Świderska Gertruda K. (red.

), Wzorcowy Plan Kont z komentarzem do ustawy o rachunkowości i

Międzynarodowych Standardów Rachunkowości

Opublikowano: WKP 2022

Autorzy fragmentu:

Kariozen Michał
Świderski Radosław
Borowski Szczepan
Świderska Gertruda K.
Pozostali autorzy monografii:

Świderska Gertruda K.(red.)

Karwowski Mariusz
Pojedynek Agnieszka
Rodzaj:
monografia

Spis treści

Strona redakcyjna
WYKAZ SKRÓTÓW
WPROWADZENIE
Układ i treść opracowania
Problemy do rozstrzygnięcia przy opracowywaniu lub aktualizowaniu dokumentacji opisującej
przyjęte zasady (politykę) rachunkowości

1. WYKAZ KONT DLA JEDNOSTEK STOSUJĄCYCH USTAWĘ O RACHUNKOWOŚCI

2. WYKAZ KONT DLA JEDNOSTEK STOSUJĄCYCH MIĘDZYNARODOWE STANDARDY
SPRAWOZDAWCZOŚCI FINANSOWEJ
3. Zespół 0 AKTYWA TRWAŁE
1.
2.

3.

1. Definicje, podstawowe pojęcia

1.1. Rzeczowe aktywa trwałe
1.2. Umowa leasingu
1.3. Wartości niematerialne i prawne
1.4. Inwestycje
1.5. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
2. Zasady wyceny
2.1. Rzeczowe aktywa trwałe
2.1.1. Wartość początkowa
2.1.2. Ustalanie ceny nabycia lub jej odpowiednika na potrzeby wyceny początkowej
środka trwałego
2.1.3. Ustalanie kosztu wytworzenia na potrzeby wyceny wartości początkowej środka
trwałego
2.1.4. Nabycie środków trwałych w wyniku wymiany
2.1.5. Wycena środków trwałych w leasingu finansowym
2.1.6. Ulepszenie środków trwałych
2.1.7. Aktualizacja wyceny (przeszacowanie) środków trwałych
2.1.8. Amortyzacja (umorzenie)
2.1.9. Utrata wartości
2.1.10. Wycena zwierzęcych i roślinnych aktywów trwałych
2.2. Wartości niematerialne i prawne
2.3. Inwestycje długoterminowe
2.3.1. Inwestycje w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne
2.3.2. Inwestycje w aktywa finansowe
3. Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – najważniejsze różnice
3.1. Rzeczowe aktywa trwałe oraz wartości niematerialne
3.2. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
3.3. Inwestycje długoterminowe
3.3.1. Inwestycje w nieruchomości
3.3.2. Inwestycje w aktywa finansowe
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
Konta 01 – Rzeczowe aktywa trwałe
 Konto 011 – Środki trwałe
Konto 012 – Środki trwałe w budowie
Konto 013 – Zaliczki na środki trwałe w budowie
Konto 016 – Odpisy z tytułu utraty wartości środków trwałych
Konto 017 – Odpisy z tytułu utraty wartości środków trwałych w budowie
Konta 02 – Wartości niematerialne i prawne
Konto 021 – Wartości niematerialne i prawne
Konto 022 – Zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych
Konto 023 – Wartość firmy
Konto 024 – Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Konto 026 – Odpisy z tytułu utraty wartości przez wartości niematerialne i prawne
Konta 03 – Inwestycje długoterminowe w aktywa niefinansowe
Konto 031 – Inwestycje długoterminowe w aktywa niefinansowe – nieruchomości
Konto 032 – Długoterminowe inwestycje w aktywa niefinansowe – wartości
niematerialne i prawne
Konto 033 – Inwestycje długoterminowe w aktywa niefinansowe – inne inwestycje
Konta 04 – Inwestycje długoterminowe w aktywa finansowe – udziały i akcje
Konto 041 – Inwestycje długoterminowe – udziały i akcje przeznaczone do obrotu
Konto 042 – Inwestycje długoterminowe – udziały i akcje dostępne do sprzedaży
Konto 043 – Inwestycje długoterminowe – udziały i akcje w jednostkach
podporządkowanych
Konta 05 – Inwestycje długoterminowe w aktywa finansowe inne niż udziały i akcje
Konto 050 – Inwestycje długoterminowe – dłużne papiery wartościowe przeznaczone do
obrotu
Konto 051 – Inwestycje długoterminowe – dłużne papiery wartościowe dostępne do
sprzedaży
Konto 052 – Inwestycje długoterminowe – dłużne papiery wartościowe stanowiące
pożyczki i wierzytelności
Konto 053 – Inwestycje długoterminowe – dłużne papiery wartościowe utrzymywane do
terminu wymagalności
Konto 054 – Inwestycje długoterminowe – pożyczki długoterminowe przeznaczone do
obrotu
Konto 055 – Inwestycje długoterminowe – pożyczki długoterminowe dostępne do
sprzedaży
 Konto 056 – Inwestycje długoterminowe – pożyczki długoterminowe stanowiące
pożyczki i wierzytelności
Konto 057 – Inwestycje długoterminowe – pożyczki długoterminowe utrzymywane do
terminu wymagalności
Konto 058 – Inwestycje długoterminowe – jednostki uczestnictwa i certyfikaty
inwestycyjne przeznaczone do obrotu
Konto 059 – Inwestycje długoterminowe – jednostki uczestnictwa i certyfikaty
inwestycyjne dostępne do sprzedaży
Konta 07 – Umorzenie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych
Konto 070 – Umorzenie środków trwałych
Konto 075 – Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych
Konta pozabilansowe
Konto 091 – Środki trwałe dzierżawione i leasingowane
Konto 092 – Grunty przyjęte w wieczyste użytkowanie

