Amaedola/Amsal

AMAEDOLA/AMSAL

Pas
al/
Naskah dalam SN
Aya
t
Jdl Hadia guna zura andre; fangombakha fa’atuatua
prkp A. Huhuo I. (Faz. 1, 8—Faz. 3—35)
1:1 Amaedola khõ Zelomo, ono Dawido, razo Ndraono Amaedola khõ Zelomo, ono Dawido, razo Gizeraëli,
Gizeraëli,
1:2 Ena’õ tesõndra wa’atuatua ba fangenanõ, ena’õ aboto ba ba wangi’ila fa’atuatua ba fangenanõ, ena’õ aboto ba dõdõ
dõdõ huhuo zatuatua. wehede safõnu eluaha
1:3 Ena’õ latema wotu, fangatuatua, ba fa’atulõ ba fa’adõlõ ba ba wanema’õ fangenanõ fangatuatua awõ wa’atulõ, fa lõ
fanõrõ lala si sõkhi. abua dõdõ zambuana, ba fa’atulõ dõdõ,

1
 Amaedola/Amsal
1:4 Ena’õ lasõndra wa’aboto ba dõdõ si lõ mangila watahõgõ ba wa me fa’atarõ dõdõ ba niha si lõ fa’atuatua
na, ba ena’õ atuatua nono matua ba ena’õ motõdõ. ba fangi’illa awõ wa’atuatua ba zi bohou ebua
1:5 Na ifondrondrongo satuatua, ba tedou wa’aboto ba dõdõnia, ya ifondrondrongo satuatua ba ifanõi wa’aboto ba dõdõnia,
ba si no motõdõ, ba isõndra lala sadõlõ, ba ya so zinangea famahela ba niha si so fa’aboto ba dõdõ.
1:6 fa aboto ba dõdõnia gamaedola side’ide ba amaedola sebua, Ena’õ aboto ba dõdõnia gamaedola ba dumaduma, fehede ba
awõ daroma li zatuatua, awõ dahõdahõ andrõ khõra. dahõdahõ niha satuatua.
1:7 Fangata’ufi Yehowa mbõrõta wa’aboto ba dõdõ, ba ba Fangata’ufi Yehowa mbõrõta wangi’ila, bahiza i’osiwawõi
zambõ tõdõ, ba lõ ba dõdõ wa’atuatua ba he fotu. wa’atuatua ba fengenanõ niha si lõ tõdõ.
Judu Famangelama, fa bõi ladõnisi ita niha si lõ sõkhi
l
Peri
kop
1:8 Fondrondrongo, onogu, wamangalama namau, ba bõi He onogu, fondrondrongo wamangelama namau, ba bõi be si
ositengagõ wamahaõ ninau andrõ. lõ eluaha wamaha’õ ninau
1:9 Saembu omasiõ sa’ae da’õ ba hõgõu ba hulõ nifatali ba Rai mbunga si sõkhi sa da’õ ba hõgõu ba aya ba mbagiu
mbagiu
1:10 He onogu! Na ladõnisi ndra’ugõ samazõkhi si lõ sokhi, ba He onogu, na ladõnisi ndra’ugõ niha solau horõ, ba bõi o’õ;

2
 Amaedola/Amsal
bõi o’õ.
1:11 Na lamane: ”Tabu, datatarogõ zadõlõ tõdõ, ba tafagõnaisi zi Na lamane: ”Aine o’õ ndra’ga, datatarogõ zadõlõ tõdõ ba
lõ horõ, lõ bõrõbõrõ. wamunu ya’iara, ba tafauze zi lõ horõ, lõ bõrõbõrõ.
1:12 Tatõlõ auri ira, si mane banua tou, ba si lõ horõ, ba si mane Ta’osimane banua tou, tatõlõ auri ira,
silalõ mitou ba gohokoho. bwa lõ sitosai ira sa’ae, si mane silalõ mitou ba gohokoho.
1:13 Ba tasõndra ngawalõ gana’a si sõkhi; ba tafa’õsi nomoda Ba tasõndra ngawalõ zebua bõli;
nirabu andrõ. ba tabe afõnu nomoda nirabu andrõ.
1:14 Fagõlõgõlõ dania gurakhada; ha sambua mbolada, ya’ita Faokhõma fadahõdahõ ba wanõndra sambua bola ita ero
fefu.” zamõsana
1:15 Ba ya’ugõ, onogu, ba bõi fao ndra’ugõ khõra; bõi hundragõ Ba ya’ugõ, onogu, ba bõi fao ndra’ugõ khõra; bõi tõtõ lalara
lalara andrõ. andrõ
1:16 Ba zi lõ sõkhi lasaŵa; aõsõ ira wamunu niha. Ba zi lõ sõkhi sa fagohi gahera, ba aõsõ ba wa me baero ndro
niha
1:17 Zayazaya gõlõ sa, na lalau gu’õ ba zanehe wofo fefu. Zayazaya gõlõ sa, na lalau gu’õ ba zanehe zo’afi fefu.
1:18 Ya’ira, ba la’alui wamunura, la’alui lala wangetu’õ nosora. Ba famunura ba famauzera nosora samõsa nifaluara
1:19 Da’õ lalara, dozi ira, sangisõ ana’a; ibunu ira fangisõra Simane da’õ sa lala wa’auri, dozi zangisõ hare
andrõ. wa’ogõmigõmi,

