Professional Documents
Culture Documents
Marketing Undes
Marketing Undes
Marketing Undes
Маркетингийн үндэс
2013 он
Өмнөх үг
2
Гарчиг
Өмнөх үг....................................................................................................... 3
1. Маркетингийн мөн чанар, үүсэл хөгжил, үндсэн ухагдахуун …….. 5-14
2. Маркетингийн үйл ажиллагаа, үзэл баримтлал……………………... 15-26
3. Маркетингийн орчин…............................................................................ 26-29
4. Маркетингийн судалгаа мэдээллийн систем ....................................... 29-44
5. Зах зээлийн сегментчлэл ба зорилтот зах зээл...................................... 44-52
6. Хэрэглэгчийн зах зээл ……………………………………....………....... 52-64
7. Үйлдвэрлэгчийн зах зээл.......................................................................... 64-71
8. Маркетингийн иж бүрдэл буюу бараа бүтээгдэхүүн ……………...... 72-83
9. Үнэ үнийн тогтолцоо................................................................................. 83-91
10. Бүтээгдэхүүний хуваарилалтын суваг.................................................. 91-103
11. Маркетингийн идэвхжүүлэлт.................................................................. 103-111
12. Үйлчилгээний маркетинг болон бусад маркетингийн чиглэлүүд.... 112-120
127
Ном зүй.................................................................................................................
3
Сэдэв №1 Маркетингийн мөн чанар, үүсэл хөгжил, үндсэн ухагдахуун
1
С.Жаргалсайхан “Маркетингийн тайлбар толь” УБ 2005 52-р тал 2
Basic Marketing, E.Jerome McCarthy, 1960
4
Маркетингийн хольц /4p/ гэдэг нь бүтээгдэхүүн, үнэ, хуваарилалт, идэвхжүүлэлтийг
хэлнэ2.
Эдгээрийг Product /продак/, Price/праяс/, Place/плейс/, Promotion/промоушн/ гээд 4р/пи/
гэж нэрлэнэ.
Бүтээгдэхүүн гэдэгт бараа, үйлчилгээ, санааг хамааруулан ойлгоно. Бүтээгдэхүүний
өртгийн мөнгөн илэрхийллийг үнэ гэнэ. Өртөг гэдэг нь бүтээгдэхүүнийг
бүтээгдэхүүнээр солигдох тоон хэмжүүр юм. Үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгч рүү бараа
үйлчилгээг хүргэхэд оролцож байгаа байгууллага болон хувь хүмүүсийн үйл
ажиллагааг хуваарилалтын үйл ажиллагаа гэнэ. Идэвхжүүлэлтийн хольцод зар
сурталчилгаа, олон нийттэй тогтоох харилцаа, биечилсэн худалдаа, борлуулалтын
урамшуулал, шууд маркетинг, үйл ажиллагаа ба туршлага орно.
Маркетинг нь маш өргөн хүрээтэй ойлголт юм. Хувь хүн, бизнесийн байгууллага,
үйлдвэр үйлчилгээний салбар, ашгийн бус байгууллага, төрийн байгууллага бүгдэд
маркетинг хэрэгтэй. Орчин үед маркетингийн үр нөлөө, үйл ажиллагааны хүрээ нь нэг
улсаас олон улсын түвшинд өргөжин тэлж хөгжиж байна. Маркетингийн чиглэлийн
мэргэжлийн эрэлт ихсэж энэ чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэдэг олон сургуулиуд бий
болж байна. Маркетингийн хичээлүүд нь маркетингийн үндэс, маркетингийн
удирдлага, байгууллагын харилцааны маркетинг, олон улсын маркетинг, банкны
маркетинг, даатгалын маркетинг, үйлчилгээний маркетинг, интернет маркетинг,
стратегийн маркетинг гэх мэтчилэн салбарлан орж мөн маркетингийн мэргэжлийн
ангийнхны хувьд маркетингийн судалгаа, зар сурталчилгаа, хэрэглэгчийн зан төлөв,
үнэ, үнэ бүрдэлт гэх мэтчилэн үндсэн чиг үүргүүдээрээ бие даасан хичээл болон
судлагддаг. Тэгэхээр маркетинг нь маш өргөн хүрээтэй ойлголт юм.
Маркетингийн ач холбогдол нь дараах 3 хэлбэртэй байна.
- Хувь хүний хувьд хэрэгцээт мэдээллээр хангагдаж, хямд үнээр өргөн
сонголттойгоор бүтээгдэхүүнийг худалдан авах боломж бүрддэг. Ингэснээр хэрэглэгч
илүү их ханамж авч, амьдралын чанар нь дээшилнэ.
- Байгууллагын хувьд зорилгоо биелүүлэхэд тусладаг. Жишээ нь бизнесийн
байгууллагын хувьд ашиг орлогоо нэмэгдүүлж, хэрэглэгчээ судалсны үр дүнд аз
туршилтаа багасгах, өрсөлдөгчөө судалж мэдэн зах зээлээ тэлэх боломжтой. Бизнесийн
бус байгууллагын хувьд тавьсан зорилгоо биелүүлж үйл ажиллагаагаа өргөжүүлдэг. -
Улс орны хувьд эдийн засгийн боломжоо дээшлүүлж, зөв солилцооны үр дүнд бүгд
5
сэтгэл хангалуун байж, байгууллагын ашиг орлого үйл ажиллагаа өргөжсөнөөр
ажиллагсдын орлого нэмэгдэж, нийгмийн гишүүдийн амьдрал дээшилдэг.
6
Маркетингийн хөгжлийн дээрх үе шатуудыг сурах бичгүүд дээр өөр өөрөөр авч үзэх нь
бий. Жишээ нь2 үйлдвэрлэлийн /1900-1920/, борлуулалтын /1920-1950/, маркетингийн
/1950-1990/, үнэ цэнэд /үнэт зүйлд/суурилсан маркетингийн үе /1990-хойш/ гэж
ангилсан байна.
Дэлхий нийтийг хамарсан орчин үеийн маркетингийн чиг хандлага бол үнэ цэнэд
суурилсан маркетингийн хандлага юм. Үнэ цэнийг /үнэт зүйлийг/ бий болгох үйл
ажиллагаа нь хэрэглэгчидтэй таатай харилцаа тогтоох, үр ашиг зардлыг тэнцвэржүүлэх,
мэдээллээ хуваалцах байдлаас хамаарна.
Микро маркетинг гэдэг нь хувь хүн болон байгууллагын зорилгыг биелүүлэхийн тулд
маркетингийн үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгчийн эрэлт
хэрэгцээг судалж үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгч рүү бүтээгдэхүүнийг хүргэх солилцоог
удирдах маркетингийн үйл ажиллагаа юм. Микро маркетинг гэдэг нь тодорхой нэг
байгууллагын хүрээнд маркетингийн үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ.
Макро маркетинг гэдэг нь нийгмийн зорилтуудыг биелүүлэхийн тулд эрэлт
нийлүүлэлтийг зохицуулж, бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгчдэд хүргэх эдийн
засгийн солилцоог удирдах маркетингийн үйл ажиллагаа юм. Өөрөөр хэлбэл олон улс
болон улс орны хүрээнд нийгмийн зорилтуудыг шийдвэрлэх маркетингийн үйл
ажиллагаа явуулахыг хэлнэ.
1.3 Маркетингийн үндсэн ухагдахуунууд
2
Marketing, Dhruv Grewal, Michael Levy, 2008, p14
7
тухай зөв ойлголттой болох юм. Эдгээр маркетингийн ухагдахуунд гол 7 ухагдахууныг
авч үздэг.
Маркетингийн 7 ухагдахуунд:
1. Хүсэл шаардлага: Тухайн хүнд зайлшгүй хэрэгтэй зүйл дутагдаж байгааг хэлнэ.
Өөрөөр хэлбэл хүн ямар нэгэн юмаар дутагдаж гачигдаж байгаагаа мэдрэхийг
хэлнэ. Хүсэл шаардлага нь физиологийн, нийгмийн гэсэн 2 хэлбэртэй.
Физиологийн хүсэл шаардлагад хоол хүнс, орон байр, хувцас, аюулгүй байдлаа
хангах зэрэг асуудал орно. Нийгмийн хүсэл шаардлагад боловсрол олох, эрүүл
мэндээ хамгаалах, нийгмийн үйл хэрэгт оролцох зэрэг оюун санааны хүслэн
орно. Хүн хүслээ дарж унтрааж болно эсвэл хангах эрэлд гарч болно. Хэрэв
хүслээ хангахаар шийдсэн бол хэрэгцээ үүсэх болно.
2. Хэрэгцээ:Тухайн хүний соёлын түвшинтэй уялдан өвөрмөц хэлбэрээр илрэн
гарах хүсэл. Хэрэгцээ нь тухайн улс орны хөгжлийн түвшин, нийгэм соёлын
онцлог, байгаль цаг уурын нөхцлөөс хамаарч улс орон бүрт өөр өөр байна.
Хүйтэн орны хувьд илчлэг ихтэй хоол хүнсний хэрэгцээ их байхад дулаан орны
хувьд эсрэгээрээ байх жишээтэй.
3. Эрэлт: Худалдан авах чадвараар хэмжигдсэн хэрэгцээ юм. Өөрөөр хэлбэл
мөнгөөр хязгаарлагдсан хэрэгцээ юм. Тиймээс пүүс компаниуд хэрэгцээг биш
харин эрэлтийг баримжаалж бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэх нь гол зорилго байдаг.
4. Бараа, бүтээгдэхүүн:Бараа гэдэг нь хүний хэрэгцээг хангах чадвар бүхий физик
химийн шинжийг агуулсан бэлэн зүйл. Бүтээгдэхүүн нь бараа, үйлчилгээ,
санаанаас бүрдэнэ. Бүтээгдэхүүн нь бараанаас өргөн хүрээтэй ойлголт юм.
5. Солилцоо:Бусдад илүүц барааг өөрт дутагдаж байгаа бараагаар сольж авах.
Солилцоо нь харилцан ашигтай байх ёстой. Барааг бараагаар солилцох үйл
ажиллагааг бартер гэнэ.
8
банкны маркетинг, даатгалын маркетинг, боловсролын маркетинг, байгууллагын
харилцааны маркетинг гэх мэтчилэн.
Маркетинг нь хувь хүн болон байгууллагыг хоёуланг нь хамарсан өргөн хүрээтэй
ойлголт бөгөөд ямар субъектуудын хооронд солилцоо явагдаж байгаагаас хамааран
ангилна. Олон улсын маркетинг гэдэг бол 2 болон түүнээс дээш улсуудын хооронд
хийгдэж байгаа бизнесийн үйл ажиллагаа, бүтээгдэхүүнийг бий болгох, үнэ тогтоох,
хуваарилах, идэвхжүүлэх үйл ажиллагааг хэлнэ. Үйлчилгээний маркетинг гэдэг нь
үйлчилгээг3 хэрэглэгчдэд хүргэхийн тулд тохиромжтой үйлчилгээнүүдийг бий
болгон үнэлж хуваарилан идэвхжүүлж, мэргэшсэн ажилчдаар үйлчлэх, таатай орчинг
бүрдүүлэн ажиллах оновчтой үйл явцыг хэлнэ. Үйлчилгээний маркетингийн хувьд 7р
яригдана.
1. Product –үйлчилгээ
2. Price – үнэ
3. Place - хуваарилалт
4. Promotion - идэвхжүүлэлт
5. People – хүмүүс буюу үйлчилгээний ажилчид
7. Physical evidence – орчин /ажилчдын хувцаслалт, байрны засал чимэглэл гэх мэт/
Аялал жуулчлалын, банк, даатгал, боловсролын маркетингууд нь дээрх үйлчилгээний
маркетингийн төрөлд багтах бөгөөд гол ялгаа нь үзүүлж байгаа үйлчилгээ, зах зээлийн
онцлог зэрэг юм.
Байгууллагын харилцааны маркетингийн хувьд дээрх маркетингуудаас арай өөр нэг
зүйл нь хэрэглэгч нь зөвхөн байгууллагууд байдаг. Өөрөөр хэлбэл байгууллагуудын
худалдан авах зан төлвийг судалдагаараа ялгаатай.
3
Үйлчилгээний төрлүүд: тээвэр, холбоо, аялал жуулчлал, мэргэжлийн зөвлөгөө, инженеринг, барилга
инженер, мэдээлэл, хууль, даатгал, зуучлал, санхүү, боловсрол, эрүүл мэндийн гэх мэт.
9
Сэдэв №1-тэй холбоотой практик даалгавар
Англи хэлний нэр томъёо
Маркетинг Мarketing
Бүтээгдэхүүн Product
Үнэ Price
Хуваарилалт Place
Идэвхжүүлэлт Promotion
Хүмүүс People
Үйл явц Process
Орчин Physical evidence
Маркетингийн хольц Marketing mix
Идэвхжүүлэлтийн хольц Promotional mix
Маркетингийн тодорхойлолтууд Marketing Definitions
Хүсэл шаардлага Want
Хэрэгцээ Needs
Эрэлт Demand
Бараа Goods
Солилцоо Exchange
Зах зээл Market
Маркетингийн нэр томъёонуудыг тохирох тодорхойлолтын өмнө нөхөж бич.
10
A. Маркетинг C. Зах зээл E. Хэрэгцээ
B. Хүсэл шаардлага D. Бүтээгдэхүүн F. Микро маркетинг
G. Үнэ J. Хуваарилалт M. Идэвхжүүлэлт
H. Эрэлт K. Маркетингийн үе N. Солилцоо
I. Макро маркетинг L. Хэлцэл O. Маркетингийн хольц
1. Маркетингийн хольцын нэг бөгөөд бараа, үйлчилгээ,
санаа гурвыг хамааруулан ойлгоно.
11
15. 1950-1970 оны маркетингийн хөгжлийн үе Зөв хариултыг сонго.
1. Байгууллагын зорилго хувь хүний сэтгэл ханамжийг хангахуйц солилцоо бий
болгохын тулд бүтээгдэхүүнийг бий болгох, үнэлэх, идэвхжүүлэх, хуваарилах
үйл ажиллагаа
A. Маркетинг
B. Маркетингийн үндсэн ухагдахуун
C. Маркетингийн хольц
D. Маркетингийн хөтөлбөр
2. Дэлхийн эдийн засгийн хямралтай уялдан дан ганц бараа үйлдвэрлэх бус
3. Улс орны болон олон улсын эдийн засгийн хүрээнд маркетингийн үйл ажиллагаа
явуулахыг ........ гэнэ.
A. Зах зээл D. Маркетингийн
B. Микро маркетинг хольц
C. Макро маркетинг
4. Тухайн хүний амьдрах орон байр, идэх хоол хүнс зэрэг нь тухайн хүний ............
юм.
A. Хэрэгцээ C. Эрэлт
B. Хүсэл шаардлага D. Бараа
12
B. Англид D. Японд
7. Маркетингийн хүрээнд аль нь хамрагдах вэ?
A. Хувь хүн C. Ашгийн бус байгууллага
B. Бизнесийн байгууллага D. Бүгд хамрагдана.
8. Маркетингийн ач холбогдолд аль нь орох вэ?
A. Хувь хүний сонголт өргөжнө. D. а, b орно
B. Байгууллагын зорилго биелэнэ. E. бүгд орно
C. Нийгэм хожно.
13
10. Микро маркетингийн хүрээнд аль нь орохгүй вэ?
A. Үйлдвэрлэлийн үе C. Борлуулалтын үе
B. Нийгэм рүү чиглэсэн үе D. Маркетингийн үе
11. Сайн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэвэл борлуулагдана гэсэн үзэл баримтлалын үе
A. Үйлдвэрлэлийн үе C. Борлуулалтын үе B. Маркетингийн үе D. Нийгэм рүү
чиглэсэн үе
12. Маркетингийн хольц 4 пи-г хэн томьёолсон бэ?
A. Ф.Котлер C. Жером МакКарти
13. Их Засаг Их сургуулийн хуулийн багш Б ажлын бус цагаар иргэний хэргийн талаар
зөвлөгөө өгнө гэсэн зар сонинд өгөв. Ямар маркетингийн хэлбэр вэ?
A. B2B B. B2C C. C2C D. Аль нь ч биш
14. Үйлчилгээний маркетингийн хольц хэдэн Р вэ?
A. 4Р B. 3Р C. 7Р D. 5Р
15. Албан байгууллагын оффисын тоног төхөөрөмж борлуулдаг байгууллагын
маркетинг
A. Хэрэглэгчийн маркетинг C. Үйлчилгээний маркетинг B. Байгууллагын
харилцааны маркетинг D. Аялал жуулчлалын маркетинг
16. Хувь хүнд маркетинг ямар ач холбогдолтой вэ?
A. Хямд үнэ, өргөн сонголт, хэрэгцээт C. Нийгмийн амьдрал сайжирна
мэдээлэл D. Байгууллагын ашиг орлого B. Зорилгоо биелүүлэх нэмэгдэнэ
17. Миний зах сүлжээ, Номин хайпермаркетын үйл ажиллагаа маркетингийн ямар үйл
14
D. Үнэ цэнэд суурилсан маркетинг
20. 2 болон түүнээс дээш улсуудын хооронд хийгдэж байгаа бизнесийн үйл ажиллагаа,
бүтээгдэхүүнийг бий болгох, үнэ тогтоох, хуваарилах, идэвхжүүлэх үйл ажиллагаа
A. Үйлчилгээний маркетинг
B. Олон улсын маркетинг
C. Олон улсын бизнес
D. Байгууллагын харилцааны маркетинг
.
1
Маркетингийн
үйл ажиллагаа,
хүрээ
2.1 Маркетингийн үйл ажиллагаа, хүрээ. Орчин үед маркетингийн нөлөө өргөжиж байна.
Орчин үеийн маркетинг нь нийгэмд
- Хэрэглэгчийн баримжаат үйл ажиллагаанд татан оролцуулах
Маркетинг их өргөн хүрээтэй. Хүн бүр бүтээгдэхүүн үйлчилгээ хэрэглэдэг тул хүн бүр
маркетингийн хүрээнд хамрагдана. Байгууллага дахь маркетингийн үйл ажиллагаа нь
стратегийн түвшинд болон тактикийн түвшинд маркетингийн шийдвэр гарган
хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаанаас бүрдэнэ. Урьд нь маркетингийн алба хэлтэс
маркетингийн үйл ажиллагаануудыг хэрэгжүүлэх ёстой хэмээн үздэг байсан бол одоо
илүү өргөн хүрээтэйгээр ойлгож маркетингийн үзэл баримтлал, үйл ажиллагааг бусад
хэлтэсүүд ч хэрэгжүүлэх ёстой хэмээн үзэх болж байна. Энэ нь маркетингийн төвтэй
удирдлагын бүтэц рүү шилжиж байна гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл ямар ч байгууллагын
ажилчин бүр хэрэглэгчээ дээдлэн тэднийг өрсөлдөгчдөдөө алдахгүйн тулд чармайлт
гаргах хандлага илүү хүчтэй бий болж байна.
