Dr hab. inż. MARIAN G|ZEJOWSK|, prof.

PW
Dr inż. PAWEŁ KROL
Politechnika Warszawska
Dr inż. LUCJAN ŚLĘczKA
Politechnika Rzeszowska

Projektowanie elementów rozci4ganych

i ściskanych osiowo
uredf ug PN-Ell 1993-1-1 i PN-Eill 1gg3-1-b

W artyku|e [2] dotyczącym projektowania e|ementów ści- ksztaltownikow polqczonych w podobny sposób, jako e|emen-
skanych osiowo wedfug PN-EN 1993-1-1 [1] przedstawiono al- tów osiowo rozciąganych, pod warunkiem stosowania w miei-
gorytm projektowania e|ementów pojedynczych i z|ozonych sce przekroju elementu brutto lub netto jego efekbTwnego
o przekrojach, ktorych Ścianki nie tracą miejscowej stateczno-
ściw zakresie spręzystym (przekroje klasy 1, 2 i 3). Skoncen-
przekroju brutto Iub netto przy rozciąganiu i określonego ń-
dlug EN 1993-1-8/3.10.3; patrz [B] (por. tez [6, 7]). Etementv
trowano się na slupach o przekroju z|ozonym przegubowo nie objęte tymi postanowieniami rozpatruje się jako e|ementv
podpartych na końcach; zamieszczono przyk|ady obliczeń rozciągane i zginane.
Ęch e|ementÓw.
W niniejszym artyku|e skoncentrowano się na e|ementach Warunki nośnościprzekroju e|ementów
osiowo rozciąganych i ściskanych, przy czym w przypadku ściskanych osiowo
iych drugich omÓwiono sposob przyjmowania d|ugości wybo. Warunek nośnościprzekroju przy równomiernym obciąze.
czeniowej i stosowania ogó|nych zasad projektowania, gdy niu siłą podtuzną ściskającqN,o ma postać
występują rózne k|asy przekroju. Przedstawione opracowanie
nawiązuje' do artyku|u [3], w ktorym omówiono zagadnienia Nuo
..
- ''-'n (6.e) i1l
projektowania e|ementÓw ściskanych osiowo wediug Wprowa- Ę.na
dzonejw .l990 r. normy PN-B-03200 [4]' Pos|uzono się rÓwniez gdzie N",'o - ob|iczeniowa nośność przekroju ściskanego okre-
przyktadami z artykułu [3], a|e obliczenia przeprowadzono ś|ana w sposob podobny jak w normie [4].
zgodnie z procedurami Eurokodu 3 wraz z odpowiednimi Za- o b| iczen ową nośność
i przekroju wyznacza się z za|ezności
|ącznikami krajowymi, a więc normami PN-EN 1993.1.1 [1] -
:

przekroje klasy '1, 2i3

oraz PN.EN 1993.1.5 [5]. Przyjęto numerację wzorów itab|ic
jak w pracach źródlowych.
r",*o=*, (6.i0) t1l
IMO
E|ementy rozciqgane osiowo
Warunek nośnościprzekroju przy rÓwnomiernym obciąze-
- przekroje klasy 4

niu silą pod|uzną rozciągającą N.o ma postać fy

NEd -nn
> t.u. (6.5) t1l
N,.Ro
- nie granicznym przekroju według PN-EN 1993-1.5, po miejsco-
gdzie:
N,,'o - ob|iczeniowa nośnośćprzekroju przy rozciąganiu, która
w przypadku elementÓw spawanych i połączonych symetrycz-
nie w węzlach końcowych jest opisana ob|iczeniową nośno-
ściąp|astyczną przekroju brutto
Ar..
N^loł =J. (6.6) tl l
IMO
A - przekrój brutto e|ementu rozciąganego,
ln _ charakterystyczna wańośćgranicy p|astyczności sta|i,
7"o - wspólczynnik częściowydotyczący stanu granicznego
przy up|astycznieniu (przyjmowany w PN-EN .|993 o wartości
równej jedności).
W przypadku elementów polączonych symetrycznie w wę-
z|ach za pośrednictwem lączników mechanicznych kategorii A,
obliczeniową nośność przy rozciąganiu okreś|a się jako Nt,na =
min[Npl,na, Ę,"o], w przypadku zaśpołączeń kategorii c jat<o
Nt,na = gdzie Ę,"o - ob|iczeniowa nośnośógraniczna
Nnet,na,
przekroju wed|ug [1], Ęu.,"o - ob|iczeniowa nośnoścplastycz-
na przekroju netto (por. tez [6, 7]).
. . W przypadku kszta|towników po|ączonych niesymetrycznie
elementy są rozciągane mimośrodowo. Norma PN-EN 1991-1-1,
podobnie jak norma PN-B-03200, zezwala na obliczanie ka_
towników poiqczonych jednym ramieniem, a takźrc innvcil
^, -*1,-,
-Aun
''c,Rd
TMD
(6.11) i1l
przy czym Auu _ przekroj wspo|pracujqcy w nadkrytycznym sta-
wej sprężystej utracie statecznościścianek.
Wzor (6.1 1) w [1] ma zastosowanie tylko wówczas, gdy śro.
dek cięzkości przekroju wspÓlpracującego pokrywa się ze
środkiem ciężkoŚci przekroju brutto. Sytuacja taka zachodzi
zawsze w przypadku przekrojÓw bisymetrycznych klasy 4.
W przypadku niesymetrycznych przekrojow klasy 4 stosuje się
postanowienia PN-EN 1993-1-1 (p. 6.2.9.8 [1]; por. tez [9])-
projektując jako e|ementy ściskane i zginane dodatkowym mo.
mentem lM,o, wynikającym z przesunięcia środkacięzkości
przekroju wspólpracującego. Zgodnie z PN-EN 1993-1-1 [p.
6'2.2.5 (4)] dodatkowy moment wynikający z ewentualnego
przesunięcia e" środkacięzkości przekroju wspó|pracującego
(A"r) w stosunku do środka ciężkościprzekroju brutto (A) obli-
cza sie zza|ezności
aMro : Nroer. (6.4) Ill
p
d
Przekrój wspólpracujqcy elementów klasy 4
Zasady k|asyfikacji przekrojów i obliczania przekroju wspól.
pracującego wed|ug PN-EN 1993-1-1 są podobne do przyję. sl
tych we wprowadzonej w 1990 r. normie pN-B-09200 [4].Za-
sadnicze róznice w stosunku do normy [a] polegają na tym, ze:
- noŚnośó e|ementu o przekroju k|asy 4 rozpatruje się wy. g(

lącznie w stanie nadkrytycznym ścianek, n(

126 TNZvNIEHIA I BuDowNtcrwo NH s/2000

 - stan nadkrytyczny odnosi się nie ty|ko do Ścianek przę- Tablica 5.2 arkusz 1 [1] (fragment)
(opaftych na dwoch krawędziach), ale i wsporniko- Maksymalne stosunki szerokości do grubości ścianek przęs|owych
(opartych na jednej krawędzi)'
'1g9r'lych równomiernie ściskanvch
wych
Nośnoścściskanych elementow o przekroju k|asy 4, w któ-
WeWnetrzne cześci Ściskane
rych występują ściankik|asy 4, mozna wyznaczac, przyjmując
przekroj wspÓlpracującY A"n, zarowno przy sprawdzaniu no-
śnaściprzekroju' jak i stateczności e|ementu ze wzg|ędu na
wy.5oczenie' Po|e przekroju wspo|pracującego za|eca się wy-
znaczać na podstawie |iniowego rozk|adu odksztalceń, przy os zgtnanra
zatazeniu, że odksztalcenie odpowiadające granicy p|astycz- po

ności występuje w Ściance ściskanejw jej p|aszczyznie Środ- wyDoczenru

kowej' Kryteria k|asyfikacji ścianekściskanych przęslowych Klasa Częśó ściskana

(opartych na dwóch krawędziach) i wspornikowych (opartych
-1991-.1-.1 !,
na jednej krawędzi) podano w PN-EN (por' tabl. 5.2
Rozkład naprężeń -ll
t1 1), w części (ściskanie_ dodatnie) *, "
ic a 5,2 arkusz 2 [1] (fragment)
Ta :-l
I

t
b I

MaksymaIne stosunki szerokości do grubości ścianek wspornikowych clt <33t

równomiernie ściskanych z clt <38e

Wspornikowe części pasów clt < 42e

_rt
lftr
, 11 Tablica
llil
4.2 [5] (fragment)
]TT-.-.
Szerokości Wspó|pracuiące ścianekwspornikowych ściskanych

