DRŽAVNI UNIVERZITETU NOVOM PAZARU

Departman za prirodno-matematičke nauke

Hemija

SEMINARSKI RAD IZ PEDAGOGIJE

TEMA: SAMOHRANO RODITELjSTVO

Profesor: Student:
Doc. dr Dragiša Vučinić Amar Hadrović
 Novi Pazar, 2022.

SADRŽAJ:

1. UVOD.................................................................................................................3
2. SAMOHRANO RODITELjSTVO............................................................................3
2.1. Obeležja samohranih porodica u Evropi.....................................................4
2.2 Obeležja samohranih porodica u Srbiji........................................................4
3. UZROCI NASTANKA SAMOHRANIH PORODICA.................................................5
3.1. Razvod kao uzrok samohranih porodica.....................................................5
3.1.1. Prilagođavanje deteta na razvod roditelja............................................6
3.2. Smrt kao uzrok samohranih porodica.........................................................6
3.2.1. Prilagođavanje deteta na smrt roditelja...............................................7
3.3. Napuštanje porodice...................................................................................7
3.4. Nepoznati roditelj........................................................................................8
4. PROBLEMI SAMOHRANIH RODITELjA................................................................8
5. PRAVA SAMOHRANIH RODITELjA......................................................................9
6. ZAKLjUČAK.......................................................................................................10
7. LITERATURA.....................................................................................................11

2
 1. UVOD

Roditeljstvo je praksa podrške i podsticanja fizičkog, emocionalnog, društvenog

i akademskog razvoja deteta od rođenja do odrasle osobe. Društvo kaže da
decu treba odgajati u porodici sa dva roditelja, međutim, danas je uobičajeno
da decu odgaja samo jedan od roditelja, a ta deca su često ometena na
nekoliko načina.
Najdosledniji nalaz iz studija porodične strukture pokazuje da samohrani
roditelji vrše slabije kontrole i prave manje zahteva svojoj deci nego što to čine
bračne porodice. Postoji zaista lako objašnjenje za ovaj problem - činjenica da
dva roditelja zajedno prave više pravila i veća je verovatnoća da će se držati tih
pravila nego samohrani roditelj.
Samohrani roditelji nisu u stanju da pokažu iste emocije kao bračni parovi, jer
ljubav između oca i majke igra važnu ulogu u porodici. Deca uče kako da vole
od roditelja, ali ako oba roditelja nisu tu da ih nauče kako da vole, njihova
ljubav može biti pomalo jednostrana.
Odnosi su još jedna veoma važna stvar koja je svima potrebna, posebno deci.
Deci je potreban veoma jak odnos između sebe i roditelja, ali deci iz porodica
samohranih roditelja obično se uskraćuju te privilegije, jer su odvojena od
jednog roditelja i često ne dobijaju pravo da provode adekvatno vreme sa
drugim. Pol takođe igra važnu ulogu u porodicama. Muškarci i žene
imaju veoma različite karakteristike, kako emocionalno, tako i fizički. Ove
različite karakteristike doprinose njihovim ulogama majki i očeva.
Ali, da li je u stvarnosti ista situacija?

2. SAMOHRANO RODITELjSTVO

Termin samohrani roditelj se odnosi na roditelje koji samostalno, bez drugog

roditelja, vode brigu o detetu ili deci. Definicija samohranog roditelja zavisi od
toga šta se podrazumeva rečju samohran. To može značiti sam, samostalan,
usamljen, prepušten sam sebi, nevenčan ili van stalne veze. S obzirom na samu
strukturu porodice, ispravnije je reći da su ovakve porodice "jednoroditeljske
porodice". Međutim, ni upotreba ovog termina nije najsrećnije rešenje, jer se

3
njime potpuno prekriva uloga drugog roditelja u vaspitanju dece - u slučajevima
dece razvedenih ili nevenčanih roditelja.
Život samostalnog roditelja ume da bude težak. Samohrani roditelj mora da igra
sve uloge u životu svoje dece - domaćice, hranitelja, negovatelja, vaspitača,
učitelja... ali važnije od svih ulogu oca i majke. Najveća briga samohranog
roditelja je, pored toga da li uspeva da odgovori emotivno i fizički na potrebe
deteta, nedostatak muškog ili ženskog uzora za dete. Tada najčešće roditelj
pokušava da bude "dva u jedan", kako bi kompenzovao odsustvo drugog
roditelja.

