kostir og Gallar við að Bonda Amalgam

sjá neðar
1. Fyrirlestur
Hugsanlegar krossaspurningar

Veljið rétt :
Cavosurface angle er myndað af samskeyti preppaðs veggs og ytra umhverfi ( external
surfaca) -Rétt
Cavosurface margin er apex á cavosurface angle. -Rétt
Cavosurface angle er apex á cavosurface angle. -Rangt
Cavo surface margin er myndað af samskeyti preppaðs veggs og ytra umhverfi ( external
surfaca) -Rangt

Við Upphafs Prepp stig gildir ( Initial preparation stage):

● Maður á að bora eins djúpt og maður kemst með bornum beint niður í átt að púlpu
● Upphafsstig felur í sér lengingu á ytri veggjum (external walls) og einungis að ,,ideal’’
mörkum/dýpt út frá púlpu og öxli (axial). Ideal mörk = rétt fyrir innan DEJ. -Rétt
● Gott er að bora eina rillu fyrst eins langt og maður kemst inn í tönnina til að átta sig á
hvar púlpan er staðsett
● best er að taka alla kúspa niður með bornum, þeir eru hvort sem er fyrir og skyggja
útsýni. ,,You can’t treat what you can´t see.

Vinnuaðstaða:
Höfuð sjúklings á að vera í : - olnbogahæð

Vinnulengd á að vera : 30-45 cm

Það á alltaf að sitja við tannfyllingar : Rétt/Rangt

Þegar unnið er í ___________ á hægri handar tannlæknir að sitja ****

● Hægri hlið neðri góms
● Hægri hlið efri góms
● Vinstri hlið ng.
● Vinstri hlið eg.
**** :
● við hægri hlið sjúklings (kl.7) og styður fingrum á neðri góms tennur
● við hægri hlið sjúklings (kl.11) og horfir í spegil sem er í vinstri hendi. Fingur stiðja við
tennur efri góms eða á vattrúllu sem er í hægri hlið.
● við hægri hlið sjúklings ( kl.11) og horfir á tennur, höfði sjúklings er snúið af
tannlækni. Vinstri hendi heldur kinn í burtu og heldur á spegli sem endurkastar ljósti
að tönnum
● við hægri hlið sjúklings (kl.11) og horfi í spegil. Fingur hvíla á efri góms framtönnum.
Vinstri hönd heldur á spegli og heldur kinn og vörum frá.

Gæti komið spurning um universal /FDI/ ortho númerakerfi tannanna ⇒ kunnm það úr klausus.

Skilgreiningar :

Sterk enamel margin : mynduð af glerungs-keilum (enamel rods) í fullri lengd og stutt af
dentini í kring. Einnig er Cavosurface hornið = 90°

Óstudd enamel margin : mynduð af glerungs keilum sem eru ekki studdar af dintini í kring.
Cavosurface hornið er minna en 90°

Hvað af eftirfarandi er rétt um Innan-krónu preparation (Intracoronal):

(gæti mögulega verið ritgerðarspurning líka :/ )
 ● eru eins og box í laginu
● Hafa bæði internal og external veggi
● mest af tannkrónunni helst ósködduð/breytt
● Notað fyrir skemmdir í tönn sem má enduruppbyggja með amalgamfyllingu eða plasti
● ALLT ofantalið er rétt
● eru stubbs-laga - Rangt
● felur oftast í sér capping og line angles ?- Rangt
● notað fyrir onlay, krónur og brýr- Rangt

Gæti komið rétt/Rangt spurning úr þessu:

Cl I: einsflata fyllingar, í pittum, fissúrum, facíalt, lingualt og occlusalt á jöxlum, forjöxlum.
Einnig lingualtá maxillary framtönnum.
Cl II: tannáta proximalt á jöxlum og forjöxlum ef proximal svæði er í tannskurði er það Cl II.
Cl III–tannáta proximalt á framtönnum.
Cl IV–tannáta proximalt á framtönnum sem nær uppá mesio-incisal hornið.
Cl V-tannáta niður við gingivu facialt eða lingual, á við allar tennur tannbogans.
Cl VI–tannáta á kúspaltoppum posterior tanna og á incisal kannti framtanna

Verkfæri :

Spegill
Sonda
Pinsetta
Escavator

4 Meitlar í röð

Held 3 Amalgam pakkarar í röð

Burnisher
IPC carver
Loma Linda Carver ?
IPC
Cleoid-Discoid
Hollenback Carver
Walls Carver
Burnisher
Hollenback Carver

Gæti komið Rétt/Rangt spurning um verkfærin, Hvort þau séru Cutting instrument eða ekki
Cutting instrument : Excavatori,Chisles, Hnífar, Carverar, SCaler og Files ?
Non- Cutting verkfæri : Spegill, sonda,Pakkarar, Pokamælir, Dycal verkfæri ? og Spatula.