Байгууллагын үйл ажиллагааны бүхий л хэсгийг хамарсан урт хугацааны
төлөвлөлтийг стратеги төлөвлөлт гэдэг бөгөөд стратеги төлөвлөлт дотор маркетингийн
үйл ажиллагааны талаар төлөвлөлтийг тусгасан хэсгийг стратегийн маркетинг
төлөвлөлт гэнэ. Стратегийн маркетинг төлөвлөлт нь зах зээлийг сегментчилэх,
зорилтот зах зээл болон байршуулалтын үйл ажиллагааг төлөвлөдөг. Үүнийг STP
/segmentation, target, position/ стратегийг төлөвлөх хэмээн нэрлэнэ. Энэхүү
маркетингийн стратегийн үйл ажиллагаан дээр үндэслэн тактикийн буюу хэрэгжүүлэх
маркетингийн үйл ажиллагааг /маркетингийн хольц/ тодорхойлдог.
Маркетингийн үүрэг, гол үйл ажиллагаа бол:
- Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хөтөлбөр боловсруулах
16
- Зах зээлийг судлах
- Мэдээлэл цуглуулж судалгаа хийх
- Аж ахуйг зохицуулан хөтлөн удирдах
- Нийлүүлэлтийг зохион байгуулах
- Үнэ тогтоох
- Үйлчилгээг өрнүүлэх
- Олон улсын ба нийгмийн шаардлагад үйл ажиллагаагаа зохицуулах
- Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийг өндөр байлгах арга хэмжээ юм.4
Маркетингийн гол үйл ажиллагаа нь зорилтот зах зээл, орчин, нөхцөл байдлын
судалгаа шинжилгээ хийж түүндээ үндэслэн маркетингийн хольцуудыг зөв
зохистой бүрдүүлэн хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа юм.
Маркетингийн үйл ажиллагааны үр дүнд дараах гурван ашигт байдал үүсдэг бөгөөд
үүнийг 3 С/гурван си/ –гийн зарчим хэмээн нэрлэдэг. Үүнийг дээрх 1-р лекцэн дээр
үзсэн маркетингийн ач холбогдол хэмээн ойлгож болно.
1. Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж-Customer satisfaction
2. Компаний ашиг тус-Company profit
3. Нийгмийн ашиг тус-Community welfare
2.2 Маркетингийн үзэл баримтлалууд
Маркетингийн үйл ажиллагаа нь ямар зүйлийг баримжаалан явуулах онцлогоос нь хамааран
дараах байдлаар 6 ангилагдана.
1. Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал
2. Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал
3. Борлуулалтын үзэл баримтлал
4. Маркетингийн үзэл баримтлал
5. Үнэт зүйлд тулгуурласан үзэл баримтлал
6. Холистик маркетингийн үзэл баримтлал
4
Г.Бизъяа Маркетинг 2006 он. 24-р тал
№ Маркетингийн Төвлөрөх Эхлэх цэг Хэний эрх
үзэл баримтлал
зүйл буюу ашгийг
хамгаалах
баримжаалал
1. Үйлдвэрлэлийн Үйлдвэрлэл Яаж үйлдвэрлэхээ судлах Үйлдвэрлэгчийн
2. Бүтээгдэхүүний Бүтээгдэхүүн Бүтээгдэхүүнээ чанаржуулах Үйлдвэрлэгчийн
3. Борлуулалтын Борлуулалт Нэгэнт үйлдвэрлэгдсэн Үйлдвэрлэгчийн
бүтээгдэхүүнийг зарах аргаа
хайх
18
Хүснэгт 2.1. Маркетингийн үзэл баримтлалуудын харьцуулалт
19
2. Маркетингийн, үнэт зүйлийн, холистик маркетингийн үзэл баримтлал нь
ерөнхийдөө хэрэглэгчийн хэрэгцээн дээр тулгуурладаг хэрэглэгчийн
баримжаат маркетингийн үйл ажиллагаа юм.
Customer orientation-Хэрэглэгчийн баримжаат маркетингийн үйл ажиллагаа:
Хэрэглэгчийн эрэлтийг хангах, чадавхи боломжийг судладаг. SIVA загварыг
ашигладаг. Энэ нь:
Product-Бүтээгдэхүүн → Solution- шийдвэр
Promotion-Идэвхжүүлэлт → Information- мэдээлэл
Price-Үнэ → Value- үнэ цэнэ
20
Үнэт зүйлийн маркетингийн үзэл баримтлал: Үүнийг үнэ цэнэд тулгуурласан
маркетингийн үзэл баримтлал гэж нэрлэх нь бий. Та хэрэглэгчдэд ямар зүйлийг өгнө
хариуд нь тийм зүйлийг авах болно гэсэн зарчимтай. Хэрэглэгчийн тухайн
бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд зарцуулах цаг хугацаа болон мөнгөөр үнэ цэнийг
тодорхойлно. Хэрэглэгчид өөрт хэрэгтэй гэж үзсэн бүтээгдэхүүндээ харамгүй цаг
хугацаа зарцуулан хайж үнэтэй худалдан авдаг. Юуг хэрэгтэй хэмээн үзэж байгаа нь
тэдний үнэт зүйлстэй холбоотой байдаг. Хэрвээ байгууллага үнэт зүйлд тулгуурласан
маркетинг явуулах гэж байгаа бол хэрэглэгч, өрсөлдөгчийнхөө талаар мэдээлэл
цуглуулж судалгаа хийн тэрхүү мэдээллээ харамгүй хуваалцдаг байх ёстой. Үнэт
зүйлийн удирдлагыг байгууллагууд хэрхэн бий болгох вэ 5 гэдэгт хариу болгож
мэдээллээ хуваалцах, зардал үр ашгийг тэнцвэржүүлэх, хэрэглэгчтэйгээ харилцаа
тогтоох гэсэн 3 зүйлийг хийх хэрэгтэй гэсэн байдаг.
Холистик маркетингийн үзэл баримтлал6:Холистик маркетингийн үзэл баримтлал нь
маркетингийн хөтөлбөр, үйл ажиллагаа, загвар, хөгжил дээр суурилдаг бөгөөд эдгээр
үйл ажиллагааг харилцан хамааралтайгаар өргөн хүрээтэйгээр авч үзэхийг хэлнэ.
Холистик маркетинг нь дараах 4 хэсгээс бүрдэнэ.
1. Харилцааны маркетинг. Relationship marketing.
2. Нэгдмэл маркетинг. Integrated marketing.
3. Дотоод маркетинг. Internal marketing.
4. Нийгмийн хариуцлагын маркетинг. Social responsibility marketing.
Харилцааны маркетинг
Байгууллагын маркетингийн үйл ажиллагааны амжилт ололтонд шууд ба шууд бусаар
байгууллага болон хувь хүмүүсийн харилцаа нөлөөлж байдаг. Тиймээс харилцааны
маркетингийн зорилго нь хэрэглэгч, бэлтгэн нийлүүлэгч, зуучлагч, бусад маркетингийн
харилцагч түншүүдийг урт хугацаанд сэтгэл ханамжтай байлгах асуудал юм.
Харилцааны маркетинг нь 4 бүрэлдэхүүн хэсэгтэй. Үүнд:
a) Хэрэглэгч
b) Ажилчид
c) Маркетингийн түншүүд
d) Санхүүгийн гишүүд
5
Marketing, Dhruv Grewal, Michael Levy, 2008, p17-20
6
Marketing management, Philip Kotler, Kevin Lane Keller, 2006, p16-22
21
Нэгдмэл маркетинг
Маркетингийн зорилгыг биелүүлэхүйц үйл ажиллагааг судалдаг. Мак Картигийн
тодорхойлсоноор 4пи-г судална. /Jerom McKarthy маркетингийг 4р хэмээн
тодорхойлсон байдаг./
Маркетингийн хольц: Бүтээгдэхүүн, Үнэ, Идэвхжүүлэлт, Хуваарилалт орно. Роберт
Лаутерборн худалдагч талаас 4р байдаг бол хэрэглэгч талаасаа энэ нь 4С болно хэмээн
дараах байдлаар тодорхойлсон.
Four Ps Four Cs
Product Customer solution- хэрэглэгчийн шийдвэр
Price Customer cost –хэрэглэгчийн зардал
Place Convenience –тохиромж, нийцэл
Promotion Communication-харилцаа холбоо
Дотоод маркетинг.
Дотоод маркетингийн үйл ажиллагаа нь дараах 2 түвшинтэй.
1. Маркетингийн үндсэн функцууд болох борлуулалт, зах зээлийн судалгаа,
хэрэглэгчийн үйлчилгээ, бүтээгдэхүүний удирдлага, зар сурталчилгаа зэрэг үйл
ажиллагаа нь нэгэн зорилгын төлөө хамтдаа хийгдэх ёстой.
2. Байгууллагын ерөнхий зорилгын төлөө бусад хэлтсүүдийг “маркетинг” нь
нэгтгэх ёстой. “Маркетинг” гэдэг бол хэлтэс биш бөгөөд энэ нь компаний
чиглүүлэх үйл ажиллагаа хэмээн ойлгож болно. Санхүү, хүний нөөц,
үйлдвэрлэл, борлуулалтын гэх мэт хэлтэс нь маркетингийн чиглүүлгийн
тусламжтайгаар хоорондоо холбогдох ёстой хэмээн үздэг. Өөрөөр хэлбэл хэлтэс
бүр хэрэглэгчийн чиглэмжтэй /хэрэглэгчдэд төвлөрсөн/ байх ёстой.
Орчин үеийн маркетингийн хэлтэс нь функциональ, газарзүйн, бүтээгдэхүүний эсвэл
брендийн, зах зээлээр, матрицан, салбараар зохион байгуулагдсан бүтэцтэй байдаг.
22
• Ажиллагсдын хүлээлтийн өөрчлөлт
• Засгийн газар болон хуулийн нөлөө
• Хөрөнгө оруулагчдын талаарх нийгмийн хандлага
• Бизнесийн худалдан авах зуршил дахь өөрчлөлт зэрэг юм.
Нийгмийн хариуцлагын үндсэн 3 хандлага байдаг.
1. Нийгмийн үүргийн хандлага
2. Нийгмийн хариуцлагын хандлага
3. Нийгмийн үүрэг хүлээх чадварын хандлага.
Нийгмийн хариуцлага гэдгийг нийгэм, хүрээлэн байгаа орчин, амьдрах чадвартай
эдийн засаг гурвын тэнцвэрийг хангахад чиглэгдсэн байгууллагын байр суурь, зан үйл
хэмээн ойлгож болно.
Нийгмийн хариуцлагын маркетинг нь хууль, ёс суртахуун, нийгмийн хариуцлага,
маркетингийн уялдаа холбоо, нийгмийн маркетинг зэргээс хамаарч байдаг.
Сэдэв №2-той холбоотой практик даалгавар
Англи хэлний нэр томъёо
Маркетингийн үзэл баримтлал Marketing concept
Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж Customer satisfaction
Компаний ашиг тус Company profit
Нийгмийн ашиг тус Community welfare
Хэрэглэгчийн баримжаат Customer orientation
Бүтээгдэхүүний баримжаат Product orientation
Шийдвэр Solution
Мэдээлэл Information
Үнэ цэнэ /үнэт зүйл/ Value
Нэвтрэх боломж Access
Хэрэглэгчийн шийдвэр Customer solution
Хэрэглэгчийн зардал Customer cost
23
• Дотоод маркетинг Internal marketing.
• Нийгмийн хариуцлагын маркетинг Social responsibility marketing.
Маркетингийн нэр томъёонуудыг тохирох тодорхойлолтын өмнө нөхөж бич.
A. Орчин үеийн маркетингийн нийгэмд H. Маркетингийн 6 үзэл баримтлал
үзүүлэх нөлөө I. Тактикийн маркетинг
B. Борлуулалтын үзэл баримтлал J. Дотоод маркетинг
C. Маркетингийн 3С-гийн зарчим K. STP
24
6. Шинэ бараа бүтээх, хуучнаа шинэчлэн сайжруулахад чиглэгдэнэ. Шинэ
зүйлийг яаж бий болгох түүнийг хэрхэн удирдаж амьдралд хэрэгжүүлэх
тухай асуудал хөндөгдөх болно.
7. Хэрэглэгчийн баримжаат үйл ажиллагаанд татан оролцуулах. Үнэт
зүйлст тулгуурлах ба үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч, зуучлагч маркетингийн
үзэл баримтлалыг мөрдөж хэвших
8. Хэрэглэгчийн хэрэгцээн дээр төвлөрч, хэрэглэгчийн хэрэгцээг
тодорхойлоод бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж зарах аргаа хайна. Удирдлага
орлогыг нэмэгдүүлэхэд үйл ажиллагаагаа чиглүүлнэ. Удаан хугацаанд
төлөвлөнө. Худалдан авагчдын эрх ашгийг хамгаалдаг.
9. Стратегийн маркетинг төлөвлөлтийн үйл ажиллагаа
үзэл баримтлал
25
D. Үйлдвэрлэгчид, жижиглэн худалдаачид, хэрэглэгч маркетингийн үзэл
баримтлал
2. Борлуулалтын үзэл баримтлалд аль нь хамаарах вэ?
A. Үйлдвэрлэлийг боловсронгуй болгох
B. Бүтээгдэхүүнийг боловсронгуй болгох
C. Худалдаалах үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх
D. Бүгд зөв
26
мэргэжлээрээ амжилттай ажиллахыг хүссэн хүн болгонд гадаад хэл сургахыг
хүсдэг” хэмээн ярилцлага өгөв. Энэ нь ямар маркетингийн үйл ажиллагаа вэ?
A. Стратегийн маркетингийн үйл ажиллагаа
B. Тактикийн маркетингийн үйл ажиллагаа
C. Маркетингийн үйл ажиллагаа биш
D. Зөв хариулт алга
8. “Бид зөвхөн бүтээгдэхүүний чанар хийц, амт өнгө үзэмж дээр анхаарч үйл
ажиллагаагаа явуулдаг. Хамгийн чанартай бүтээгдэхүүнийг бид л үйлдвэрлэх ёстой.
Ингэснээр хэрэглэгчид зөвхөн манай бүтээгдэхүүнийг худалдан авах болно.” гэж
нарийн боовны үйлдвэрийн эзэн үздэг. Эднийх маркетингийн ямар үзэл
баримтлалаар үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
A. Борлуулалтын үзэл баримтлал
B. Маркетингийн үзэл баримтлал
C. Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал
D. Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал
9. Мила Мода загварын компанийн захирал Ганчимэг “Бид загварын чиг хандлага,
монгол бүсгүйчүүдийн сонирхол, эрэлт хэрэгцээг судалж түүндээ тохируулан
бүтээгдэхүүний загвараа боловсруулдаг.” хэмээн маркетингийн үйл ажиллагаагаа
тайлбарлав. Мила Мода компанийн маркетингийн үзэл баримтлал аль нь вэ?
A. Борлуулалтын үзэл баримтлал
B. Маркетингийн үзэл баримтлал
C. Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал
D. Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал
12. Зах зээлийг сегментчилэх, зорилтот зах зээлийг сонгох болон байршуулалтын үйл
ажиллагааг шийдвэрлэх маркетингийн төлөвлөлт
27
A. Байгууллагын стратеги төлөвлөлт C. 3С
15. Тухайн албан байгууллага руу ороход жижүүр найрсгаар хүлээн авч /жижүүрийн
үүрэгт ажил биш ч/ хэрэгцээт мэдээллээр ханган, хүлээлгийн танхимд кофе цайгаар
үйлчлэв. Энэ нь ямар маркетинг сайн байгаагийн илрэл вэ?
A. Нийгмийн хариуцлагын маркетинг C. Үйлчилгээний маркетинг
B. Дотоод маркетинг D. Гадаад маркетинг
28
хувьсагч хүчин зүйлүүд, зорилго, зорилт, бүтэц, техник аргачлал, ажилчид,
байгууллагын соёл, нөөцүүд зэрэг нь илүү нөлөөлөлтэйгөөр судлагдана.
Эдгээрээс дээд удирдлагаар хянагддаг хүчин зүйлст байгууллагын үйл ажиллагааны
чиглэл, ерөнхий бодлого стратеги, зорилго, хэлтэс албадын үйл ажиллагаа, үүрэг,
байгууллагын соёл гэх мэт.
Маркетингаар хянагддаг хүчин зүйлд маркетингийн албаны бүтэц, үйл ажиллагаа,
маркетингийн зорилт, хольцыг тодорхойлох, хяналт тавих үйл ажиллагаа орно. Гэхдээ
эдгээр нь харилцан уялдаатай хоорондоо нэг нэгнээсээ хамааралтай ойлголт тул
зааглан ялгах боломж муутай юм.
Хянагддаггүй хүчин зүйлс буюу гадаад орчин
Маркетингийн гадаад орчныг макро болон микро орчин гэж ангилдаг.
Микро орчин: өрсөлдөгч, зуучлагч, бэлтгэн нийлүүлэгч, хэрэглэгч, харилцагч олон
нийт орно.
7 төрөл харилцагч байна. Үүнд:
29
бүтээгдэхүүн авах вэ гэдэг нь өрсөлдөөний нөхцлийг бий болгодог. Өрсөлдөгч нь
өргөн хүрээтэй ойлголт бөгөөд гол өрсөлдөгчөө зөв тодорхойлох нь чухал юм.
Өрсөлдөгчийн үйл хөдлөл танай пүүсийн үйл ажиллагаанд нөлөөллөө үзүүлж байдаг.
Хэрэглэгчид гэдэг нь тухайн компаний бүтээгдэхүүнийг худалдан авах боломжтой зах
зээлийг хэлэх ба энэ нь худалдан авагч нь хэн бэ гэдгээс хамаарч үйлдвэрлэгчийн зах
зээл, хэрэглэгчийн зах зээл, зуучлагчдын зах зээл, засгийн газрын зах зээл, олон улсын
зах зээл гэсэн төрлүүдтэй.
Макро орчин: Макро орчны хүчин зүйлсэд PESTLE ордог. PESTLE шинжилгээгээр
макро орчинг шинжилдэг. Зарим номон дээр энэхүү шинжилгээг CDSTEP /culture,
demographics, social, technological, economic, political/regulatory/ эсвэл PEEST, PEST,
STEP гэх мэтчилэн товчлох нь ч бий.
PESTLE- шинжилгээ
Political: Улс төрийн шинжилгээ
Economic: Эдийн засгийн шинжилгээ
Social/cultural: Нийгэм/соёлын шинжилгээ
Technological: Технологийн шинжилгээ гэсэн 4 төрлийн шинжилгээг хийдэг.
Legal:Хууль эрх зүйн шинжилгээ
Environment:Хүрээлэн байгаа орчин, нөхцөл байдал ордог.