2.1. Obeležja samohranih porodica u Evropi

Udeo samohranih porodica u evropskim zemljama se kreće između 15% i 30%,

što pokazuje porast u odnosu na 1990. i 1991. godinu, kada se njihov udeo u
ukupnom broju porodica sa decom do 15 godina kretao između 6% u Grčkoj i
21% u Danskoj.
Žene dominiraju u samohranim porodicama, posebno u Portugalu (94%), dok, s
druge strane, Danska, Luksemburg i Finska imaju najveći udeo samohranih
očeva (20%).
Države koje pružaju najviše potpore samohranim porodicama su: Norveška,
Francuska, Luksemburg, Danska i Belgija; a države koje pružaju najmanju
potporu samohranim porodicama su: Španija, Grčka, Irska i Portugal. (Šarić,
Pećnik, Josipović – Jednoroditeljske obitelji)

2.2 Obeležja samohranih porodica u Srbiji

Među samohranim roditeljima u našoj zemlji, više je žena - osam od deset

roditelja koji preuzimaju brigu o deci nakon razvoda su majke, a u najvećem
broju slučajeva, muškarci postaju samohrani roditelji samo nakon smrti
supruge.

Podaci izvedeni iz poslednjeg popisa stanovništva svedoče da u Srbiji živi

116.000 samohranih roditelja. U najvećem broju slučajeva žene su te koje same
nose breme samohranog roditeljstva, o čemu ilustrativno govori podatak da
svega trećina očeva redovno plaća alimentaciju.
4
Istraživanja Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja
pokazala su da se samohrani roditelji uglavnom oslanjaju na svoju zaradu - tek
svaki treći redovno dobija alimentaciju, koja u proseku iznosi 10.000 dinara, a
samo polovina njih prima neku vrstu socijalne pomoći od države.
Pored svakodnevnih obaveza u vidu plaćenog i neplaćenog posla, samohrani
roditelji znatan deo dana provode u aktivnoj brizi o deci a količina vremena
koju provode sa mališanima jednaka je zbiru vremena koje oba roditelja u
tradicionalnoj porodici provode sa detetom. Naime, samohrani roditelji
detetom se u proseku bave 3,8 sati, dok u tradicionalnoj porodici to vreme
iznosi dva sata za majku i jedan sat za oca. Na sreću, samohrani roditelji ipak
imaju veoma razvijenu mrežu neformalne podrške na koju se oslanjaju - sedam
od deset roditelja dobija podršku od svojih roditelja, a bake i deke pružaju i
finansijsku i pomoć u čuvanju dece. (Mondo portal – Samohrani roditelji u
Srbiji)

3. UZROCI NASTANKA SAMOHRANIH PORODICA

Kako i kada dođe do toga da jedno postaje dvoje? Do nastanka samohranih

porodica dolazi usled:
• smrti bračnog druga
• razvoda
• nestanka ili napuštanja porodice jednog roditelja
• vanbračnog rođenja
• zatim porodice u kojima je jednom roditelju oduzeto pravo na
starateljstvo
• roditelj koji je na izvršavanju zatvorske kazne ili je odsutan zbog bolesti
(Sveučilište u Zadru – Odgoj u obitelji, seminarski rad)

3.1. Razvod kao uzrok samohranih porodica

Razvod može biti težak period kako za roditelje tako i za decu. Koliko god se
trudili, vrlo verovatno je da će dete pokupiti neka anksiozna, neraspoložena i
negativna osećanja koja roditelji dožive. On ili ona će možda želeti da imaju
pravo da kažu nešto u svojoj budućnosti, naročito ako su stariji, zato roditelji
treba da objasne deci šta se dešava njihovoj porodici i da saslušaju njihove
stavove.

5
Razvod braka prolazi kroz tri faze:
- Prva faza je faza donošenja odluka, koja najčešće dugo traje. Podrazumeva
preispitivanje privlačnosti zajedničkog života, konflikti se pojačavaju, događa se
"emocionalni razvod" i partneri počinju otvoreno da pričaju o razvodu.
- Druga faza je faza stvarnog razdvajanja,tj. sudski razvod. Ova faza predstavlja
prekretnicu jer je tada već doneta odluka o razvodu i postupak je započet.
drugu fazu razvoda prati kriza članova porodice obeležena žaljenjem i osećajem
krivice.
- Treća faza je period posle razvoda. Glavni zadatak ove faze je prilagođavanje
novim porodičnim uslovima i zahteva određeno vreme.

