Ovde staviti znak

EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada

METODOLOŠKO UPUTSTVO
ZA PRIJAVU I IZRADU ZAVRŠNIH MASTER RADOVA
NA INSTITUCIJAMA EVROPSKOG UNIVERZITETA BRČKO DISTRIKT
(ZA MENTORE I STUDENTE MASTER AKADEMSKIH STUDIJA)
Ovde staviti znak
EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada

EVROPSKI UNIVERZITET BRŠKO DISTRIKT

FAKULTET_________________________________
BRČKO

ZAVRŠNI RAD NA STUDIJAMA TREĆEG STEPENA

navesti: MAGISTARSKI RAD

Molim da mi se odobri rad na izradi magistarskog rada pod naslovom:

U toku pripreme prijave konsultovao-la sam se

sa:
(zvanje, ime i prezime nastavnika-mentora) (svojeručni potpis mentora)

Datum prijave:

Prilozi:
1. Overena kopija diplome magistarskih studija
2. Overena kopija diplome master studija
3. Dokaz o uplati doprinosa za prijavu teme.
4. Dokaz o izmirenim obavezama po osnovu školarine
5. Potpisana izjava da ista tema nije prijavljena na nekoj drugoj
visokoškolskoj ustanovi

Podnosilac prijave:

(prezime, ime roditelja, ime)

(broj indeksa i ID broj )

(adresa stana)

(broj telefona i i-mejl adresa)

(institucija zaposlenja, radno mesto)

Ovde staviti znak
EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada

1. Predmet i cilj magistarskog rada

1.1. Određivanje predmeta istraživanja
Na početku određivanja predmeta istraživanja, neophodno je precizno odrediti (definisati)
predmet istraživanja. Njime konkretno određujemo šta istražujemo, te tako dimenzioniramo
sadržaj istraživanja. Predmet istraživanja, najkonkretnije određuje sam naslov istraživačkog
projekta (doktorske disertacije).
Određivanje predmeta istraživanja obuhvata dva osnovna dela:
1. teorijsko određenje predmeta istraživanja i
2. operacionalno određenje predmeta istraživanja.

1.1.1. Teorijsko određenje predmeta istraživanja

Teorijskim određenjem predmeta istraživanja vršimo razmatranje i selekciju postojećeg naučnog
saznanja o predmetu istraživanja. Da bi se pravilno razumela postojeća naučna saznanja o
predmetu istraživanja, od istraživača se očekuje visok nivo poznavanja naučne oblasti kojoj
pripada istraživana pojava ili proces.
U teorijskom određenju predmeta istraživanja vrši se definisanje osnovnih pojmova
istraživanja. Ovi pojmovi direktno proizilaze iz naslova magistarskog rad (zavisno koliko ih je
sadržano u naslovu rada).

1.1.2. Operacionalno određenje predmeta istraživanja

Ovaj deo određenja predmeta istraživanja predstavlja konkretizaciju teorijskog određenja
predmeta istraživanja. Operacionalno određenje predmeta istraživanja sastoji se od četiri osnovna
dela, i to:
1. činioci sadržaja predmeta istraživanja;
2. vremensko određenje predmeta istraživanja;
3. prostorno određenje predmeta i
4. disciplinarno određenje predmeta istraživanja
Deo operacionalizacije predmeta istraživanja u prijavi magistarskog rada koji se odnosi na
činioce sadržaja predmeta istraživanja, podrazumeva da se navedeni opšti činioci (u
teorijskom određenju predmeta istraživanja), razlože na posebne činioce, a posebni razlože na
pojedinačne činioce. Takva operacionalizacija umnogome olakšava: a) postavljanje naučnih
ciljeva istraživanja, b) formulisanje sistema hipoteza istraživanja (opšta, posebne i pojedi
načne hipoteze), v) identifikovanje konkretnih, manifestnih indikatora za svaku pojedinačnu
hipotezu istraživanja na osnovu kojih se dokazuju ili opovrgavaju hipoteze istraživanja i g)
utvrđivanje načina istraživanja (izbor naučnih metoda, tehnika, instrumenata i postupaka u
Ovde staviti znak
EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada

istraživanju).
Vremensko određenje predmeta istraživanja podrazumeva određivanje vremenskog perioda
na koje se istraživanje odnosi. Na primer, vremenski period može da bude: vek, decenija, ili
godina. Vremensko određenje ne treba mešati sa trajanjem istraživanja. Na primer, vremensko
određenje podrazumeva period od januara 2002. do decembra 2015. godine itd. Vremensko
određenje predmeta istraživanja u doktorskim disertacijama ne bi trebalo biti ni suviše dugačko,
ni suviše kratko.
Prostorno određenje predmeta istraživanja, podrazumeva određivanje prostora kojim će
istraživanje biti obuhvaćeno. Na primer, prostor istraživanja može da obuhvata grad, region,
državu ili više država.
Disciplinarno određenje predmeta istraživanja podrazumeva opredeljenje pristupa problemu s
aspekta neke od nauka ili naučnih disciplina. Opredeljenje može da bude za jednu nauku ili
naučnu disciplinu (intradisciplinarno) ili za više naučnih disciplina (interdisciplinarno) u
okviru kojih će se predmet istraživati. I u jednom i u drugom slučaju treba tačno navesti naučno
polje, naučnu oblast, odnosno naučnu disciplinu(e) u okviru uže(ih) naučne oblasti kojima
pripada predmet istraživanja.
Ovim je izvršeno određenje predmeta istraživanja i uspostavljen okvir u kome će se kretati dalja
razrada doktorske disertacije. To znači da smo operacionalnim određenjem predmeta istraživanja
iz mnoštva mogućih činilaca izdvojili one najvažnije kojima će se istraživanje konkretno baviti i
time je istraživanje pojmovno, vremenski, prostornio i disciplinarno dimenzionirano.
Određivanje predmeta istraživanja ukazuje koliko je bitno da student doktorskih studija ima što
viši nivo naučnih saznanja o predmetu koji želi da istražuje. Taj nivo naučnih saznanja posebno
dolazi do izražaja kod operacionalnog određenja predmeta istraživanja. Ako se nema adekvatan
nivo naučnog saznanja o problematici koja se želi istražiti, onda se ne može napraviti ni
adekvatna operacionalizacija predmeta istraživanja. To znači da će se loše postaviti ciljevi
istraživanja, loše formulisati hipoteze i način istraživanja, što nas vodi do zaključka da će i
rezultati istraživanja biti loši. Tako loši rezultati istraživanja nemaju adekvatan naučni i društveni
doprinos, čime doktorska disertacija gubi smisao i značaj i ne predstavlja originalno i samostalno
naučno delo kandidata. Da bi se to izbeglo, pre nego što se krene u istraživački proces mora da se
radi na dostizanju što višeg nivoa naučnog saznanja o problematici koja se želi istražiti. Odnosno,
mora se provesti mnogo vremena u prikupljanju adekvatne građe, a potom u proučavanju građe
koja se odnosi na problem i predmet istraživanja.
1.2. Ciljevi istraživanja
Ciljevi istraživanja se razvrstavaju na:
 naučne ciljeve istraživanja i
 društvene ciljeve istraživanja
Naučnim i društvenim ciljevima istraživanja definišu se zadati nivoi koje treba ostvariti
Ovde staviti znak
EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada

sprovođenjem istraživanja, kao i društvena svrha samog istraživanja.