3
 Amaedola/Amsal
sangai noso zangokhõgõ ya’ia.
Judu Fogaoni wa’atuatua, ba wolo’õ khõnia, ena’õ aefa ita ba
l zamakiko andrõ.
Peri
kop
1:20 Mu’ao wa’atuatua baewali, ifarongogõ linia ba golayama. Mu’ao wa’atuatua ba lala misa,
ifarongogõ linia baewali,
1:21 Ba zinga misa, ba zato niha baolayama, mu’ao ia; ba mbawa ba zinga misa ba zato niha ba golayama mu’ao’ao ia
Fõna mbawa gõli mbanua, iwa’õ niwa’õnia
gõli ba mbanua fahuhuo ia, imane:
1:22 ”He ya’ami, si lõ tõdõ, ha wa’ara tõ na omasi ami walõtõdõ Ha wa’ara tõ na, he ya’ami si lõ fa’atuatua
Mi’omasi’õna wa’aurimõ simane da’õ,
andrõ? Ba ha wa’ara na omasi zango’aya wango’aya andrõ,
Akhari na dõdõ zangoaya ba wangoaya,
ba ha wa’ara na fa’udu zambõ tõdõ ba wa’aboto ba dõdõ? Ba sabe’e hõgõ fatiu ia khõ wa’aboto ba dõdõ?
1:23 Mi’otahõgõ wotu andrõ khõgu! Hiza, ufalua khõmi Mi’otahõgõ wotu andrõ khõgu!
Gehehagu; aboto ba dõdõmi daroma ligu ube’e. Hiza, edõna ndra’o wamaehagõ õsi dõdõgu khõmi
Ba u’ombakha’õ fehedegu khõmi.
1:24 Me no mu’ao ndra’o, ba me tekhõmi, me no u’oro’õ Bõrõ melõ õtema’õ me ukaoni
Ba melõ same’e ba dõdõra me u’oro’õ dangagu’
dangagu, ba me lõ same’e ba dõdõ.
Oleh karena kamu menolak ketika aku memanggil,
dan tidak ada orang yang menghiraukan ketika aku
4
 Amaedola/Amsal
mengulurkan tanganku,

1:25 Me no mi’ositengagõ sa’ae wamolalagu tõdõmi, fefu, ba me Ba õ’ositengagõ nasa menemeneku,

Ba lõ omasi mitema wanegugu
lõ ni’o’õmi fotu andrõ khõgu.
25bahkan, kamu mengabaikan nasihatku,
dan tidak mau menerima teguranku,

1:26 Ba ma’iki gõi ndra’odo, na gõna ami famakiko, u’o’aya
ami, na itõrõ ami ameta’uõ.
1:27 Na itõrõ ami sata’u ami, hulõ deu laõhõ, ba na so moroi sa
wamakikomi, hulõ nangi sabõlõ, na ihawui ami famakao ba
fa’atosasa.
1:28 Awena dania la’angarõfi li ndra’o, ba lõ utema lira; la’alui
ndra’o, ba lõ lasõndrado.
1:29 Bõrõ me no fatuwu khõra wa’aboto ba dõdõ, ba me lõ
nitehera fangata’ufi Yehowa.
1:30 Lõ edõna ira mege wamolalagu tõdõra, ba no la’ositengagõ
wotu andrõ khõgu, fefu.
1:31 Andrõ la’ā dania lualua nitõrõra andrõ, ba abuso ira nikhoi
Ba u’a’igi’õ gõi, zikhomi;
Ufahiwõhiwõ ndrao, na tohare khõu gameta’uõ;
Na tohare khõmi gametauõ, hulõ mbade,
ba na itõrõ ami sikho simane angi laõhõ
na ihawui ami famakao ba falõ ahono dõdõ.
Awena dania la’angarõfi li ndra’o, ba lõ utema lira;
La’odõdõgõ wangalui ya’o, ba lõ lasõndrado.
Bõrõ me fatuwu khõra wa’aboto ba dõdõ,
ba lõ la fili wangata’ufi Lowalangi,
Lõ omasi ira wanema’õ fotugu, ba no la’ositengagõ fefu
wanegu andrõ khõgu.
Andrõ wa la’ā dania lualua nifaluara, ba abuso ira nikhoi

5
 Amaedola/Amsal
dõdõra andrõ. dõdõra andrõ.
1:32 Famunu zowõhõwõhõ andrõ wanandrora, ba famakiko Me ibunu sa niha si lõ fa’atuatua fa’aiwõawõnia, ifakiko
zambõ tõdõ wa lõ ba dõdõ andrõ khõra. niha sabe’e hõgõ fa lõ ba dõdõ andrõ khõnia.
1:33 Ba ha niha zamondrongo khõgu, ba ahono ba danõ, ba lõ Ba ha niha zamondrongo khõgu, ba ahono, ahono dõdnia,
abu dõdõ; lõ fa’ataunia wamakiko. teheta moroi ba gamateuõ zikho.