Улс төрийн хүчин зүйлс: Эдийн засагт төрийн оролцох байдал жишээлбэл татварын
бодлого, хөдөлмөр болон хүрээлэн буй орчны талаар баримтлах бодлого, худалдааны
хязгаарлалт, тариф, квотууд, улс төрийн тогтвортой байдлыг авч үзэж судална. Мөн
онцгой төрлийн /цахилгаан, дулаан гэх мэт/ бүтээгдэхүүнээр хэрэглэгчдийг хэрхэн
хангаж байгаа болон эрүүл мэнд, боловсрол, нийгмийн халамжийн бодлогын талаар
судлах шаардлагатай.
Эдийн засгийн хүчин зүйлс: эдийн засгийн өсөлт, хүүгийн түвшин, солилцооны ханш,
инфляцийн ханш эдгээр нь пүүст хэрхэн нөлөөлөхийг судлана.
Нийгэм соёлын хүчин зүйлс: эрүүл мэнд, хүн амын өсөлт, насны бүтэц, албан тушаал
дэвших боломж, аюулгүй байдал зэрэг нийгмийн хандлага компаний бүтээгдэхүүний
эрэлтэнд хэрхэн нөлөөлөл үзүүлэхийг судална. Зарим номнуудад нийгэм, соёл, хүн ам
зүйн хүчин зүйлс хэмээн 3 ангилан судлах хандлага байдаг. Нийгмийн х үчин зүйлст
нийгмийн хандлага, цаг хугацаа, хувийн асуудлуудыг оруулдаг бол соёлын х үчин
30
зүйлст хэрэглэгчдийн итгэл үнэмшил, санаа бодол, ёс зүй, үнэт зүйлс, нийгмийн
бүлгүүдийг авч үздэг. Хүн ам зүйн хүчин зүйлст хүн амын пирамид, хэрэглэгчдийн
орлого, боловсрол, хүйсийн харьцаа, угсаа гарал гэх мэтийг судалдаг. Нийгэм соёлын
хүчин зүйлсийн ангилалд дээрх гурван хүчин зүйлсийг бүгдийг багтаан судлах болно.
Технологийн хүчин зүйлс: судалгаа хөгжлийн үйл ажиллагаа, үйлдвэрлэлийн
автоматжуулалт, технологийн өөрчлөлтийн түвшин, инноваци, аутсорсинг /гадны
нөөцийг ашиглах/ зэргийг хамруулна.
Хууль эрх зүйн хүчин зүйлс: татварын ялгавартай хууль, хэрэглэгчийн хууль, шударга
бус өрсөлдөөнийг зохицуулах хууль, хөдөлмөрийн хууль, эрүүл мэнд аюулгүй
байдлын тухай хуулиудыг болон тэдгээрийн нэмэлт өөрчлөлтүүдийг судалж
компанийн бүтээгдэхүүний эрэлт, зардал, үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлөхийг
судална.
Орчин, нөхцөл байдлын хүчин зүйлс: цаг агаар, уур амьсгалын өөрчлөлт, цаг үеийн
үйл явдал компаниудад хэрхэн нөлөөлөлтэйг судлана.
3.2 Маркетингийн орчны судалгаа шинжилгээ
Гадаад дотоод орчны хүчин зүйлсийг судлан шинжлэх судалгааны арга нь SWOT
шинжилгээний арга байдаг. Энэ нь дараах үе шатаар хийгддэг.
Internal Strength – Дотоод давуу тал Weakness - Дотоод сул тал
• Танай байгууллагын өвөрмөц • Маркетингийн туршлага дутах
маркетингийн туршлага • Бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нь
• Шинэ дэвшилтэт бүтээгдэхүүн төрөлжөөгүй (жишээ нь
31
• Интернет зэргийг ашиглан зах • Дотоодын зах зээл дээрх шинэ
зээлээ хөгжүүлэх өрсөлдөгчид
• Стратегийн нэгдэл, хамтарсан • Өрсөлдөгчидтэй үнээр дайтах
үйлдвэр, холбоод • Өрсөлдөгчийн шинэ дэвшилтэт
SO нь танай байгууллагын бусдаас ялгарах онцлог давуу талын стратеги болно. Учир
нь дотоод давуу тал, гадаад давуу тал буюу боломжийг харьцуулан нийлүүлж нэгдсэн
стратеги барих арга замыг хайх загвар юм. Эсрэгээр нь WT нь аюулын матриц болно.
Үүнээс зайлсхийх арга замыг боловсруулах хэрэгтэй.
32
Микро орчин Micro environment
Өрсөлдөгч Competitor
Зуучлагч Market channel,
distributor
Нийлүүлэгч Supplier
Хэрэглэгч Customer, consumer
Харилцагч Public
Улс төрийн хүчин зүйлс Political factors
Эдийн засгийн хүчин зүйлс Economical factors
Нийгэм соёлын хүчин зүйлс Social factors
Технологийн хүчин зүйлс Technology factors
Хууль эрх зүйн хүчин зүйлс Law factors
• Санхүүгийн харилцагч Financial partnership
• Мэдээллийн хэрэгслийн харилцагч Media partnership
Улсын байгууллага Government partnership
Орчны судалгаа Environmental research
Зах зээлийн судалгаа Market research
СВОТ шинжилгээ SWOT analyse
Дотоод давуу тал Strength
Дотоод сул тал Weakness
Боломж Opportunity
Аюул Threat
Маркетингийн нэр томъёонуудыг тохирох тодорхойлолтын өмнө нөхөж бич.
A. Маркетингийн орчин J. Хууль эрх зүйн хүчин зүйлс
B. Маркетингийн дотоод орчин K. Санхүүгийн харилцагч
C. Маркетингийн гадаад орчин L. Мэдээллийн хэрэгслийн
D. Маркетингийн макро орчин харилцагч
E. Маркетингийн микро орчин M. Улсын байгууллага
F. Улс төрийн хүчин зүйлс N. Харилцагч иргэд
G. Эдийн засгийн хүчин зүйлс O. Орон нутгийн харилцагч
H. Нийгэм соёлын хүчин зүйлс P. Өргөн олон нийт
I. Технологийн хүчин зүйлс Q. Дотоодын харилцагч
1. сонин сэтгүүл, радио, телевиз
33
2. Зорилтот хэрэглэгчидтэйгээ харилцаа холбоо тогтоон маркетингийн үйл ажиллагаа
явуулан амжилт олоход нөлөөлөл үзүүлдэг гадаад дотоод хүчин зүйлс 3.
иргэдийн төлөөлөл, хэрэглэгчдийн байгууллага, байгаль орчныг хамгаалагчид,
үндэсний цөөнхийн төлөөлөгчид
4. Эдийн засагт төрийн оролцох байдал жишээлбэл татварын бодлого,
улс төрийн тогтворгүй байдаг зэргийг авч үзэж судална.
5. өөрийн пүүсийн ажилчид удирдлагууд
6. Компаний дотоод хувьсагч хүчин зүйлүүд
7. Судалгаа хөгжлийн үйл ажиллагаа, үйлдвэрлэлийн автоматжуулалт,
технологийн өөрчлөлтийн түвшин, инноваци, аутсорсинг /гадны
нөөцийг ашиглах/ зэргийг хамруулна.
8. Эрүүл мэнд, хүн амын өсөлт, насны бүтэц, албан
тушаал дэвших
боломж, аюулгүй байдал зэрэг нийгмийн хандлага компаний бүтээгдэхүүний эрэлтэнд
хэрхэн нөлөөлөл үзүүлэхийг судална.
9. Макро болон микро орчин гэж ангилдаг.
34
16. пүүс орчмын оршин суугчид, олон нийтийн байгууллагууд
Цорын ганц зөв хариултыг сонго.
C. хууль эрх зүйн шинжилгээ, хүрээлэн байгаа орчин, нөхцөл байдлын шинжилгээ
D. бүгд зөв
4. Эрүүл мэнд, хүн амын өсөлт, насны бүтэц, албан тушаал дэвших боломж, аюулгүй
байдал зэрэг нь компаний бүтээгдэхүүний эрэлтэнд хэрхэн нөлөөлөл үзүүлэхийг
аль хүчин зүйлст оруулан судалдаг вэ?
A. Нийгэм соёлын хүчин зүйлс C. Улс төрийн хүчин зүйлс
B. Технологийн хүчин зүйлс D. Хууль эрх зүйн хүчин зүйлс
5. Пүүс орчмын оршин суугчид, олон нийтийн байгууллагууд нь ямар харилцагч вэ?
A. орон нутгийн C. улсын байгууллага
35
A. SWOT C. PESTLE
B. TOWS D. Ийм арга байхгүй
9. Та хүнсний дэлгүүрийн эзэн бөгөөд 3 жил тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулж байгаа.
Гэтэл танай дэлгүүрийн хажууд том супермаркет нээгдэв. Ямар орчин өөрчлөгдсөн
бэ?
A. Микро орчин C. Дотоод орчин
B. Макро орчин D. Өөрчлөгдөөгүй
10. Татварын хууль өөрчлөгдөн шинэчлэгдэв. Маркетингийн аль орчин өөрчлөгдөх вэ?
A. Микро орчин D. Бүгд өөрчлөгдөнө.
B. Макро орчин
C. Дотоод орчин
11. Тухайн улсын эдийн засаг өсөлттэй байгаа нь маркетингийн аль орчин сайн
үзүүлэлтэй байгааг илэрхийлэх вэ?
A. Макро орчин C. Дотоод орчин
B. Микро орчин D. Бүх орчин
36
4.2 Маркетингийн судалгааны гол ач холбогдол
37
Маркетингийн судалгааг бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгтэй уялдуулан жишээ
татвал дараах байдалтай байна.
38
бүрийн бодол сонирхолтой байдаг. Нөгөө талаар маш тогтворгүй байдаг. Дараагийн
удаа худалдан авах бараагаа тодорхой хэлж мэдэхгүй, авна гэсэн бараагаа авахгүй байх
гэх мэт.
39
Маркетингийн судалгааг дараах үе шат дарааллын дагуу хийнэ.
1. Судалгааны зорилгыг тодорхойлно
2. Судалгааны дизайныг боловсруулна
3. Мэдээллээ цуглуулна
4. Цуглуулсан мэдээлэлдээ дүн шинжилгээ хийнэ
40
b. Тухайлсан түүвэрлэлт. Ерөнхий нийлбэр дотроос тодорхой мэдээлэл өгч
чадах найдвартай гишүүнийг тухайлан сонгох арга.
c. Квота түүвэрлэлт. Ангилал бүрээс сонгох тодорхой хувь тогтоох арга.
Маркетингийн судалгаа хийхэд дараах 2 аргыг мөн ашигладаг.
a. Анхдагч мэдээллийг цуглуулах арга
41
c. Худалдан авагчийн бичлэгийг хийх. Мөн дэлгүүрийн бичлэгийг ашиглах
42
Хоёрдогч мэдээлэл Secondary data
Анхдагч мэдээлэл Primary data
Ажиглалтын судалгаа Observation research
Ярилцлагын судалгаа Interview research
арга
1. Гадаад дотоод орчны хүчин зүйлсийг судлан
шинжлэх судалгааны арга
2. Судлаач нь судлаж буй хэсгийнхээ бүрэлдэхүүн хэсэгт
оролцох.
43
сүүлийн үеийн хэрэгцээтэй шинэ мэдээллийг цуглуулах,
хадгалах, боловсруулах, ашиглах үйл ажиллагаа юм.
5. Хэсэгчилсэн ярилцлага, Зах зээлийн одоогийн тодорхойлолт,
Нэр
44
субъектуудыг сонгон авч орчныг нь өөрчлөх замаар хувьсах хэмжигдэхүүнүүдэд
хяналт тавьж ажиглагдсан ялгааны хэм хэмжээ түвшинг тодорхойлдог.
16. Бодит орчин зориуд сонгож
юм.
A. Маркетингийн судалгаа
B. Маркетингийн мэдээллийн систем
C. Шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа
D. Магадлалт түүвэрлэлтийн арга
45
3. Маркетингийн судалгааны түүвэрлэлтийн аргын ангилал
A. Талбайн туршилтын арга, Лаборторын туршилтын арга
B. Талбайн туршилтын арга, Зах зээлийн туршилтын арга
C. Магадлалт түүвэрлэлтийн арга, Магадлалт бус санамсаргүй түүвэрлэлтийн арга
D. Магадлалт түүвэрлэлтийн арга, Түүвэрлэлтийн арга
4.Ажиглалтын аргад аль нь хамаарахгүй вэ?
46
C. Зах зээлийн туршилтын арга
D.Түүвэрлэлтийн арга
47
B. Маркетингийн мэдээллийн систем
48
Сэдэв №5 Зах зээлийн сегментчилэл ба зорилтот зах зээл
Зах зээлийг хэсэгчлэн, зорилтот зах зээлээ сонгон, байршуулах үйл ажиллагаа нь дараах
үе шаттай хийгдэнэ.
1. Стратегиа сонгох
2. Сегментээ тодорхойлох
3. Сегментүүдийг үнэлэх
50
Сегментийн бүтцийн таатай байдлын шинжилгээ. Пүүст таатай ашиг авчирахуйц
байх. Пүүсийн ашигт ажиллагаанд дараах 5 хүчин зүйл нөлөөлнө.Үүнийг Майкл
Портерийн таван хүчин зүйлийн шинжилгээ гэнэ.
51
Өөрчлөлт хийхэд шаардлагатай зардлын түвшин: ажилчдыг дахин сургах,
2. Шинээр зах зээлд орох аюул. Зах зээлд нэвтрэх хориг саад бага байх нь
сегментийг тааламжгүй байдалтай болгоно. Салбарт орох босго, шинээр
нэвтрэгсдэд салбарын аж ахуйн нэгжүүдийн зүгээс үзүүлэх арга хэмжээ гэх мэт.
Сегментэд нэвтрэхэд гарах хориг сааданд дараах зүйлс орно.
52
4. Худалдан авагчийн хүч нэмэгдэх аюул. Үнэ хямдтай, чанар өндөр, нэмэлт
үйлчилгээ ихтэй бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчид хүсч байдаг. Хэрэглэгчид пүүст
нөлөөллөө үзүүлэхүйц хүчтэй байх нөхцөлүүд:
Эдгээр шинжилгээг хийгээд бүгд тааламжтай бол “5 одын” тааламжгүй бол”5 нохойн”
салбар гэж нэрлэнэ.
Зорилтот зах зээл гэдэг орох бололцоотой зах зээлээс пүүс эзэмшихийг хүсч буй
хэрэглэгчдийн хэсэг юм. Пүүсийн зорилго, нөөц тухайн сегментэд тохирч байвал
сонголтоо хийнэ. Пүүс сегментийн хэмжээ олон өсөлт, сегментийн бүтцийн таатай
байдал, пүүсийн зорилт болон нөөц гэсэн хүчин зүйлсийг ашиглан сегментүүдийг
үнэлээд сонголтоо хийдэг. Мөн тухайн сегментийн өсөлт ба хэмжээг судална. Зах
зээлийг эзэгнэх стратегийн 3 хувилбар
1. Үл ялгаварт маркетинг: Сегментүүдийн ялгааг харгалзахгүйгээр бүх зах
зээлүүдэд ижил байдлаар хандаж маркетингийн үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ.
Хамгийн хэмнэлттэй стратеги юм.
2. Ялгаварт маркетинг: Зах зээлийн хэд хэдэн сегментүүдийг сонгон авч сегмент
тус бүр дээр ялгаатай маркетингийн хөтөлбөр боловсруулан үйл ажиллагаа
явуулахыг хэлнэ.
53
3. Төвлөрсөн маркетинг: Тодорхой нэг сегмент дээр хүчээ төвлөрүүлэн
маркетингийн үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ.
Зах зээлийг эзэгнэх стратегийг сонгохдоо өөрийн байгууллагын нөөц,
бүтээгдэхүүнийхээ ангилал, төрөл, бүтээгдэхүүн нь амьдралын мөчлөгийнхөө аль
шатанд яваа болон өрсөлдөгчийн баримтлах маркетингийн стратеги зэргийг харгалзах
хэрэгтэй. Жишээ нь байгууллагын нөөц хангалттай биш, бүтээгдэхүүн нь ижил,
бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн эхний шатандаа яваа, хэрэглэгчид нь нийтлэг
сонирхолтой ижил байгаа бол үл явгаварт маркетинг явуулах нь үр дүнтэй.
зэрэг юм.
Зэрэгцэн байрших гэдэг нь өрсөлдөгчидтэй зэрэгцэн тэмцэлдэн байршихыг хэлнэ.
Зэрэгцэн байршиж болох нөхцөл нь:
54
Сонгосон бүтээгдэхүүн нь байгууллагын хүчтэй ба давуу талтай илүү нийцэж
55
J. Бэлтгэн нийлүүлэгчдийн аюул
1. Нийлүүлэх барааныхаа үнийг өсгөх, чанарыг
бууруулах зэргээр нөлөөлөх аюул орно.
2. Зах зээлийг хэсэгчлэн хуваахыг хэлнэ.
56
A. Зах зээлийн судалгаа хийх
B. Зах зээлийн үндсэн зарчмыг тодорхойлоход
C. Зорилтот зах зээлийг тодорхойлох үед
D. Шаардлагатай тохиолдолд
3. М.Портерийн 5 хүчний загвар
57
B. Бага хэрэглэгч, дунд зэрэг хэрэглэгч, идэвхтэй хэрэглэгч
C. Сонирхогчид, дууриагчид, нэр төр хөөцөлдөгсөд
C. Нас, хүйс, өрхийн гишүүд, орлого, боловсрол, яс үндэс, ажил мэргэжил, гэр
бүлийн байдал
D. Муж, бүс аймаг дүүргээр, хүн амын нягтралаар, уур амьсгалаар
9. Байгууллага байгуулагдаад удаагүй зах зээлд төдийлөн танигдаагүй, санхүүгийн
хувьд төдийлөн хүчирхэг болж чадаагүй, зах зээл нь ижил сонирхолтой байгаа бол
зах зээлийг эзэгнэх ямар стратеги барих нь илүү үр дүнтэй вэ?
A. Үл ялгаварт маркетинг
B. Төвлөрсөн маркетинг
C. Ялгаварт маркетинг
D. В,С хоёрын аль нэгийг өөрийн үйл ажиллагаандаа тохируулан сонгоно.
10. Тухайн зах зээл багтаамж ихтэй, байгууллагын нөөц тухайн сегмент дэх
өрсөлдөгчөөсөө ямар ч байсан илүү, гол давуу тал нь маш чанартай бүтээгдэхүүн
хийж чаддаг бол байршлын ямар арга сонгох вэ?
A. Зэрэгцэн байрших арга
B. Цоо шинээр байрших арга
C. Алийг нь ч сонгон байршиж болно.
D. Санхүүгийн чадвар боломжоо дээшлүүлтэл хүлээнэ.
11. Тухайн сегмент дээр танай бүтээгдэхүүнийг орлох бүтээгдэхүүн их байхад танайх
үнээ өсгөвөл худалдан авагчийн хүчийг хэрхэн өөрчлөх вэ?
