Professional Documents
Culture Documents
Gamlar Ritgerðarspurningar - Svör - SÞH
Gamlar Ritgerðarspurningar - Svör - SÞH
Gamlar Ritgerðarspurningar - Svör - SÞH
Mér finnst ólíklegt að hann spurji um svæfingarlyf þar sem hann sagðist ekki ætla að gera
það !!!!
a) Segðu ítarlega frá Svefnlyfjum. Nefnið dæmi um lyf og lýsið hvernig það hefur
áhrif á líkamann (10%) (2019)
o Svefnlyf hefur áhirf á : Miðheli, mænu, RAS kerfið, Heilabörk, Stúku, Dreka
o Verka mörg hver á GABA kerfið.
o Lyf sem verka á GABA virkni eru kvðiðastillandi lyf og svefnlyf.
o Þau geta bundist sértækt á GABAa viðtakana sem eru Klóríðjónagöng og
auka þannig virkni GABA á viðtakana. Svefnlyf eru allósterískir mótorar og
hafa líka áhrif á þau göng sem 5-Ht, Ach og glýsín bindast.
o Dæmi um lyf eru:
Benzólyf eins og Diazepam og Oxazepam
Z-svefnlyf eins og Zolpidem og Zolpiclone
styttri helmingurnartími, betri svefngæði
Ávanabindndi
geta valdið minnisleysis-ástandi
ýtir undir þunglyndiseinkenni hjá fólki með þunglyndis og
svefnvandamál
Babitúrsýrur
Alkohól
o Algengustu aukaverkanirnar : sljóleiki, syfja, óstöðugleiki, drafandi tal og
minnistruflanir. (Mjög Óstöðug (en) Dansar Samt)
Þolmyndun er líka aukaverkun og ýtur undir ávanabindingu og fíkn
o Afleiðingar við að nota GABA viðtaka lyf í langan tíma er að Glutamate kerfið
þarf að keyra sig meira upp til að yfirstíga bremsuna þetta veldur stækkun
á möndlunni.
b) Hvernig virka svæfingarlyf í líkamanum? Hvað hefur áhrif á það hversu vel og
hratt þau virka ? Nefndu sértækt dæmi (2016 (10%))
Sterk verkjalyf:
d) Hvaða lyf eru notið við ofskammti af morfíni og á heróin fíkn ? (2017)
Naloxon er ópíóíð antagonisi sem er notaður í öndunarbælingum í ofskömmtun.
Þetta er samkeppnishindri og hefur meiri sækni en ópíóíð í viðtaka.
Lyfirð er bæði til sem stungulyf og sem Nefúði.
Staðdeyfilyf (2022)
a) Hver er skilgreining Staðdeyfilyfja og Hvernig virka þau?
Skilgreining : efni sem blokka hrifspennu í taug eða vöðva, án þess að breyta
hvíldarspennu frumuhimnunnar.
Verkunarháttur: þau verka m.þ.a. blokka Na+ jónagöng í ertanlegum frumum. Na+
jónir streyma inn í frumur við hrifspennu og lyfið bindst viðtaka innanfrá ! Þetta veldur
lokun á h-hliði sem lokar fyrir innflæði Na+ jóna.
Virkni lyfisns er starfsháð þ.e. bindst bara viðtökum í opnum göngum.
Í hvíld er h-hlið opið en m-hlið lokað og hindrar flæði Na+ jóna í gegnum göngin,
þessvegna þurfa göngin að vera virk svo lyfið komist inn á innri viðtakann.
Fíkn - Hvað er sameiginlegt með allri fíkn, taugaboðefni og hvaða önnur ferli í
taugakerfinu og hvaða aðrir þættir hafa áhrif ( 2018)
Skilgreining á Fíkn: Fíkn er hægt að lækna, krónískur læknisfræðilegur sjúkdómur sem hefur
í verkun í heils og einnig spila erfðir, umhverfi og lífsreynsla inní.
Forvarnir og meðferðaraðferðir við fíkn eru almennt jafn árangursríkar og við langvinnum
sjúkdómum.