Judu Ba Lowalangi i’otarai fa’atuatua si ndruhu andrõ, ya’ia

l wangata’ufi Lowalangi.
peri
kop
2:1 He onogu, na õtehe huhuogu ba na õtanõ ba dõdõu He onogu, na õtema wehedegu ba na õtanõ ba dõdõu
goroisagu, goroisagu,
2:2 fa õbe’e mbõrõ dalingau ba wa’atuatua, fa aolo dõdõu ba Irege ebe’e ba dõdõnia wa’atuatua talingamõ, õbe’e alo
wangerangera. dõdõu ba wa’onekhe,
2:3 Na õkaoni wa’aboto ba dõdõ, na õfahede wangila Na mu’ao ndra’ugõ khõ wa’aboto dõdõ ba õfahede
watahõgõ; wa’onekhe
2:4 na õgohi ia, nifolohi firõ, na õ’alualui nifangalungalui Na õ’alui ia simane fangalui firõ, ba õ’ohi ia simane folohi

6
 Amaedola/Amsal
girõgirõ si no tobini. girõgirõ si no tobni barõ danõ.
2:5 Awena dania aboto ba dõdõu wangata’ufi Yehowa andrõ, Andrõ wa o’õkhõgõ dania wa’aboto ba dõdõ ba wangataufi
ba awena õsõndra wa õ’ila watahõgõ Lowalangi. Lowalangi, ba o’õkhõgõ wangi’ila Lowalangi andrõ.
2:6 Yehowa sa zame’e fa’atuatua, ba mbawania alua wa’aboto Me Yehowa sa zame’e fa’atuatua, moroi ba mbawania alua
ba dõdõ, awõ gera’era dõdõ. wangi’ila ba fa’onekhe.
2:7 No ibe’e yaŵa wangorifi khõ zadõlõ tõdõ, irorogõ zanõrõ Ifa’anõ wanolo ba niha satulõ tõdõ, tobali baluse ba niha si
lala si sõkhi. faruka zi lõ sõkhi ba mbuabuania,
2:8 Ena’õ lõ tebulõ ira ba lala satulõ ibe’e, ba itimba zi lõ sõkhi Irorogõ lala wa’atula, ifaeri lala niha si lõ farõi
ba lala zatulõ tõdõ andrõ khõnia.
2:9 Awena dania aboto ba dõdõu hadia zatulõ ba hadia lala, Awena dania aboto ba dõdõu zanandrõsa ba wa’aduhu,
awõ wa’adõlõ, awõ fefu zinõrõ si sõkhi. fa’atulõ ba falõ falimosa, ma nai fefu lala si sõkhi.
Judu Itimba khõda zi lõ sõkhi ba famaelungu ba horõ.
l
Peri
kop
2:10 Na no mõi ba dõdõu wa’atuatua ba na omasiõ dõdõu bõrõ mõi ba dõdõu dania wa’atuatua
wa’aboto ba dõdõ andrõ. ba na omasiõ dõdõu dania wa’aboto ba dõdõ andrõ.
2:11 Ba ba’aba’a zi lõ sõkhi khõu wangenanõ andrõ ba Ifaeri ndraugõ dania fangenanõ,

7
 Amaedola/Amsal
sondrorogõ ya’ugõ gera’era dõdõ, Irorogõ ndraugõ dania fa’onekhe
2:12 ba wangefa’õ ya’ugõ ba lala si lõ sõkhi andrõ, ba niha solau ena’õ tola te’efa’õ ndra’ugõ moroi ba lala si lõ sõkhi,
huhuo sabila, ba moroi niha sebua buayo,
2:13 ba zondroi lala sadõlõ andrõ, wanõrõ lala sogõmigõmi, moroi ba niha sondrõi lala satulõ, ba la tõrõ lala
sogõmigõmi;
2:14 somuso tõdõ ba wamazõkhi si lõ zõkhi, ba sa’iki ba zabila, somuso tõdõ ba wamalua si lõ zõkhi, ba sa’iki bõrõ
walimosa si lõ sõkhi,
2:15 somasi lala sabila, ba sanõrõ lala elungua. somasi lala sabila, ba sanõrõ lala elungua.
2:16 Itimba khõu fa’atuatua andrõ ndra alawe bõ’õ andrõ, ira Ena’õ te’efa’õ ndra’ugõ moroi ba ndra’alawe sohorõhoõrõ,
alawe baero, salõsõ lela. ba moroi ba ndra’lawe sifatewu si beweusõ
2:17 Si no fabali khõ zi fahuwu khõnia, me ono alawe ia, ba si no Si fabali moroi khõ nawõnia ba ginõtõ awuyu ia, ba
olifu wawuusa li andrõ, khõ Lowalanginia. sangolifugõ fawu’usa li khõ Lowalanginia;
2:18 Omonia ba no aolo ba wa’atekiko, ba ba mbanua niha tou Sindruhu sa watekiko bõrõ me ahõndrõ nomonia ba kha ba
aekhu lalania andrõ. wa’amate, ba ba mbanua niha tou aekhu lalania andrõ.
2:19 Dozi si mõi khõnia yomo, ba lõ mangawuli; ba lõ’õ sa’ae Dozi zi mõi khõnia yomo, ba lõ mangawuli; ba lõ’õ sa’ae
lasõndra lala wangorifi. lasõndra lala wangorifi.
2:20 Ena’õ õtõrõ lala niha si sõkhi; bõi hole’õgõ moroi ba lala Bõrõ da’õ itõrõ lala niha si sõkhi, ba rorogõ lala zatulõ tõdõ
zatulõ tõdõ.
2:21 Satulõ sa zi so ba danõ dania, ba si lõ horõ zi tosai ba danõ. Me niha satulõ tõdõ sa dani zangiagõ danõ, ba niha si lõ horõ
8
 Amaedola/Amsal
sa dania zi lõ tebu zi toroi ba da’õ,
2:22 Ba nihori ba danõ zebua horõ andrõ, ba nideha zi farõi. Bahiza, nihori ba danõ zebua horõ andrõ, ba moroi ba da’õ
mutibo’õ zi manga mbõli.