Naučni cilj istraživanja izražava određeni nivo naučnog saznanja koga realizacijom istraživanja
treba ostvariti. Naučni nivoi, odnosno naučni ciljevi istraživanja mogu biti:
 naučna deskripcija ili opisivanje;
 naučna klasifikacija i tipologizacija;
 naučno otkriće;
 naučno objašnjenje i
 naučna prognoza.
Kod određivanja naučnog cilja (naučnih ciljeva) istraživanja, treba prihvatiti kao pravilo da se
rezultatima ne sme ostvariti niži nivo naučnog saznanja od onog koji je utvrđen ciljem
istraživanja, ali da su dozvoljena odstupanja u pravcu ostvarenja višeg nivoa naučnog saznanja
(za magistarske radove obavezno je ostvarivanje prva dva nivoa naučnog cilja).
Društveni cilj istraživanja je onaj za koji rezultati istraživanja treba da budu upotrebljeni.
Rezultati istraživanja mogu da budu višestruki, što uslovljava da i društveni ciljevi, shodno
rezultatima, mogu da budu višestruki. Po pravilu društveni cilj istraživanja se ogleda u primeni
naučnih saznanja u pravcu sagledavanja ili preduzimanja određenih društvenih mera ili akcija. Te
mere ili akcije treba konkretno navesti u projektu doktorske disertacije.
2. Osnovne hipoteze od kojih će se polaziti u istraživanju
Na bazi prethodnih teorijskih saznanja formulišu se hipoteze, ili misaone pretpostavke o
odnosima između pojava ili među činiocima pojave koja je predmet istraživanja.
Da bi hipoteze bile teorijski i naučno zasnovane one ne mogu biti ni uže ni šire od predmeta
istraživanja, već moraju biti primerene i simetrične operacionalnom određenju predmeta
istraživanja.
Hipoteze predstavljaju osnovne misaone pretpostavke o predmetu istraživanja koje tek treba
dokazati, odnosno proveriti rezultatima istraživanja. Hipoteza je stav o nepoznatom (ili
nedovoljno poznatom) zasnovan i izveden iz postojećeg naučnog saznanja.
U praksi se često susreće situacija da se hipotetički stav o problemu istraživanja i hipoteza
izjednačavaju. To je greška. Hipotetički stav se odnosi na formulaciju problema istraživanja.
Hipotetički stavovi su stavovi za koje se veruje da su istiniti, jer za tu istinitost postoje određeni
dokazi.
Hipoteze kao misaone pretpostavke su nešto što treba dokazati ili opovrgnuti. Zato kod
postavljanja hipoteza treba izneti određeni stav, a ne opisivati, ili objašnjavati naširoko i
nadugačko ono što se želi istražiti. Stav mora da bude iskazan logički, precizno i jasno.
Istraživanjem se dokazuje ili opovrgava stav hipoteze.
Bitna pretpostavka za postavljanje hipoteza je dovoljno precizno i jasno definisanje predmeta
istraživanja i njegovo operacionalno određenje. Ova pretpostavka podrazumeva:
Ovde staviti znak
EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada

Prvo, da hipoteze ne treba da budu ni uže ni šire od predmeta istraživanja.