L -_tL-- Rozkład naprężeń

(ściskanie - dodatnie\ Szerokośó współpraci1ąca
Ksztaftowniki wa|cowane Kształtowniki soawane
b
"6
V= olot 1 0 -1 | 1>,y>-3
Klasa częśćściskana Parametr
niestateczności 0,43 0.57 naĄ 0,57 - 0,21y +

Rozkład naprężeń +
mieiscowei k- +O,OT v2
w części (ściskanie _ ----_lc
l^l^ł^i^
uuuoU lrE,l
\ il ,"-,r 1, Vż_9:
clt ś9e t*'T--- ber= PC
a
clt ś10t '-4
Rozkład naprężeń ł yt = ozl ot
,|

-..-------------.]
W części (ściskanió _
dodatnie)
ii c Parametr niestateczności miejscowej k" 0,43

3 clt Ś 14t Wspoiczynnik redukcyjny p mozna przyjmowac' jak nastę-

PUJE:
Tabl i ca 5.2 arkusz 3 [1] (fragment) - ściankiprzęsłowe
fu,iaksymaIne stosunki szerokości do grubości ścianek kształtownikóW p = 1,0 przy )"p <0,673,
z|ożonych wy|qcznie ze ścianek wspornikowych równomiernie
ściskanych =-t'<1,0,
o^-,ło_o,oss1s+14l
1
Pny Lp>0,673, (4.2) I5l
,Lp

z wy1ątkiem sytuacji' gdy

lecz (3 + r/ > 0,
(patrz takŹe kryteria d|a
pojedynczych ścianek ramiona kątownika mają - ściankiwspornikowe
wspornikowych)
zapewniony ciągły p = 1,0 przy )'pŚ0,748,
b kontakt z innym
elementem io
^_
t>= _2
-o,1BB -"
Ś1,U,
^ przy Lp>0,74B
'
(4.3) tsl
Klasa Pzekroj ściskany /"p
Rozkład gdzie: y = 1,0 - stosunek napręzeń brzegowych w przypadku
naprężeń
w pvekroju
ścianekrównomiernie ściskanych,
(ściskanie - ,łp _ wzg|ędna smuklośc P|Ytowa usta|ana z za|ezności
dodatnie)
btt
i,=^l-t-=
-,
h+h
htt<15e'. jl<11,5e V
o"' 28,4t ,,lko
b.- miarodajna szerokośćściankiwed|ug PN-EN 1993-1-1
Pole przekroju wspÓ|pracującego e|ementu jest sumą pól (por. tab|. 5'2 [1j), róWna: b' _ środniki, b - pasy będące ścian-
przekroju wspołpracującego jego ścianek. W przypadku poje- kami przęsłowymi (z wyjątkiem RHS)' b _ 3f - pasy RHS,
dynczej p|askiej ścianki e|ementu ściskanego pole to usta|a się c - pasy będące ściankamiwspornikowymi, h - kątowniki rÓw-
Wed|ug tab|. 4'1 PN-EN .|991-1-5 w przypadku ścianek we. noramienne, h - kątowniki nierównoramienne, Ę - parametr
wnętrznych |ub według |ab|. 4.2 [5] w przypadku ścianek niestateczności miejscowe1 za|ezny od stosunku napręzeń y,
Wspornikowych' Po|e przekroju wspó|pracującego ściskanej t _ grubośćścianki,ocr _ spręzyste napręzenia krytyczne przy
Ścianki A^ iest określone Wzorem niestateczności miejscowej ściankiwed|ug PN-EN 1993-1-5
(por' tab|. 4'1 i 4.2 [5])' e _ e=lletr uwzg|ędnia1ąĘ.wpiyw
A"."v = PA, (4.1) tsl

Qdzie p _ wspótczynnik redukcyjny uwzg|ędniający niestatecz- granicy p|astycznoŚci sta|ie =,l+'przy Czym !.ń..N/mmz. -
nośĆściankii jej stan nadkrytyczny. | 'Y

INZYNIERIA I BUDOWNICTWO NH 3/2008 127

 Tablica a.1 [5] (fragment)
Szerokości współpracu|ące ścianek przęs|owych ściskanych W przypadku e|ementow o smuklości l'<o,z1luo p<,- ,ł,
''cr
Rozkład naprężeń
(ściskanie - dodatnie) Szerokość współpr acu)ąca b,n e|ement ściskany nie UIega niestateczności ogo|nej przed csią.
1 > vr-9.;: gnięciem ob|iczeniowej nośnościprzekroju, a Więc warunei<
q stateczności sprowadza się do Warunku nośnościprzekrojl-:.
b*=pE W przypadku e|ementÓw osiowo ściskanych o smukloŚci
)
b4=;1b"n bs2= bs6- bu1 Wzg|ędnej tr'> o,z Wartośc wspolczynnika Nwyznacza się vi.,za.
c-tl/
|ezności od smukiości wzg|ędnej f i odpowiedniej krzywei v..vy.
= o2/o1
boczenia
t!/

Parametr niestateczności mieiscowei k. 4,0

==___ 1
(6.4s) ill
Warunki nośnościpoiedynczych e|ementów r+1O'-f
ściskanych osiowo gdzie:
Przyjmowany w [1] warunek nośnoście|ementu ze Wzg|ędu o =o,sl+a(i-0,2)+T'Ż1,
na Wyboczenie ma podobną budowę jak w normie [4]
Nuo e - parametr imperfekcji przypisany do krzywej wyboczenia an,
a 1.0. (6.46) [1] a, b, c lub d.
No,na
Wartościparametru impeńekcji a odpowiadające posZCZe-
gozre: go|nym krzywym wyboczenia przyjmuje się z tab|icy 6.1 [1l.
NEd - ob|iczeniowa siła Ściskająca,
No,,o_ nośnoŚć na wyboczenie elementu ściskanego. Tablica 6.1 [1]
NośnoŚć na wyboczenie e|ementu ściskanegojest okreś|o- Wartości parametru imperfekcii do opisu krzywych wyboczenia
na wzorami:
- przekroje klasy 1, 2 i 3 Krzywa wyboczenia d6 b d
Parametr impeńekcji a
A, -x'Afv
_
tybRd (6.47) l1l
0,1 3 0,21 0,34 0,49 0,76

yM1

- przekroje klasy 4 Smukłośćwzg|ędna r przy wyboczeniu giętnym jest oi<re-

Arrfv ś|ona w sposób zb|izony do znanego z normy [4]:

^, =-.
lVreł
X.
(6.48) [1] - przekroje klasy 1,2 i3
gdzie: 1 _ ws pó|czyn
TM1

wyboczen ia, od powiadający miarodaj. -" W 1". 1

ill
lN". i
n i k (6.50)
nej postaci Wyboczenia, /M1 - Wspó|czynnik częściowy doty- )a'
czący stanu granicznego ujawniającego się W Wyniku niesta. - przekroje klasy 4
teczności ogó|nej (w PN-EN .|993 przyjmowany o wartoŚci fa-
róWnej jedności).
Sprawdzenie e|ementu ściskanego osiowo o przekroju kla- 1_
Ę _T
,'_1/F"ń _L", fr ).
(6.51) i1l
sy 1' 2' 3 wed|ug za|ezności (6'47) tl] jest warunkiem koniecz-
nym i Wystarczającym W przypadku symetrycznych połączeń gdze:
pręta w węz|ach, Zarowno spawanych, jak i na |ączniki mecha- L", _ dlugoścwyboczeniowa W rozpatrywanej p|aszczyznie,i.jy-
niczne, gdyż przy sprawdzaniu stateczności pomija się ewen- boczenia,
tua|ne otwory na łqczniki Występujące w przywęzłowych prze. i - promień bezw|adności przekroju brutto względem odi'.o-
krojach e|ementÓw. Dodatkowo, w przypadku e|ementu Ści- wiedniej osi,
skanego osiowo o przekroju klasy 4, sprawdzenie wedlug za- f. - smuk|ość graniczna przy osiągnięciu przez siię krytyczną
|ezności(6.48) t1] jest warunkiem koniecznym i Wystarczają- charakterystycznej wartości nośnościprzekroju
cym jedynie w odniesieniu do przekroju bisymetrycznego, gdy t;
środekcięzkości przekroju wspó|pracującego pokrywa się Ze L=n I1=93,9e.
Środkiem cięzkości przekroju brutto. W przypadku e|ementow \f,
o przekroju k|asy 4, gdy wskutek przesunięcia Środka cięzko. Róznica między smuk|ościami wzg|ędnymi wedtug PNi-3-
ściprzekroju wspóipracującego pojawia się dodatkowy mo. 03200 [4] i PN-EN 1993-1-'l [1] polega na tym, ze wg [4]
ment AMEd, stosuje się interakcyjne warunki stateczności poda- uwzględnia się ob|iczeniową wartośćNc,,d= Ę/1'33, a w |1]
ne w PN.EN 1993-1-1 (p' 6'3.3)' jak w przypadku e|ementu Ści- wartoŚc charakterysty czną N cr.
skanego i zginanego. W przypadku wyboczenia e|ementów konstrukcji budyn.
Smuk|ość wzg|ędną przy wyboczeniu f wyznacza się z za- ków do okreś|enia d|ugości wyboczeniowej L", e|ementcw
Ieżności: konstrukcji kratowych o przekroju otwartym i rurowym, atakŻe
- przekroje klasy 1, 2 i 3 do określenia ro|i usztywnień bocznych i przeciwskrętnych,
stosuje się postanowieniaZa|ącznika BB do PN-EN 1993-1-1.
W normie tej nie podano natomiast za|eceń i nomogramow do
Ę określeniad|ugości wyboczeniowej e|ementow szkie|etowych
- przekroje klasy 4 konstrukcji ramowych. Zagadnienie to omowiono w kolejnym

;"={E,Ę podrozdzia|e niniejszego artykułu.

Przyporządkowanie krzywych wyboczenia giętnego w PN.
Ę -EN 1993-1-1 do grupy e|ementów opisanych tym samym pa'
przy Czym N". _ siła krytyczna odpowiadająca miarodajnej po- rametrem imperfekcji odbywa się na podobnych zasadach jak
staci Wyboczenia Spręzystego, wyznaczana na podstawie w PN-B-03200 [4]' a więc w za|eznościod rodzaju przekroju'
cech przekroju brutto. proporcji jego podstawowych wymiarów, p|aszczyzny wybo.

128 INZYNIEHIA I BUDOWNICTWO NB 3/2008

rTcnt:, i.hnologii wytwarzania gatunku zastosowanej stali.
I Smuklośc względna Ą,przy wyboczeniu skrętnym lub gięt-
"i,
zy c,-. =ąłt,owan ie k ia przedstawi ono
rzywych wyboczen no.skrętnym jest określona wzorami:
w pr.j-E..r 1993-1-1 (por. tabl. 6.2 [1]). Wplywu kategorii wy- - przekroje klasy l, 2 i 3
trzvrnaicsciowej stali nie uwzg|ędnia się w PN-B.03200 [4]'
r*
s-- l^'v
nl
a w Fl.:.iN 1993.1-1 jest przyjęta skokowa zmiana krzywej wy- "' -X t.. '
(6.52)
f,oczenicwe1 w przypadku niektorych grup elementÓw. W od-
nieslei.;u Jo sta|i o kategorii wytrzyma|ościowej odpowiadają- - przekroje klasy 4

cei S45'-r jest stosowana mniejsza wartośćparametru impedek. neft'y

c|i (.cac'ąyzsza się krzywą wyboczenia) w e|ementach co na1-
(6.53) t1l
mniei bisymetrycznych, takich jak dwuteowych walcowanych
Ę
na g.łąCa i rurowych po obrobce na gorąco. Efekt ten nie wy. gdzie:
stępuje w e|ementach o przekroju petnym, a takie otwartym, N", = N",,r w przypadku przekroju punktowo-symetrycznego
co łaył,t,1zej monosymetrycznym, nieza|eżnie od sposobu wy. lub bisymetrycznego, gdy N",r ( N".r,
fłarzania, atakze w e|ementach spawanych o przekroju otwar- N", = Nc,,rF w przypadku przekroju niesymetrycznego lub mo-
vm i zamknię|ym oraz rurowych po obrobce na zimno. nosymetrycznego, gdy Nc,.rr śNcr.r
Ncr'rr _ si|a krytyczna przy Spręzystym
,

Tablica 6.2 [1] wyboczeniu giętno-skrętnym,

Przyporzqdkowanie krzywych wyboczenia N".'' _ sita krytyczna przy spręzystym Wy-
Krzywa
boczeniu skrętnym,
Wybo- wvboczenia N",.' - si|a bifurkacyjna przy spręzysĘm
Rodzaj elementu i typ przekroju Ograniczenia
czenle s235 wyboczeniu giętnym, w przypadku prze-
Wzg|ędem s275 kroju co najmniej bisymetrycznego wzg|ę-
s460
osi s355
s420 dem osi z-2.
o y- v 3s odpowiednią krzywą wyboczenia
C N. flś40mm b przy wyboczeniu skrętnym |ub giętno-
o dn

o
=
o a -skrętnym za|eca się przyjmowac wed|ug
v- v b
PN-EN '1993-1-1 (tabl. 6.2 tl l), jak
.E
40 mm < tlŚ 100
z- z c
w przypadku wyboczenia wzg|ędem osi
c
= v-v b
ry tf Ś 100 mm
z- z C z-z, będącej p|aszczyzną mniejszej bez.
:3
o
=
w|adnoŚci zginania przekroju.
o fr> 100 mm
v-v d c
z- z d c
Dlugościwyboczeniowe eIementów
++
--llr--x .rT,#
-l--' tfŚ40mm v-v b b ram
z- z c c
ł}=
Óoo
v-ll-lt v
il
-'llf--- v W Eurokodzie 3 przyjęto ogó|ną zasa.
l|l -y łl l,>40mm v-v c c
dę, ze gdy ocenę statecznoŚci ramy
--a, -:ź- z- z d d
sprowadza się do kryterium stateczności

oo
Jro wykończone na gorąco dowolnej a 36
slupawedfug PN-EN 1993-1-1 (p.6.3), to
sE= d|ugośćwyboczeniowa slupa L". powin.
:)3Y
i9a Wykończone na zimno dowolnej c c
na odpowiadaó g|oba|nej postaci wybo.
dowo|ne z wyjątkiem ]ak czenia i uwzg|ędniać wp|yw sztywności
dowolnej b b
o nizei e|ementów i węz|ów, obecnoŚÓ przegu.
a=9
;1.ż o bow p|astycznych oraz rozkład sil Ściska-
grube spoiny:
E 3i
|!Yó. I' a > 0,5tr
btt< 30
hlt- <30
dowolnej c c jących pod obciązeniem ob|iczeniowym.
W takim przypadku przy sprawdzaniu
warunku nośnościslupa ściskanego
i zginanego przyjmuje się sily Wewnętrz-
=E>^ ne obliczone wedfug teorii pierwszego
x=x6
x Y -ą
dowolnej c c
rzędu, z pominięciem imperfekcji. Jeze|i
si|y wewnętrzne ob|icza się wed|ug teorii
drugiego rzędu, to dlugośćwyboczenio-