Áður fyrr voru verkfærin úr Carbo en í dag eru þau úr Stainelss steel sem inniheldur
Chromium vegna viðnáms við ryðgun og inniheldur Carbon fyrir styrkleika.
→ Rétt/Rangt spurning : Chromium veldur viðnámi gegn ryðgun en Carbon veitir styrk.

Rétt/Rangt : Skaft er yfirleitt ekki samsíða handfangi

Spurning t.d. Hvað kallast

d)?

Svar: Tripleangle

o.s.fv.

Spurning: fyrir hvað standa tölurnar 10-7-14 ?

→ Gæti verið fjölvaspurning þar sem þú ættir að velja
fyrir hvað stendur 10 ? eða 7? o.s.fv.

Fyrsta talan 10 : stendur fyrir breidd blaðsins í 1/10

af centimertra ?
Seinni talan = Lengd blaðsins í mm
Þriðja talan = Horn blaðsins m.v. lengdarás
verkfærisin.

Hér bætist við að seinni talan= 95 stendur

fyrir hornið á cutting edge.

Þetta verkfæri er dæmi um Gingival

MArginal Trimmer sem er notað til að
trimma gingival margins til að búa til
90°cavosurface margins.

Rétt brýning á verkfærum er að hafa cutting edge í 45°

Hvað er rétt um skaft verkfæris ?

● Hatches : Bitflötur er í plani við lengdarás verkfæris og hefur eitt eða fleiri horn.
Vinstri eða hægri vinnuhlið
 ● Chisel : Blað samsíða handfangi, undir smá horni eða bogið með vinnuenda hornrétt
á lengdarás skaftsins. Minna en 12,5°frá lengdarás
● Hoe= hefur bitflöt hornrétt á handfangið, en meira en 12,5°horn
● Off angle hatchet : 45°miðað við handfang
● GMT: blaðið er bogið og myndar bevel.
● Spoon : blaðið er bogið og endinn á blaðinu hálfhringur. Bit samhliða handfangi.
● Allt ofantalið er rétt.

Borar :

Langir borar : eru fyrir Beint handstykki Rétt/Rangt

Borar með Latch-gert : eru fyrir blátt eða grænt handstykki Rétt/Rangt
Borar með friction grip : eru fyrir rautt og túrbínu Rétt/Rangt

Þurfum að vita hvað lögunin á borunum heitir og við hvaða

aðstæður við mundum vilja nota hvern.

Borarnir gætu verið merktir 1-5 og segja hvað hver lögun heitir

Spurning :Blöð á borum eru venjulega obtuse með negative

rake angle, þetta :
● sem eykur líftíma hans og gefur mestan effective
performance
● gerir tannlækni kleyft að sleppa því að bonda fyrir
fyllingu
● Gerir fyllinguna það auðvelda að ómenntaður starfsmaður gætur borað með þessu í
tönn.

Fínustu borarnir (Very fine) eru rauður/gulir/ hvítir = ljósir litir

Blár = Fine
Medium = grænn
Grófur = Svartur

Púlpal injury getur gerst við :

● over-cutting,
● ofhitnun
● eða desiccation → passa að nota laltaf air-water spray til að kæla tönnina við tannskurð. nota
low speed og nota borinn léttilega !!! Og ekki of preppa tönnina !

Gæti komið fjölvaspurning um að merkja inná þessa mynd.

ÞEgar verið er að gera við framtennur á að einangra frá 1. premolar hm. yfir á 1. premolar
vm.

Hvað af eftirfarandi á við um ranga uppsetningu gúmmídúks ?