Áhættuþættir fyrir alkaholisma :
Hvenær neysla hefst
Tíðni neyslu
Magn í hverri neyslu
Þvagræsilyf (Tíazíð):
Verkun: Auka útskilnað Na+ jóna og vatns. Þannig minnka þau blóðrúmmálið og
minnka þannig álagið á hjartað og lækka blóðþrýsting. Eru oftast notuð samhliða
öðrum lyfjum eins og ACE hemlum.
Aukaverkanir : Kalíumtruflanir, sykurtruflanir, Þvagsýrugigt, hyperlipidemia
(Sesselja Katrín þvær hendur)
ACE hemlar:
Verkun : ACE hemlar hindra ACE ensímið í að mynda Angiotensin II úr
Angiotensin I. Angiotensin II veldur æðasamdrætti og m.þ.a. hamla myndun þess
þá verður vasodilation. Þetta minnkar þrýsting í nýrum og minnkar líkur á
nýrnaskemmdum ( sem er gott fyrir sykursjúka)
Aukaverkanir: uppsöfnun á Bradykínín sem er niðurbrotsefni í lungum sem er
ertandi í lungum. Aukaverkanir eru örugglega svipaðar og hjá ofantöldum lyfjum
s.s. hægur hjartsláttur, lágur blóðþrýstingur .... osfv.
Dæmi um lyf: Captopril og Enalapríl
Hvað ber helst að hafa í huga við val á háþrýstingslyfjum sjúklinga ?
Fyrst og fremst hversu mikið skal lækka háþrýstinginn og hvaða uakaverkanir myndi
einstaklingurinn þola sérstaklega í sambandi við betablokka. T.d. ekki gefa 2 lyf
saman sem hafa svipaða aukaverkun eins og Kalsíum blokkkar og Beta blokkar
valda bæði AV blokki. Einnig þarf að kanna frábendingar sem eru t.d. nýrnabilun og
þungun fyrir ACE blokkum.
b) Hvaða afleiðingar getur ómeðhöndlaður háþrýstingur haft ? (5%) (2019 & 2016)
Háþrýstingur eykur áhættu á Hjartabilun, Kransæðasjúkdómum, Heilablóðfalli,
Nýrnabilun og Rerinusjúkdómum.
Háþrýstingur getur valdið stækkun á hjarta, hrörnunarbreytingar í smáum æðum og
nýrnaskemmdir.
c) Skilgreindu hjartabilun og nefnið 2 lyf sem bæta lífsgæði þeirra sem eru með
hjartabilun(5%) (2017 & 2020)
Skilgreining á hjatabilun : þegar hjartað getur ekki dælt blóði í nægilegu magni á
tímaeiningu til að fullnægja vefjum og líffærum líkamans, eða getur það einungis við
verulegan hækkaðan fylliþrýsting.
Getur orsakast af truflun í fyllingu sleglanna eða hæfni þeirra til að dæla blóði.
Einkenni hjartans: Samdráttarkrafur og Slagmagn minnkar, Rúmmál hjartans eykst
og Hjartsláttartíðni eykst.
Sympatísk áhrif gera ástandið verra með NA, Angiotensin II og Renin !!!
o Lyf sem auka samdráttarkraft hjartans:
Beta-virk lyf eisn og Xamóteról
Digitalis
o Lyf sem minnka álag á hjartað með slagæðavíkkun:
Alfa-blokki t.d. Prazósín
ACE-hemar t.d. Enalapríl
o Lyf sem minnka adrenvirkt álag
Beta-blokki
e) Nefndu helstu lífstílsbreytingar sem geta haft góð áhrif til lækkunar á
háþrýstingi (2016(3%)) (Bara synda meira & synda áfram)
Lækka þyngd, Borða trefjaríkari fæðu, Minnka salt, Stunda Þolfimi í 30 mín á dag,
minnka neyslu áfengra drykkja.