Judu Famarou tõdõ ba wanõtõna khõ Lowalangi ba ba wolo’õ

l fotu khõnia
peri
kop
3:1 He onogu, bõi olifugõ’õ goroisagu andrõ, ba tānõ ba dõdõ He onogu, bõi olifugõ’õ famaha’õgu andrõ, da irorogõ
nifakhoigu. goroisagu tõdõu.
3:2 Ya’ia sa zame’e fahõna khõu wa’anau noso, noso ba ndrõfi Me munõnõ khõu wa’anau noso ba fa’alawa ndrõfi awõ
ba fa’ohahau dõdõ! wa’ohahau dõdõ.
3:3 Fa bõi aefa khõu wa’omasi ba fa lõ farõi; be’e aya ba mbagi Bõi sa aefa khõu wa’omasi ba fa lõ farõi! be’e aya ba mbagi
khõu, ba ba naha zura ba dõdõu tānõ ia. ia khõu, ba sura ia ba nõsi dõdõu,
3:4 Ba õsõndra wa’ebua dõdõ ba fa’afaduhu dõdõ, ba ba õsõndra wa’omasi ba sumange fõna Lowalangi ba fõna
Lowalangi ba ba niha. niha.
3:5 Dõnadõna khõ Yehowa, moroi si’aikõ ba dõdõu, ba bõi Faduhusi tõdõ Lowalangi si’oroi si’aikõ ba dõdõu, ba bõi

9
 Amaedola/Amsal
abe’e dõdõu ba wa’onekheu. abe’e dõdõu ni’ilau samõsa.
3:6 Bõi aefa dõdõu khõnia, gofu hadia ia lala khõu, ba ya’ia Bõi aefa dõdõu khõ-Nia ba ngawalõ nifaluau, I’adõdõlõ’õ
zangadõlõ tõrõŵau. dania dõrõwau
3:7 Bõi bali satuatua ndra’ugõ: ata’ufi Yehowa ba arõu’õgõ ba Bõi wa’õ tõdõu satuatua ndraugõ samõsa, ataufi Lowalangi
zi lõ sõkhi. ba arõu’õgõ ba zi lõ sõkhi;
3:8 Da’õ wangabe’e nõsiu ba fangokafu dõlamõ. Da’õ sa dania zamadõhõ botou, ba fangokafu fefu dõlau
3:9 Fosumange Yehowa ana’au andrõ ba si a’a nisõndra fefu. Folakhõmi Lowalangi foma okhõtau, bua zia’a fefu halõwõu,
3:10 Ba fahõna dania nõsi halasamõ ba falawu agu wolazi andrõ Afõnu wamo’õi halasau fefu irege falawu, ba falawu idanõ
khõu. agu naha wolazi andrõ khõu,
3:11 He onogu, bõi ositengagõ wotu khõ Yehowa, ba bõi fatuwu He onogu, bõi ositengagõ wotu khõ Yehowa, ba bõi fatuwu
khõu wanegunia. khõu wanegunia.
3:12 Somasi Yehowa sa, ba i’otu’õ, ba ba nono sebua dõdõnia, Me ibe’e wamaha’õ khõ ni’omasi’õ-Nia, simane samõsa ama
ba ifatõrõ zafõkhõ. khõ nononia ni’omasi’õnia
3:13 Ya ahowu zanõndra fa’atuatua, awõ niha sogamõ fa’aboto Ya ahowu zanõndra fa’atuatua, awõ niha sogamõ fa’onekhe.
ba dõdõ.
3:14 Fanõndra ya’ia, ba no tohude moroi ba wanõndra firõ, ba Me harenia no tohude moroi ba hare firõ, ba hare bakhõnia
hare ba khõnia, ba italu’i gana’a. italu’I gana’a.
3:15 Si sõkhi moroi ba manimani ia, ba fefu ngawalõ mbarasi Abõlõ ebua harago nia moroi ba manimani; ba lõ faagõlõ