3.1.1. Prilagođavanje deteta na razvod roditelja

Reakcije dece na razvod braka zavise od zrelosti, godina, odnosa sa roditeljima

pre,tokom i posle razvoda, ali i od toga koliko su njihove potrebe zadovoljene.
Upravo zbog toga, kada se roditelji rastaju, deca trebaju biti zaštićena od
sukoba, trebaju kontaktirati sa oba roditelja i trebaju unapred znati šta će se
dogoditi. Decu na razvod treba "pripremiti". Pod pojmom "priprema"
podrazumeva se najava razvoda, pružanje podrške, iskrena komunikacija i
pružanje svih traženih informacija.
Preporučuje se da se predškolska deca za razvod pripreme jednu do dve
nedelje pre samog razvoda, deca od pet do osam godina jedan do dva meseca
unapred, a starija deca i ranije od toga.
Razvod stvara emocionalni nemir za celu porodicu, ali za decu situacija može da
bude prilično zastrašujuća, zbunjujuća i frustrirajuća:
• Mala deca se često bore da shvate zašto moraju da biraju između dva
doma. Takođe, često brinu da ako su roditelji mogli da prestanu da vole
jedan drugog , da će jednog dana moći da prestanu da vole njih.
• Deca u osnovnoj školi mogu brinuti da je razvod njihova krivica. Možda
se plaše da su se loše ponašali ili da pretpostave da su uradili nešto
pogrešno.
• Tinejdžeri mogu postati prilično ljuti zbog razvoda i promena koje on
stvara. Oni mogu da okrive jednog roditelja za raspuštanje braka ili mogu
da zamere jednom ili oba roditelja za preokret u porodici.

6
Naravno, svaka situacija je jedinstvena. U ekstremnim okolnostima, dete može
osetiti olakšanje zbog razdvajanja – ako razvod znači manje svađa i manje
stresa.

3.2. Smrt kao uzrok samohranih porodica

Smrt roditelja kao uzrok odrastanja deteta sa jednim roditeljem je
najtramatičniji događaj u životu deteta. Emocionalna nezrelost kao jedna od
specifičnosti deteta, uveliko otežava tugovanje koje sledi nakon smrti roditelja,
odnosno otežava samo suočavanje sa smrću. Tugovanje se odnosi na
psihološku, socijalnu i telesnu reakciju na gubitak. Kada govorimo o tugovanju i
suočavanju deteta sa smrću, u obzir moramo uzeti činioce koji na to utiču - dob
i pol deteta, ali i način na koji je roditelj umro.

3.2.1. Prilagođavanje deteta na smrt roditelja

Kada dođe do smrti u porodici, kod dece se primećuju neke karakteristične
reakcije, no važno je naglasiti da se te reakcije razlikuju od deteta do deteta. Iz
tog razloga, nema nekog jedinstvenog pravila koje bi govorilo o tome kako će
dete razumeti smrt, koliko će trajati tugovanje i na kraju krajeva, kako će se
priviknuti na smrt roditelja. Ali, ipak možemo govoriti o nekim karakterističnim
reakcijama kao što su razumevanje smrti u pojedinim razvojnim fazama deteta,
strahu od napuštanja, osećaju krivice i radoznalosti vezane za pojam smrti.
Svako dete se razvija postupno, što podrazumeva i postupno razumevanje
pojma smrti. Deca do pet godina smrt ne doživljavaju kao konačnu, ne
razumeju njen tok, a za osobu koja je umrla očekuju da će oživeti. Deca od pet
do deset godina počinju razumevati smrt, ali misle da se umrla osoba može
vratiti. Deca od devet do dvanaest godina razumeju da je smrt večna i da ćemo
svi umreti. Tinejdžer smrt stavlja u širu perspektivu i shvata da će ona uticati na
budućnost porodice.
Još jedna karakteristična reakcija koja nastupa nakon smrti u porodici je strah
od napuštanja. Ako je detetu umrla majka ono će se bojati da ne umre i otac.
Dete oseća da zavisi od roditelja, pa se javlja strah vezan za brigu o njemu
samome ako oba roditelja umru.
Deca često osećaju odgovornost za smrt bliske osobe. Razlog tome je što su
svesni da kad učine nešto loše, loše će im se i dogoditi. Kada nastupi smrt bliske
osobe, deca razmišljaju na način da su ona kriva za to. Na primer, neka su deca
ljubazna jer osećaju grižu savesti, dok druga mogu biti neposlušna samo da bi
7
dobila kaznu jer smatraju da je zaslužuju. Detetu treba objasniti da ono nije
krivo za smrt bliske osobe i pružiti mu potporu. (Sveučilište Josipa Jurja
Strossmayera u Osijeku – Ana Žutić)

3.3. Napuštanje porodice

Napuštanje porodice od strane jednog roditelja česta je pojava koja prethodi
razvodu braka, iako može trajati i neograničeno dugo bez da dođe do
formalnog raskida bračnog odnosa. Ovakve pojave bez procesa razvoda braka
su puno složenije i teže za onog supružnika koji ostaje brinuti o zajedničkoj deci
nego za onog koji je razveden. Razlog tome je činjenica da takav roditelj nema
pravo na niz oblika pomoći iz različitih područja.