A. Хэрэглэгчдийн зүгээс манай байгууллагат нөлөөлөх аюул их
B. Манай байгууллагат хэрэглэгч нөлөөлөх боломжгүй
C. Ялгаагүй
58
D. Хэрэглэгчийн манайд үзүүлэх нөлөөлөл сайн талруугаа
6.1 Хэрэглэгчийн зах зээл, хэрэглэгчийн худалдан авах төлөв байдлын загвар
6.2 Хэрэглэгчийн худалдан авах төлөв байдалд нөлөөлөх хүчин зүйлс
6.1 Хэрэглэгчийн зах зээл, хэрэглэгчийн худалдан авах төлөв байдлын загвар
Хэрэглэгчийн зах зээл гэдэг нь бүтээгдэхүүн үйлчилгээг аминыхаа хэрэгцээнд
зориулан худалдан авч байгаа хувь хүн, өрх гэрүүдээс бүрдэнэ. Хэрэглэгчид олон
төрлийн бүтээгдэхүүн худалдан авдаг ба бүтээгдэхүүн үйлчилгээ худалдан авах
шийдвэрийг дараах байдлаар гаргаж байдаг.
Зураг 6.1
Хэрэглэгч бүтээгдэхүүн худалдан авах гадны өдөөгч хүчин зүйл нөлөөлж худалдан
авагч өөрийн ухамсараараа шүүн худалдан авах шийдвэрээ гаргаж байдаг.
Дээрх загварыг худалдан авагчийн хар хайрцаг буюу өдөөгч хариу үйлдлийн загвар
гэдэг. /Зураг 6.1/ Энэ загвар нь үндсэн гурван хэсгээс бүрдэнэ. /зураг 6.2/
Хялбаршуулан дараах схемээр тайлбарлаж болно.
Зураг 6.2
59
Хэрэглэгч бүтээгдэхүүн худалдан авахад маркетингийн бус болон маркетингийн өдөөгч
хүчин зүйлс нөлөөлдөг. Маркетингийн бус өдөөгч хүчин зүйлст сэтгэлзүй, нийгэм соёл,
нөхцөл байдлын хүчин зүйлс орно.7 Маркетингийн өдөөгч хүчин зүйлс нь
маркетингийн хольц буюу бүтээгдэхүүн, үнэ, хуваарилалт, идэвхжүүлэлтийн асуудал
орно.
6.2 Хэрэглэгчийн худалдан авах төлөв байдалд нөлөөлөх хүчин зүйлс
Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргахад нөлөөлөх хүчин зүйлсийн өдөөгч хүчин
зүйлс хэмээн үздэг. Өдөөгч хүчин зүйлст:
Маркетингийн
өдөөгч o
Бүтээгдэхүүн o Үнэ
o Идэвхжүүлэлт o
Хуваарилалт
Маркетингийн бус
o Нийгэм соёл o
Нөхцөл байдал
• Улс төр
• Эдийн засаг
• Технологи
• Хууль эрх зүй
• Орчны бусад хүчин зүйлс
Худалдан авагчийн хариу үйлдэл гэдэг нь тухайн бүтээгдэхүүнийг худалдан авах
үгүйгээр илрэх бөгөөд барааны сонголт, таних тэмдэгийн сонголт, цаг хугацааны
сонголт, дилерийн сонголт, байршил, брендийн сонголт зэргээр илэрнэ.
Сэтгэл зүйн хүчин зүйлс:
7
Тайлбар: Маркетингийн бус өдөөгчийг орчны хүчин зүйлс хэмээн нэрлэдэг ба улс төр, эдийн засаг,
технологи, нийгэм, соёлын хүчин зүйлсийг хамааруулан ойлгодог ба дээрх ангилалын нөхцөл байдлын
хүчин зүйлст нийгэм соёлын хүчин зүйлсээс бусад бүх орчны хүчин зүйлсийг хамааруулан оруулсан
болно.
60
Сэтгэлзүйн хүчин зүйлст сэдэл, хүний хувийн дүр төрх, ойлгоц, эзэмшил, үйлдэл,
хандлага, итгэл үнэмшил зэрэг ордог.
Сэдэл. Хүнийг үйлдэл хийхэд хүргэдэг өдөөгч хүчин зүйл буюу шалтгааныг хэлнэ.
Хүнийг идэвхижүүлдэг гол өдөөгч хүчин зүйлс гэж ойлгож болно. Сэдлийн буюу
идэвхижүүлэлтийн онолыг агуулгын ба үйл явцын /процессын/ хэмээн 2 ангилан авч
үздэг. Агуулгын онолууд нь хүнийг идэвхижүүлэх гол хүчин зүйлс нь хэрэгцээ хэмээн
үздэг дараах онолууд ордог. Үүнд:
Маслоугийн онол
А.Маслоугийн хэрэгцээний шатлалын онол нь 1940-өөд оны үед боловсруулагдсан.
Энэ онолоор хүн эхлээд хамгийн их гачигдаж байгаа хэрэгцээгээ хангаад хэрэгцээ нь
хангагдаж тэр хүнийг хөдөлгөгч шалтгаан байхаа болиход дараагийн шатны хэрэгцээ
гарч ирдэг хэмээн үзсэн. Маслоу хэрэгцээг дараах байдлаар ангилсан. /Зураг 6.3/
61
Зураг 6.3
Хүн үхлийн даваан дээр ирэн ядарч туйлдсан үедээ эхлээд ус ууж дараа нь хоол идэн
хувцас өмсөх дарааллыг хараад хүний хэрэгцээ шатлалтай хэмээн үзсэн. Хүний нийт
хэрэгцээний ихэнх хувийг физиологийн хэрэгцээ буюу өлсөж үхэхгүйн тулд хоол идэх,
даарч хөрөхгүйн тулд хувцас өмсөх, сөнөж мөхөхгүйн тулд үр төлөө үлдээх хэрэгцээ
эзэлнэ. Дараа нь байнгын орлогын эх үүсвэртэй байх буюу ажлын байртай байх зэрэг
аюулгүй байдлын хэрэгцээ орно гэх мэтчилэн хэрэгцээний шатлалыг гаргасан.
Герцбергийн онол
Хэрэгцээний энэхүү шатлалыг үндэслэн Фредрих Герцберг сэдлийн хоёр хүчин
зүйлийн онолоо гаргасан. /Зураг 6.3/ Физиологийн, аюулгүй байдлын, нийгмийн
хэрэгцээ нь эрүүл ахуйн хүчин зүйлс буюу орчны хүчин зүйлс хэмээгээд хэрэгцээг үл
хангагч хүчин зүйлс гэж үзсэн. Харин хүний гол хэрэгцээ бол хүндлүүлэх болон
өөрийгөө хэрэгжүүлэх, илэрхийлэх хэрэгцээ юм гээд эдгээрийг өдөөгч хүчин зүйл
буюу хэрэгцээг хангагч хүчин зүйл гэж нэрлэсэн. Тэгэхээр энэ онолоор маркетинг
явуулахдаа хэрэгцээг хангагч хүчин зүйлс дээр түлхүү анхаарах ёстой хэмээн ойлгож
болно.
К.Альдерферийн хэрэгцээний ERG онол
o
өсөлтийн хэрэгцээ
Мөн Маслоугийн хэрэгцээний шатлалын онол дээр суурилсан бөгөөд физиологийн,
аюулгүй байдлын хэрэгцээг оршихуйн, нийгмийн хэрэгцээг холбоо харилцааны,
62
өөрийгөө хүндлүүлэх, өөрийгөө илэрхийлэх хэрэгцээнийнүүдийг өсөлтийн хэрэгцээ
хэмээн тус тус ангилсан байна.
Д.МакКлеландын олдмол хэрэгцээний онол
Хүний дээд шатны 3 хэрэгцээ байдаг хэмээгээд энэ нь o
Хүлээлтийн онол
Хүлээлт буюу найдлага гэдэг нь тухайн үйл явцын үр дүнг урьдчилан таамаглаж өөртөө
ямар нөлөөтэй болохыг тодорхойлох үйл ажиллагаа юм.
Энэ нь дараах харьцаануудыг авч үздэг.
1. Хүчин чармайлт – үр дүн
2. Үр дүн – урамшуулал
3. Урамшуулал – урам
63
сэтгэл ханамжгүй байдалд ордог. Жишээ нь байнгын хэрэглэгч, шинэ хэрэглэгчдийн
ялгааг гаргах тухай асуудал юм.
Портер, Лоулерийн онол
Лаймон Портер, Эдгард Лоулер нарын боловсруулсан загвар. 6.4 зураг харах
64
маркетингийн хувьд хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүнийг худалдан авахуулахын тулд хэрхэн
идэвхижүүлэх /promotion/, хүнийг сайн ажиллуулахын тулд хэрхэн идэвхижүүлэх
/motivation/ тухай асуудал нь хоёр өөр салбар дээр яригддаг зарчмын хувьд ялгаатай
асуудал хэдий ч хүнийг идэвхижүүлэх гэдэг утгаа хүний сэтгэл зүйн нийтлэг шинж
чанараар нь авч үзвэл хоорондоо холбоотой нэгдмэл ойлголт юм.
Хүний хувийн дүр төрх гэдэг нь áóñàäòàé õàðèëöàõ õàðèëöààíäàà
èëýðõèéëýõ õàðèó ¿éëäëèéã òîäîðõîéëîõ ñýòãýë ç¿éí òàëààðõ áóñäààñ ÿëãàõ
øèíæ þì. Ýíý øèíæèéã ìàðêåòèíãèéí ¿éë àæèëëàãààã ò¿¿íòýé õîëáîí çîõèöóóëæ
áîëíî. Õ¿íèé õóâèéí ä¿ð òºðõèéã ººðòºº èòãýõ, áóñäàä íºëººëºõ, õ¿íäýòãýõ, íèéòý÷,
àìæèëòàíä òýì¿¿ëýõ, äàâøèíãóé çýðýã ÷àíàðóóäààð íü òîäîðõîéëæ áîëîõ þì.
Îéëãîö ãýäýã áîë òóõàéí îð÷èí òîéðíîî òàíèí ìýäýõèéí òóëä ººðòºº èðæ áóé
ìýäýýëëèéã ø¿¿í òóíãààæ, çîõèîí áàéãóóëæ, òóñãàí àâ÷ îéëãîæ áàéãàà ¿éë ÿâö
þì. Ìàø èõ ìýäýýëýë õ¿ì¿¿ñò èðæ áàéäàã ó÷èð õ¿ì¿¿ñ òýð áîëãîíûã íü õ¿ëýýæ
àâäàãã¿é. Õàðèí òýð äîòðîîñ ººðèéí
65
Нийгэм соёлын хүчин зүйлст хувийн шинжтэй
орно.
66
Ñî¸ë ãýäýã íü õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàëûí ÿâöàä á¿ðýëäýí òîãòîæ áóé õàìãèéí ñàéí
ñàéõàí, ýðõýì íàíäèí, ¿íýò ÷àíàðóóäûã õýëäýã. Äýä õýñã¿¿äèéí îíöãîé ýðõýì íàíäèí
¿íýò ç¿éëñ ¿íýëýìæ, ñàíàà, ¿çýë áîäëûí íèéëáýðèéã äýä ñî¸ë ãýäýã. Æèøýýëáýë:
ÿñòàí á¿ð ¿íäýñòýí á¿ðèéí ñî¸ë áàéæ áîëíî.
Хэрэглэгчийн соёлын ялгаа нь бараа
бүтээгдэхүүний худалдан авалтын
сонголтонд ихээр нөлөөлдөг. Жишээ нь
Монголын казак үндэстнүүд дэлгүүрээс мах
худалдан авдаггүй шалтгаан нь цустай мах
иддэггүй, малаа гаргахдаа махыг нь цуснаас
нь салгаж /толгойг нь авч цусыг дуустал
гоожуулж/ хэрэглэдэг уламжлалт соёлтой нь
холбоотой.
ͺõöºë áàéäëûí íºëººëºë:
Нөхцөл байдлын нөлөөлөлд õóäàëäàí àâàõ çîðèëãî, íèéãìèéí
õ¿ðýýëýë, àìüäðàëûí õýâ øèíæ, áîäèò õ¿ðýýëýë íèéãýì öàã óóð, öàã ¿åèéí ¿éë ÿâö
мөн бусад орчны хүчин зүйлс эдийн засаг, улс
төр хууль, технологи зэрэг орно. ßíç á¿ðèéí íºõöºë
áàéäàë õóäàëäàí àâàõ øèéäâýðò íºëººëäºã. Õóäàëäàí àâàõ çîðèëãî ãýäýã áîë ÿìàð
òºð뺺ð óã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã àøèãëàõûí òóëä àâ÷ áàéãààã èëýðõèéëíý. Æèøýý íü:
ººðèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí àâàõ, áóñäàä áýëýãëýõ ãýñýí õî¸ð çîðèëãîòîé ¿åä
ìýäýýëëèéã õàéõ, õóâèëáàðûã ¿íýëýõäýý ººð ººðººð õàíääàã áàéíà. Íèéãìèéí
õ¿ðýýëýë ãýäýã áîë òóõàéí öàã ¿åèéí íèéãìèéí áàéäàë þì. ªºðººð õýëáýë
õàæóóãèéí õ¿ì¿¿ñèéí íºëººëºë þì.
Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã òîäîðõîéëîõ íü õÿëáàð áèø áàéäàã. Ó÷èð íü áîäèò
àìüäðàë àõóé, áàéäëûã õýâ ìàÿã÷ëàõ íü ò¿âýã áýðõøýýëòýé ç¿éë áèëýý. Ìàêñ
Âåáåð àìüäðàëûí õýâ ìàÿãààð íèéãìèéí á¿ëãèéã òîäîðõîéëîõ îðîëäëîãî õèéæ áàéñàí.
Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéí òºðºë àíãèëàë íü äàðààõ õ¿÷èí ç¿éëýýñ øàëòãààëäàã. ¯¿íä:
¿íýò ç¿éë, ¿íýëýìæ, ¿éë àæèëëàãàà ñîíèðõîë, үçýë áîäîë, áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í,
õýðýãëýã÷èéí õºðø, àíä íºõºä, ò¿ãýýëò áîðëóóëàëò ãýõ ìýò îðíî.
Мөн тухайн улсын эдийн засгийн байдал,
чадавхи боломж, улс төр хуулийн орчин,
67
технологийн дэвшил хөгжил нөлөөлөх нь
тодорхой. Эдгээр орчны шинжтэй хүчин
зүйлсүүдийг нөхцөл байдлын хүчин зүйлст
хамааруулан оруулсан болно. Ìàðêåòèíãèéí õîëüöûí
íºëºº:
Маркетингийн хольцын нөлөөлөлд á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿íý,
õóâààðèëàëò, èäýâõæ¿¿ëýëò орно. Marketing mix áóþó ìàðêåòèíãèéí õîëüöîä
4P áîëîõ /Product, Price, Place, Promotion,/ á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿íý, õóâààðèëàëò,
èäýâõæ¿¿ëýëòèéí èæ á¿ðäýë áàãòäàã. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä ýíý á¿òýýãäýõ¿¿í
õýðýãëýã÷äýä þó ãýæ îéëãîãääîã áàéäàë, ººðèéí øèíæ îíöëîã, ÷àíàð, íèéöýìòãèé
áîëîí õóâààãäàõ áàéäàë çýðýã îëîí ç¿éë¿¿ä íü òóñ á¿ðýýðýý õýðýãëýã÷äèéí çàí
òºëºâò íºëººë뺺 ¿ç¿¿ëæ áàéäàã. ¯íèéã èõýâ÷ëýí ÷àíàðòàé íü õîëáîí îéëãîäîã.
¯íýòýé á¿òýýãäýõ¿¿í ÷àíàðòàé ãýñýí òîãòñîí îéëãîëò áàéäàã. ßìàð ñóâãààð
õýðýãëýã÷èääýý õ¿ðãýæ áàéãàà áîëîí ñóâàã òóñ á¿ðèéí îíöëîã øèíæ ÷àíàð,
èäýâõæ¿¿ëýëòèéí èæ á¿ðäëèéí àðãà õýðýãñýë õóäàëäàí àâàõ çàí òºëºâò èõýýð
íºëººëæ áàéäàã.
6.3 Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргах үйл явц
Хэрэглэгчийн шийдвэр гаргалтын 5 үе шатыг дурьдвал:
1. хэрэгцээгээ мэдэрнэ.
2. мэдээллийг хайна.
3. хувилбаруудыг үнэлнэ.
4. худалдан авна.
5. худалдан авсаны дараах үнэлгээ
Худалдан авсаны дараа 3/10 /гурав арвын дүрэм/ биелэгдэнэ. Тухайн бүтээгдэхүүн
таалагдсан бол 3 хүнд магтаж таалагдахгүй бол 10 хүнд муулах болно.
Сэдэв №6-тай холбоотой практик даалгавар
68
• Худалдан авагчийн шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа Buyer decision making process
• Хэрэгцээгээ мэдрэх Problem recognition
• Мэдээллийг хайх Information search
• Хувилбаруудыг үнэлгээ Alternative evaluation
• Худалдан авах шийдвэр Purchase decision
• Худалдан авсаны дараах үнэлгээ Post purchase evaluation
• Шийдвэр гаргалтын үе шат Decision making process
• Хариу үйлдэл Response
69
A. Өдөөгч хүчин зүйлс →Хэрэглэгчийн ухамсар→Хариу үйлдэл
B. Маркетингийн нөлөөлөл→Хэрэглэгчийн ухамсар→Хариу үйлдэл
С. Маркетингийн бус нөлөөлөл→Хэрэглэгчийн хар хайрцаг→худалдаж авах
D. Орчны хүчин зүйлс→Хэрэглэгчийн хар хайрцаг→худалдаж авах
2. Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргахад нөлөөлөх хүчин зүйлсийг юу
гэдэг вэ?
A.Маркетингийн өдөөгч хүчин зүйл
B.Маркетингийн бус өдөөгч хүчин зүйл
C.Өдөөгч хүчин зүйлc
D.Маркетингийн нөлөөлөл
3. Бүтээгдэхүүн, Үнэ, Идэвхжүүлэлт, Хуваарилалт нь .............. хүчин зүйлс юм.
A.Маркетингийн өдөөгч C.Өдөөгч
70
B. Маркетингийн бус өдөөгч
6. Хэрэглэгчийн худалдан авах төлөв байдалд нөлөөлөх сэтгэлзүйн хүчин зүйлст
аль нь орох вэ?
