BÖLÜM 5: ÖĞRENME

DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞULE SELÇUK

Öğrenme
➢Tekrar ya da yaşantı yoluyla davranışta meydana gelen oldukça kalıcı
değişikliklerdir.
➢Kesin olarak kanıtlanamasa da öğrenilenler «geri getiremezlerse» de bellekte
muhafaza edilmektedir.
➢Olgunlaşma farklı bir olgudur.
Klasik Koşullanma
➢ Ivan Pavlov’un (1849-1926) köpeklerle yaptığı çalışmalar
➢Yiyeceğe salya salgılamak: Öğrenilmemiş istemsiz bir tepki, reflekstir.
➢Uyarıcı (yemek) – tepki (salya salgılama)
➢Koşulsuz uyarıcı: Doğal olarak meydana gelen uyarıcı (yemek)
➢Koşulsuz tepki: Koşulsuz uyarıcıya verilen otomatik ve istemsiz tepki (yiyeceğe salgı salgılama)
➢Koşullu uyarıcı: Nötr uyarıcı (yiyecek kabı veya araştırma asistanı) pek çok kez yiyecekle
eşleştikten sonra aynı refleksif tepkiye neden olur ve artık «koşullu uyarıcı» olarak adlandırılır.
➢Koşullu tepki: Koşullu uyarıcıya verilen tepkidir (yiyecek kabını görünce salya salgılama)
Pavlov’un Deneyi
YAŞAMDAN ÖRNEKLER?
Klasik Koşullanmanın İlkeleri
1) Koşullu uyarıcı, koşulsuz uyarıcıdan önce gelmelidir (metronom sesi->
yiyecek)
2) Koşullu uyarıcı ve koşulsuz uyarıcı arasındaki zaman aralığı az olmalıdır (maks.
5 saniye). Ancak yakın çalışmalar, ilgili zaman aralığının koşullanma görevinin
doğasına göre değiştiğini ve koşullanmanın gerçekleştiğini göstermektedir.
(İdeal süresi 500 ms.’den kısa)
3) Nötr uyarıcı ile koşulsuz uyarıcı birkaç kere ya da pek çok kez eşleştirilmelidir.
4) Koşullu uyarıcı belirgin ve rakip uyarıcılar arasında dikkati çeken bir uyarıcı
olmalıdır.
Uyarıcı Genellemesi ve Ayırt Etme
Uyarıcı Genellemesi: Özgün koşullu uyarıcıya benzeyen uyarıcılara aynı tepkiyi
verme
- metronom sesi ve diğer seslere verilen tepki
- sıçana ve diğer tüylü nesnelere verilen tepki
Uyarıcı Ayırt Etme: Farklı uyarıcılara farklı şekillerde tepki verme
Sönme ve Kendiliğinden Geri Gelme
Sönme: Koşullu uyarıcının (metronom sesi), koşulsuz uyarıcı (yiyecek)
yokluğunda sunulduğunda koşullu tepkinin giderek (salya salgılama) azalarak yok
olması.
Kendiliğinde Geri Gelme: Daha önce sönmüş olan koşullu tepkinin (salya
salgılama) özgün koşullu uyarıcı (metronom sesi) verildiğinde kısa bir süre için
(daha zayıf da olsa) ortaya çıkması.
Yüksek/İkincil Dereceden Koşullanma
➢Güçlü bir koşullu uyarıcı, nötr bir uyarıcıyla eşleştiğinde oluşan koşullanma
➢ Güçlü koşullu uyarıcı, bir çeşit koşulsuz uyarıcı rolündedir.
➢Nötr uyarıcı, ikinci koşullu uyarıcı haline gelir.
Klasik Koşullanma Neden Çalışır?
Pavlov: Koşullu uyarıcı, koşulsuz uyarıcının aktif ettiği beyin bölgelerini aktif hale
getirir.
Bilişsel Bakış Açısı (Rescorla): Koşullu uyarıcı koşulsuz uyarıcının geleceğini
haber verir.
◦ Ses devam ederken elektrik şoku verilen sıçanlar: ses verilince korku tepkisi
◦ Ses kesildiğine elektrik şoku verilen sıçanlar: ses kesildiğine korku tepkisi
Klasik Koşullanmanın İnsan Davranışına
Uygulanması
➢Koşullu duygusal tepkiler: En kolay gerçekleşen koşullanmanın öğrenme
şekillerinden biridir.
➢Watson: Küçük Albert deneyi
➢Temsilli koşullanma: Başka birisinin uyarıcıya verdiği tepkiyi izleyerek oluşan
koşullanma
Koşullu Tat Kaçınmaları ve Biyolojik Hazır
Oluş
Koşullu tat kaçınması
➢Örn., Sıçanların, mide bulantısından 6 saat önce içtikleri ve yedikleri yiyeceklerden
kaçındıkları, yemedikleri görülmüştür.
➢Örn., Kanser hastalarının kemoterapiden önce yenilen yemeklerden kaçınmaları
➢Belirli şeylerden korkmaya biyolojik açıdan hazırlığımız bulunmaktadır.
➢Biyolojik hazır oluş: Belirli tür bağlantıları diğer bağlantılara göre öğrenmeye daha
eğilimli olma
➢Mesela kuşlar yiyecek ararken görsel ipuçlarına dayanır. Bu nedenle kuşlarda tat ve koku
kullanılarak tat kaçınması oluşturmak mümkün değildir. Parlak renkler kullanılabilir.
➢Benzer şekilde sıçanlarda işitsel da görsel uyarıcılar ile tat kaçınması oluşturulamaz.
Soru
1) Ali kedisinin mamasını hep aynı dolabın içine koymaktadır ve o dolabın
menteşelerinde sorun olduğu için dolabın kapağını açarken hep benzer bir ses
çıkmaktadır. Ali’nin kedisi aç olduğu zamanlarda o dolabın sesini duyar duymaz
Ali’ye doğru koşmaktadır. Anlatılan bu durumda dolabın sesi _________’dir.

a) Koşullu tepki
b) Koşulsuz uyarıcı
c) Koşullu tepki
d) Koşullu uyarıcı
Soru
2) 2 yaşında Ayşe’yi bıyıklı bir adam korkutmuştur ve Ayşe bir süre bıyığı olan
herkese karşı korku tepkisi göstermiştir. Bu durum ______ örneğidir.
a) Sönme
b) Uyarıcı ayırt etme
c) Uyarıcı genellemesi
d) Kendiliğinden geri gelme
Soru
3) Klasik koşullanmanın gerçekleşebilmesi için aşağıdakilerden hangisi esastır?
a) Nötr uyarıcı ve koşulsuz tepki pek çok kez eşleştirilmelidir.
b) Koşullu uyarıcı, koşulsuz uyarıcıdan hemen sonra gelmelidir.
c) Koşullu uyarıcı son derece belirgin bir şey olmalıdır.
d) Koşullu uyarıcı ve koşulsuz tepki zamanda yakın bir şekilde meydana
gelmelidir.