il.
wą s|upa L", mozna przyjmowaÓ równą
Y
=.-Pł'=

rt- dowolne.i b
jego d|ugościteoretycznej L (w osiach
ryg|i) i pomin4ć ocenę g|oba|nej postaci
wyboczenia. Efekty niestateczności
E|emenĘ o przekroju otwartym co najmniej bisymetrycz- ogo|nej słupa Ściskanego i zginanego są ujmowane wowczas
nym (np. dwuteowe, krzyŻowe), charakteryzujące się stosun- jawnie w wariościach si| wewnęirznych ob|iczonych według
kowo maią d|ugością, mog4 u|ec wyboczeniu skrętnemu, a nie teorii drugiego rzędu.
giętnemu. Elementy o przekroju co najwyzej monosymetrycz- Ana|izę spręzystej utraty stateczności układu konstrukcyj-
nym mogą natomiast ulec wyboczeniu giętno.skrętnemu. nego przeprowadza się przy załozeniu przekrojów brutto e|e-
ogólne zasady postępowania w za|eznoŚci od rodzaju prze- mentów, niezaleznie od k|asy ich przekroju, korzystając z ko-
kroju są ana|ogiczne jak w teorii prętÓw cienkościennych (por. mercyjnych programow komputerowych' rozwiązujących za-
[9]) inie odbiegają od zasad znanych Z normy [4]. Zgodnie gadnienia statecznościpoczątkowej w ujęciu MES.
z odsyłaczem krajowym N23)
do PN-EN 1993-1-1 mozna nie Zadanie utraty stateczności fizycznego ukladu ciąg|ego
sprawdzac stateczności skrętnej i giętno.skrętnej elementów (o nieskończonej |iczbie stopni swobody) sprowadza się do
z ksfaltownikow walcowanych. Elementy spawane, niezalez' zadania wartościi wektorów w|asnych odpowiadającego mu
nie od proporcji wymiarow przekroju, na|eży sprawdzać na Wy- mode|u ob|iczeniowego ukladu dyskretnego (o skończonej
zej wymienione formy niestateczności ogo|nej' liczbie stopni swobody). Zarowno takie programy komputero-

INZYNIERIA I BUDOWNICTWO NR 3/2008 129

 we, jak ROBOT czy RM-WIN, jaktez bardziej zaawansowane W odniesieniu do środnikana|eŻy wyznaczyc szerokoścvr., :Ól.
systemy obIiczeniowe MES' jak ABAQUS, mają moduly anali- pracującą wg PN-EN 1993.1.5 (p.4.4)'
Zy StatecznoŚci spręzystej w ujęciu wartości i wektorow wia- Rozktad naprężeń ściskającychna wysokoŚci Środnika
;est
snych. rownomierny
We wstępnym etapie projektowania d|ugośćwyboczeniową v =91,=t ) ko = 4,0 (PN-EN 1993-.1-5, tabt. 4.1).
slupow mozna okreśiic w sposób przyb|izony, na podstawie v2
wspólczynnikÓw podatności słupa na końcach i nomogramow Smuk|oŚc ścianki środnika:
do oceny wspołczynnikow dlugościwyboczeniowej L",lL, b = 248,6 mm,
opracowanych nieza|eznie w odniesieniu do uk|adóW o Wę-
- b tt,,
zlach przesuwnych i o węzlach nieprzesuwnych. Jest to spo- LÓ=_-:L=
'' 2g, e,tk"
35,0
: =0,843 >0.673-
sÓb znany z PN-B-03200 [4] i ma zastosowanie, gdy: 28,4 0,731 ,14
_ slupy są ciąg|ymi elementami ram o regularnej i ortogo-
nalnej budowie, ń=
rł
, -0,055(3+yr) _ 0,8a3 -0,055(3+
f-" 1)
=0,877 .

Ą:p
-_ wytęzenie s|upow jest zb|izone, Szerokośc wspÓ|pracująca Środnika (rys.
0,8432

nie występuj4 slupy wahadlowe. 1)

Zamiast stosowania nomogramow do oceny wspofczynnika b", = p b =0,877 248,6 =218,0 mm,
d|ugości wyboczeniowej slupów mozna wykorzystywac wzory
interpolacyjne z ENV 1993-1-1 :1992 [10] o postaci: A* =A
* t, (b - b.n = 53,8 1 02 -7,1(248,6 - 21 B) = s 1 63 mm2.
-
)

uk|ady o węzlach nieprzesuwnych

. Ponieważ nie ma przemieszczenia środkacięzkoŚci przekioju,
więc nie trzeba uwzg|ędniac dodatkowego momentu zginającego.
T
I
= 0,5 + 0,l ł(4. t4' )+ 0,055 (n, +ą,),
L

lub
L", _ 1 + o'1 45 (ą, + t1) _ 0,265ą.ą,
L 2_ 0'364(4. +ą,)_0,247ą1ą2,

- uk|ady o węz|ach przesuwnych

t", _| l - o,z14, + ą,1 - o,1 2ą,,ą,l.l2
L -L i-op(,r, -4t.OS,?/i, l
gdzie ą,,4'-wspó|czynniki podatności siupa na końcach' kto-
re w przypadku elementóW ram o węzłach sztywnych mozna
oceniaÓ jak w PN-B.03200 [4], a ram o węzłach podatnych -
wedlug zasad podanych w [11].
Przyk|ady ob|iczeń prętóW pełnościennych
.i Rys, .1.
PrzekrÓj wspólpracuiący

fiednogalęziowych) Smuklości wyboczenia giętnego wed|ug PN-EN 1993-1 -j ip.

Przyklad 1' Sprawdzić nośnoścs|upa z dwuteownika |PE 3oo. 6.3.1.3):
Dane: ob|iczeniowa si|a pod|użna Nea = 450 kN, wysokoŚc s|upa
Ą 93'9e 93'9 0'731 68,6'
L = 4,2o m' sta| 54501. D|ugośĆ wyboczeniowa L",,y = L",,, = 1,OL, = = =