4. Zespół 1 INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE

1. Definicje, podstawowe pojęcia

1.1. Inwestycje, instrumenty finansowe a aktywa finansowe
1.1.1. Instrumenty finansowe
1.1.2. Aktywa finansowe: aktywa pieniężne i umowne prawa do otrzymania aktywów
pieniężnych
1.1.3. Aktywa finansowe: instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki
1.1.4. Aktywa finansowe: prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną
jednostką na korzystnych warunkach
2. Zasady wyceny aktywów w walucie polskiej
3. Zasady wyceny aktywów i zobowiązań w walutach obcych
3.1. Wycena w trakcie roku obrotowego
3.2. Wycena na dzień bilansowy
3.3. Ujęcie różnic kursowych
4. Ustawa o rachunkowości i rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod
wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych a Międzynarodowe
Standardy Sprawozdawczości Finansowej i Międzynarodowe Standardy Rachunkowości –
najważniejsze różnice
5. Dostosowanie planu kont do MSSF
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
Konta 10 – Kasa
Konto 101 – Kasa
Konto 102 – Kasa walutowa
Konta 13 – Rachunki w instytucjach finansowych
Konto 131 – Bieżące rachunki bankowe
Konto 132 – Lokacyjne rachunki bankowe
Konto 133 – Pozostałe rachunki w instytucjach finansowych
Konto 135 – Inne aktywa pieniężne
Konta 14 – Inwestycje krótkoterminowe – udziały i akcje
Konto 141 – Krótkoterminowe inwestycje – udziały (akcje) przeznaczone do obrotu
Konto 142 – Krótkoterminowe inwestycje – udziały (akcje) dostępne do sprzedaży
Konto 143 – Krótkoterminowe inwestycje – udziały i akcje w jednostkach
podporządkowanych
Konto 149 – Przekwalifikowanie inwestycji – udziałów i akcji
Konta 15 – Inwestycje krótkoterminowe – dłużne papiery wartościowe
Konto 151 – Inwestycje krótkoterminowe – dłużne papiery wartościowe przeznaczone
do obrotu
Konto 152 – Inwestycje krótkoterminowe – dłużne papiery wartościowe dostępne do
sprzedaży
Konto 153 – Inwestycje krótkoterminowe – dłużne papiery wartościowe stanowiące
pożyczki i wierzytelności
Konto 154 – Inwestycje krótkoterminowe – dłużne papiery wartościowe utrzymywane
do terminu wymagalności
Konto 159 – Przekwalifikowanie inwestycji – dłużne papiery wartościowe
Konta 16 – Inwestycje krótkoterminowe – należności z tytułu pożyczek
Konto 161 – Inwestycje krótkoterminowe – pożyczki przeznaczone do obrotu
Konto 162 – Inwestycje krótkoterminowe – pożyczki dostępne do sprzedaży
Konto 163 – Inwestycje krótkoterminowe – pożyczki i wierzytelności
Konto 164 – Inwestycje krótkoterminowe – pożyczki utrzymywane do terminu
wymagalności
Konto 169 – Przekwalifikowanie inwestycji – pożyczki
Konta 17 – Inwestycje krótkoterminowe – jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne
 Konto 171 – Inwestycje krótkoterminowe – jednostki uczestnictwa i certyfikaty
inwestycyjne przeznaczone do obrotu
Konto 172 – Inwestycje krótkoterminowe – jednostki uczestnictwa i certyfikaty
inwestycyjne dostępne do sprzedaży
Konto 179 – Przekwalifikowanie inwestycji – jednostki uczestnictwa
Konta 18 – Inwestycje krótkoterminowe – instrumenty pochodne niestanowiące instrumentów
zabezpieczających
Konto 181 – Inwestycje krótkoterminowe – kontrakty forward
Konto 182 – Inwestycje krótkoterminowe – kontrakty futures
Konto 183 – Inwestycje krótkoterminowe – kontrakty swap
Konto 184 – Inwestycje krótkoterminowe – kontrakty opcji
Konta 19 – Inwestycje krótkoterminowe – instrumenty pochodne stanowiące instrumenty
zabezpieczające
Konto 191 – Inwestycje krótkoterminowe – kontrakty forward
Konto 192 – Inwestycje krótkoterminowe – kontrakty futures
Konto 193 – Inwestycje krótkoterminowe – kontrakty swap
Konto 194 – Inwestycje krótkoterminowe – kontrakty opcji