10
 Amaedola/Amsal
khõu, ba lõ fagõlõgõlõ khõnia.
3:16 Ba dangania kambõlõ, ba fa’anau noso, ba ba dangania
kabera, ba ana’a ba fa’ebua dõi.
3:17 Lalania andrõ, ba no lala omasiõ, ba fefu dõrõŵa andrõ
khõnia, ba ba wa’ohahau dõdõ aekhu.
3:18 Eu sowua fangorifi ia, ba zi olembai ya’ia, ba ya ahowu zi
lõ mamõhõi.
3:19 Fa’atuatua mege wolata danõ khõ Yehowa, ba era’era dõdõ
khõnia wamazõkhi mbanua si yaŵa.
3:20 Era’erania wamabali nidanõ, ba mowõi namo, moroi yaŵa
ba lawuo.
3:21 He onogu, bõi aefa’aefa ia ba duduma hõrõu, bõi bõhõli
wa’aboto ba dõdõ ba fangila watahõgõ.
3:22 Ba tobali fangorifiu ba aya ba mbagiu.
3:23 Awena dania õtõrõ lalamõ, lõ hadia ia, ba lõ manendre’õ.
3:24 Na õleagõ tou ndra’ugõ, ba lõ si tokea’õ, ba na mõrõ’õ, ba
si sõkhi wemõrõu.
khõnia gofu hadia ia ni’omasi’õu.
Ba dangania kambõlõ so wa’anau noso, ba fa’akayo awõ
wamosumange ba danga kabera.
Lalania ba no safõnu fa’ohahau dõdõ
Fa’owuawua dõdõ manõ lala dõrõwania fefu
Toba eu fangorifi ia ba niha sangolembai ya’ia
Niha sangolembai manõ ya’ia lafotõi sohauhau tõdõ dania.
No ifodanedane gulidanõ Lowalangi ba wa’atuatua
Ihonogõi mbanua siyawa ba wa’aboto ba dõdõ,
Idanõ sebelo musawili ba fangi’ila-Nia
Ba ifowõi namo lawuo
He onogu, bõi arõ moroi fõna hõrõu wamahela ba fa’atuatua
andrõ,
rorogõ ia
ba tobali ia fangorifiu nosou,
ba aya ba mbagiu
Awena dania õtõrõ lalamõ ba wa’ahono dõd,
Ba lõ tetutu gahemõ.
Na õleagõ tou ndra’ugõ, lõ tokea’õ,
Bahiza õleagõ ndra’ugõ tou ba alau hõrõu.
11
 Amaedola/Amsal
3:25 Lõ ameta’uõ, si tobali dõdõu, ba lõ ata’u’õ wamakiko sebua Bõi atau ndra’ugõ ba gameta’uõ si lõ mutõtõna
ma ba wa’a tekiko niha sebua horõ na tohare da’õ
horõ andrõ, na itõrõ.
3:26 Tõtõnafõu sa Yehowa, ya’ia zamatõrõ aheu, fa bõi alau ba Lowalangi sa zi tobale we’ewe’eu dania,
ba I’efa’õ gaheu moroi ba fama’ala.
gu’õ.
Judu Famarou tõdõ ba wa’ahakhõ dõdõ ba ba wa’ebolo dõdõ.
l
Peri
kop
3:27 Bõi abua gõlõu wanolo si numana, na õ’ila õtolo. Bõi taha zisõkhi ba niha sinangea manema ya’ia
Natola õtolo
3:28 Bõi ŵa’õ khõ nawõu: ”Ae’e ua, ba fuli’õ khõgu, mahemolu Bõi ŵa’õ khõ nawõu: “ofanõ ba angawuli, mahemolu
ube’e,” ba noso khõu sa ni’andrõnia andrõ
ube’e khõu”; me no so khõu.
3:29 Bõi fakhai zi lõ sõkhi khõ nawõu, si no ahonohono ba Bõi angeraigõ zi lõ sõkhi khõ naw’õu
si no adõlõdõlõ dõdõnia toroi ia khõu
ngaiu.
3:30 Bõi fasosoni niha, si lõ bõrõbõrõ, na lõ horõnia khõu. Bõi ba fososo ndra’ugõ ba niha ba tenga sinangea
Na lõ nifaluania si lõ sõkhi khõu
3:31 Bõi afõkhõi tõdõ zamalangõgõ awõnia, ba sara bõi omasi Bõi afõkhõi tõdõ niha samalua safaito
ba sara bõi fili lalania andrõ,
ndra’ugõ lalania andrõ.
3:32 Ni’ogorofi Yehowa sa’ae zanõrõ lala elungua; ba si fahuwu ni’ogorofi Yehowa sa’ae zanõrõ lala elungua;
hiza si fahuwu sa ia ba zadõlõ tõdõ
12
 Amaedola/Amsal
ia ba zadõlõ tõdõ.
3:33 Gõna fangelifi Yehowa nomo zebua horõ, ba nahia zatulõ Ba nomo niha sebua horõ tohõna wangelifi Lowalangi,
Hiza nahia niha satul, Ifahowu’õ
tõdõ, ba ifahowu’õ.
3:34 I’o’aya zango’aya, ba ba zangide’ide’õ ya’ira, ba i’ebua’õ Na falukha ia zango’ya, ba sango’aya gõi ia,
Hiza I’omasi’õ niha sangidengide’õ ya’ia
dõdõnia.
3:35 Sumange lasõndra satuatua, ba sambõ era’era, ba lalu’i Lasõndra sa dania wasumangeta niha satuatua
Hiza ni’o’ya niha si lõ era’era.
wa’aila.