CzęściowewspÓlczynniki bezpieczeństwa: y,,: yw J 1,O, ce-

chy geometryczne ksfaftownika IPE 300: h = 300 mm, b = j50
v
Ń@ .
mm, [w = 7,1 mm,4= 10,2 rrrr1, r ='15 mm,A = 53,8. 102 mm2, L =!y!-1-ł-= :.o.'9o i99o
' i, L, =0,481,
iv = 12ą,6 mm, t - 33,5 mm. Sta| S45o Ws [4], fi = 10,7 mm < 124,6 6g,6
40 mm -.ł f,: 44g N/mm2 (PN-EN 1993.1-1, tab|. 3.1).
Sprawdzenie klasy przekroju ksztaltownika (pN-EN I 993-1-1, F; 42oo V5380
iE63
tabl. 5.2) f,=!Y:f!-=1'o
- iz Ą 33'5 68'6
-1.7s0
,= @_= ,!@ =n,,,
f, \ ąąo Współczynniki wyboczeniowe wed|ug PN-EN 1993-1-1 (p'
6.3.1.2):
Warunek dotyczący środnika: _ wyboczenie wzg|ędem osi y-y; z tab|icy 6.2 normy
[1] dobra-
_2(Ę no krzywą wyboczenia e'o, ) d, = 0,13 (sta| 5450)
c=h + r)= 300 -2(1 0,7+1 5)=248,6 mm'
o, =o,slt+ a(L, -o,z) + zr2l=0,5[1+o,i s(0,481-0,2)+o,4s1r] = 0,634,
c 248'6
t - -a 5,0>42e =42.0,231=30,2.
71
' =----------=:=
1
X,v
Warunek doĘczący pasa: o, +1o2, -I, o,osł +../o,osł 2 _ 0,4B |,
c =0,5(b -tw -2r)=0,5(1 50-7,1-2.1 5)=56,4 mm, - wyboczenie wzg|ędem osi z-z; z tab|icy 6.2 normy [.1 ] dobia.
no krzywą wyboczenia dg, -+ a = 0,.13
56'4 o, t,t go2]=
= 5,3 . 14€
"= = 0,511 + a(),, - o,z) + t,2)=0,5[1 + 0,1 3(1,7s0 -0,2) + z,zas,
tf 10,7
=14.o,7g1=1O,2.
11
Przekrój nie spelnia warunków przekroju k|asy 3 ze wzg|ędu na x,' =------=:= =0,286,
środnik'na|ezy więc do k|asy 4' o,+,,1o!-I, z,zos*r[i,zos\1oo'
y = min(yr, 7,) = min (0,955; 0,286) = 0,286.
Warunek nośnościwg PN-EN .1993-.l-1 , wzor (6.48)
' st"| s45o -ysokiej wytrzyma|oŚci nie jest za|ecana na slupy ze wzg|ędów
"
ekonomicznych. W przykladzie przyjęto ją w ce|u wykazania, że w ksztattow-
n, -xA"rfv
--
,,o,ro -
0,286 5163'440
=649712N=649,7 kN>/vEd=450 kl.J
1p
nikach wa|cowanych na gorąco moŹe Wystąpić Wplyw niestateczności mlej.
scowej. Warunek nośnoŚci jest spe|niony.

'130
INZYNIERIA I BUDOWNICTWO NR 3/2008
 F:;l1j<iad 2. Sprawdzic nośnoścgÓrnego pasa wiązara dacho-
weCC. wykonanego z teownika, spawanego z blach, o przekroju
iak na rys. 2. Dane: ob|iczeniowa si|a podlużna Nę6 = 120 kN, dtu.
boścpasa w osiach węz|Ów L = 3'015 m, sta| 3355 wg [13]. Dtu.
óości w,vboczeniowe L",,y = L",,, = 1,0L, L",,7 = 0,5L.
- CzeŚciowe wspolczynniki bezpieczeńsIwa'. yMo = fm = 1,0. Ce-
chv geometryczne przekroju: A = 20,0. 102 mm2, in = 34,3 mm,
-
i, 20,5 mm, /, = 6,83' 104 mm4, l|| 0, l, = 235,42' 10a mma,
i- = 84,17. 10a mma. Po|ozenie Środka cięzkości od wierzchu
pÓiki ez = 32,5 mm. Po|ozenie środka ścinania w stosunku
!Órnej
Warunek nośnościjest spetniony. Z uwagi na monosymeirycz-
ny ksztalt przekroju poprzecznego pręta sprawdzono dodatkowo
moż|iwoścwyboczenia giętno-skrętnego. Jest
i!=il+il+y!+z?=34,32 +20,52 +02 +27,52 =2353 mm2,
gdzie i,,l. _ promienie bezwladności przekroju' Y", Z" _ wspÓ|rzęd.
ne Środka Ścinania wzg|ędem środka ciężkościprzekroju.
- Siła krytyczna wyboczenia skrętnego (/' = 0)
,",, = l["5'* -G/, l=-1-, (B10oo 6,83 tooy=2351'r69 N=2351,2 kN.
iś|Lź,, l 2353

do śrcdka cięzkości e, = 32,5 mm, Zs = "2 mm.

",_|=sz,s_Ę=27,5
2

Stal 5355, t = 10 mm < 40 mrn + fy = 3SS N/mm2 (PN-EN 1993-1-

'1. tabi.3.1). 2(1- ytz! !i{)
N",.,łN,,.T=191 912+2 351 169=2 543 0B1 N=2543,1 kN,

p _ wspó|czynnik za|ezny od warunkow podparcia pręta

I u _ ol_
?l'52
i: -o'7
1'Ż" 1 =0,77 3,
2353

yłl:ł
EYe Rys.2. Przekrój pręta
4 tg|,g . 235t,1 0,707
2543,1 - -
'rcr.TF - "12543,12
=187,1 kN <N, =191,9 kN
2.0,707
$prawdzenie k|asy przekroju kształtownika (PN-EN 1993-1.1
tabl.5.2):
'
Smuklośćwzg|ędna przy wyboczeniu giętno-skrętnym
wg PN-EN 1993.1-1, wzÓr (6.52)
,=F=.F=0.814 - rAĘ
\ f, v355 lŁ= 6,U1O,355
t-=.| .^,.
9a8.
(Konserwatywnie w ob|iczeniach smukloŚci ścianki pominięto sze- ^T=!Nc..* ! raz,llo3
rokcścboku spoiny |ączącej obie b|achy) WspÓ|czynnik wyboczeniowY przy wyboczeniu giętno-skręt-
nym; z PN-EN 1993-1-1 tabl. 6.2 dobrano krzywą wyboczenia c
c 100 '
ljak przy wyboczeniu wzg|ędem osi z.z), _> a = 0,49
=l0.t 4€=14 0314=11,4.
f= 10
o, (L, - o,z) + 2,826,
= o,s[t + a zrz ) = 0,5 h + o, 4e ( 1,e4 B - 0,2) + 1,s 482 I =
Przekroj spefnia warunki przekro.iu klasy 3.
Smuklości wyboczenia giętnego wg PN-EN 1993-1'1 (p. 11 ' _n
Lr= 'nĄ
6.3.1.2) o, _L,
+,,!o| 2,826+ł2,8262 _1,9482

^
, x2 EI , rt2 .21O oo}.235,42Ą04
N",,,=--;J= -536 769 N=5368 kN, Warunek noŚności wg PN-EN 1993-1.1
'
wzor (6'47)
L'., , (1,0 3015r 2000 355 .nn" aa^ ir-./ra r,
n,
,vhrd -XrAf,
=-= -0,205 =14b 550 N= 14b,6 kN>A/Ed =120 kN.
Tw
- rAĘ 6,010\55
tL,,- ',-" Warunek nośnościjest spe|niony.
1'0

'
l-
I N...n Y
--l--r.rJv,
536 769
Przyklad 3' Sprawdzic noŚnośĆ slupa środkowego A-B dwu-
^, r2Er,
N^,,=--;-.ź-=
n2 210 ooo.B4.17.1oo
wedlug rys. 3' przy obciązeniu Ę|ko si|ą pod|użną
traktowe.j ramy
Lź, , (1'0 3015r Nsr = 430 kN. Slup jest wykonany z rury kwadratowej RHS
200x200x4. Stal S235H wed|ug [12]' DługoŚc krytycznawybocze-
-' rĘ Eqoło'€55 ,^^" nia giętnego z p|aszczyzny ukladu L",u = 1'0L' natomiast dlugośĆ
krytyczna w p|aszczyźznie ramy L",. wynika z warunków podparcła
1N",., \ 191 912
slupa pokazanych na rys. 3. WysokośĆkondygnacji L" = 3'6
Wspó|czynniki wyboczeniowe Moment bezwladnoŚci rygli przy zginaniu w p|aszczyŹnie ramy /o'.=
: 1,2l", gdzie /" jest momentem bezw|adności slupa'
:

_ wyboczenie giętne wzg|ędem osi y-y; z tablicy 6.2 normy [1]

dobrano krzywąwyboczenia C, ) cx = 0,49 Częściowe wspÓlczynniki bezpieczeństwa.. y,o = Tm = 1,0'
o, =o,s|l+a(L, .,o,z)+ d,zl=o,sfr+o,łs(r,r s -o,2)+1'15,]= 1,394, Cechy geometryczne przekroju slupa: A = 30,95 ' 102 mmz, i, =
= i, = 79,7 mm. Stal S235H, f = 4 mm < 40 mm -+ f, = 235 N/mm2
11 = 0,458,
(PN-EN 1993-1-1, tabl. 3.1).
ey
o, + ]oj - l', 1'394 + ł13942
_1,152 D)

- wyboczenie giętne względem osi z-z; ztab|' 6.2 normy [1] do-
brano krzywą wyboczenia c, -+ a __ o,49
o,=o,sl1+a(L,-o,z)+t,21=0,5[i+0,4e(1,e23-0,2)+1,sn2]=2,771,
lc

=0,210, lg lp

o, +
"lo! - t, 2,77 i+,,12,77 12 -1,9232
lc
,
= mink 'x,) = min(0'458; 0'210) = 6'216
Warunek nośnościwg PN-EN 1993-1-1 ,wzor (6.47)
r'ł-'=)(
I An I :n I

Nu*n=!ćL=04q:900 J9q=149 100 N=149,1 kN>^/Ed =120 kN Rys. 3 Slup analizowany w przykladzie 3: a) schemat ramy' b) prfekrÓj
Tut 1'0 efektywny slupa

INZYNIERIA I BUDOWNICTWO NR 3/2008 131

 Sprawdzenie klasy przekroju kształtownika (PN.EN 1993.1-1
tabr' 5'2) , Warunek nośnościwg FN-EN 1993-1-1, Wzor (6.48)
., A { ^^,^ ^- 235
l,lo^o=LłL_0'B72 ?7_57
.= E=.8=.,0
f, v235 M1 I'u
=564 964N=565,0 kN>iVEd =43L :''N

\
I

Warunek noŚności jest spe|niony.

(w przypadku rur kwadratowych i prostokątnych c = b- 3t= 2Oa
-3'4 = 188 mm) Przyk|ad ob|iczania pręta złożonego(dwuga|ęziowegoi
c
:_
=
188
__::, 41 > 4Zt 42 1= 42.
Przykład 4. Sprawdzic nośnoŚc s|upa dwugalęziowego z pi-ze.
wiązkami (rys. a)' Slup jest wspornikowy, o wysokościL = 6,ł m
= =
Rozstaw przewiązek a = 650 mm. Dane: sila pod|uzna Ai-'
Przekroj nie spełnia warunkÓw k|asy 3, więc jest przekrojem k|a- =
= 150 kN, stat 3235 wg [13].
sy 4.
W odniesieniu do kazdej ze ścianek na|eży wyznaczyc szero-
koścwspÓlpracującą wg PN-EN 1993-1.5, p.4.4'
Rozklad napręzeń ściskającychna wysokościścianki jest rÓw-
nomierny
bl.1 0x l 00 ,/ A.A
,/=?=1 -> ko= 4,0 (PN-EN 1993-1-5, tabl. 4.1). 183'2
ł ł
zi I

SmuktośĆścianki, b = c= 188 mm =r_-. I UPN 160

blt*-=
7,.
47 y, , .y
1,=
, 28,4e,,]ko 2B,4,1,o ł4
_____l-_
==o32z>0.673-+ r_
I

UPN'5t r.

z'
p=Ae-o'oY3+v) =0,888.
ł.--?''---ł
Szerokośc wspÓ|pracująca Ścianki (por. rys. 3b)
b", =p b =0,888.188 =
j66,9 mm,

A"t = A- t(b _b"n )= 30,95.102 _ł ł.1t aa_t o 6,9)=2757 Rys. 4. Fragment slupa
^*z
Ponieważ nie ma przemieszczenia Środka cięzkoŚci przekroju,
więc nie trzeba uwzg|ędniaĆ dodatkowego momentu zginającego. Częściowewspo|czynniki bezpieczeństwa'' TMo = Tut = 1,0. ce-
Smuk|ośćwyboczenia giętnego w płaszczyżnie uk|adu: chy geometryczne pojedynczego ksztaltownika UPN160: ń =
- wspÓlczynnik podatności węzla do|nego s|upa 160 mm, b = 65 mm, fw = 7,5 mm, ti = 10,5 rTlrTl, r, = 10,5 mm,
Ą = A", . 2a,0 102 mm2, iy = 62,1 mm, i, - ]8,9 mm, l, = l"n =
.
K"
nn=
'' Kr+Ko' '
85,3 104 mmo, Ws,, = 35,2'. I03 mm3. Stal 5205, ,r = lOlS m# <
40 mm -+fr= 235 N/mm2 (tabl.3.1 normy [1]).
gdzie K"- szĘwnośćstupa' Ę _ sztywnośc utwierdzenia; zewzg|ę- Sprawdzenie klasy pzekroju ksztaltownika (PN-EN 1993-l -1
du na utwierdzenie slupa Ko = K", więc
,

Iaol. 5.2)

ą,=.'K",, = !u=65, "=E=.8=,0

,l f,
K"+K" 2K" 235 \/
* wspÓlczynnik podatnoŚci węz|a gÓrnego siupa - stopka
65 _7,5 _10,5 = 47 mm,
Ko =zKb __2
\o =2 4 p'/., c=b - t* - Ą =
Ł
1,9-1'2./"-= 1

c 47
=9 j.0=9.
n,=Ł=+:=2,7B'1O1!., f = 10,5 =4s.9e
Lc 3600 _ środnik (konserwatywnie pominięto wp|yw zbieżnościstopek
K, 2,78-10- I" na wysokoścścianki)
'' K"+Ko_2,78.10-4 tc+4.104 .1,_2,78.104
,"= tc _n
aj
6,7g.10-4/" c=h -z(tr + r1)=1 60-2(1 0,5+ l 0,5)= 1 1 B mm,
W przypadku ramy przechy|owej d|ugoŚc wyboczeniowa moŻe
byĆ konserwaĘwnie ob|iczona z za|ezności 118
" 15,7.33s =33.1,0
f = 7,5 = = 33.
t*, _ |l_o,z1ą,in,)-qa,hn, ffi
={6 ,,^
t _1/
1-o€(./.-Ł)-0s4',?' =''*,. PrzekrÓj spelnia warunki przekroju klasy 1.
o Sprawdzenie nośnościprzy wyboczeniu wzg|ędem csi
Ponieważ L-,/L = 1,0, o nośnościdecyduje wyboczenie materiafowej y-y
w p|aszczyŹnie ramy: Sprawdza się nośnośćpojedynczej galęzi obciązonej ob||cze-
niową silą podtuzną NEdl2 = 150/2 = 75 kN:
Ą =93'9e=93,9.1=93,9'

F; Wi
L",,, =2,0L, Ą = 93'9e =9s,g.1,0 =93,9,

L- =L!Ł[Ł_
1,42 3600 1/3095 ł L,,,y 1 2.0.6000 1 ^^.^
iz Ą 79,7 93'9
=0.645.
' i, A" 62,1 g3,g = Z.U.JÓ.

-
Z PN.EN 1993-1 -1 , tab|. 6.2 dobrano krzywą wyboczenia a, -+ Krzywa wyboczeniowa c -) d,: 0,49:
a = 0,21
o, =o,s|1+ a(h, _0,z) + l',2l= o,s[l + o'ło (z,osa - 0,2)+ 2'0582] = s,ozi
a, o,sfi + a(r, -o,z) + t",zf= o,s[1+ 0,21(0,64s -0,2) 06asr] 0,75s,
11
= + =

l' y = = -.-------_ = v'l ó7.