5. Zespół 2 ROZRACHUNKI I ROSZCZENIA

1. Definicje, podstawowe pojęcia

1.1. Należności
1.2. Wycena należności
1.3. Zobowiązania
1.4. Wycena zobowiązań
2. Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – najważniejsze różnice
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
Konta 20 – Rozrachunki z kontrahentami i odpisy aktualizujące
Konto 201 – Rozrachunki z odbiorcami krajowymi
Konto 202 – Rozrachunki z dostawcami krajowymi
Konto 203 – Rozrachunki z odbiorcami zagranicznymi
Konto 204 – Rozrachunki z dostawcami zagranicznymi
Konto 206 – Odpisy aktualizujące należności
Konto 21 – Rozrachunki w walutach obcych
Konta 22 – Rozrachunki publicznoprawne
Konto 220 – Rozrachunki publicznoprawne
Konto 221 – VAT naliczony i jego rozliczenie
Konto 222 – VAT należny i jego rozliczenie
Konto 223 – VAT naliczony przyszłych okresów
Konto 224 – VAT należny przyszłych okresów
Konta 23 – Rozrachunki z pracownikami
Konto 231 – Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
Konto 232 – Rozrachunki z pracownikami z tytułu udzielonych pożyczek
Konto 234 – Pozostałe rozrachunki z pracownikami
Konta 24 – Pozostałe rozrachunki
Konto 241 – Rozrachunki z właścicielami
Konto 242 – Rozliczenie niedoborów, szkód i nadwyżek
Konto 249 – Pozostałe rozrachunki i rozliczenia
Konto 25 – Rozrachunki wewnątrzzakładowe
Konta 26 – Zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek
Konto 261 – Długoterminowe pożyczki
Konto 262 – Krótkoterminowe pożyczki
Konto 263 – Długoterminowe kredyty bankowe
Konto 264 – Krótkoterminowe kredyty bankowe
Konta 27 – Zobowiązania z tytułu dłużnych papierów wartościowych
Konto 270 – Zobowiązania długoterminowe z tytułu emisji dłużnych papierów
wartościowych
Konto 271 – Zobowiązania krótkoterminowe z tytułu emisji dłużnych papierów
wartościowych
Konto 272 – Zobowiązania wekslowe
Konta 28 – Inne zobowiązania finansowe
Konto 283 – Inne zobowiązania finansowe
Konto 285 – Należności z tytułu leasingu finansowego
Konto 286 – Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego
Konta pozabilansowe
Konto 290 – Zobowiązania warunkowe
6. Zespół 3 MATERIAŁY I TOWARY