Auka
Greinargerð 5% - Insúlín
1. Gerið grein fyrir helstu lyfhrifum (verkunum) insúlíns.
Insúlín er bæði til sem uppbyggingar og forðahormón
Hlutverk Insúlíns:
o Eykur flutning glúkósa yfir frumuhimnur og inn í vefi
o Lækkar blóðsykur
o Minnkar glýkólýsu í lifur og vöðvum
o Eykur glýkogen myndun í lifur og hamlar niðurbrotir þess
o Stuðlar að fitusýrumyndun í lifur og fituvef og hamlar niðurbrot þess
o Eykur próteinuppbyggingu í vöðvum og hamlar niðurbroti þess
2. Hvernig er insúlínseytingu stjórnað og hvernig er unnt að hagnýta þá vitneskju í
meðferð á insúlínháðri sykursýki?
Betafrumur í langerhanseyjum brissins sjá um framleiðslu og seytingu á insúlíni.
Betafrumurnar hafa skynjara sem skynjar innihald í næringarefnum og í blóði og
seyta insúlíni í samræmi við það
Insúlínseytingin fer fram vegna aukningu á innanfrumu K+ í Betafrumunum. Glúkósi
berst í blóð og bindst hlúkósaviðtaka á betafrumum (= skynjarinn) sem veldur lokun á
K+ göngum. Vegna þess verður afskautun sem opnar spennustýrð Ca2+ jónagöng og
helypir Ca2+ inn í frumuna. Hækkun á Ca2+ inn í frumu veldur seytingu á insúlíni.
Sulfonylurea lyfið nýtir sér þetta Ca2+ ferli og lokar K+ göngunum.
Fólk sem framleiðir Insúlín myndast C-peptítíð en það mælist ekki í blóði þeirra sem
eru með sykursýki.
3. Nefnið tvo flokka sykursýkislyfja sem unnt er að taka um munn og eitt dæmi um lyf
úr hvorum flokki.
Suldonylurea Gllípaklín Glíbaklíam
Metaform – Bigvaníð
Sykursýkislyf:
Hver eru áhrif insúlíns hvar og hvenær er það myndað?
Segðu frá tegundum þeirra, virkni þeirra og aukaverkanir
Sulfonylurea aukaverkanir : Hvítkornafæð, hyperglycemia, varasamt fyrir lifur og nýru. EKKI
fyrir óléttar konur. Dæmi um lyf: Glíbenklamíð (HHLNÓ = Hún HlÓ Langt (fram á) Nótt)
Bigvaníð -Metformín: örva AMP kínasa sem er ensím sem takmarkar orkunotkun, þ.e.
minnkar gluconeogenesu, minnkar LDL og HDL, eykur sýrufitubrennslu, eykur upptöku og
nýtingu glúkósa í vöðvum.
Frábending :nýrnabilun, lifrarbilun, hjarta-og lungnasjúkdómar.
Aukaverkun : ógleði, uppköst, lystarleysi, mjólkursýrumyndun
Glitazone : auka upptöku insúlíns í vöðvafrumur og minnka losun glúkósa úr lifur. Verka
gegnum PPAR kjarnaviðtaka verkun eftir 1-2 mánuði.
Blóðfitulækkandi lyf:
Segðu frá aðaltýpunum og verkunum þeirra og aukaverkunum
Bólgueyðandi verkjalyf
Segðu frá lyfjunum og verkunum og aukaverkunum
Magasáralyf :
Histamín H2 blokki og prótein-
pumpu-inhibitor = PPI og svo
fyrirbyggjandi lyf
H2 blokkar : lyfið blokkar histamín
viðtæki go dregur þannig úr
framleiðslu magasýru
Aukaverkun : höfuðverkur og svimi
PPI= bæla losun magasýru með
sérstaklri hömlun á H+/K+ ATPasa ensími.
aukaverkanir : Höfuðvekrun, niðurgangur og ógleði
Sýrubindnandi lyf: Ál-, Kalsíum-, og Magnesíum sambanda blöndur
Lyf sem styrkja varnir magans: Misoprostol : fyrirbyggjandi fyrir magasár af völdum
gigtarlyfja . Lyfið er með Prostaglandi verkun.