Judu Famarou tõdõ zui, famangaõsõ, ba wangalui fa’atuatua.

l
peri
kop
4:1 Mifondrondrongo, ya’ami ono matua, wamangelama nama, Mifondrondrongo, ya’ami iraonogu, wamangelama nama,
mitõngõni ena’õ ena’õ misõndra wa’aboto ba dõdõ,
mitõngõni, ena’õ misõndra wa’aboto ba dõdõ.
4:2 Famahaõ si sõkhi sa ulau khõmi, bõi olifu ami goroisagu. me famahaõ si sõkhi sa ube’e khõmi,
bõi olifu ami goroisagu.
4:3 Me iraono na ndra’o khõ namagu, ono si lõ abõlõ na, si ha Iraono ndra’o, ba ginõtõ torõi nasa ndra’o khõ namagu,
ono si lõ abõlõ na, ono si ha sambusambua khõ ninagu,
sambusambua, rorogõfõ ninagu,
13
 Amaedola/Amsal
4:4 ba ifahaõ ndra’o amagu, imane khõgu: ”Tānõ ba dõdõu ifahaõ ndra’o amagu, imane khõgu: ”bõi farõi dõdõu ba
daroma ligu;
daroma ligu: bõi olifugõ’õ goroisagu, ba auri ndra’ugõ!
olembai goroisagu fefu, ba auri ndra’ugõ.
4:5 Alui wa’atuatua; alui wa’aboto ba dõdõ; bõi olifu’õ Okhõgõ wa’atuatua, okhõgõ wa’atobo ba dõdõ,
bõi olifu’õ, ba bõi hole’õ ndra’ugõ moroi ba daromaligu
huhuogu andre, ba bõi bõhõli!
4:6 Bõi aefa ia ba dõdõu, ba irorogõ ndra’ugõ; omasi’õ, ba Bõi rõi wa’atuatua andrõ, ba ifa’eri ndra’ugõ,
Omasi’õ ia, ba irorogõ ndra’ugõ.
itimba khõu zi lõ sõkhi.
4:7 Da’õ mbõrõta wa’atuatua: Alui wa’atuatua ba alui wa’aboto Bõrõta wa’atuatua: okhõgõ wa’atuatua
Ba ni’okhõgõu fefu, okhõgõ wa’aboto ba dõdõ.
ba dõdõ; be’e bõlinia fefu hadia ia zi so khõu.
4:8 Ya ebua ba dõdõu ia, ba ibali’õ salaŵa ndra’ugõ; ebua Ebua ba dõdõu ia, ba I’alawa’õ ndra’ugõ dania;
ebua dõimõ ibe’e, na õtalagui ia.
dõimõ ibe’e, na õtalagui ia.
4:9 Ifo’aya hõgõu aya omasiõ; saembu si sõkhi sibai ifa’ema Ifo’aya hõgõu faoma bunga sib aga
takula sibaga I’amualagõ khõu”
khõu.

Judu Fanuturu lala niha satulõ; famangelama ba lala zebua horõ.