A. Сэдэл, ойлгоц, эзэмшил, үйлдэл, хандлага, итгэл үнэмшил
B. Хувийн шинжтэй хүчин зүйл, нийгмийн бүлгүүд, гэр бүл, соёл
C. Худалдан авах зорилго, нийгмийн хүрээлэл, цаг уур, цаг үеийн үйл явц
D. Бүтээгдэхүүн, үнэ, хуваарилалт, идэвхжүүлэлт
71
7.1 Үйлдвэрлэгчийн зах зээл болон төвийн зан төлөв, түүнд нөлөөлөгч хүчин зүйлс
Үйлдвэрлэгчийн зах зээл гэдэг нь байгууллага зорилгоо биелүүлэхийн тулд
шаардлагатай үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд ашиглах, бүтээгдэхүүн бий болгох,
худалдан борлуулах, түрээслэх зориулалтаар бараа, үйлчилгээг худалдан авч байгаа
байгууллага хүмүүсийн нийлбэр цогц юм. Үйлдвэрлэгчийн зах зээлийг 4 ангилан авч
үздэг. Үүнд:
1. Аж үйлдвэрийн зах зээл
2. Зуучлагчийн зах зээл
3. Засгийн газар буюу улсын байгууллагын зах зээл
⚫ хөдөө аж ахуй
⚫ уул уурхай
⚫ олборлох үйлдвэр
⚫ боловсруулах аж үйлдвэр
⚫ барилга
⚫ тээвэр
⚫ холбоо
⚫ нийтийн аж ахуй
⚫ банк, санхүү
⚫ даатгал
72
⚫ үйлчилгээний салбаруудыг оруулна.
Ж.Вебстер, В.Винд нарын тодорхойлсоноор:
“Шийдвэр гаргах ерөнхий зорилго, эрсдэлд тодорхой байр суурь эзэлж тэр үүргээрээ
айгууллагын
шийдвэр гаргах процесст оролцогч хувь хүн ба бүлгийн нэгдлийг б
худалдан авах төв г энэ”.
Өөрөөр хэлбэл байгууллага юм худалдан авахдаа бүлгээрээ шийдвэр гаргадаг бөгөөд
энэхүү шийдвэрт нөлөөлөгч хувь хүн болон бүлгийн зан төлөвийг төвийн зан төлөв
гэнэ. /Үйлдвэрлэгчийн зах зээл гэдэг нь зарим номнуудад байгууллагын зах зээл гэсэн
утгаар орсон байдаг. /
Худалдан авах төвд байгууллагын худалдан авагч, нөлөөлөгч, шийдвэрлэгч, дэмжигч,
хэрэглэгч гэсэн үүрэгтэй бүлгүүд нөлөөлнө гэж үзсэн байна.
Âåáñòåð, Â.Âèíä íàð “ Øèéäâýð ãàðãàõ åðºíõèé çîðèëãî ýðñäýëä òîäîðõîé áàéð
ñóóðü ýçýëæ òýð ¿¿ðãýýðýý øèéäâýð ãàðãàã÷ ïðîöåññò îðîëöîã÷ õóâü õ¿í áà
á¿ëãèéí íýãäëèéã áàéãóóëëàãûí õóäàëäàí àâàõ òºâ” ãýæ òîäîðõîéëîîä õóäàëäàí
àâàõ òºâä áàéãóóëëàãûí õóäàëäàí àâàã÷, íºëººëºã÷, øèéäâýð ãàðãàã÷èä,
õýðýãëýã÷, äýìæèã÷ ãýñýí ¿¿ðýãòэé á¿ëã¿¿ä íºëººëíº ãýæ ¿çñýí.
Õýðýãëýã÷: ¿éëäâýðëýëèéí àæèë÷èä, àëáàí õààã÷èä îðíî
ͺ뺺ëºã÷èä: Øèéäâýðèéí ñîíãîëòûã õèéõýä ìýäýýëýë ºãºõ, òîäîðõîéëîëò ãàðãàõàä
òóñëàõ ýðäýì øèíæèëãýý ñóäàëãààíû àæèëòàí, èíæåíåð
Õóäàëäàí àâàã÷èä: Õóäàëäààíû áàéãóóëëàãàòàé õýëýëöýýð
áàéãóóëàõ, áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷òýé àæèëëàõ õàðèóöëàãà õ¿ëýýñýí õóäàëäààíû
ìýðãýæëèéí àæèëòíóóä
Øèéäâýð ãàðãàã÷èä: Áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èéã ñîíãîõ, çºâøººð÷ áàòëàõ ÷àäâàðòàé
äýýä,äóíä àëáàí òóøààëòíóóä áàéíà.
Äýìæèã÷èä: Áàéãóóëëàãûí õýðýãëýã÷, øèéäâýð ãàðãàã÷èäàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã
íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà, ýðäýì øèíæèëãýýíèé òóñëàõ àæèëòàí çýðýã àæèë õýðãèéí
õ¿ì¿¿ñ áàéíà.
Хэрэглэгчийн зах зээлд хэрэглэгч заавал бүлгээр шийдвэр гаргах шаардлагагүй тул
хувь хэрэглэгчийн зан төлөвийн онцлог, сэтгэлзүйн хэв шинжид тулгуурладаг. Харин
байгууллагын буюу үйлдвэрлэгчийн зах зээлд бүтээгдэхүүн худалдан авах үйл
ажиллагаа нь бүлгээр шийдвэр гаргадаг тул бүлгийн зан төлөвийн онцлогт
тулгуурлахаас гадна байгууллага бүрийн онцлогт суурилдаг.
73
Ф.Котлер байгууллагын худалдан авах үйл ажиллагааг төвийн зан төлөв, худалдан авах
шийдвэр гаргах процесс гэсэн хоёр хүчин зүйлээс хамааралтай хэмээн үзсэн байдаг.
Байгууллага худалдан авалт хийхдээ бараа үйлчилгээний онцлог, түүнд тавигдах
шаардлага, худалдан авалтанд мэргэшсэн байдал зэрэг нь эцсийн хэрэглэгчээс буюу
хэрэглэгчийн зах зээлээс эрс ялгардаг. Байгууллага бүтээгдэхүүн худалдан авахдаа
нийтлэг болон тусгай шаардлагыг тавьдаг. Нийтлэг тавигдах шаардлага нь:
1. Áàðàà íèéë¿¿ëýëò õÿëáàð áàéõ
2. Õóäàëäàã÷ íàéäâàðòàé áàéõ
3. Áàðààíû ÷àíàð íýã õýâèéí áàéõ
4. ¯íý áîëîìæийí áàéõ
5. Íèéë¿¿ëýëò òàñðàëòã¿é, øóóðõàé áàéõ
6. Áàðààíû íýð òºðºë îëîí áàéõ ¸ñòîé
7. Óäààí õóãàöààíû ýäýëãýý ñàéòàé áàéõ зэрэг юм.
Байгууллагын төрлөөсөө хамааран худалдан авах бүтээгдэхүүнд тусгай шаардлагыг
тавьдаг. Үүнд:
Үйлдвэрлэгч байгууллага бүтээгдэхүүн худалдан авахад тавигдах тусгай шаардлага
a. Тухайн бүтээгдэхүүн нь чанарын стандартыг хангасан байх
b. Нийлүүлэгч олон байх
Зуучлагч байгууллагууд бүтээгдэхүүн худалдан авахад тавигдах тусгай шаардлага
a. Цааш худалдах боломжтой байх
b. Нэмэлт үйлчилгээ үзүүлдэг байх
c. Үйлдвэрлэгчдээс дэмжлэг үзүүлдэг байх
d. Худалдааны давуу эрх авах
Засгийн газар бүтээгдэхүүн худалдан авахад тавигдах тусгай шаардлага
a. Тодорхой шаардлага хангасан байх
b. Оршин байгаа дүүргийн эдийн засагт тус болохуйц байх
Ашгийн бус байгууллага бүтээгдэхүүн худалдан авахад тавигдах тусгай шаардлага
74
Аж үйлдвэрлэгийн зах зээл гэдэг нь үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд ашиглах,
бүтээгдэхүүн бий болгох, түрээслэх зориулалтаар бараа, үйлчилгээг худалдан авч
байгаа байгууллага хүмүүсийн нийлбэр цогц юм. Хэрэглэгчийн зах зээлээс ялгарах
ялгаа нь:
75
1. Асуудлыг ойлгож ухаарах
2. Хэрэгцээгээ ерөнхийлөн тодорхойлох
3. Барааны шинж чанарыг үнэлэх
4. Бэлтгэн нийлүүлэгчийг эрж хайх
5. Нийлүүлэлтийг асууж лавлах
6. Бэлтгэн нийлүүлэгчийг сонгож авах
76
Боловсруулах үйлдвэр Manufacturing
Барилга Construction
Тээвэр Transportation
G. Хэрэглэгч
H. Шийдвэр гаргагч
a Төвийн зан төлөв
i Дэмжигч
77
7. Төрийн үүргийг биелүүлэхэд зайлшгүй шаардлагатай
бүтээгдэхүүнийг худалдан түрээслэн авдаг байгууллагуудын
нийлбэр
8. ______________ Худалдааны мэргэжлийн ажилтанууд
буюу худалдааны
байгууллагатай хэлэлцээр байгуулах, бэлтгэн нийлүүлэгчтэй ажиллах хариуцлага
хүлээсэн хүмүүсийг хэлнэ.
9. Урьдны захиалгын дагуу худалдан авалт
10. Шийдвэр гаргах ерөнхий зорилго, эрсдэлд тодорхой байр суурь
эзэлж тэр үүргээрээ шийдвэр гаргах процесст оролцогч хувь хүн
ба бүлгийн нэгдлийг
Цорын ганц зөв хариултыг сонго.
78
A. Ашгийн бус байгууллагын C. Зуучлагчийн зах зээл
зах зээл D. Улсын байгууллагын зах
79
9. Гэрээ болон нээлттэй худалдааны аргаар ямар зах зээл дээр худалдан авалт
ихэвчлэн хийгддэг вэ?
8.2 Бүтээгдэхүүний тухай ойлголт, барааны таних тэмдэг, сав баглаа боодол
8.3 Бүтээгдэхүүний ангилал, нэр төрөл
8.4 Шинэ бүтээгдэхүүн бий болох явц, бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг
80
гадаад дотоод орчны нөлөөлөл, маркетерын ур чадвар, хэрэглэгчийн онцлог байдал
нөлөөлж байдаг гэдгийг санаж байх нь чухал.
8.2 Бүтээгдэхүүний тухай ойлголт, барааны таних тэмдэг, сав баглаа боодол
Бүтээгдэхүүн гэдэгт зар сурталчилгааны хуульд зааснаар бараа, үйлчилгээ, санаа
гурвыг хамааруулан авч үздэг. Бараа гэдэг нь бүтээгдэхүүний биежсэн хэлбэр буюу
физик химийн шинж чанартай бүтээгдэхүүнийг хэлнэ. Гэсэн хэдий ч монгол
маркетингийн номнуудад бараа, бүтээгдэхүүн гэсэн үг нь ижил утгатай хэрэглэгдэнэ
хэмээн авч үзсэн байдаг.8 Бараа /goods/, бүтээгдэхүүн /product/ гэсэн ойлголтыг дээр
тайлбарласнаар ялгаатай байдлаар авч үзсэн болно. Бараа нь хэрэглэгчдийн тодорхой
нэг хэрэгцээг хангахын тулд таних тэмдэг, сав баглаа боодолтой байдаг.
Барааны тэмдэг /trademark/ гэдэг нь тухайн бүтээгдэхүүнийг бусад өрсөлдөгч
бүтээгдэхүүнээс ялгаатай болгож байгаа нэр, бэлгэ тэмдэг /symbol/, зураг дүрслэлийн
/logo/ хослол юм. Энэ нь хуулиар зохицуулагддаг үйл ажиллагаа юм.
Барааны тэмдэг газарзүйн заалтын тухай 2010 оны хуулиар бүтээгдэхүүний таних
тэмдгийн тухай асуудал шийдэгддэг.
“Барааны тэмдэг, газар зүйн заалт” -ын тухай хуулийн 3.1.1.т “барааны тэмдэг” гэж
иргэн, хуулийн этгээд өөрийн бараа, үйлчилгээг бусад этгээдийн бараа, үйлчилгээнээс
ялгах зорилгоор хэрэглэх ялгагдах чадвартай илэрхийллийг” хэлнэ хэмээн
тодорхойлоод барааны тэмдгийн илэрхийлэгдэх хэлбэрийг уг хуулийн 4.1т “Барааны
тэмдэг нь үг, дүрс, үсэг, тоо, гурван хэмжээст дүрс, өнгө, дуу авиа, үнэр, эсхүл
тэдгээрийг хосолсон байдлаар илэрхийлэгдэж болно” гэжээ. Худалдааны
байгууллагуудын таних тэмдгийг хувийн таних тэмдэг гэх бөгөөд үйлдвэрлэгчийн
өөрийн бий болгосон болон түрээсээр авсан таних тэмдгийг үйлдвэрлэгчийн таних
тэмдэг гэж нэрлэдэг.
Жишээ нь Их засаг олон улсын их сургуулийн нэр нь Их засаг, бэлгэ
тэмдэг нь сургуулийн туг, сүлд дуу гэх мэт, зураг дүрслэл нь доорхи
зураг 8.1 болно. Зураг 8.1
Сав баглаа боодол гэдэг нь бараанд зориулагдсан тодорхой багтаамж
бүхий сав, бүрхэвчийн үйлдвэрлэл, бүтээц юм. 9 Сав баглаа боодол дотор сав, гадар
сав, тээвэрлэлтийн сав гэсэн гурван хэсгээс бүрдэнэ. Жишээ нь ооны хувьд ооны гэр
8
Маркетингийн тайлбар толь, С.Жаргалсайхан. 2005.2 дахь хэвлэл 8-р ху
9
Маркетингийн үндэс Ф.Котлер, 1991. 2-р дэвтэр 82ху,
81
дотор сав, гадуурх кардон хайрцаг гадар сав, хайрцагтай олон оог дотроо агуулах том
цаасан хайрцаг нь тээвэрлэлтийн сав болно.
Сав баглаа боодол нь тээвэрлэлтийн нөхцлийг хангах, хэрэглэгчдэд сурталчилгаа болж
хөшүүрэг болох, тэдний анхаарлыг татах, байгууллагын таних тэмдэг болох зэрэг
үүрэгтэй.
Барааны сав баглаа боодлын нэг бүрэлдэхүүн хэсэг нь хаяг байдаг. Хаягийг барааны,
тээврийн, тусгай гэж ангилдаг. Барааны хаяг гэдэг нь үйлдвэрлэсэн газар, он, хадгалах
хэрэглэх нөхцөл, найрлага, барааны тэмдгийн талаарх мэдээллийг багтаасан сав баглаа
боодлын салшгүй нэг хэсгийг хэлнэ. Тухайн барааны онцлогоос хамаарч хаяглах арга
нь тамга дарах, сийлбэрлэх, цаасан болон даавуун гэх мэт ярлык шошго хийх зэрэг
олон хэлбэртэй. Тээврийн хаяглалт гэдэг нь барааг тээвэрлэгч газрууд барааг
тээвэрлэхээр хүлээн авсаны дараа хаяглахыг хэлнэ. Жишээ нь усан замын боомт, төмөр
замын газар гэх мэт. Тээврийн хаяглалт нь тээврийн хэрэгслийн төрөл, ачааны шинж
чанар, тээвэрлэх нөхцөл зэргээс хамаарч тухайн улс болон олон улсын хэмжээнд
стандарт, гэрээ хэлэлцээрийн дагуу зохицуулагддаг. Жишээ нь НҮБ-с гаргасан “Улбар
шар ном”, “Инкотермс-90” гэх мэт. Тусгай хаяг гэдэг нь тээвэрлэх болон ачиж буулгах
онцгой нөхцөл шаардах бараанд хийх хаягийг хэлнэ. Жишээ нь тэсрэх дэлбэрэх, цацраг
идэвхит, шатамхай бараа материалыг тээвэрлэх гэх мэт. Энэ үед тусгай тэмдэгнүүд
болох норохоос болгоомжил, халаалтаас болгоомжил, давхарлахыг хориглоно, хэврэг
болгоомжтой гэх мэт маш олон тэмдэгнүүдийг ашигладаг. Барааны хаяглалтанд
тавигдах шаардлага өндөрсөж зураасан коодын тэмдэглэгээ, хүнсний нэмэлт
бодисуудыг тэмдэглэдэг Е индекс, эко тэмдэглэгээ, чанарын болон стандартын
тохирлын тэмдэг зэргийг ашигладаг болсон.
Барааны коод шалгах:Хүнсний нэмэлт, будагч бодисыг илэрхийлдэг Е индекс
Аюултай Е102,110,120,124,127,129,155,180,201,220,222,223,224,228,242
,400,401,402,403,404,405,501,502,503,620,636,637
Сэжигтэй E104,122,141,150,171,173,241,477,
Арьсанд хортой E151,160,231,232,239,951,1105
Ходоод өвдөнө E338-343,450-454,461-463,465,466,
Даралт ихэснэ E151,250,251
Тууралт өгнө E310-312,907
Хэрэглэхийг хориглоно E103,105,111,121,123,125,126,130,152,952
82
Хавдар үүсгэнэ E131,142,153,210-216,219,230,240,249,252,280-283,330,954
Хориглоно маш аюултай E123,510,513,527,
Гэдэс өвдөнө E154,626-635
Хүүхдэд аюултай Е270
Барааны зураасан коод ЕАН 13
83
3.Баруун гар талаасаа тэгш байрлалд байгаа тоонуудыг нэмнэ.
8 + 2 + 7 + 9 + 7 + 8 = 41
4.2 болон 3 дахь үйлдлүүдийн нийлбэрийг олно.
96 + 41 = 137
5. 4-н нийлбэр нь 10 т хуваагдахаар болгохын тулд дутагдаж байгаа тоог олно.
137 + C = 140 C=3
Хяналтын тэмдэг 3 болохыг шалгав.
Хэрвээ 4 дэх үйлдэл 10т хуваагдахаар тоо гарвал хяналтын тэмдэг нь 0 байна.
84
шалтгааны улмаас тухайн бүтээгдэхүүнийг худалдан авдаг вэ гэдгийг судалж түүнд
хариулт болгон өгч чадах үр ашгийг бий болгох нь бодож олсон бүтээх санаа юм.
Хоёрдох түвшин болох бодитой бүтээсэн бүтээгдэхүүний түвшин нь үндсэн үр ашгийг
хэрэглэгчдэд бодитой болгох үйл ажиллагаа юм. Жишээ нь хувцасыг сүүлийн үеийн
загвараар, өнгөний олон сонголттой, чанартай, таних тэмдгийн нэртэй, сав баглаа
боодолтой болгох үйл ажиллагааг хэлнэ.
Хамгийн сүүлийн хэрэглээнд гарсан барааны түвшин нь хэрэглэгчдэд байгууллагын
зүгээс анхаарч хүндлэл үзүүлж байгаагаа илэрхийлэх, гэрт нь хүргэж өгөх, баталгаа
өгөх зэрэг бүтээгдэхүүнийг хэрэглээ болгоход анхаарсан нэмэлт шийдвэрүүд юм.