● Arch formið er ekki miðlægt ( off-center)
● óviðeigandi fjarlægð milli gata
● Röng lögun á Arch
● Rifinn dúkur
● Ekki búið að flippa dúka-flipanum sem liggur upp að tönninni rétt

2. Fyrirlestur
Við tannskurð fyrir amalgam fyllingu skal ávallt :
● Bora í lengdarás tannar
● Hafa jafna dýpt á tannskurði
● Forðast að ,,grafa’’ undan marginal ridge
● Hafa undirskurðina buccalt og lingualt
● Fylgja bitskorukerfi tannar
● ALLT ofantalið er rétt

Hvað heita þessi bönd ?

1. universal
2. MOD
3. MOD
Í hvaða fjórðung mundiru nota toffelmeier bandið eins og sýnt er á nr. 1/2/3

Hausinn á slottinu á alltaf að snúa niður ( ég kalla þetta reyndar tennur á Toffelmeier haldaranum→
þær snúa gingivalt)

Gingivoplasty : Getur myndast í Skurðaðgerð ef gúmmídúkur gefur ekki nóg pláss.

Hverjir eru kostir og Gallar Skurðaðgerða á sama tíma og fyllinga ?

Kostir :
● Skapar góðan aðgang og þurrt svæði
● Auðvelt að gera brúnir fyllingagóðar og þéttar
● Minni hætta á munnvatns og blóðmengun
Gallar:
● Tímafrekt að gera svæðið tilbúið fyrir fyllingu
● Tími sem fer í að gera svæðið klárt er oft lengri en tími fyllingarvinnunnar sjálfrar →
hinsvegar sparast tími þegar ekki þarf að slást við munnvatn og blóð
● Til að aðgerðin takist þarf tannholdið að vera frekar heilbrigt

Rétt/Rangt : Það er svipuð retention í stiftum og slots -Rétt

Hvað á við um Parapulpal stifti ?

● Eru sjálfþræðandi stifti
● Virka sem Friction lock
● Eru cementeruð stifti
● ALLT ofantalið er rétt

Gallar í fyllingum með parapulpal stiftum?

Brotnar fyllingar.
Brotnir borar eða stifti
Laus parapúlpal stifti
Erting(penetration) inn í púlpuna og getur gert gat á ytri vegg tannarinnar
Craze lines = litlar þverrákir í glerungnum
Minnkar styrk amalgams

Kostir og Gallar Complex Amalgam fyllinga

Kostir:
● Sparar tannvef
● Sparar tíma ( ein heimsókn)
● Resistance og retention form (Amalgam bonding)
● Ódýrt
● Endingargóð
Gallar:
● Anatómía tannar → þarf mikla reynslu og æfingu til að gera vel
● Resistance form er erfiðari og ver ekki tönnina eins vel (Parapulpal pinnar t.d)
 ● Útlit
● Penetration, Perforation
● Microleakage
● Dental microsprungur
● Engin binding við tannvef
● Lítil einangrun

Gæti komið spurning úr þessari mynd: Hvað þýðir Hvíta svæðið / Hvað þýðir doppótta
svæðið/Röndótta o.s.fv.

Kostir og Gallar fyrir Bonding á Amalgam:

Kostir :
Varðveisla tannvefs
Fracture styrkur eins hár og fyrir plastblendni
Minni leki við Cl.V. fyllingum
Minni viðkvæmni eftir ,,aðgerð’’
Minni líkur á broti á brúnum
Hjálpar í viðgerðum á amalgam fyllingum

Gallar:
Getur verið erfitt að koma bindiefni á tannvef
Bindiefni geta safnast fyrir (pooling) við brúnir og geta valdið örleka
ERfiðleikar við mótun fyllinga
Aukinn kostnaður
fyrirlestur 3
Dental Amalgam (silfurblendi)