=0,872 A, +
-=ffi - )", 3,073+{3,073' -2.058'
o,zss*1ffiss,-Ęł# ",lAf
Warunek noŚności wg PN-EN 1993-1-1 ,wzor (6.47)

132 INZYNIERIA I BUDOWNICTWO NH 3/2008

 ^, // Af / 0.187 24OO 235 NośnoŚc przekroju na ścinanie; przyjęto' ze A",, = 2bĘ = 2 65
'.D'ftq ł lfl =105 468 N= 10,5 = 1365 mm2
IM1

= 1 05,5 kN > /Ved = 75 kN. ,, A,hvfvt.,l5

Vrro=- 1365 235/Je
=185 199 N=
Warunek noŚnoŚci jest spelniony. /MA

. Sprawdzenie nośnościprzy Wyboczeniu wzg|ędem osi =185'2 kN>Ęł.ea =0'65 kN

ni e ial ow ei z- z
rłzaź.er
l.'4oment bezwladnoŚci stupa względem osi z-z (PN-EN 1993-
Ponieważ V"s,p6lVo1,p6 = 0'65/1 B5,2 = 0'03 <0'5' więc Ścinanie
nie wp|ywa na nośnoŚc pasa przy Zginaniu.
-1-1. tabl. 6.8)
SmukloŚc po.jedynczego pasa przy wyboczeniu W plaszczyznie
a a slupa, w przedzia|e między przewiązkami:
i, = A,5 h3 A + 2! 0,5. I 83,22 2400 + 2. 85,3. 1 Oa =41 98,07 .
10 mm
ł L-1 1
=
"h "n 1'0650
-
Promień bezw|adności s|upa
. i, Ą 1B'9 93'9
^?=Ł-=''
^^^^ Rrzvwa,,c''+a=0,49,

r l. El,eo? Ąo^ ^^ - mm,

-=0'3tj6'
ln= .l-
" \2A"n=rl- a, a(r, t,2l=0,5[1+o,4e(0,366
\ 2.2400 =9J.5
=0,511 + -o,z) + -0,2)+0,366'Ż] = 0,608,

. L",., 2,0 6000 .' ^ i z. ^ 129,3

io 93,5= |ZÓ.J u = z. -=
75 75
=u,zÓv '

Zastępczy moment bezw|adnoŚci e|ementu -zlozonego z prze. Sprawdzenie warunku nośnościgalęzi:

wiązkami, Wg PN-EN 1993-1.1' wzÓr (6'74) N pp = A,1f, =2400.235 = 564 000 N=564 kN
t
* = 0,5 h3 A,n + 2 p l,n = 9,5 I 93,22 24oo + 2. 0,289 . 85,3. 1 0a =
M pą =W p1,,fy = 35,2. 1 03, 235 = B,27 2.1 06 N. mm,
=4076,77 104 mma.
Moment bezwlad noŚci pojedynczej przewiązki V = -1 --> C,, = 0,6 +O, ty = 0,6 - 0,4 = 0,2 < 0,4,
C.,= 0,4 (tab|. B3 [1])'
przyjęto
=.!
"12
ln to.too3 =83,33.10a mma. [ ru- ]
k u = C.,l 1 + Q 1, - O,Q--!!:!E!- | =
Sztywnośc postaciowa s|upa, rozstaw przewiązek a = 650 mm, L XluRktTffi )
PN.EN 1993'1-1, wzór (6.73) i ąną ząą,
'"' '"" ]
0.366-0.6)
^ 24Et"h 24.210 OO0 85,3 104
=0.41
I
1+(2 ',0,914 564 000/1,0
l=
-v '
z asa loo'1Łz)
I

uuo,[.* C,,(.|1+ 0,B- ^/ŹEd-- l=

",(+zJoŁh.1
I n/b a I 10. 650 j = O,4 10 <
| 2 83,33 x,NąrlTu. )
z.xz .210 ooo 8s,3 10" | 4^4 7^,ż'
1+0.8 '"' '""
'EI^^ \
=7897,0 1o3N= rBgT,okN<zft'E;l"h - l=0.463.
( 0,914.564 000/1,0
0.41
^2 6502
J
=8369,0.1 03 N =s369,0 kN.
ko=0'410'
Sila krytyczna e|ementu zlożonego
Warunek nośności(por.też [14])
., o2El"u= o2 21o ooo ą076]7'1o4
-' Lź,y
1,J", =
(2 6000). NcnEa . ,, Mch.Ed 101 763 103
xrNrn '^- 1r1.* - qg1a.56agoon,o-v'+tv
^,"^211,09
urrr"g3 11
Wstępna
- imperfekcja
Yut Tut
L'*'v 6ooo
500-2 500
=0,20 +0,0'l= 0,21<
"
1,0
-^- =24 mm.
Warunek nośnościjest spe|niony.
Maksymalny ooticzeniowy moment zginający słupa (slup ści- Poniewaz sprawdzenie wyboczenia ze zginaniem gałęzi odby-
skany osiowo Mtra = 0) wa się z uwzgiędnieniem zredukowanego Wspó|czynnikiem C,,
momentu zginającego, na|ezy dodatkowo Sprawdzic warunek inte-
rd =
N.nen+lylt n
---::-:-----:-=
150.rc3 24
+,J63. 1 06 N. mm = rakcyjny nośnoŚci przekroju ga|ęzi, w jej po|ączeniu zprzewięką.
.tYEa rVEo 150.10. 150.10"
!t/t =
Zastosowano wzory z paragrafu 6.2.9.1 (5) z normy [1] (.1ak dla
N", Sy 586777 7897,0.103 dwuteownikÓw bisymetrycznych) :

=4,963 kN.m. 6=(A,,-2bĘ)! A"7=(2400 _2.65.10'5)/2400 =0'43 < 0'5'

Obliczeniowa sifa w pasle N pt,aa = Aę1fy 2400. 235 l 1'0 = 564 000 N = 564 kN'
I fp o =

-,,ź?j* =u5.'l 50 4,963 ,2.2400 Ncr'ea

.1 06 83
.1
101'76
Ę1',6 = 0,5N5,a 1 03 + n- = =0..',U.
2 4076,77-n4 N pt.na 564

=7 5.1 03 -
+26,763. 1 03 = 1 0 1,763. I 03 N = 1 o1,763 kN.
Poniewazn = 0,18 < a = 0,43, więc
Sila poprzeczna w slupie
Mt4r,aa = Mpt,z,ad = Wp1,, tylyys = 35,2 ' 103 / 1,0 =
Mś!_ .l.299
V., __,
L"r.,=,196ql4 = 1299 N kN.
2.6000
=
= 8,272. 106 N.mm = 8,27 kN.m ż Mcnra = 0,21 kN.m'
Sprawdzenie nośnościpoiedynczego pasa' na ściskanie Warunek noŚnoŚci jest spelniony.
i zginanie. Rozk|ad si| Wewnętrznych w pasie i przewiązce wg o Sprawdzenie nośnościprzewiązki
PN-EN 1993-1-'l , rys. 6.1 1 . Uklad dwu przewiązek jest Ścinany silq poprzeczną
Obliczeniowa sila podfuzna w pasie Ncn,ea = 101 ,763 kN.
obliczeniowy moment zginający W pasie 650
Vn,n=V,nŁ=tzgg =ąo09N=4,7 kN.
650
-- ha 183,2
=yELl =1299 - 2ii,09.1 03 N.mm.
M ^^,,
22 2 2 orazzgtnany momenrem
obliczeniowa sila ścinającaw jednym pasie Ęh.Ed = 0,5Vra =
= 0,5' 1299 = 650 N. '"2
M^."=V-^9=pgg650 =ązz,175 N.mm=0,422 kN
2
m.

INZYNIERIA I BUDOWNICTWO NH 3/2008 133

 NoŚnośc przekroju pojedynczej przewiązki na scinanie [3} Augusryn J.,Bródka J '' Ł-aguna J.: oblrczanie prętÓw ściskanych osl' lł6
wedlug PN-90/B-03200. ,,lnzynieria i Budownictwo", nr 1/1991
,, Avf/t.li
.