3.4. Nepoznati roditelj

Jedan od razloga odrastanja deteta s jednim roditeljem svakako je i okolnost
kada je jedan roditelj nepoznat. Tu ubrajamo situacije u kojima majka ne želi ili
ne može, iz različitih ličnih razloga imenovati oca deteta. Razlog tome može biti
razočaranje u partnera, sporne okolnosti začeća, začeće kao posledica silovanja
i slično. Druga mogućnost je ta da je majka unapred odlučila roditi dete i
odgajati ga bez oca deteta odnosno partnera.

4. PROBLEMI SAMOHRANIH RODITELjA

Kao što je i spomenuto, samohrani roditelji preuzimaju ulogu oba roditelja: oca
i majke. Samim tim, nalaze se u posebnoj opasnosti od izolacije od ostatka
društva budući da su orijentisani na celodnevno starateljstvo nad detetom ili
pak na traženje dodatnih finansijskih sredstava za život. (Marriage.com – Sylvia
Smith, expert blogger)
Evo nekih problema sa kojima se susreću samohrani roditelji:
1. Usamljenost - moraju da se izbore sa gubitkom partnera i sa jazom koji je
nastao u njihovom životu. Jedan od izazova samohranog roditeljstva je to
što nema ko da ponudi rame na koje bi se samohrani partner oslonio.
2. Usađivanje discipline kod dece - zbog emocionalnog stresa, neka deca se
upuštaju u truantske aktivnosti kako bi privukli pažnju roditelja. Deca

8
 takođe mogu samostalnom roditelju zadati emotivno težak period,
naročito kada shvate da partneri ne komuniciraju.
3. Nisko samopoštovanje - jedan od problema sa kojima se suočavaju
samohrani roditelji u društvu snosi teret oštrog društvenog rasuđivanja.
Negativni članovi porodice i prijatelji utiču da samohrani roditelj ima
nisko samopouzdanje i sumnja u sebe.
4. Osećaj krivice - uobičajeno je da roditelji osećaju krivicu nakon žestokog
razvoda. Javljaju se sledeća pitanja: Šta da sam mogao/la da budem
strpljiv/a sa svojim supružnikom? Kako će me deca osuđivati kada
odrastu? Kako to da sam izgubio/la prijatelje nakon razvoda? Sve ovo su
pitanja koja dodatno doprinose poteškoćama samohranog roditelja.
5. Finansijsko opterećenje - u bliskoj porodičnoj jedinici, svaki partner je
imao finansijsku ulogu u ispunjavanju novčanih obaveza i moguć je
dogovor kako da se upravlja finansijama. Međutim, u samohranoj
porodici, sve finansije padaju na teret jednog roditelja i jednog
finansijskog izvora.

5. PRAVA SAMOHRANIH RODITELjA

Kao samohrani roditelj ne ostvarujete neka posebna prava. Primera radi,
nemate prednost pri zapošljavanju, niti ste na temelju statusa samohranog
roditelja zaštićeni od otkaza. Ipak,prema Zakonu o radu imate određena prava
na radnom mestu:
• Prekovremeni rad - kao samohrani roditelj, do šeste godine života deteta
uživate zaštitu od prekovremenog rada. U tom periodu možete raditi
prekovremen samo ako poslodavcu dostavite pisanu izjavu o
dobrovoljnom pristanku na takav rad
• Preraspodela radnog vremena - kao samohrani roditelj možete samo uz
pisani dobrovoljni pristanak raditi u preraspodeljenom radnom vremenu.
To znači da vaš rad u nekom periodu traje duže, a u nekom periodu kraće
od punog radnog vremena.