Ritgerðarspurning → kostir og gallar amalgams

Kostir Gallar

auðvelt litur, silfur ekki líkt tönn

Ekki teknískt sensitíft stökkt

viðhalda anatomíu ryðga og geta ekki myndað galvaníska sellu

slitsterkar brúnir brotna niður

ekki leki meðfram brúnum í langan tíma styrkir ekki veika tönn

hægt að nota þar sem mikið stresss er amalgam í frárennsli

endast vel ákveðin lögun tannskurðar = meira tekið af

tannvef

ódýrt

Krossaspurningar
1. Amalgam er → blanda af kvikasilfri og einum eða fleiri öðrum málmum
2. Amalgam alloy → málmblanda sem ásamt kvikasilfri myndar amalgam
3. Dental amalgam alloy → málmblanda sem ásamt kvikasilfri er notuð í tannlækningum
4. Lathe cut amalgam → er admixed og inniheldur Ag-Sn óreglulegar agnir
5. Gæði amalgams → max creep er 3%, compression styrkur min 80 MPa eftir 1klst,
rúmmálsbreytingar ≤ +/- 20 µm/cm eftir 24klst
6. Munur á admixed og spherical

tegund Admixed (dispersalloy) Spherical (Sybraloy)

creep 0.45 % 0.05 %

compressive strength 118 MPa 252 MPa

dimensional change -1.9 µm/cm -8.8 µm/cm

7. Staðreyndir um Lathe cut

● Þurfa meira kvikasilfurmagn (50%)
● meiri kraft við pökkun
● yfirhrærsla eykur styrk þess
● undirhrærsla dregur úr creep
● þurfa minni pakkara í pökkun
● grófara yfirborð (less ease) í carving og burnishing
8. amalgam án Zinks er brothættara og erfiðara að pakka
9. Zinc virkar sem afoxari og kemur í veg fyrir að önnur oxíð myndist í framleiðslunni
10. Zinc minnkar rið og eykur fit (marginal intergrity)
11. magn Zinc er vanaleg ≤1% vegna ofnæmishættu
12. Palladium í ≤1% eykur mekaníska eiginleika (herðir) og corrosion resistance
13. Indium minnkar uppgufun kvikasilfurs við tyggingur
14. Platinum herðir málmblönduna og eykur viðnám gagnvart ryði
15. Hvort er auðveldara að pakka óreglulegu amalgami eða admixed? (óreglulegu)
16. Kúluamalgam = minna Hg → sterkara því það er minna yfirborð
17. Mestur styrkur er hjá há-kopar kúluamalgami, bæði eftir 1.klst og 7daga
18. Silfur frá Ag-Cu, og bæði Silfur og Tin frá Ag-Sn hvarfast við Hg
19. Stór fylling má ekki þenjast/dragast saman meira en 20µm 5mín-24klst eftir hrærslu
20. Meiri pökkun minnkar kvikasilfur magn í fyllingunni
21. Hg innihald → of lítið = gróft og ryðgar frekar, of mikið = minni styrkur
22. Hörðnunartími → 6% eftir 20mín, m.v. viku. Skal vera meira en 80 MPa eftir 1klst og ná
70% styrk eftir 8klst (ekkert álag)
23. ástæður fyrir niðurbroti á brúnum fyllinga
a. rangur tannskurður eða frágangur
b. of mikið kvikasilfur í amalgami
c. aukið creep leiðir til niðurbrot brúna (í lagi innan við 1%)
d. Há-kopar amalgam minnkar niðurbrot (vantar y2 fasann)
e. viðgerðir á silfurfyllingum (forðast helst, og forðast álagssvæði ef nauðsynlegt
er að laga) yfirleitt óþarfi að skipta um ef enginn 2°caries
f. plaque myndun hefur mest að segja um 2°caries en ekki niðurbrot á brúnum
24. Creep = time dependent plastic deformation under constant (functional intra-oral)
stress)
25. aukið creep leiðir af sér aukið marginal breakdown
26. Corrosion = tæring eða ryð (ryð + eyðing vegna efnahvarfa málms við umhverfi)
a. raki
b. súrar + alkalískar upplausnir
c. ýmis efni (brennisteinssambönd, ýmis súlfíð)(vetnis og ammoníusúlfíð tæra
Ag, Cu og Hg í amalgami og önnur málmsambönd í munni)
d. H2=, =2 og Cl- valda tæringu á Ag
e. sýrur, t.d. edik og mjólkursýra í munnvatni veldur tæringu
f. ryðútfellingar draga í sig efni sem ráðast á málminn
27. flokkun á corrosion
a. chemical corrosion - þurr tæring
b. electrochemical corrosion - blaut tæring (t.d. ólíkir málmar í munni sem
snertast) en munnvatn leiðir líka ((galvanic corrosion))
28. varnir gegn tæringu
a. húðun með eðalmálmi, t.d. gullhúðun grunnmálma
b. lakka yfirborð með ólífrænu eða lífrænu efni
29. ástæður fyrir tarnish (yfirborðsupplitun á málmi eða tap á yfirborðsgljáa)
a. léleg pökkun
b. porous fylling
c. lágt pH munnvatns
d. léleg tannhirða
e. litur frá bakteríum
f. litur frá lyfjum/fæðu
30. Atriði sem ákvarða val á alloy
a. hörðnunartími
b. lögun og stærð korna → minni stærð þýðir hraðari hörðnun, meiri upphafsstyrk og
sléttara yfb
c. samsetning : með eða án zinc
d. há- eða lág-kopar: há-kopar hafa lítinn eða engan y2 fasa, sem er veikastur
e. auðvelt að pakka
f. economical factor - velja ódýrara ef þau eru jafn góð
31. Há-kopar Amalgam þarf vanalega mikinn hraða í hristun (trituration)
32. undermixed → líflaust, molnar auðveldlega
33. overmixed → gutlkennt og getur klístrast í hylki
34. eðlilegt → skínandi og aðskilið í einu lagi frá hylkinu
35. mixing tími hefur áhrif á rúmmáls breytingar, styrk og creep
36. overtrituration/overmixed
a. vinnutími minnkar og það dregst örlítið meira sama við hörðnun
b. þjöppunarstyrkur og tensile aukast hjá óreglulegu lathe cut
c. en minnka hjá kúlulaga og admixed
d. Creep eykst
e. alltaf betra að yfirhrista en undrihrista
37. pökkun
a. minnkar magn kvikasilfurs → áhrif á rúmmálsbr., creep og þjöppunarstyrk
38. mekanískan pakkara bara fyrir lathe cut amalgam
39. aldrei skal nota ultrasoniskann pakkara
40. Holumyndun (porosity) í amalgam fyllingum
a. undermixed
b. particle shape
c. notkun of stórra increments inní cavity
d. seinkun á pökkun eftir hrærslu
i. þetta allt getur leitt til stress concentration, propagation of cracks,
corrosion and fatigue failure of amalgam restoration
41. carving - byrjar strax eftir pökkun og mótun með burnisher
a. til að forðast over eða underhang
b. fá gott form og rétt formaðar snertingar
c. rétt hannaða marginal ása
d. rétt hannaðar embrasures
e. functional non-interfering anatomía í bitflötum
f. viðhalda og jafnvel bæta tannveg
42. pinnar, slots, holur og grófir auka retention en ekki styrk
43. kostir og gallar við notkun á bondi fyrir amalgam