8.3 Бүтээгдэхүүний ангилал, нэр төрөл
Бүтээгдэхүүний ангиллыг улсын байгууллага болон байгууллагын зүгээс тодорхой
зорилгын дагуу хийдэг. Жишээ нь улсын байгууллага салбарын үйл ажиллагааны
талаар мэдээллийг нэгтгэх зорилгоор бүтээгдэхүүний ангилал хийдэг бол
байгууллагууд өөрийн үйл ажиллагааг эмх цэгцтэй явуулах болон маркетингийн
стратегиа тодорхойлж оновчтой шийдвэр гаргах зорилготой байдаг.
Бүтээгдэхүүнийг хэрэглээний онцлогоос нь хамааруулан өргөн хэрэглээний, аж
үйлдвэрийн хэмээн ангилдаг.
10
Маркетингийн үндэс Ф.Котлер, 1991. 2-р дэвтэр 70-73ху
85
a. түүхий эд /хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн буудай, жимс, хүнсний ногоо
хөвөн гэх мэт, байгалийн бүтээгдэхүүн загас, ой мод, түүхий нефт гэх мэт /
86
3. Бүтээгдэхүүний гүн нэр төрлийн бодлого:нэг янз төрлийн олон хувилбар
бүтээгдэхүүн
87
Зураг 8.2-т бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн 5 үе шатыг авч үзсэн байна.
Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийг уртасгахын тулд:
1. Бүтээгдэхүүний шинэ хэрэглээг хөгжүүлэх
2. Бүтээгдэхүүний шинэ онцлогийг хөгжүүлэх
3. Уламжлалт бүтээгдэхүүний онцлогийг хөгжүүлэх
4. Шинэ хэрэглэгчдийг олох
5. Барааг шинэчлэн хэрэглэгчдээ тэлэх
6. Хэрэглэгчдийн хэрэглээг нэмэгдүүлэх
7. Маркетингийн стратегиа зөв тодорхойлох зэрэг юм.
Шинэ бүтээгдэхүүн гэдэг бол өөрчлөн сайжруулсан болон цоо шинэ бүтээгдэхүүнийг
хэлнэ. Шинэ бүтээгдэхүүнийг гаднаас бусад үйлдвэрээс эсвэл өөрсдөө шинээр хийж
гаргаж авч болно.
Бүтээгдэхүүний чанар өрсөлдөх чадвар:
Бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадвар нь техник, эдийн засгийн ашигт чанар, гадаад төрх
шинж чанаруудаар тодорхойлогдоно. Өрсөлдөх чадварыг ижил бараатай харьцуулсан
чанараар тодорхойлно. Бүтээгдэхүүний чанарын 4 түвшин байна.
1. Стандартад тохирох түвшин
2. Ашиглалтанд тохирох түвшин
3. Зах зээлийн бодит шаардлагад тохирох түвшин
4. Патентад тохирох түвшин
88
Түргэн эдэлгээтэй бараа Nondurable goods
Үйлчилгээ Service
Тохиромжтой бараа Convenience goods
Дэлгүүрийн бараа Shopping goods
Тусгай бараа Specialty goods
Идэвхигүй эрэлттэй бараа Unsought goods
Материал ба бүрдэл хэсгүүд Materials and parts
Түүхий эд Raw material
Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн Farm product
Байгалийн бүтээгдэхүүн Natural product
• Хагас бэлэн бүтээгдэхүүн ба бүрдэл хэсгүүд Manufactured materials and parts
Материалын иж бүрдэл Component
materials
Үндсэн эд хогшил Capital item
Иж бүрдэл үүсгэдэг зүйлс Component parts
Суурин тоног төхөөрөмж Installation
Тоног төхөөрөмж Equipment
Сав баглаа боодол Packaging
Дотор сав Primary package
Гадна сав Secondary package
Тээврийн сав Shipping Package
Хяналтын тэмдэг Check digit
Warranties and Guarantees
Хаяглалт Labeling
Маркетингийн нэр томъёонуудыг тохирох тодорхойлолтын өмнө нөхөж бич.
A. Бүтээгдэхүүн E. Алимны цаасан хайрцаг
B. Сав баглаа боодол F. Лосьоны атриат картон
авдар
C. Бүтээгдэхүүний 3 түвшин
D. Түргэн эдэлгээтэй бараа
G. Барааны тэмдэг K. Үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн
H. Ундааны лонх L. Хаяг
I. Шинэ бүтээгдэхүүн M. Удаан эдэлгээтэй бараа
J. Өргөн хэрэглээний бараа
89
1. ______________ Түүхий эд материал, үндсэн тоног төхөөрөмж, туслах тоног
төхөөрөмж, эд анги бүрдэл хэсэг, туслах материал, үйлдвэрлэлийн үйлчилгээ
орно.
90
D. Өөрчлөн сайжруулсан бараа, цоо шинэ бараа зэргийг хэлнэ.
3. Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн үе шатаас илүүцийг нь ол.
A. Зах зээлд нэвтрэх үе C. Өсөлтийн үе B. Өрсөлдөөний үе D.
Тогтворжилтын үе
4. Барааны чанарын түвшингөөс илүүцийг нь ол.
A. Стратеги боловсруулах түвшин D. Зах зээлийн бодит шаардлагад
B. Стандартад тохирох түвшин тохирох түвшин
91
a.Хагас бэлэн бүтээгдэхүүн b.Түүхий эд
c.Дэлгүүрийн бараа d.Хүнсний бүтээгдэхүүн
• Борлуулалтыг идэвхижүүлэх
• Нөөцийг зохистой хуваарилах
Өрсөлдөөнд тодорхой байр суурь эзлэх
Эрэлт нийлүүлэлтийн харьцааг
зохицуулах Урамшууллын үүрэг гэх
мэт.
9.2 Үнэ бүрдүүлэх үйл явц, зорилго, арга
Өртөг үнэ хоёрын ялгаа нь өртөг нь бүтээгдэхүүнийг өөр бүтээгдэхүүнээр солигдох
чадварын тоон хэмжүүр ба үнэ нь өртгийн мөнгөн илэрхийлэл юм.
92
1. Үнийн зорилго сонгох
2. Эрэлтийн тодорхойлох
3. Зардлыг тооцох
4. Өрсөлдөгчийн үнийг судлах
5. Үнэ тогтоох аргаа сонгох
6. Эцсийн үнэ тогтоох
Үнийн зорилгууд нь ашигт үндэслэх, борлуулалтанд үндэслэх, өрсөлдөөнд үндэслэх,
хэрэглэгчдэд үндэслэх гэсэн төрлүүдтэй. Жишээ нь үнийн зорилго нь ашгаа
нэмэгдүүлэх, зах зээлд эзлэх хувиа нэмэгдүүлэх, амьдрах чадвараа хадгалах гэх мэт
Үнийн амжилттай стратеги нь 5Си11-н бүрдлээс хамаардаг. Үүнд:
1. Customer-хэрэглэгч
2. Cost-зардал
3. Competition-өрсөлдөөн
4. Channel members-хуваарилалтын сувгийн гишүүд
5. Company objective-компаний зорилго
Үнийн тогтолцоо нь дараах төрлүүдтэй.
• Бөөний үнэ
• Жижиглэнгийн үнэ
• Худалдан авах үнэ
• Барилгын бүтээгдэхүүний үнэ Тээвэр холбооны тарифын үнэ Гэрээний үнэ
гэх мэт.
Жижиглэнгийн үнийн бүтэц нь үйлдвэрлэлийн бөөний үнэ, үйлдвэрийн газрын
худалдааны эргэлтийн зардал, ашиг, барааны татвар зэргээс бүрддэг.
Үнэ тогтоох аргууд12:
1. Зардал дээр үндэслэн үнэ тогтоох
2. Өрсөлдөөн дээр тулгуурлан үнэ тогтоох
3. Эрэлт дээр тулгуурлан үнэ тогтоох
4. Ашигт үндэслэн үнэ тогтоох арга
11
Dhruv Grewal, Michael Levy. “Marketing” 2008. 358p
12
А.Жаргалсайхан. Бизнес төлөвлөлтийн арга зүй. 2010 он. 44-47-р хуудас
93
1. Зардалд үндэслэн үнэ тогтоох:
94
Г.Сонгон шалгаруулах үнийн арга
Нээлттэй худалдааны аргын үед тендер зарлан бүтээгдэхүүний худалдан авалт хийх үед
сонгон шалгаруулах үнийн аргыг хэрэглэдэг.
3. Эрэлтэнд үндэслэн үнэ тогтоох:
А.Өрмийг хамах үнийн арга
Зах зээл дээр шинэ бүтээгдэхүүн гаргах, шинэ зах зээл рүү нэвтрэх үедээ хэрэглэгчдийн
төлж чадах анхны өндөр үнэ тогтоохыг хэлнэ.
Б.Нэвтрэх үнийн арга
Шинээр зах зээл рүү нэвтрэхийн тулд бүтээгдэхүүнийхээ анхны үнийг доогуур
тогтоохыг хэлнэ. В.Зиндааны үнийн арга
Тансаг хэрэглээний бүтээгдэхүүн дээр ихэвчлэн хэрэглэдэг ба хэрэглэгчид нийгмийн
байр сууриа мэдэрч, хэрэглээгээрээ ялгарч болохуйц өндөр үнэ тогтоохыг хэлнэ.
Г.Тэгш-сондгой үнийн арга
Хэрэглэгчийн сэтгэлзүйд нөлөөлөхийн тулд ямар нэг мухар тооноос цөөхөн нэгжээр
дутуу байхаар үнэ тогтоохыг хэлнэ. Жишээ нь 199.000 болон 999.999 гэх мэт
Д.Багц үнийн арга
Олон бүтээгдэхүүнийг нэг багцад оруулж нэгдсэн нэг үнэ тогтоох аргыг хэлнэ.
4. Ашигт үндэслэн үнэ тогтоох:
А.Нийт зорилтот ашгийн арга
95
В.Борлуулалтын зорилтот өгөөжийн арга
Тухайн бүтээгдэхүүний борлуулалтаас олох ашгийн тодорхой хувийг үндэслэн үнэ
тогтоох аргыг хэлнэ. P=CPU/(1-TRS)
P- үнэ CPU- нэгжийн зардал TRS-борлуулалтын зорилтот өгөөж
96
Үнээс хамаарсан эрэлтийн мэдрэмж =эрэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлтийн
хувь/үнийн өөрчлөлтийн хувь13
Жишээ нь СD –ний борлуулалт үнэ нь 10 доллар байхад 1 сая байснаа 15 доллар болон
өсгөхөд 500,000 ширхэг борлогдсон. Үнээс хамаарсан эрэлтийн мэдрэмж хэд вэ?
Эрэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлтийн хувь=(1000,000-500,000)/1000,000=50%
Үнийн өөрчлөлтийн хувь=(10-15)/10=-50%
Үнээс хамаарсан эрэлтийн мэдрэмж=50%/(-50%)=-1
Энэ тохиолдлыг Зураг 8.3 –н эхний зургаас харж болно. Үнээс хамаарсан эрэлтийн
мэдрэмж сөрөг байна гэдэг нь үнэ Р1-ээс Р2 болж өсөхөд борлуулсан бүтээгдэхүүний
тоо хэмжээ Q1-ээс Q2 болж буурахыг илэрхийлнэ.
Зураг 8.3
13
Dhruv Grewal, Michael Levy. “Marketing” 2008. 366p
97
Сэдэв №9-тай холбоотой практик даалгавар
98
B. Олигополь зах зээл I. Хувьсах зардал
C. Төгс өрсөлдөөнт зах зээл J. Жижиглэнгийн үнэ
D. Монополь зах зээл K. Markup үнийн арга
E. Демпинг
F. Өртөг
1. _______________ Хэт бага үнэ тогтоохыг хэлнэ.
2. _______________ Пүүсүүд үнээ өөрсдөө тогтоох чадвартай
зах зээлийг хэлнэ.
3. _______________ Үйлдвэрлэлийн бөөний үнэ, үйлдвэрийн
газрын худалдааны эргэлтийн зардал, ашиг, барааны татвар
зэргээс бүрддэг.
4. _______________ Үнэ эрэлт нийлүүлэлтийн тэнцвэрээр
тогтдог ба пүүсүүд үнэд нөлөөлөх чадваргүй байдаг.
5. _______________ Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээнээс хамааран
гарч байгаа зардлыг хэлнэ.
6. _______________ Бүтээгдэхүүний өртгийн мөнгөн
илэрхийлэлийг хэлнэ.
7. _______________ Пүүсүүд үнээ хэлэлцэн тохиролцож
хувилдааны журмаар үнээ тогтоодог зах зээлийг хэлнэ.
8. _______________ Бүтээгдэхүүнийг өөр бүтээгдэхүүнээр
солигдох чадварын тоон хэмжүүрийг хэлнэ.
9. _______________ Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээнээс
хамаарахгүй гарч байгаа зардлыг хэлнэ.
10. P=CPU+(TR-TC)/Q
11. P=CPU/(1-π)
Цорын ганц зөв хариултыг сонго.
1. Монополь зах зээл нь:
A. Пүүсүүд үнээ өөрсдөө тогтоох чадвартай зах зээлийг хэлнэ.
B. Пүүсүүд үнээ хэлэлцэн тохиролцож хувилдааны журмаар үнээ тогтоодог зах
зээлийг хэлнэ.
99
C. Үнэ эрэлт нийлүүлэлтийн тэнцвэр тогтдог ба пүүсүүд үнэд нөлөөлөх
чадваргүй байдаг
100
7. Ашиг олох гол хэрэгсэл юу вэ?
A. Үнэ B. Зардал C. Өрсөлдөөн D. Тогтмол зардал
8. СD-ний үнэ 10,000 аас 20,000 төгрөг болж өөрчлөгдөхөд борлуулалт 200,000 аас
150,000 ширхэг болсон бол үнээс хамаарсан эрэлтийн мэдрэмж хэд вэ?
A. -0,25 B. -0,2 C. -1,5 D. 0,2
101
✔ эрсдэлийг үүрэх- эзэмших явиад материал неөц хэрэглээнээс хасагдах, муудах
102
б. Нэр төрлийг бүрдүүлэх:
хэсгүүдэд хуваах
Дэмжин туслах:
нийлүүлэгчдийг хангах
ханамжтайгаар
явдал юм.
103
Хуваарилалтын сувагт гүйцэтгэж буй үүргээс нь хамааруулан агент, брокер, бөөний
худалдаачин, жижиглэн худалдаачин гэх мэтчилэн ангилдаг.
Зураг 10.1
Шууд хуваарилалтын сувгийг тэг түвшний хуваарилалтын суваг гэж нэрлэдэг. Шууд
хуваарилалтын сувгийн төрлүүд нь интернет худалдаа, телемаркетинг, телевизын
худалдаа, каталоги, шууд шуудан, захиалгат шуудангийн худалдаанууд ордог.
Шууд бус хуваарилалтын сувгийг нэг, хоёр, гурван түвшний хуваарилалтын түвшин
гэж тус тус нэрлэдэг.
Хэрэглэгчийн зах зээлийн бүтээгдэхүүний хуваарилалтын сувгийн түвшин
үйлдвэрлэлийн зах зээлийн хуваарилалтын сувгийн түвшингээс ихэвчлэн урт байдаг.
Сувгийн урт ихсэх тусам үйлдвэрлэгч хяналт тавих боломж багасдаг.
104
Хуваарилалтын сувгийн нэг түвшинд байгаа гишүүдийг хуваарилалтын сувгийн
маркетингийн хэвтээ тогтолцоо гэх ба хуваарилалтын сувгийн өөр өөр түвшин дэх
гишүүдийг хуваараарилалтын сувгийн маркетингийн босоо тогтолцоо гэнэ.
Маркетингийн хуваарилалтын сувгийн босоо тогтолцоог корпорацийн, гэрээт,
удирдлагатай хэмээн ангилдаг.
10.2 Хуваарилалтын сувгийн төрлүүд
Эцсийн хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хүргэхэд туслах үүрэг бүхий
байгууллага болон хувь хүмүүсийг зуучлагчид гэх ба энэ нь хуваарилалтын сувгийн
төрлүүд юм. Зуучлагчдыг бөөний худалдаа, жижиглэнгийн худалдаа гэж ангилна.
105
✔ Хязгаарлагдмал үйлчилгээтэй бөөний худалдаачид- Бүрэн үйлчилгээтэй бөөний
106
• Бөөний илгээмжийн худалдаа- үнэт эдлэл, гоо сайхан, хүнсний амттаны
болон жижиг барааны танилцуулга, каталог зэргийг захиалагчид барааг
шуудангаар илгээх болон тээврийн найдвартай хэрэгслээр хүргэж өгдөг
худалдаачин юм.
Бизнесийн төв
Өөртөө үйлчлэх Төрөлжсөн дэлгүүр Хямд үнийн дэлгүүр
дүүрэг
108
1. Өөртөө үйлчлэх дэлгүүр: Хэрэглэгчид тухайн дэлгүүрт сонголтыг өөрөө хийх ба
бэлэн мөнгөөр тооцоо хийж тодорхой үнийн дүнгийн урамшуулал авдаг. Жишээ
нь Номин, Миний дэлгүүр гэх мэт
2. Өөртөө сонгох дэлгүүр: Хэрэглэгчид хувийн хэрэгцээний барааг эрж олох болон
бүтээгдэхүүний талаарх мэдээллийг туслах хүмүүсээс асууж лавлаж авдаг.
Жишээ нь: Winn-Dixie, Kroger хүнсний дэлгүүр
3. Хязгаарлагдмал үйлчилгээтэй дэлгүүр:Дэлгүүрийн барааг зардаг болон
хэрэглэгчдийг хэрэгцээт мэдээллээр хангадаг. Тодорхой нэг бүтээгдэхүүнээр
эсвэл цөөн тооны бүтээгдэхүүний хүрээнд төрөлжсөн хэлбэр юм. Худалдан
авагчдад харьцангуй бага үйлчилгээ үзүүлдэг жижиг дэлгүүрүүд ордог.
4. Бүрэн үйлчилгээтэй дэлгүүр: Бүтээгдэхүүнийг худалдахаас гадна зайлшгүй
болон нэмэлт үйлчилгээнүүдийг үзүүлдэг. Жишээ нь:Dillard’s, Macy’s
Худалдаж байгаа барааны нэр төрлөөр нь дараах байдлаар ангилна.
2. Их дэлгүүр: Эрэгтэй, эмэгтэй бэлэн хувцас, гэр ахуйн бараа, тавилга, цагаан
хэрэглэл гэх мэтчилэн бүтээгдэхүүний олон төрлөөр төрөлжсөн томоохон
худалдааны төв.
3. Супермаркет: бараа материал, хүнсний бүтээгдэхүүнийг хямдруулсан үнээр авах
боломжийг бүрдүүлсэн Hypermarket-аас арай жижиг, томоохон худалдааны төв.