Drugo, da hipoteze moraju biti adekvatne (odgovarajuće) i simetrične operacionalnom
određivanju predmeta istraživanja, što znači da treba da budu razvijene na nivou opštosti na
kojem je razvijeno operacionalno određenje predmeta istraživanja.
U doktorskoj disertaciji neophodno je postaviti hipoteze najmanje na tri nivoa opštosti i to na:
 generalnu ili opštu hipotezu;
 posebne hipoteze i
 pojedinačne hipoteze
Generalna ili opšta hipoteza svojom sadržinom neposredno se odnosi na teorijsko određenje
predmeta istraživanja. Ona svojim sadržajem „pokriva“ ceo predmet istraživanja i iskazuje se kao
stav o teorijskom određenju predmeta istraživanja. To znači da se generalna hipoteza odnosi na
osnovne pojmove istraživanja koji su u teorijskom delu istraživanja objašnjeni.
Posebne hipoteze idu u pravcu dalje razrade generalne hipoteze. Posebne hipoteze se odnose na
posebne činoce ili pojmove koji su navedeni u operacionalnom određenju predmeta istraživanja.
Koliko će biti postavljeno posebnih hipoteza zavisi od broja posebnih delova (strukturalnih
činilaca) koji su navedeni u operacionalnom određenju predmeta istraživanja.
Pojedinačne hipoteze se odnose na pojedinačne činioci ili pojmove koji su navedeni u
operacionalnom određenju predmeta istraživanja. Pojedinačne hipoteze predstavljaju dalju
razradu i konkretizaciju posebnih hipoteza. Svaka od pojedinačnih hipoteza nužno obrađuje po
jedan činilac iz navedenih pojedinačnih delova u operacionalnom određenju predmeta
istraživanja.
Kod postavljanja hipoteza uvek mora da postoji uzročno-posledična veza ili odnos između
pojmova istraživanja. Kada se kao jedna pretpostavka koristi „što se“, kao ravnoteža mora da
bude „to se“, ili ako se kao pretpostavka koristi „ako su“ ravnoteža mora da bude „onda su“, ili
kod pretpostavke „ukoliko su“ kao ravnoteža mora da bude „utoliko su“ itd.
Kod postavljanja hipoteza uvek mora da postoji uzročno-posledična veza ili odnos između
pojmova (činilaca) istraživanja.
Nužni, sastavni činioci svake hipoteze su varijable ili promenljive koje se izvode ili preuzimaju
iz operacionalnog određenja predmeta istraživanja.
Nezavisne varijable su osnov tumačenja, objašnjavanja, ili opisivanja zavisnih varijabli.
Nezavisne varijable su one varijable koje vrše neki uticaj, one predstavljaju uzroke neke pojave, a
zavisne varijable su one na koje se vrši uticaj, odnosno koje predstavljaju posledice takvih
uticaja. Zato od nezavisne varijable zavisi ono što definišemo u zavisnoj varijabli. Nezavisne
varijable imaju konstantan i stalan uticaj, a zavisne varijable se menjaju zavisno od samog tog
uticaja.
Varijabla se javlja kao posledica određenih uzroka i kao uzrok određenih posledica. Zato
istraživač ne može proizvoljno da postavlja varijable, već mora da ih izvodi iz operacionalnog
Ovde staviti znak
EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada

određenja predmeta, istraživanja čime započinje i izvođenje hipoteza.

Indikatori odražavaju osnovnu suštinu na koju se stav hipoteze odnosi. S obzirom na to da se
indikatorima iskazuju neke osobine, svojstva, stanja, procesi itd., to znači da se pojam „indikator“
može izjednačiti sa pojmom „pokazatelj“. Zato se za indikatore ili pokazatelje najčešće kaže da
predstavljaju spoljašnje ispoljavanje unutrašnjeg stanja određene pojave ili procesa koje možemo
opaziti u stvarnosti.
Dakle, indikatori mogu biti raznovrsni i mnogobrojni. Oni mogu da budu činjenice materijalne
prirode, razne društvene tvorevine, određena ponašanja ljudi itd.
3. Metode koje će se u istraživanju primeniti
U ovom delu nacrta naučne zamisli projekta ili prijave magistarskog rada kokretno se
navode metodološko-teorijska polazišta, metode i tehnike (postupci i instrumenti) i bitna svojstva
istraživanja. Akcenat ovog dela projekta istraživanja je na tačnom navođenju metoda, tehnika i
instrumenta koji će biti korišćeni u istraživanju, tako da se unapred zna koja metoda će u kojim
delovima istraživanja biti primenjena. Izbor tehnika i instrumenata istraživanja i uputstva za
njihovu upotrebu su sastavni deo načina istraživanja.
Prema savremenoj metodologiji naučnoistraživačkog rada, sve naučne metode se grupišu
(klasifikuju) na:
 osnovne metode saznanja i istraživanja;
 opšte naučne metode, i
 metode prikupljanja podataka
U osnovne metode saznanja spadaju: analiza; sinteza; apstrakcija; konkretizacija;
specijalizacija; generalizacija; indukcija i dedukcija.
U opšte naučne metode spadaju: statistička metoda; metoda modelovanja; aksiomatska metoda;
hipotetičko-deduktivna metoda i komparativna metoda.
U metode za prikupljanje podataka spadaju: metoda ispitivanja sa tri svoje tehnike (intervju,
testiranje i anketno ispitivanje); metoda posmatranja; metoda eksperimenta; metoda analize
dokumenata, metoda studije slučaja i biografska metoda.
U nacrtu naučne zamisli projekta (prijavi) doktorske disertacije precizno se navode metode koje
će se koristiti u izradi disertacije iz sve tri grupe naučnih metoda, vodeći računa da se njihovim
standardizovanim tehnikama, instrumentima i postupcima mogu naučno istražiti strukturalni
činioci predmeta istraživanja.