Kostir Gallar

varðveisla tannvefs getur verið erfitt að koma bindiefni á

tannvef

fracture styrkur eins hár og fyrir bindiefni geta safnast fyrir (pooling) við
plastblendi brúnir og geta valdið örleka
 minni leki við Cl. V fyllingar erfiðleikar við mótun fyllingar

minni líkur á broti á brúnum aukinn kostnaður

hjálpar í viðgerðum á amalgam fyllingum

44. Methyl og ethyl kvikasilfur eru hvað mest toxísk af lífænu kvikasilfri og næst mest
toxíska formið er kvikasilfursuppgufun
45. ólífrænt minst toxískt → fljótandi Hg hvarfast við Ag og myndar ólífrænt Ag-Hg
46. fregnir af fólki með eitrun eftir að borða fæðu m/miklu magni af Hg er tengt Methyl-Hg
47. Hg gufar upp við tyggingu, heita drykki, trituration, setting, polishing og fjarlægjingu
48. Occupational safety and health adm. (OSHA) → 0.05 mg/m3
49. dagleg losun frá fyllingum >12 fleti = 3 µg
50. þurrpússun veldur mestri uppgufun á Hg og hrærslan veldur minnstri
51. 5-20 µg/L við að borða fisk
52. sjaldgjæfir sjúkdómar : snerti dermatitis, gingivitis, stomatitis
53. langtíma viðbrögð → oral lichen planus nálægt fyllingum
54. Kopar og Zinc er meira cytotoxískt en hreint silfur og kvikasilfur
55. tin er EKKI cytotoxískt
56. Cytotoxicity minnkar eftir 24.klst v. yfb oxunar og herðingar
57. kopar duft mest í alloyinu en zinc í amalgaminu