4. Тохиромжтой барааны дэлгүүр:Тохиромжтой бараагаар хязгаарлагдсан 7 хоногийн
24 цагт ажилладаг жижиг дэлгүүрүүд. Жишээ нь 7-eleven, Circle K
5. Өдөр тутмын барааны дэлгүүр: өргөн хэрэглээний өдөр тутмын эрэлтэй барааг
хязгаарлагдмал нэр төрлөөр худалдаалж хэрэглэгчийн гэрт ойр байрладаг жижиг
дэлгүүрүүдийн хэлнэ.
6. Худалдааны төв: Их дэлгүүрээс том талбайтай, хүнсний их дэлгүүр, хямд үнийн
барааны дэлгүүр, агуулах дэлгүүрүүдээс бүрдсэн, хөнгөлөлттэй үнийн бодлого
барьдаг, тавилга, цахилгаан бараа, хувцас, хүнс худалдаалдаг дэлгүүрийн
цогцолбор.
7. Хапермаркет: Дэлгүүрийн бараан дээр гэр ахуйн бараа, хувцас, эмийн худалдааг
нэмж худалдаалдаг дэлгүүрийг хэлнэ.
109
Баримталж байгаа үнийн бодлогоор нь дараах байдлаар ангилдаг.
1. Хямд үнийн дэлгүүр: Борлуулалтын хэмжээг ихэсгэх замаар барааг хямд үнээр
худалддаг дэлгүүрийн хэлбэр. Жишээ нь Wal-Mart, Kmart, Cercuit City
2. Хямдралтай худалдаа: Алдартай, брэндийн нэр бүхий бүтээгдэхүүнийг хамаагүй
хямд үнээр авах боломжтой худалдааны төв юм. Жишээ нь Price-Costco, Filene’s
Basement
3. Агуулах дэлгүүр: Их хэмжээний барааг өргөн сонголттой, хямд үнээр авах
боломжтой, хязгаарлагдмал үйлчилгээтэй дэлгүүрийн хэлбэр. Жишээ нь: “Home
Depot” болон “Staples” төв
4. Каталогийн дэлгүүр: Брендийн нэр бүхий бүтээгдэхүүнүүдийг каталогоор
хямдралтай худалддаг. Жишээ нь Edge Ski болон Bike
Дэлгүүрийн жижиглэн худалдаачдыг байршлаас нь хамааруулан ангилдаг.
1. Бизнесийн төв дүүрэг
2. Бүс нутгийн худалдааны төв
3. Нэгдмэл худалдааны төв
4. Дүүргийн худалдааны төв
5. Худалдааны гудамж
2.Дэлгүүрийн бус жижиглэн худалдаа
Дэлгүүрийн бус жижиглэн худалдаа нь сүүлийн үед хурдтай өсч байгаа ба үүнд дараах
төрлүүд орно.
1. Шууд худалдаа: Хаалганаас хаалганд, биечлэн хийх худалдааны хэлбэрүүд орно.
Хэрэглэгчтэй биечлэн очиж худалдаа хийх хэлбэрүүдийг хэлнэ.
Нэгдмэл
ЖХн хоршоо
Сайн дурын ЖХ
Франчайзинг байгууллага
Худалдааны конгломерат
Зураг: 10.2
нэг удирдлагатай, худалдан авалт борлуулалтын нэг алба, хяналтын нэгдмэл нэг
тогтолцоотой дэлгүүрийн хэлбэр.
2. Жижиглэн худалдааны хоршоо: Жижиглэн
худалдаачид сайн дурын үндсэн дээр хувь
нийлүүлэн нэгдэж хоршоолол байгуулан
олсон ашгаа хувааж авах дэлгүүрийн хэлбэр.
3. Сайн дурын жижиглэн худалдаа: Жижиг
дэлгүүрүүд өрсөлдөөнд тэсч үлдэхийн тулд сайн дураар хоорондоо хамтран
ажиллаж нэгдсэн хэлбэр.
4. Френчайзинг байгууллага: Френчайзинг эзэмшигч нь худалдааны онц эрхийг
хадгалагчдын дундын гэрээт нэгдлийг хэлнэ. Жишээ нь McDonald’s, Subway
5. Худалдааны конгломерат:Хуваарилалт удирдлагын үүргийг цомхотгосон
нэгдмэл эзэмшлийн янз бүрийн хэд хэдэн байгууллагын нэгдлийн чөлөөт
хэлбэр.
11.3.Хуваарилалтын сувгийн шийдвэр гаргалт
Хуваарилалтын сувгийн шийдвэр гаргахдаа дараах 3 зүйлсийг харгалзан үзнэ.
111
Сонгомол түгээлт:Хосолсон хэлбэр, зуучлагчдын тоо нэгээс их ба худалдахад бэлэн
байгаа зуучлагчдын тооноос бага байхаар сонгохыг хэлнэ.
Жижиглэн худалдаачдын хувьд зорилтот зах зээлийн онцлог, барааны нэр төрөл,
үзүүлэх үйлчилгээ, үнэ, урамшуулал, байршлын онцлогоосоо хамааран сувгийн
шийдвэрийг гаргаж байдаг.
Сэдэв №10-тай холбоотой практик даалгавар
Англи хэлний нэр томъёо
• Маркетингийн суваг Marketing channel
• Бөөний худалдаачид Wholesalers
• Жижиглэн худалдаачид Retailers
• Маркетингийн сувгийн түвшин Marketing channel level
• Шууд хуваарилалт Direct channel
• Шууд бус хуваарилалт Indirect channel
• Бөөний худалдааны төв Wholesale merchant
• Үйлдвэрийн худалдааны хуваарилагчид Industrial distributors
• Бүрэн үйлчилгээтэй бөөний худалдаачид Full-service wholesalers
• Хязгаарлагдмал үйлчилгээтэй бөөний худалдаачид Limited-service
wholesalers
112
B. Ложистик хуваарилтын суваг J. Бүрэн үйлчилгээтэй дэлгүүр
C. Санхүүжүүлэх K. Бүтээгдэхүүний иж бүрдлийг
D. Төрөлжүүлэн хуваах бий болгох
E. Шууд хуваарилалт L. Эрчим түгээлт
F. Маркетингийн хэвтээ тогтолцоо M. Түгээлтийн онцгой эрх
G. Маркетингийн босоо тогтоцоо N. Өдөр тутмын барааны дэлгүүр
H. Маркетингийн сувгийн түвшин
1. _______________ бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгчдэд
хүргэхэд оролцож буй байгууллага болон хувь хүмүүсийг хэлнэ.
2. _______________ барааны биет хөдөлгөөнийг хэлнэ.
3. _______________ худалдан авагчдад зээл олгоно.
4. _______________ худалдан авагчдын шаардлагын дагуу жижиг
хэсгүүдэд хуваах.
5. _______________ сувгийг тэг түвшний хуваарилалтын суваг
гэж нэрлэдэг
6. _______________ Хуваарилалтын сувгийн нэг түвшинд байгаа
гишүүдтэй хуваарилалтын сувгийг
7. _______________ хуваарилалтын сувгийн өөр өөр түвшин дэх
гишүүдтэй хуваараарилалтын сувгийг.
8. _______________ Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг үйлдвэрлэгчээс
эцсийн хэрэглэгчдэд хүргэх явцад хуваарилалтын сувагт
оролцох зуучлагчдын төрлүүдийн тоогоор тодорхойлогддог.
9. _______________ Дэлгүүрийн бараан дээр гэр ахуйн бараа,
хувцас, эмийн худалдааг нэмж худалдаалдаг дэлгүүр
10. _______________ Бүтээгдэхүүнийг худалдахаас гадна зайлшгүй
болон нэмэлт үйлчилгээнүүдийг үзүүлдэг
113
14. өргөн хэрэглээний өдөр тутмын эрэлтэй барааг хязгаарлагдмал
нэр төрлөөр худалдаалж хэрэглэгчийн гэрт ойр байрладаг
жижиг дэлгүүрүүдийн хэлнэ.
Цорын ганц зөв хариултыг сонго.
1. Зуучлагчдын гүйцэтгэх үүрэгт аль нь хамаарахгүй вэ?
A. Дамжуулах C. Төлөвлөх
B. Нэр төрлийг бүрдүүлэх D. Дэмжин туслах
2. Хуваарилалтын сувгийн ач холбогдлын 4 ашигт байдалд аль нь орохгүй вэ?
114
C. Маркетингийн налуу тогтолцоо
D. Маркетингийн
7. Бөөний худалдааны төрөлд аль нь багтахгүй вэ?
A. Бөөний худалдаачид C. Борлуулалтын хэлтэс, газар
B. Брокер агент D. Их дэлгүүрүүд
8. Үйлчилгээний түвшингээр нь жижиглэн худалдаачдыг ангилсан ангилалд аль нь
орохгүй вэ?
A. Өөртөө үйлчлэх C. Супермаркет
B. Өөртөө сонгох D. Хязгаарлагдмал үйлчилгээтэй
115
10. Хуваарилалтын тэг түвшингийн сувагт аль нь орох вэ?
A. Интернет онлайн худалдаа
B. Жижиглэн худалдаа
C. Их дэлгүүр
D. Бөөний илгээмжийн худалдаа
116
• Харилцааг илгээгч
• Мэдээллийг дахин боловсруулах буюу коодлох
• Мэдээллийн сувгийг ашиглан дамжуулах
• Мэдээлийг тайлах
• Мэдээллийг хүлээн авагч Эргэх холбоо
Мэдээллийг 3-н үндсэн хэсэгт авч үздэг.
1. Мэдээллийн утга агуулга, үнэ цэнийг харгалзахгүй техникийн үүднээс судалдаг
синтантик хандлага
2. Мэдээллийн утга агуулга, түүнийг илэрхийлэх хэлбэрийг судалдаг Семантик
хандлага.
117
Албан ёсны сүлжээ нь хэвтээ хэлбэртэй байдаг бөгөөд харилцааны зорилгоор
хязгаарлагддаг. Энэ нь ажил үүргийг хөнгөвчлөх үед үүсч бий болдог. Албан ёсны
сүлжээг схемчилж үзвэл: гинжин, дугуй, олон сувгийн харилцаа хэмээн ангилдаг.
Маркетингийн харилцаа холбоог нийтийн харилцаа /mass communication/, биечилсэн
хувийн харилцаа гэж ангилдаг.
Зураг 11.2. Маркетингийн идэвхжүүлэлтийн иж бүрдэл
Хөдөлгөөнт зураг
Танилцуулга хуудас
Зурагт хуудас
118
Хаягийн лавлах
Тараах материал
Гудамжны самбарууд
Үзүүлэн тэмдэглэгээ
Олон нийттэй тогтоох харилцаа холбоо: Ï ¿¿ñ áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ä¿ð òºðõèéã
õàäãàëàõ, õàìãààëàõ ñàéæðóóëàõàä ÷èãëýãäñýí òºðºë á¿ðèéí õàðèëöàà, òºëáºðò áóñ
õºòºëáºð¿¿ä þì.
Үүнд: хэвлэл мэдээллийн багц мэдээлэл, ухуулга, семинар, жилийн тайлангууд, сайн
үйлсийн аян, хэвлэн нийтлэл, олон нийтийн харилцаа, лобби зэрэг орно.
Шууд маркетинг. Энэ нь хэрэглэгчидтэйгээ шууд харилцаа тогтоох, хариу хэлэлцээр
үүсгэх явдлыг хэлнэ. Уламжлал ёсоор бол шууд маркетинг идэвхжүүлэлтийн хольцод
ордоггүй. Гэсэн хэдий ч энэ нь идэвхжүүлэлтийн зайлшгүй нэгэн хэсэг болон ялгаатай
зорилго, төсөв, стратегийг сонгон оролцдог. Шууд маркетингийн үйл ажиллагааны
үндсэн чиглэл нь мэдээллийн баазаар удирдах, шууд борлуулалт, алсын маркетинг
зэргийг багтаадаг. Шууд мейл болон шуудангийн захиалгыг ашигладаг. Зар
сурталчилгаагаа шууд mail-ээр эсвэл элдэв төрлийн захиалгат нэвтрүүлэг, хэвлэмэл
хэрэгслээр цацдаг.
Борлуулалтын идэвхжүүлэлт. Бүтээгдэхүүний худалдан авалт болон борлуулалтыг
урамшуулах богино хугацааны түлхэц юм. Үнийн хөнгөлөлт зарлах, бэлэг өгөх гэх
мэт. Биечилсэн худалдаа. Барааг борлуулах зорилгоор нэг буюу хэд хэдэн худалдан
авагчтай нэг бүрчлэн ярилцах аман танилцуулга болон худалдаа.
Үйл ажиллагаа ба туршлага. Тухайн байгууллагаас жил болгон уламжлал болгон
зохион байгуулдаг болон ивээн тэтгэх үйл ажиллагаанууд ордог. Үүнд: спортын арга
хэмжээ, үзвэр үйлчилгээ, фестивал, уран зургийн үзэсгэлэн, шүүхийн үйл ажиллагаа,
үйлдвэрийн тойрон аялал, байгууллагын музей, гудамжны үйл ажиллагаа, мэдээллийн
хэрэгслийн төрөлжүүлэлт, компаний сэтгүүл, сонин гэх мэт.
Зар сурталчилгааг ангилах нь.
119
- Зорилтот харилцагчдаар нь хэрэглэгчдийн, бизнесийн сурталчилгаа гэж ангилж
болно. Бизнесийн сурталчилгаа нь дотроо дараах байдлаар хуваагдаж болно.
- Хэлбэрээр нь ойлгон ухааруулах, ургуулан бодох гэх мэтчилэн янз бүр байж болно.
- Зорилгоор нь анхан шатны, өрсөлдөх, хадгалах гэх мэтээр ангилсан байдаг. Зарлал
чимэглэлийн хөтөлбөрийг боловсруулах анхны алхам нь түүний зорилтыг
тодорхойлох явдал юм.
И.Н.Герчикова “Реклам сурталчилгаа ба үзэсгэлэн чимэглэлийн алба” номондоо:
“Худалдаа арилжаа хийхийн тулд эрэлтийг сэргээх болон уран сайхан, техникийн
болон сэтгэлзүйн аргын тусламжтайгаар бараа буюу үйлчилгээний талаар олон
нийтийн өмнө мэдээлэл олгох үйл ажиллагааг реклам гэж нэрлэдэг” гээд реклам нь
зориулалтаасаа хамаарч 3 хуваагдана гэж үзсэн байдаг.
1. Эхний реклам. Шинэ бараа үйлчилгээний чанар, үнэ, хэрэглэх арга, худалдан
борлуулах газрын тухай мэдээлсэн, танилцуулсан рекламууд.
120
AIDA загвар нь худалдан авагч анхаарал, сонирхол, хүсэл, үйлдэл гэх мэт дараалсан үе
шатуудыг дамжсаны дараа худалдан авах шийдвэрийг гаргадаг хэмээн үздэг.
11.2. Идэвхжүүлэлтийн стратеги Зураг 11.4
Маркетингийн идэвхжүүлэлтийн гол зорилго нь
121
“Татах стратеги”
идэвхжүүлэлт шинж,
амьдралын мөчлөг, зорилтот зах зээлийн зан төлөв,
122
• Үйл ажиллагаа ба туршлага Events and experience
• Татах стратеги Pull strategy
• Түлхэх стратеги Push strategy
Маркетингийн нэр томъёонуудыг тохирох тодорхойлолтын өмнө нөхөж бич.
A. Шууд маркетинг F. Харилцаа
B. Удаан гүн нэвтрэх G. Татах стратеги
хэрэглэх
8. _______________ Бүтээгдэхүүний
123
борлуулалтыг урамшуулах богино
сэтгэл хөдлөлийн г
эсэн 4-н хэлбэртэй.
124
Цорын ганц зөв хариултыг сонго.
1. Бүтээгдэхүүн болон бренд, байгууллагынхаа дүр төрхийн талаар хэрэглэгчдэд
шууд болон шууд бусаар сануулах, мэдээлэх, итгэн үнэмшүүлэх пүүсийн үйл
ажиллагаа, шууд болон шууд бус харилцаа. A. Маркетингийн хуваарилалтын үйл
ажиллагаа
B. Маркетингийн идэвхжүүлэлт
C. Маркетингийн иж бүрдэл
D. Маркетингийн борлуулалтын удирдлага
2. Мэдээлэл солилцох үйл явц?
A. Борлуулалт C. Үнэ B. Харилцаа D. Идэвхжүүлэлт
3. Синтантик, семантик, прагматик гэж юуг ангилдаг вэ?
A. Зар сурталчилгаа C. Мэдээлэл
126
2. Хэрэглэгчдийг ирүүлж үйлчлэх. Гадаадын сургуулиудад суралцах, эмнэлгээр нь
үйлчлүүлэх, гадаадын усан боомт, нисэх онгоцыг засах, гадаадад амарч аялах,
ажил хэргийн уулзалт зохиох гэх мэт нь нөгөө орныхоо хувьд хэрэглэгчдийг
өөрийн орондоо ирүүлж үйлчилгээг үзүүлж байгаа явдал юм.
мэт/
127
▪ Perishability – амархан эвдрэх, сарних /үл хадгалагдах байдал/
128
1 төрлийн иж бүрдэл Холимог иж бүрдэл
Үйлдвэрлэл хувиарлалт тустай Үйлдвэрлэл хувиарлалт хамт
Биет юм Үйл ажиллагаа болон процесс
Гол үнэ цэнэ нь үйлдвэрлэлийн үйл Гол үнэ цэнэ нь худалдагч үйлчлэгч
ажиллагаанд хамаардаг хоёрын харьцаанаас хамаарна.
⚫ Турших шинжтэй. Амралт, рестораны хоол гэх мэт чанарын дадлага туршлага
⚫ Итгэх шинжтэй. Олгойн мэс засал, машины тормос шалгах гэх мэт.
129
үнэлэхэд хэцүү, мэргэжлийн үйлчилгээнүүд. Дээрх ангиллаас үйлчилгээний
өөрийн шинж чанар илүү тод харагдаж байна.
Үйлчилгээг сурталчилах үйл ажиллагааг: үйл ажиллагаа - танин мэдэх - догдлол
мэдрэмж гэсэн дарааллаар сурталчилах нь зүйтэй.
130
Гадаад орчин нөхцөл өөрчлөгдөхийн хэрээр маркетингийн арга хэрэгсэл өөрчдлөгдөн
шинэ шинэ чиглэлүүд урган гарч байдаг. Дараах шинэ урсгал чиглэлүүд байна.
Партизан маркетинг.
Жей Конрад Левинсон 1984 онд "Guerrilla marketing" /”Партизан маркетинг”/ гэдэг
номоо бичсэнээр партизан маркетинг гэсэн ойлголт бий болсон хэмээн үздэг. партизан
маркетинг гэдэг нь санхүү болон бусад нөөцүүдийг хязгаартай нөхцөлд маркетингийг
хэрхэн үр дүнтэй явуулах уламжлалт бус маркетингийн ойлголт юм. Үндэслэгч
Левинсон партизан маркетингийн гол үзэл баримтлалыг дараах байдлаар
тодорхойлсон.
