Zaburzenia osobowości (L1 - 6D1)

Charakteryzują się:
zaburzeniami w funkcjonowaniu aspektów jaźni (tożsamość, poczucie własnej
wartości, trafność obrazu siebie, kierowanie sobą) i/lub dysfunkcjami
interpersonalnymi (zdolność do tworzenia i utrzymywania bliskich relacji,
zrozumienie punktu widzenia innych, radzenie sobie z konfliktami w związkach
i relacjach)
utrzymują się 2 lata lub dłużej
przejawiają się w schematach poznawczych, doświadczeniach emocjonalnych,
ekspresji emocjonalnej i zachowaniu, które są niedostosowane (nieelastyczne
lub słabo regulowane), jak również przejawiają się w sytuacjach osobistych i
społecznych (nie są ograniczone do określonych relacji lub ról społecznych)
nie są właściwe z punktu widzenia rozwoju i nie można ich wytłumaczyć
czynnikami kulturowymi
powodują dystres lub znaczne upośledzenie w funkcjonowaniu w sferze
osobistej, rodzinnej, społecznej, edukacyjnej, zawodowej lub w innych ważnych
obszarach
rozróżniamy je pod kątem:
nasilenia:
łagodne
umiarkowane
ciężkie
wiodących cech:
negatywna afektywność
oderwanie od rzeczywistości
dyssocjalność
rozhamowanie
anankastia
wzorzec typu borderline

Nasilenie zaburzenia
6D10.0 Łagodne zaburzenie osobowości
ogólne wymagania diagnostyczne dla zab. osobowości spełnione
dotyczą niektórych obszarów funkcjonowania osobowości (np. problemy z
samokierowaniem przy braku problemów ze stabilnością)
mogą nie być widoczne w niektórych kontekstach
 występują problemy w wielu relacjach interpersonalnych i/lub w wykonywaniu
oczekiwanych ról zawodowych i społecznych, a niektóre relacje są
utrzymywane i/lub niektóre role wykonywane
objawy mają łagodne nasilenie
nie wiąże się z istotną krzywdą dla siebie i innych, ale może wiązać się z
istotnym niepokojem lub z upośledzeniem w życiu w sferze osobistej,
rodzinnej, społecznej, edukacyjnej, zawodowej lub w innych ważnych
obszarach - które to jest ograniczone do określonych obszarów, albo
występuje w większej liczbie obszarów ale w łagodniejszym stopniu

6D10.1 Umiarkowane zaburzenie osobowości

ogólne wymagania diagnostyczne dla zab. osobowości spełnione
dotyczą wielu obszarów funkcjonowania osobowości
niektóre obszary funkcjonowania osobowości mogą być jednak stosunkowo
mniej zaburzone
występują wyraźne problemy w większości relacji interpersonalnych a
wykonywanie oczekiwanych ról zawodowych i społecznych jest w pewnym
stopniu zaburzone
relacje charakteryzują się konfliktem, unikaniem, wycofaniem lub skrajną
zależnością
specyficzne przejawy zaburzeń osobowości mają umiarkowane nasilenie
to zaburzenie jest czasem związane z wyrządzaniem sobie krzywdy lub innym i
wiąże się ze znacznym upośledzeniem funkcjonowania w sferze osobistej,
rodzinnej, społecznej, edukacyjnej, zawodowej lub w innych ważnych
obszarach - chociaż w określonych obszarach może być zachowane
6D10.2 Ciężkie zaburzenie osobowości
ogólne wymagania diagnostyczne dla zab. osobowości spełnione
występują poważne zaburzenia w funkcjonowaniu "Ja" (poczucie "Ja" może być
niestabilne - brak poczucia kim się jest, odmawianie uczestnictwa w sytuacjach,
z wyjątkiem bardzo wąskiego zakresu sytuacji, pogarda do siebie lub
wygórowanie i wysoki ekscentryzm
problemy w funkcjonowaniu interpersonalnym poważnie wpływają na prawie
wszystkie relacje, zdolność i chęć pełnienia oczekiwanych ról społecznych i
zawodowych jest nieobecna lub poważnie ograniczona
przejawy zaburzenia są poważne i dotyczą większości - jeśli nie wszystkich -
obszarów funkcjonowania osobowości
 często wiążą się z wyrządzaniem krzywdy sobie i innym i wiążą się z poważnym
upośledzeniem funkcjonowania we wszystkich lub prawie wszystkich obszarach
życia