1. Definicje, podstawowe pojęcia

2. Zasady wyceny
2.1. Wycena w ciągu roku obrotowego
2.2. Wycena na dzień bilansowy
2.3. Metody wyceny rozchodu
2.4. Ewidencja
2.5. Inwentaryzacja
3. Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – najważniejsze różnice
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
Konto 301 – Rozliczenie zakupu materiałów
Konto 302 – Rozliczenie zakupu usług i energii obcej
Konto 303 – Rozliczenie zakupu towarów
Konto 304 – Rozliczenie zakupów dotyczących środków trwałych, środków trwałych w
budowie oraz wartości niematerialnych i prawnych
Konto 311 – Materiały
Konto 315 – Odpisy aktualizujące wartość materiałów
Konto 316 – Koszty zakupu dotyczące zapasu materiałów
Konto 331 – Towary
Konto 335 – Odpisy aktualizujące wartość towarów
Konto 336 – Koszty zakupu dotyczące zapasu towarów
Konto 341 – Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
Konto 343 – Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów
Konta pozabilansowe
Konto 390 – Zapasy obce
Konto 391 – Towary przyjęte w komis

7. Zespół 4 KOSZTY WEDŁUG RODZAJÓW I ICH ROZLICZENIE

1. Definicje, podstawowe pojęcia

2. Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – najważniejsze różnice
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
7.

Konto 401 – Zużycie materiałów i energii

Konto 402 – Usługi obce
Konto 403 – Podatki i opłaty
Konto 404 – Wynagrodzenia
Konto 405 – Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
Konto 408 – Amortyzacja
Konto 409 – Pozostałe koszty
Konto 490 – Rozliczenie kosztów rodzajowych

8. Zespół 5 KOSZTY W UKŁADZIE KALKULACYJNYM I ICH ROZLICZENIE

1. Definicje, podstawowe pojęcia

1.1. Koszty podstawowej działalności operacyjnej w układzie funkcjonalnym
1.2. Koszty podstawowej działalności operacyjnej w układzie kalkulacyjnym
1.2.1. Koszty bezpośrednie
1.2.2. Koszty pośrednie
1.3. Zalecane metody ustalania kosztów niewykorzystanych zdolności produkcyjnych
2. Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – najważniejsze różnice
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
Konta 50 – Koszty działalności podstawowej
Konto 501 – Koszty działalności podstawowej
Konto 502 – Koszty wydziałowe produkcji podstawowej
Konto 508 – Koszty ogólnoprodukcyjne
Konto 509 – Braki
Konto 51 – Koszty zakupu
Konto 52 – Koszty sprzedaży
Konto 53 – Koszty działalności pomocniczej
Konto 55 – Koszty ogólnego zarządu
Konto 58 – Rozliczenie kosztów działalności

9. Zespół 6 PRODUKTY I ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

1. Definicje, podstawowe pojęcia

1.1. Rozliczenia międzyokresowe bierne kosztów z tytułu świadczeń emerytalnych i
9.

podobnych
1.2. Zmiana stanu produktów
1.2.1. Krąg kosztowy
2. Zasady wyceny
2.1. Wycena przychodu wyrobów gotowych
2.2. Wycena rozchodu wyrobów gotowych
2.3. Rozwiązania szczegółowe dla oprogramowania i projektów typowych
2.4. Odpisy aktualizujące wartość produktów
3. Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – najważniejsze różnice
3.1. Zmiana stanu produktów według MSSF/MSR
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
Konto 601 – Wyroby gotowe
Konto 602 – Półfabrykaty
Konto 603 – Produkcja w toku
Konto 620 – Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych
Konto 626 – Odpisy aktualizujące wartość produktów
Konto 641 – Rozliczenia międzyokresowe czynne kosztów
Konto 645 – Rozliczenia międzyokresowe bierne kosztów z tytułu świadczeń emerytalnych i
podobnych
Konto 646 – Rozliczenia międzyokresowe bierne kosztów z tytułu innych świadczeń
Konto 647 – Rozliczenie kosztów usług długoterminowych
Konto 648 – Rozliczenie przychodów długoterminowych z usług długoterminowych
Konto 650 – Rozliczenia międzyokresowe przychodów