Prava koja se garantuju Zakonom o finansijskoj podršci porodici s decom su

naknada zarade za vreme porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege
deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, roditeljski dodatak, dečiji
dodatak, naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu bez
roditeljskog staranja i za decu sa smetnjama u razvoju, regresiranje troškova

9
boravka u predškolskoj ustanovi dece iz materijalno ugroženih porodica. Neka
od navedenih prava posebno su značajna za jednoroditeljske porodice.
Zakon o socijalnoj zaštiti - predviđa da se jednoroditeljskim porodicama
uvećava pravo na socijalnu pomoć u visini od 20%.
Treba pomenuti i Zakon o učeničkom i studentskom standardu koji primenjuje
znatno blaže kriterijume za ostvarivanje prava učenika i studenata koji dolaze iz
jednoroditeljskih porodica, kao i pravilnik koji uređuje uslove za upis dece u
predškolske ustanove, kojim je takođe dat prioritet samohranim roditejima.
(Poslovi.Infostud – Prava i obabeze samohranih roditelja)

6. ZAKLjUČAK
Porodica je tokom vremena doživela mnoge promene, ali je ipak ostala
temeljna društvena zajednica. Promene u strukturi porodice dovele su do
nastanka novih oblika porodica koji se sve više pojavljuju. Jedan od oblika je
jednoroditeljska porodica ili samohrano roditeljstvo. Nekoliko je uzroka
nastanka samohranih porodica, a svaki od njih dovodi do određenih reakcija i
problema kod dece, ali i teškoća i nedoumica koje se javljaju kod roditelja. Iako
se broj ovog oblika porodica povećava, podrška društva i države jako sporo
raste.
Jednoroditeljske porodice se suočavaju sa više problema nego dvoroditeljske
porodice, a imaju manje potencijala u svim područjima delovanja. Samo je
jedan roditelj koji se posvećuje deci u zadovoljavanju njihovih bioloških,
psiholoških, emocionalnih i socijalnih potreba. Materijalni i socijalni status
ovakvih porodica je uglavnom slabiji od dvoroditeljskih porodica i upravo zbog
toga ove porodice zaslužuju posebnu brigu društva koja se ne sme oglušiti o
ovaj problem.
Jednoroditeljske porodice se međusobno jako razlikuju, a najveći broj dece iz
jednoroditeljskih porodica ne pokazije dugotrajne probleme u razvoju. Isto tako
se dvoroditeljske porodice međusobno jako razlikuju te u određenom broju
takvih porodica, zbog poremećenih porodičnih odnosa, deca pokazuju
probleme u razvoju.
Ovakvih je porodica mnogo i svuda oko nas. Tu su, postoje, a na nama je da se
potrudimo da mi sami, ali i okolina u kojoj živimo postane svesna različitosti
koje postoje na nivou porodice.
10
 7. LITERATURA

1. Raboteg – Šarić, Pećnik, Josipović, Jednoroditeljske obitelji: osobni

doživljaj i stavovi okoline. Državni zavod za zaštitu obitelji, materinstva i
mladeži, Zagreb, 2003.
 https://www.studocu.com/row/document/sveuciliste-u-
zagrebu/obiteljska-pedagogija/jednoroditeljske-obitelji-osobni-
dozivljaj-i-stavovi-okoline/2342547
2. „Za“ i „O“ jednoroditeljskim obiteljima, Udruga za unapređivanje
kvalitete življenja LET, Zagreb, 2006.
3. Ljubetić, Maja, Biti kompetentan roditelj, Mali profesor, Zagreb, 2007.
4. Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku – Ana Žutić
 https://urn.nsk.hr/urn:nbn:hr:120:583248
5. Cujzek – Semov, T, Kos, S (2008), Uloga samohrane majke u društvu
 http://www.obiteljskicentarkzzz.hr/teme/02/
uloga_samohrane_majke_u_drustvu.htm/

7.1. Internet linkovi

11
1. https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=http%3A%2F
%2Fdjelatnici.unizd.hr%2F~mklarin%2Fnaslovnica%2Fseminari
%2FSAMOHRANO
%2520RODITELJSTVO.ppt&wdOrigin=BROWSELINK
2. https://socijalnoukljucivanje.gov.rs/rs/samohrano-roditeljstvo-
dobar-dan/
3. https://www.gov.uk/government/publications/guide-for-
separated-parents-children-and-the-family-courts-cb7/guide-for-
separated-parents-children-and-the-family-courts-cb7
4. http://www.mojonlinepsiholog.com/samohrano-roditeljstvo/
5. https://www.verywellfamily.com/psychological-effects-of-divorce-
on-kids-4140170/
6. https://mondo.rs/Magazin/Porodica-i-roditeljstvo/a730888/
Samohrani-roditelji-u-Srbiji.html
7. https://www.marriage.com/advice/parenting/the-5-challenges-
and-solutions-of-being-a-single-parent/
8. https://poslovi.infostud.com/blog/ako-ste-samohrani-roditelj-evo-
koja-su-vasa-prava-i-obaveze/
9. https://studiob.rs/prvi-koraci/samohrani-roditelji-i-deca/

12