10 t6o 235/\,6
vniad=Ł =135677N=
[4] PN-90/B-03200 Konstrukcje stalowe - Obliczenia statyczne i projektowairie.
[5] PN-EN 1993-1-5: Eurokod 3 -
luo 1,0
Częśc1-5: B|achownice.
Projektowanie konstrukcji stalowv311

YbiEd |6] CzechowskiA.: Projektowanie konstrukcji sta|owych wg Eurokodów' 2ą.

=135,7 kN>
22=1]=z,ss t tt. sady ogÓ|ne wg PN.EN 1990 i PN-EN 1 993.1.1 . ,,lnżynieria i Budoilinic.
two". nr 3/2007.
Nośnoścprzekroju pojedync'ej przewiązki na zginanie: [7| Kozlowski A,, Pisarek Z', Wierzbicki S.: Projektowanie polączeń Śri:,lg-
Wych Wg PN.EN 1993.1.1 i PN-EN ]993-1-8' ,,|nżynieria i Budownictrn.,c'''
w", =10 !oo' -16607 mm3.
(w przygotowaniu).
-1993-1.8:
[8] PN-EN Eurokod 3 Projektowanie konstrukc'li stalowych. CzęŚc
1.B: Projektowanie węzlów.

M^o^=M^,o^=W=f - 'l'0 -g=3.917 106 N.mm= |9) Bródka J,, Broniewicz M.: Projektowanie konstrukcji stalowych Zgccnje
Tuo z Eurokodem 3-1.1 wraz zprzykIadami obliczeń. Wydawnictwa Poliiech-
niki Bialostockiej, Bialystok 2001 .
[1 0] ENV 1 993-1 -1 : Eurocode 3. Design of steel structures - Part 1 -1 : Gene-
=.,n,|,ol\l.rn''o:.o =,,oł, =o,,.1 kN.m.
zz ral rules and rules for buildings. CEN, Brussels 1992.
Warunki nośnościsą spelnione' |11l Bródka J., Barszcz A. M., Giżejowski M. A', Kozłowski A.: SzĘwnoŚc i no.
Śność sta|owych ram przechylowych o węzlach podatnych. oficyna Wy-
W przykladzie pominięto sprawdzenie nośnościspoin lączą- dawnicza Politechniki Rzeszowskiej' RzeszÓW 2004.
cych przewiązkę do pasa.
[12] PN-EN 10210-1 Ksztattowniki zamknięte Wykonane na gorąco Ze stalj
konstrukcyjnych nlestopowych i drobnoziarnistych' Częśc-l: Warunki
P|ŚMIENNtcTWo techniczne dostawy.
-l993-1-1 [13] PN-EN 10025.2 Wyroby wa|cowane na gorąco ze sta|i konstrukcyjnych.
[1] PN-EN : Eurokod 3 Pro,jektowanie konstrukcji sta|owych' Częśc Część2: Warunki techniczne dostawy sta|i konstrukcyjnych niestopow]ich.
1.1: Regu|y ogÓ|ne i reguly d|a budynków. |14] Kozlowski A., Stankiewicz B', Wojnar A.: ob|iczanie e|ementów zginanych
[2| Patkowski Sz., Wołosiuk K.: ob|iczanie stupów sta|owych wedlug PN- i ściskanych wg PN'EN 1993-1-1. ,,lnżynieria i Budownictwo', (w prz-vgo-
90lB-03200 oraz PN-EN .l993-1-1 ' ,,|nżynieria i Budownictwo'' , nr 3l20o7 . towaniu).

Dr hab. inż. MAB|AN G|żEJoWSK|, prof. PW

Dr inż. STANlsŁAW W|ERzBlcK|
Politechnika Warszawska
Dr inż. W|ESŁAW KUB|SZYN
Politechnika Rzeszowska

Proiektowanie eIementów zginanych

wedlug PN-EN 1993-1-1 i Pll-EN 1993-1-5
Projektowanie zginanych e|ementóW pełnościennychwa|-
cowanych i spawanych Wedlug PN-EN 1993-1.1 [1], a także
blachownic wedlug PN-EN 1993-1-5 [2], jest zagadnieniem
z|oŻonym ze Wzg|ędu na:
_ moz|iwośćwystąpienia róznych form niestateczności, ta-
kich jak miejscowej, dystorsyjnej i ogólnej,
- p|astycznej i/|ub nadkrytycznej redystrybucji napręzeń
normalnych w przekroju,
- plastycznej redystrybucji momentÓW w ukladach statycz-
nie niewyznaczalnych,
- wplywu napręzeń stycznych na plastyczną redystrybucję
naprężeń norma|nych w przekroju, a takze Wp|ywu sil po.
przecznych na p|asĘczną redystrybucję momentóW,
- niestatecznośÓ miejscową pod wpływem napręzeń stycz-
nych' a takze występowanie rÓznych mechanizmóW odksztat
cenia i zniszczenia elementu zginanego w za|eznościod
ksztaltu po|a ciągnień oraz udziału pasow i użebrowania środ-
nika w nadkrytycznej redystrybucji napręzeń,
- niestateczność środnikapod Wp|ywem obciążeń skupio.
nych przekazywanych z pasa,
- efekt szerokich ścianek, w których Występuje nie|iniowy
rozkład naprężeń norma|nych,
- Występowanie interakcyjnych zjawisk niestateczności
miejscowej,
_ mozliwośĆzniszczenia w wyniku braku
do powtarzalnych oddzia|ywań w obecnoŚci odkszta|ceń p|a.
stycznych, a takze zmęczenia sta|i W sytuacjach projektowania
spręzystego (wysokocyklowego) i p|astycznego (niskocyk|o-
wego).
Zginaniu elementow konstrukcji stalowych towarzyszy na
ogol skręcanie, ktÓre w wie|u praktycznych przypadkach l=st
W ob|iczeniach pomijane, gdyz ma znaczenie drugorzęciie.
W praktyce projektowej ogranicza się efekty skręcania e|emen.
tów o przekroju otwartym przez zastosowanie dyskretnych
usztywnien bocznych i/|ub przeci''tlskręinych, a takze przezith
powiązanie z ciągłymi e|ementami o tarczowo-płytowym c-a-
rakterze zachowania się.
W niniejszym artykule ograniczono się do przypadk;w
zginania, ścinania od si|y poprzecznej oraz interakcji wymie.
nionych wyżej efektow oddziaiywań, bez jawnego rozpairy.
wania skręcania. Skoncentrowano się na e|ementach pełno.
ściennych W sytuacjach projektowych spręzystych i p|astycz.
nych, charakteryzujących się przewazającym Występowa.
nIem oddzialywań statycznych. Zginane ksztaitowniki Walco.
Wane, o ściankach krępych, jako malo wraz|iwe na efekty nie-
stateczności pod wplywem naprężeń norma|nych i stycz.
nych, są na ogół projektowane jako nieuzebrowane. E|emen-
ty te, przy dostatecznym przestrzennym usztywnieniu, mają
moz|iwośćp|astycznej redystrybucji napręzeń, a|e bez tych
usztywnień są narażone na utratę stateczności ogó|nej w po.
staci zwich rzeni a, o g ran ic zĄącej m oz| iwośćp| astyczn ej redy.
strybucji napręzeń. B|achownice sq na ogól ksztaltowane ja'
ko uzebrowane e|ementy cienkościenne klasy 4, u|egające
przystosowania niestateczności miejscowej i nadkrytycznej redystrybucji na-
pręzeń. W związku ztym znaczenia nabiera zagadnienie Sta.
teczności miejscowej ścianek i uwzględnienie jego Wpły..'VU
na nośnośćprzy zginaniu. W artyku|e nie rozwaza Się zagad.
nień zmęczenia'

134 INZYNIERIA I BUDOWNICT,//O NR 3/2008