• Партизан маркетинг нь жижиг бизнес болон хувиараа бизнес эрхлэгчид тохиромжтой.
• Таамаглал, туршлага, бодол шүүмжээс илүүтэй хүний сэтгэл судлал дээр суурилдаг. •
Мөнгөнөөс илүүтэй цаг, энерги, уран сэтгэмж зэргийг бий болгодог маркетингийн
анхдагч хөрөнгө оруулалт юм ... гэх мэтчилэн үзсэн байдаг.
Латерал маркетинг
Латерал сэтгэлгээ гэдэг зүйл анх 1967 онд Эдвард дэ Боно шинэ сэтгэлгээ болох
латерал сэтгэлгээг ашиглах тухай бичиж байсан. Үүнээс үндэслэсэн хэмээн үздэг.
Латерал сэтгэлгээ гэдэг нь асуудлыг шууд бусаар олон талаас нь бүтээлчээр
бодож шийдвэрлэх тухай асуудал юм. Эдвард дэ Боно амжилтанд хүрэхийн тулд
олон асуудлыг нэгэн зэрэг шийдвэрлэх арга зам юм хэмээн латерал маркетингийг
тодорхойлсон байдаг.
шаарддаг.
131
Үүлэн
реклам
Нейро маркетинг
Нейро маркетинг гэдэг бол маркетингийн өдөөлтөнд хариу өгөх хэрэглэгчдийн танин
мэдэхүй болон мэдрэмжийг судлах үйл ажиллагаа юм. Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгчдийн
мэдрэл, танин мэдэхүй, сэтгэл хөөрөл нь маркетингийн өдөөлтөнд хэрхэн хариу
үзүүлж байгааг судлах явдал юм.
Хүний мэдрэлийн тогтолцооны бичил элемент, нэгж хэсгүүд нь нейро-нууд байдаг.
Энэхүү нейронууд нь урт богино янз бүрийн сэртэнгүүдээс бүрдэх ба хөөрлийн
процессийг эсүүдэд дамжуулах үүрэгтэй
байдаг.
Сэтгэл зүйчдийн судалсанаар х¿í õàðñàí ç¿éëèéíõýý
87%, ñîíññîí ç¿éëèéíõýý 9%, àìòàëñàí ç¿éëèéíõýý 2%, ¿íýðòñýí ç¿éëèéíõýý 2%–д
бүрэн итгэдэг16 байна.
132
Тиймээс нейро маркетингийн гол асуудал бол хүн харсан зүйлдээ илүүтэй итгэдэг тул
бүтээгдэхүүний сав баглаа боодолд шинэчлэл хийх, улмаар хүний таван мэдрэхүйд
зэрэг нөлөөлөхүйц байдлаар хэрхэн маркетинг явуулах тухай юм.
⚫ 16
Эх сурвалж: Robert Y.Allen, Robert F.Spohn “Selling dynamics” 1984, page 195
Анх 2002 онд Алэ Смидтс нейромаркетинг гэдэг үгийг анх ашигласнаас ийм нэр томъёо
үүссэн гэж үздэг.
133
1. _______________ гэдэг нь үйлчилгээг үзүүлэгч байгууллагаас хэрэглэгч рүү
гадаад маркетинг явуулах, ажилтан руу дотоод маркетинг явуулах улмаар
үйлчилгээний ажилтан хэрэглэгч хоёрын хооронд харилцан уялдаатай маркетинг
явуулах цогц маркетингийн арга ухааныг хэлнэ.
2. _______________ гэдэг нь санхүү болон бусад нөөцүүдийг хязгаартай нөхцөлд
маркетингийг хэрхэн үр дүнтэй явуулах уламжлалт бус маркетингийн ойлголт
юм.
3. _______________ “Партизан маркетинг” гэдэг номыг 1984 онд бичсэн
4. _______________ 1997 онд “Стандарт бус сэтгэлгээ” гэдэг номыг бичсэн.
5. _______________ Өвөрмөц байдал дээр төвлөрч, сэтгэлгээний сэлгэлтийг бий
болгон шинэ санаануудаа холбох
6. _______________ хэрэглэгчийн мэдрэхүйн таван эрхтэнд зэрэг нөлөөлөхүйц
маркетинг явуулах
134
B. Хэрэглэгчдийг ирүүлж үйлчлэх
C. Гадаадын үйлчилгээ үзүүлэгчдийг эх орондоо урих
D. Нэг улсаас нөгөө улс руу шилждэггүй үйлчилгээ
3. Үйлчилгээний нэмэгдэл 3Р аль нь вэ?
A. People, physical evidence, process
B. Product, price, place
C. Personnal, people, promotion
D. Packaging, politic, partnership
4. Зар сурталчилгаанд түлхүү хэрэглэгддэг онолын загвар?
A. 3M B. 4R C. AIDA D. 7P
135
A. Дотоод маркетинг C. Уялдаатай маркетинг
B. Гадаад маркетинг D. Үйлчилгээний маркетинг
6. Амлалтыг дамжуулах үйл ажиллагаа нь аль маркетингийн үйл ажиллагаа вэ?
A. Дотоод маркетинг C. Уялдаатай маркетинг
B. Гадаад маркетинг D. Латерал маркетинг
7. Санхүү болон бусад нөөцүүдийг хязгаартай нөхцөлд маркетингийг хэрхэн үр
дүнтэй явуулах уламжлалт бус маркетингийн ойлголт ямар маркетинг вэ?
A. Латерал B. Нейро C. Партизан D. Үйлчилгээний
8. Амтлагаат худалдаа нь маркетингийн ямар чиглэл вэ?
A. Латерал B. Нейро C. Партизан D. Үйлчилгээний
9. Сэтгэлзүйчдийн судалснаар хүн ямар мэдрэхүйн эрхтнийхээ хүртсэн зүйлсийг
мартахдаа удаан, бас илүү итгэдэг вэ?
A. Нүд B. Чих C. Хамар D. Ам
10. Нэг бүтээгдэхүүнээр хэд хэдэн хэрэгцээг хангах оролдлого нь ямар маркетинг вэ?
A. Нейро маркетинг C. Латерал маркетинг
B. Партизан маркетинг D. Бүх л маркетинг ижил
Бодлого бодох аргачлал:
Бодлого №1 Зардалд үндэслэн үнэ тогтоох арга / стандарт нэмэгдлийн арга /
“Гарьд” ХХК 20000 ширхэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд нийт 6000000 /6 сая/ төгрөгийн
тогтмол зардал гарчээ. Нэгж бүтээгдэхүүнд ногдох хувьсах зардал 400 төгрөг. Тухайн үед
бараа нэг бүрийн эрэлт хэрэгцээг үндэслэн үнийг тогтоох боломжгүй байсан учир
стандарт нэмэгдлийн аргаар үнэ тогтоохоор шийдэв. Стандарт нэмэгдлийг нэгж
бүтээгдэхүүнд ногдох зардлын 10 хувьтай тэнцүү байхаар тооцсон бол “Гарьд” компаний
тогтоосон үнийг ол.
Б) Хэрэв үнэ 2380 байсан бол стандарт нэмэгдлийн хувийг ол БОДОЛТ:
Түлхүүр үгс :
P = CPU*(1+SM)
P - Үнэ
CPU - Нэгжийн зардал SM –
Стандарт нэмэгдлийн хувь
CPU=VC(Q) + 𝐓𝐅𝐂
𝐐
Бодлого №2 Зардалд үндэслэн үнэ тогтоох арга / Зардал дээр нэмэх зардлын хувийн
арга /
“ Кока Кола ” ХХК 3 литрийн жүүс үйлдвэрлэжээ. 50000 ширхэг жүүс үйлдвэрлэж зах
зээлд нийлүүлэх хүртэл нийт 20000000 /20 сая/ төгрөгний тогтмол зардал гарсан. Нэгж
бүтээгдэхүүний хувьсах зардал 500 төгрөг. Маркетингийн албанаас зардал дээр нэмэх
зардлын хувийн аргаар үнийг тогтоохоор болов. Нэгж бүтээгдэхүүнээс бодох зардлын
хувийг 40% гэж тооцоолсон бол жүүсний үнийг ол.
Түлхүүр үгс :
P = CPU*(1+Z)
P - Үнэ
CPU - Нэгжийн зардал
Z – Нэгж бүтээгдэхүүний зардлаас бодох зардлын хувь
CPU=VC(Q) + 𝐓𝐅𝐂
𝐐
137
Бодлого №3 Зардалд үндэслэн үнэ тогтоох арга / Зардал дээр нэмэх тогтмол ашгийн
арга /
Нэхмэлийн “ Ган хийц ” ХХК 200 ширхэг ноосон цамц үйлдвэрлэхэд 2000000 /2 сая/
төгрөгний тогтмол зардал гарсан. Нэгж бүтээгдэхүүнд ногдох хувьсах зардал 15000
төгрөг.Компаний удирдлагын зүгээс нэгж бүтээгдэхүүнээс авах тогтмол ашгийн хэмжээг
5000 төгрөг байхаар тогтоосон бол зардал дээр нэмэх тогтмол ашгийн аргаар үнийг тооц.
Б) Тухайн зах зээл дээр зарагдаж байгаа ноосон цамцны үнэ 40000 төгрөг байсан бол
нэгж бүтээгдэхүүнээс авах тогтмол ашгийн хэмжээг хэдэн төгрөгөөр нэмэгдүүлж болох
вэ?
Түлхүүр үгс :
P = CPU+Ω
P - Үнэ
CPU - Нэгжийн зардал
Ω– Нэгж бүтээгдэхүүнээс олох тогтмол ашиг
CPU=VC(Q) + 𝐓𝐅𝐂
𝐐
Бодлого №4 Ашигт үндэслэн үнэ тогтоох /Нийт зорилтот ашгийн арга/
“ Алтан тариа ” ХК 25кг-р савласан бүхэл үрийн гурил 500 ширхэгийг үйлдвэрлэжээ.
Үйлдвэрлэлд нийт 4000000 /4 сая/ төгрөгний зардал гарсан ба нийт 5000000 /5 сая/
төгрөгний ашиг олохоор төлөвлөсөн. Нэгжийн хувьсах зардал 3000 төгрөг байсан бол
нийт зорилтот ашгийн аргаар үнийг тооцож ол. Түлхүүр үгс : P= CPU+𝐓𝐑 −𝐓𝐂
𝐐
138
VC(Q) =3000 төгрөг TC=4000000
төгрөг π=5000000 бол P /үнэ/
хэд вэ?
Бодолт :
TC=TFC+ TVC эндээс TFC-г ялгаж авбал TFC= TC- (VC(Q) *Q) TFC=
4000000-(3000*500)=2500000
CPU=VC(Q) + 𝐓𝐅𝐂 олбол CPU=3000+𝟐𝟓𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎 =3000+5000=8000
𝐐 𝟓𝟎𝟎
P=8000+𝟓𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎 =8000+10000=18000 төгрөг /үнэ/
𝟓𝟎𝟎
Бодолт
Б
CPU = 𝐓𝐂 Учир CPU = 𝟒𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎
= 8000
𝐐 𝟓𝟎𝟎
Бодлого №5 Ашигт үндэслэн үнэ тогтоох /Нэгж бүтээгдэхүүний зорилтот ашгийн
арга/
“ MCS “ ХХК өдөрт 5000 ширхэг хүслийн ундааг үйлдвэрлэж 9500000 төгрөгний орлого
олдог. Нийт зардлаа хасаад 5500000 төгрөгний цэвэр ашигтай ажилладаг гэвэл markup
үний аргаар үнийг тодорхойл. /Нэгж бүтээгдэхүүнээс авах ашгийн хэмжээ 20% , нэгжийн
хувьсах зардал 500 төгрөг/
Түлхүүр үгс :
P= 𝐂𝐏𝐔
𝟏−𝛑
P– Үнэ
CPU- Нэгжийн зардал
Π(q)- Нэгж бүтээгдэхүүний ашгийн хувь
π= TR- TC π-
Ашиг TR– Нийт
орлого TC–
Нийт зардал
Өгөгдөл :
Q=5000 ширхэг
VC(Q) =500 төгрөг
TR=9500000 төгрөг π=5500000
π(Q) =20% бол P /үнэ/ хэд
вэ?
Бодолт : π= TR- TC буюу TC= TR- π томъёог задалж бичвэл TFC+(VC(Q)
*Q)=TR- π олох ёстой TFC-г ялгаж авбал TFC= (TR- π) - VC(Q) *Q болно. Өгөгдлийг
орлуулбал TFC=(9500000-5500000)-2500000=1500000
139
CPU=VC(Q) + 𝐓𝐅𝐂 олъё CPU=500 + 𝟏𝟓𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎 =500+300=800 P= CPU P=
𝟖𝟎𝟎 =
1000
𝐐 𝟓𝟎𝟎𝟎 (1−π) {𝟏−𝟎.𝟐}
төгрөг /үнэ/
одлого №6 Ашигт үндэслэн үнэ тогтоох /Борлуулалтын зорилтот өгөөжийн арга/
Б
Сүлжмэлийн үйлдвэрт 300000 төгрөгийн тогтмол зардлаар 100 ширхэг ороолт нэхжээ.
Нэг ороолт нэхэхэд зарцуулсан хувьсах зардал 4000 төгрөгтэй тэнцүү байсан ба нэгж
бүтээгдэхүүн бүрээс хүлээж байгаа зорилтот өгөөж буюу нэгжийн борлуулалтаас олох
ашгийг 30% гэж тооцсон бол үнийг хэдэн төгрөгөөр тогтоосон вэ?
Түлхүүр үгс :
P= 𝐂𝐏𝐔
𝟏−𝐓𝐑𝐒
P– Үнэ
CPU- Нэгжийн зардал
TRS- Борлуулалтын зорилтот өгөөж
CPU=VC(Q) + 𝐓𝐅𝐂
𝐐
𝟕𝟎𝟎𝟎
P= =10000 төгрөг /үнэ/
{𝟏−𝟎.𝟑}
Бодлого №7 Ашигт үндэслэн үнэ тогтоох /Хөрөнгө оруулалтын зорилтот өгөөжийн
арга/ “ Сүү “ ХК өдөрт 15000 ширхэг элекстер сүү үйлдвэрлэхэд нийт 3750000 төгрөгний
зардал гардаг. Удирдлагын зүгээс шинэ технологи нэвтрүүлэхээр 30000000 /30 сая/
төгрөгний хөрөнгө оруулалт хийжээ. Техникийн шинэчлэлийн дараахи хөрөнгө
оруулалтын өгөөжийг 20% гэж тооцоолсон бол ямар үнээр зарах вэ? Түлхүүр үгс :
P= 𝑰 ∗𝑻𝑹𝑰
+ CPU
𝐐
140
P– Үнэ
I- Хөрөнгө оруулалт
TRI- Хөрөнгө оруулалтын зорилтот өгөөж
Q- Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ
CPU - Нэгжийн зардал
CPU = 𝐓𝐂
𝐐
P= 𝑰∗𝑻𝑹𝑰
+ CPU орлуулбал P= 𝟑𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎∗𝟐𝟎%
+ 250=650 төгрөг
/үнэ/
𝐐 𝟏𝟓𝟎𝟎𝟎
141
Сэдэв 5.
1J, 2A, 3B, 4G, 5D, 6C, 7H, 8I, 9E, 10F
Тест
1A, 2C, 3A, 4B, 5D, 6D, 7C, 8A, 9A, 10A, 11A
Сэдэв 6.
1B, 2D, 3E, 4C, 5A
Тест
1A, 2C, 3A, 4B, 5B, 6A,7C, 8B, 9B, 10A
Сэдэв 7
1F, 2C, 3I, 4B, 5G, 6H, 7A, 8E, 9D, 10J
Тест
1A, 2B, 3D, 4B, 5C, 6B, 7C, 8B, 9C, 10A
Сэдэв 8
1K, 2A, 3J, 4I, 5G, 6B, 7H, 8E, 9F, 10L, 11C, 12D, 13M
Тест
1A, 2C, 3B, 4A, 5D, 6C, 7D, 8C, 9C, 10B
Сэдэв 9
1E, 2D, 3J, 4C, 5I, 6G, 7B, 8F, 9H, 10A, 11K
Тест
1A, 2C, 3A, 4C, 5B, 6A, 7A, 8A Бодолт:
(200,000-150,000)*10,000/(10,00020,000)*200,000=(-0,25), 9A Бодолт:
P=CPU/(1-π)=(10+1500,000/100,000)/1-0,2=31,25;
10B Бодолт: P= I*TRI/Q+CPU=10,000,000*0,2/100,000+160=180
Сэдэв 10
1A, 2B, 3C, 4D, 5E, 6F, 7G, 8H, 9I, 10J, 11K, 12L, 13M, 14N
Тест
1A, 2B, 3A, 4D, 5A, 6A,7D, 8C, 9D, 10A
Сэдэв 11
1A, 2G, 3I, 4C, 5B, 6E, 7H, 8J, 9D, 10F
Тест
1B, 2B, 3C, 4E, 5B, 6B, 7C, 8A, 9D, 10B
Сэдэв 12
1A, 2C, 3B, 4D, 5E, 6F, 7G, 8H, 9I, 10 J
Тест
1A, 2C, 3A, 4C, 5B, 6A, 7C, 8B, 9A, 10C
142
Эх сурвалж:
Монгол хэлээр:
1. “Маркетинг менежмент” Т.Ганхүү 2011 он
2. “Маркетингийн үндэс” Ф.Котлер 1991 он 1,2,3,4-р дэвтэр
3. “Маркетинг” Гэндэнгийн Бизъяа. 1997 он
4. “Маркетинг” Гэндэнгийн Бизъяа 2006 он
5. “Маркетингийн удирдлага” С.Түвшинзаяа. 2006 он
6. “Маркетингийн удирдлага” Я.Дашзэвэг, Д.Дэлгэрсайхан. 2006 он
7. “Маркетинг” Л.Бурмаа 2008 он
8. “Маркетингийн стратеги” Д.Готов, Г.Базарсүрэн, 2007 он
9. “Бизнес төлөвлөлтийн арга зүй” А.Жаргалсайхан 2010 он
10. “Монголын маркетингийн менежмент” Д.Дагвадорж. 1998 он
11. “Маркетингийн тайлбар толь” С.Жаргалсайхан 2005 он
143
1. “Marketing management” Philip Kotler Kevin Lane Keller, 2006, Twelfth edition
2. “Marketing management” Philip Kotler Kevin Lane Keller, 2012, 14th edition
3. “Marketing” Dhruv Grewal, Michael Levy 2008
4. “Selling dynamics” Robert Y.Allen, Robert F.Spohn 1984
5. “Basic Marketing”, E.Jerome McCarthy, 1960
6. “Contemporary advertising” William F.Arens, Micheal F.Weigold, Christian Arens
7. “The marketing accountability imperative” Michael Dunn, Chris Halsan, 2009
8. www.wikipedia.org
9. www.marketingteacher.com
144