l
PEri
kop

14
 Amaedola/Amsal
4:10 Fondrondrongo onogu, be’e ba dõdõu huhuogu, andre, ba He onogu, fondrondrongo batema wehedegu,
ena’õ anau nosou.
anau nosou.
4:11 Ufahaõ ndra’ugõ ba lala wa’atuatua, ba lala satulõ ufatõrõ Ufahaõ ndra’ugõ ba lala wa’atuatua,
ba lala satulõ ufatõrõ ndra’ugõ.
ndra’ugõ.
4:12 Na mowaõwaõ’õ, ba lõ hadia ia zi fatimba ba gaheu, ba Na mowaõwaõ’õ, ba lõ tetaha mbekau,
ba na fagohi’õ, ba lõ tetutu gaheu.
fagohi’õ, ba lõ alau’õ.
4:13 Olembai wamahaõ andrõ; bõi bõhõli; aro’õ khõu me Olembai wamahaõ andrõ, bõi efa’õ ia,
faeri ia, me yaia sa wa’auriu
fangorifiu.
4:14 Bõi saŵa lala zebua horõ, ba bõi tõrõ dõrõŵa zi lõ sõkhi. Bõi tõrõ lala niha sebua horõ,
Ba bõi o’õ lala niha si lõ sõkhi.
4:15 Bõi hundragõ ba bõi tõrõ; hole’õgõ, tõrõ zi tambai! Arõu khõu lala da’õ, ba bõi hundragõ ia,
hole’õ ndra’ugõ moroi khõnia ba tohugõ manõ wofanõ.
4:16 Tebai sa mõrõ ira, na lõ nifazõkhira si lõ sõkhi; lõ alau Me lõ la’ila mõrõ,
na lõ lafalua zi lõ sõkhi;
hõrõra, na lõ nibe’era te’ala niha.
ataya wanukõura,
na lõ nibe’era tetutu niha;
4:17 Õ horõ gõra, ba famalangõgõ niha wangokafu dõdõra, no me õ sebua horõ la’a,
ba agu wamalangõ nibadura.
timba nagu.
4:18 Lala zatulõ andrõ, ba mohaga ba wa’amoluo, si tedoudou, Lala zatulõ andrõ, hulõ haga zimoluo,
si tedoudou manõ wa’amohaga hulõ haga zi laluo.
irege haga ba zi ma’ṍkhõ.
4:19 Ba lala zebua horõ andrõ, ba no ogõmigõmi, si mane si Lala zebua horõ andrõ hulõ zogõmigõmi;
15
 Amaedola/Amsal
bongi; lõ oroma khõra hadia nitendrera. lõ la’ila hadia zeme’ ya’ia manendre.
Judu Lala wa’atuatua andrõ, ba ba wa’auri aekhu
l
Peri
kop
4:20 He onogu, fondrondrongo niŵa’õgu, be’e mbõrõ dalingau He onogu, fondrondrongo niŵa’õgu,
be’e mbõrõ dalingau ba wehedegu andre;
ba huhuogu andre.
4:21 Bõi aefa’aefa ia ba duduma hõrõu, tānõ ba hunõ dõdõu! Bõi aefa’aefa ia ba duduma hõrõu,
tānõ ia ba hunõ dõdõu.
4:22 Fangorifi sa ia ba zanõndra eluahania, daludalu nõsi
Me da’õ sa zi tobali fangorifi ba khõra ya’ia sangokhõgõ
ma’asambua ya’ia
ba famadõhõ nõsi mbotora ma’asambua.
4:23 Ba si a’ania, ba faigifaigi dõdõu; khõnia i’otarai fa’auri. Rorogõ dõdõu fao fangelama,
me moroi ba da’õ sa to’ele wa’uri.
4:24 Bõhõli wa’atefuyu huhuo, ba timba walimosa mbewe. Tibo’õ mbawa si tefuyu andrõ moroi khõu
Ba tenawa mbewe walimosa andrõ khõu
4:25 Ya’adõlõ hõrõu, ba ya atulõ mifõna guli dalimbou andrõ. Ya mifõna manõ ifaifõ hõrõu
ba fanõngõniu lõ tebulõ tanõ fõna
4:26 Tulo tõdõu nitõrõ gaheu, ba bõi ya mangiwa lala andrõ Tõrõ lala salo’õ
ba ya lõ tebulõ lalau fefu
khõu fefu.
4:27 Bõi hole’õgõ, he ba gambõlõ ba he ba gabera; bõi itõrõ aheu Bõi hole’õgõ, he ba gambõlõ ba he ba gabera,
16
 Amaedola/Amsal
zi lõ sõkhi. bõi itõrõ aheu zi lõ sõkhi.

Judu Famangelama ba ndra alawe si lõ sõkhi.

l
peri
kop
5:1 He onogu, fondrondrongo wa’atuatua andre khõgu; be’e He onogu, be’e ba dõdõu wa’atuatua andre khõgu,
be’e mbõrõ dalingau ba wa’onekhe nifaha’õgu,
mbõrõ dalingau ba wa’aboto ba dõdõ.
5:2 Ena’õ lõ aefa khõu wotõdõ, ba ena’õ lõ aefa ba mbeweu, wa ena’õ õ’olembai wotõdõ
ba ifaeri wa’onekhenekhe beweu.
õ’ila watahõgõ.
5:3 Sowõi ŵe ŵani sa mbewe ndra alawe bõ’õ andrõ, ba salõsõ Me bewe ndra’alawe si lõ ngaroro andrõ zamowõi bõibõi
wewani andrõ
moroi ba wanikha lelania.
ba ara onia abõlõ aelo moroi ba wanikha,
5:4 Ba ba gafuriata, ba afeto ia moroi ba gawõkhu ba atarõ, si hiza ba gafuriatania afeto hulõ gawõkhu,
ba atarõ simane gari si faoma bawa.
mane gari si faoma bawa.
5:5 Ba wa’atetiko mitou isaŵa, ba ba mbanua tou aekhu lalania. fa’amate isawa ahenia
isawa mbanu niha tou bekania
5:6 Lõ’õ manõ isõndra lala wangorifi, no muzaŵa dõrõŵania, Lõ itõrõ lala wa’auri
Ba zi lõ i’ila elungu lalania.
ba lõ aboto ba dõdõnia.