Wiodące cechy
6D11.5 Wzorzec osobowości typu borderline
wszechobecny wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu siebie i
afektów oraz wyraźna impulsywność
wskazują na to cechy:
gorączkowe starania, aby uniknąć rzeczywistego lub wyobrażonego
porzucenia
niestabilne i intensywne relacje interpersonalne
zaburzenia tożsamości (wyraźny i trwały, niestabilny obraz siebie i poczucia
własnej wartości)
pochopne działania w stanach wysokiego, negatywnego afektu,
prowadząca do potencjalnie szkodliwych dla siebie zachowań
nawracające epizody samookaleczeń
niestabilność emocjonalna
przewlekłe uczucie pustki
nieadekwatnie intensywny gniew lub trudności w kontrolowaniu gniewu
przejściowe objawy dysocjacyjne lub cechy psychotyczne w sytuacjach
wysokiego pobudzenia afektywnego

6D11.2 Dyssocjalność w zaburzeniach osobowości lub trudności w

funkcjonowaniu osobowości
główne domeny to:
lekceważenie praw i uczuć innych - obejmuje zarówno egocentryzm
(poczucie uprawnienia, oczekiwanie podziwu ze strony innych, pozytywne
lub negatywne zachowania związane z poszukiwaniem uwagi, troska o
własne potrzeby, pragnienia i komfort, a nie potrzeby, pragnienia innych),
jak i brak empatii (obojętność na to, czy jakieś działania sprawiają innym
przykrość, co może obejmować bycie zwodniczym, manipulacyjnym i
wykorzystującym innych, bycie wrednym i fizycznie agresywnym,
bezduszność w reakcji na cierpienie innych i bezwzględność w osiąganiu
swoich celów) - nie wszystkie muszą być obecne u danej osoby w danym
czasie
6D11.4 Anankastia w zaburzeniach osobowości lub trudności w
funkcjonowaniu osobowości
wąska koncentracja na własnych sztywnych standardach doskonałości oraz
dobra i zła, a także na kontrolowaniu własnego i cudzego zachowania oraz
kontrolowaniu sytuacji w celu zapewnienia zgodności z tymi standardami
nie wszystkie przejawy mogą być obecne u danej osoby w danym czasie, a są
to:
perfekcjonizm (troska o społeczne zasady, obowiązki i normy dobra i zła,
skrupulatne zwracanie uwagi na szczegóły, sztywne systematyczne,
codzienne rutyny, nadplanowanie i planowanie, nacisk na organizacje,
porządek, schludność)
ograniczenie emocjonalne i behawioralne (sztywna kontrola nad ekspresją
emocjonalną, upór, nieelastyczność, unikanie ryzyka, wytrwałość i celowość)

6D11.1 Oderwanie od rzeczywistości w zaburzeniach osobowości lub trudności

w funkcjonowaniu osobowości
tendencja do utrzymania dystansu interpersonalnego i emocjonalnego
nie wszystkie przejawy mogą być obecne u danej osoby w danym czasie, a są
to:
oderwanie społeczne (unikanie interakcji społecznych, brak przyjaźni i
unikanie intymności)
oderwanie emocjonalne (rezerwa, dystans i ograniczona ekspresja
emocjonalna i doświadczenie)

6D11.1 Negatywna afektywność w zaburzeniach osobowości lub trudności w

funkcjonowaniu osobowości
tendencja do doświadczania szerokiego zakresu negatywnych emocji
nie wszystkie przejawy mogą być obecne u danej osoby w danym czasie, a są
to:
doświadczanie szerokiego zakresu negatywnych emocji z częstotliwością i
intensywnością nieproporcjonalną do sytuacji
labilność emocjonalna i słaba regulacja emocji
negatywne nastawienie
niska samoocena i wiara w siebie
nieufność
6D11.1 Rozhamowanie w zaburzeniach osobowości lub trudności w
funkcjonowaniu osobowości
tendencja do pochopnego działania w reakcji na natychmiastowe bodźce
zewnętrzne lub wewnętrzne, bez brania pod uwagę potencjalnych
negatywnych konsekwencji
nie wszystkie przejawy mogą być obecne u danej osoby w danym czasie, a są
to:
impulsywność
roztargnienie
nieodpowiedzialność
lekkomyślność
brak planowania