4. Očekivani rezultati i naučni doprinos

U ovom delu nacrta naučne zamisli ili prijave magistarske teze navodi se naučna i društvena
opravdanost istraživanja kroz koje se izražava upotrebljivost (naučna i društvena) istraživanja,
odnosno, navode se doprinosi rezultata istraživanja nauci i razvoju društva.
Ovde staviti znak
EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada

Naučni doprinos se ostvaruje kao:

 heuristički (koji otkriva) rezultat
 verifikatorni (koji proverava) rezultat
Doprinos konkretnoj nauci ogleda se i u:
 spoznaji konkretne pojave, njenom opisu, klasifikaciji ili objašnjenju;
 doprinosu metodologiji, njenom logičko-saznajnom, tehničkom ili delu naučne
strategije.
Zato se naučno opravdanim smatra ono istraživanje koje doprinosi, s jedne strane, otkrivanju,
produbljivanju ili proširivanju naučnog saznanja u okviru određene uže naučne oblasti ili naučne
discipline, a s druge strane, primenljivosti i pouzdanosti primenjenih metoda, tehnika i postupaka
u istraživanju predmeta doktorske disertacije.
Društveni doprinos istraživanja ogleda se u njegovoj mogućnosti da pomogne u rešavanju nekih
društvenih problema, odnosa ili procesa.
5. Sažet opis sadržaja (strukture po poglavljima):
U ovom delu prijave završnog rada navodi se razrađena struktura magistarske teze po glavama i
poglavljima, uključujući rezime, abstrakt, uvod i zaključak.

6. Spisak literature koja će se koristiti

U prijavi magistarske teze navodi se, po azbučnom ili abecednom redu, spisak osnovne i
funkcionalne literature koja će se koristiti u izradi doktorske disertacije (literature koja se
direktno odnosi na predmet disertacije, grupisane u: knjige, monografije i udžbenike; naučne
radove iz referentnih časopisa i zbornika radova sa naučnih skupova i radove sa Web stranica.

7. Spisak objavljenih radova:

U ovom delu prijave magistarskog rada navode se publikovani radovi podnosioca prijave
disertacije, prema nekom od odabranih kriterijuma navođenja (oksvordski, harvardski, čikaški
APA i sl.) sa punim referencana (rad razvrstan prema M, naziv rada, izdavač, mesto izdanja,
godina izdanja, strane na kojima je rad objavljen, UDK, ISSN, ISBN i COBISS,)

8. Radna biografija kandidata:

Radna biografija kandidata u prijavi magistarskog rada daje se u skraćenom obliku sa naglašenim
akademskim elementima iz biografije koji preporučuju kandidata da je podoban za izradu
doktorske disertacije na predloženu temu.

Mesto i datum: Kandidat:

Ovde staviti znak
EVRIPSKI UNIVERZITET
univerziteta BRČKO DISTRIKT
Bijeljinska 72-24, 49000 Brčko
Prijava teme za izradu završnog master rada