17
 Amaedola/Amsal
5:7 Andrõ mifondrondrongo khõgu, ya’ami ono matua, bõi
olifu ami huhuogu andre!
5:8 Arõu’õgõ khõnia; bõi hatõ’õgõ ba mbagi nora khõnia.
5:9 Fa bõi õlulu ba niha bõ’õ wa’asõkhi dõimõ, ba bõi õtehe
ndrõfimõ andrõ ba zi lõ fa’ahakhõ dõdõ.
5:10 Fa bõi la’ā gõlõu niha bõ’õ, ba bõi te’oloi’õ ba nomo niha
bõ’õ lualua wa’erege dõdõu.
5:11 Fa bõi sangarõngarõ ndra’ugõ ba gafuriata, na ariri nõsiu.
5:12 Fa bõi õmane dania: Hadia, wa no fatuwu khõgu
wamangelama mege, hadia wa lõ ba dõdõgu wotu?
5:13 Wa lõ ufondrondrongo li zamahaõ ya’o, wa lõ u’o’õ khõ
zangombakha lala khõgu?
5:14 Hatõ ma’ifu tõ, ba falukhado wa’atekiko bakha ba hunõ
gowuloa mbanua.
Judu Fanuno farongasa satulõ
l
PEri
Andrõ mifondrondrongo khõgu, ya’ami iraonogu,
bõi mihole’õ ami moroi ba wehedegu bawagu.
Arõu lalau moroi khõnia,
Ba bõi hatõ’õ ndra’ugõ ba mbawa ndruhu nomonia,
Fa bõi õbe’e ba niha bõi wa’awuyuwuyumõ
Ba ndrõfiu fefu ba niha safaito;
Fa bõi la’omousoi dõdõra niha bõ’õ ba haratou
ba mbua wa’erege dõdõ fefu bõi tobali õsi nomo niha si lõ
õ’ila,
ba gafuritania fatahi ndra’ugõ
na ahori tekiko nagole ba botou fefu,
andrõ wa’õmane: ha wafatuwu khõgu wamaha’õ, ba lõ itema
tõdõgu degudegu;
ha wa lõ ufondrondrongo wehede ndra gurugu,
ba lõ ube’e mbõrõ dalingagu khõ ndra samaha’õ ya’o?
Arakhagõ aekhu ndra’o bakha ba wa’atekiko
ba gotalua mbanua ba angowuluo.”
18
 Amaedola/Amsal
kop
5:15 Ba mba’a khõu badu nidanõ, hadia zalua ba gumbu khõmõ. Badu nidanõ moroi ba mba’a nidanõ khõu
Badu nidanõ moroi gumbu sanumbunumbu andrõ khõu
5:16 Ma dania isaŵa baero idanõ gumbu khõu, ma itõrõ newali Hadia sinangea gumbu andrõ aduwa baero
Simane luaha nungo nidanõ ba newali misa?
luaha hele.
5:17 Fa’u’u ia khõu, bõi tehe ba mbõ’õ, ba ngaiu. Ya tobali okhõtau samõsa da’õ,
bõi tobali okhõta niha bõ’õ

5:18 Ya ahowu gumbu andrõ khõu, ba ena’õ omuso dõdõu ndra Ya tefahowu’õ gumbu andrõ khõu,
omusoi’õ dõdõu si fao fo’omou me onomatua ndra’ugõ
alaweu me ono matua ndra’ugõ!
5:19 Si hulõ mbõhõ si alawe omasiõ, si hulõ zi alawe nago si Bõhõ oma’õ, nago sibagabaga;
ya ibe’e ami dõdõu susunia,
sõkhi sibai; ya hulõ zi fadoro mabu ndra’ugõ zusunia, ba ya
owuawua dõdõu wa’omasinia andrõ, bõi yamamalõmalõ.
25:2 Hana sa wa edõna owõhõ’õ ba mbõ’õ, ya’ugõ onogu; hana He onogu, hana mangisõ ndra’ugõ ba ndra’alawe si lõ
ngaroro,
0 wa edõna õtalagui ndra alawe baero?
Ba õtalagui dõtõ’a ndra’alawe bõ’õ?
25:2 Lala niha fefu, ba noa sa’ae oroma khõ Yehowa; fefu Me fefu lala niha ba lõ si tobini fõna Lowalangi
Ba fefu mbeka niha, Itulo tõdõ-Ni
1 dõrõŵa niha, ba itulo tõdõnia.
25:2 Ba horõnia andrõ alau zebua horõ, ba zinali golalõŵania Tefa’u’u niha bakha ba wa’alõ sõkhinia,
Ba te’ala bakha ba wesu horõnia samõsa
2 tekabi.
25:2 Tekiko ia, me no ambõ fotu mege; elungu ia ba wa’abõlõ Mate ia, bõrõ me lõ itema wotu
19
 Amaedola/Amsal
3 wa’awõhõ mowa andrõ khõnia. ba elungu ia bõrõ wa’alõtõdõnia.

20