10. Zespół 7 PRZYCHODY I KOSZTY ZWIĄZANE Z ICH OSIĄGNIĘCIEM

1. Definicje, podstawowe pojęcia

1.1. Uznanie przychodów
1.1.1. Uznanie przychodu w momencie przekazania rzeczy (dóbr)
1.1.2. Uznanie przychodu w trakcie produkcji lub świadczenia usługi
1.1.3. Uznanie przychodu w momencie odbioru dobra przez nabywcę
1.1.4. Uznanie przychodu po przekazaniu dóbr i usług do nabywcy
1.2. Uznanie kosztów
 1.2.1. Pomiar kosztów współmiernych do przychodów
1.3. Przychody i koszty związane z inwestycjami w aktywa trwałe
1.4. Przychody i koszty związane z inwestycjami w aktywa obrotowe
1.5. Pozostała działalność operacyjna
2. Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – najważniejsze różnice
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
Konto 700 – Sprzedaż produktów
Konto 701 – Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
Konto 730 – Sprzedaż towarów
Konto 731 – Wartość sprzedanych towarów
Konto 740 – Sprzedaż materiałów
Konto 741 – Wartość sprzedanych materiałów
Konto 751 – Przychody i koszty z udziałów (akcji) wycenianych metodą praw własności oraz
dywidendy z tytułu udziałów i akcji
Konto 752 – Przychody z tytułu odsetek
Konto 753 – Przychody ze zbycia aktywów finansowych
Konto 754 – Przychody z tytułu aktualizacji wyceny aktywów finansowych, w tym z tytułu
przekwalifikowania
Konto 755 – Pozostałe przychody finansowe
Konto 756 – Koszty odsetek
Konto 757 – Koszty ze zbycia aktywów finansowych
Konto 758 – Koszty z tytułu aktualizacji wyceny aktywów finansowych
Konto 759 – Pozostałe koszty finansowe
Konta 76 – Pozostałe przychody i koszty operacyjne
Konto 761 – Przychody z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych i
inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
Konto 762 – Dotacje, subwencje, dopłaty
Konto 763 – Pozostałe przychody operacyjne
Konto 764 – Pozostałe przychody operacyjne – działalność socjalna
Konto 765 – Pozostałe przychody operacyjne z tytułu aktualizacji wartości aktywów
niefinansowych
Konto 766 – Wartość netto rozchodowanych składników aktywów trwałych
Konto 767 – Odpisy aktualizujące wartość aktywów niefinansowych
 Konto 768 – Pozostałe koszty operacyjne
Konto 769 – Pozostałe koszty operacyjne – działalność socjalna
Konto 790 – Obroty wewnętrzne
Konto 791 – Koszt obrotów wewnętrznych

11. Zespół 8 KAPITAŁY (FUNDUSZE) WŁASNE, NALEŻNE WPŁATY NA KAPITAŁ PODSTAWOWY,

UDZIAŁY (AKCJE) WŁASNE, FUNDUSZE SPECJALNE, REZERWY I WYNIK FINANSOWY

1. Definicje, podstawowe pojęcia

1.1. Kapitał własny
1.1.1. Spółka cywilna
1.1.2. Spółki handlowe
1.2. Rezerwy na zobowiązania
1.2.1. Podatek dochodowy bieżący i odroczony
1.2.2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne
1.2.3. Pozostałe rezerwy
1.3. Ujemna wartość firmy
2. Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej –
najważniejsze różnice
USTALENIA SZCZEGÓŁOWE
Konto 801 – Kapitał (fundusz) podstawowy
Konto 803 – Należne wpłaty na kapitał podstawowy
Konto 804 – Udziały (akcje) własne
Konto 811 – Kapitał (fundusz) zapasowy
Konto 812 – Kapitał z aktualizacji wyceny
Konto 813 – Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
Konto 819 – Odroczony podatek dochodowy odnoszony bezpośrednio na kapitał własny
Konto 820 – Rozliczenie wyniku finansowego
Konto 829 – Odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku obrotowego
Konto 831 – Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Konto 833 – Pozostałe rezerwy
Konto 841 – Ujemna wartość firmy
Konto 851 – Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych i inne fundusze tworzone na
podstawie odrębnych przepisów
 Konto 860 – Wynik finansowy
Konto 870 – Podatek dochodowy bieżący
Konto 871 – Odroczony podatek dochodowy
Konto 872 – Pozostałe obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego

12. PROCEDURA SPORZĄDZENIA BILANSU I RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT NA PODSTAWIE

ZAWARTEGO W OPRACOWANIU PLANU KONT

BILANS
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

13. BIBLIOGRAFIA

Zespół 0 AKTYWA TRWAŁE

2. Zasady wyceny

2.1. Rzeczowe aktywa trwałe

2.1.8. Amortyzacja (umorzenie)

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, w celu uwzględnienia utraty ich wartości na skutek
używania lub upływu czasu przez okres ich ekonomicznej użyteczności, podlegają amortyzacji
(umarzaniu). Ustawa o rachunkowości dopuszcza stosowanie dowolnej metody amortyzacji.
Wysokość odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych przypadających na jednostkę ekonomicznej
użyteczności środka trwałego zależy od ustalonych na moment jego przyjęcia do użytkowania: wartości
podlegającej amortyzacji, okresu ekonomicznej użyteczności oraz metody amortyzacji (por. pkt 8.3 KSR
11).
Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania.
Zakończenie amortyzacji następuje nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych
lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży
lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny
sprzedaży netto pozostałości środka trwałego (por. art. 32 ust. 1 u.r.).
Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej
użyteczności środka trwałego, na którego określenie wpływają w szczególności:

• liczba zmian, na których pracuje środek trwały;

• tempo postępu naukowo-technicznego;

• wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów
albo innym właściwym miernikiem;

• prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego;

• przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego (por. art. 32
ust. 2 u.r.).

Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji.
W praktyce najczęściej stosowane są: metoda liniowa, metoda degresywna (określana również jako metoda
amortyzacji przyspieszonej lub metoda amortyzacji malejącej) i metoda naturalna (określana również jako
metoda jednostek produkcji lub metoda zróżnicowanego odpisu) – por. pkt 8.10 KSR 11.
■ Metoda liniowa
Metoda liniowa polega na równomiernym rozłożeniu w czasie wartości środka trwałego. Jest ona oparta na
założeniu, że użyteczność środka trwałego ulega pomniejszeniu w równych częściach w każdym kolejnym
okresie użytkowania środka. Wiąże ona bezpośrednio amortyzację z upływem czasu, a nie z faktycznym
wykorzystaniem środka trwałego.
Wzór na obliczenie amortyzacji metodą liniową (por. pkt 8.16 i 8.17 KSR 11):

gdzie:
A% – stopa amortyzacji;
N = ilość (liczba) lat amortyzacji.

gdzie:
At – roczna stawka amortyzacji;
WA – wartość podlegająca amortyzacji;
N = ilość (liczba) lat amortyzacji (okres ekonomicznej użyteczności).
Amortyzacja liczona tą metodą jest często wyrażana jako procent od wartości początkowej pomniejszonej o
wartość odzysku. Jest on stały przez cały okres użytkowania środka trwałego, np. amortyzacja wynosząca
10% oznacza, że środek będzie użytkowany przez 10 lat, 20% – że środek będzie użytkowany przez 5 lat.
■ Metoda degresywna (przyspieszonej amortyzacji)
Metoda degresywna amortyzacji polega na takim rozłożeniu w czasie wartości środka trwałego
podlegającego amortyzacji, że odpisy amortyzacyjne w początkowych okresach użytkowania środka
trwałego są wyższe od przeciętnych (ustalanych metodą liniową) i stopniowo maleją. Metodę tę stosuje się
najczęściej do takich maszyn, urządzeń i środków transportu, które w początkowych okresach użytkowania
podlegają szybszemu zużyciu (zwłaszcza tzw. zużyciu moralnemu) niż w okresach późniejszych. Metoda
degresywna amortyzacji pozwala m.in. skompensować zmniejszającymi się w czasie kosztami amortyzacji
potencjalnie wyższe koszty eksploatacji środka trwałego w późniejszych okresach jego użytkowania,
wynikające z wyższych kosztów remontów (por. pkt 8.12 KSR 11).
Przy tej metodzie stawka amortyzacji dla metody liniowej mnożona jest przez dwa. Tak obliczona stopa
amortyzacji jest mnożona przez wartość księgową netto środka trwałego (wartość początkową
pomniejszoną o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne) bez uwzględniania wartości odzysku (por. pkt 8.19 i
8.20 KSR 11).
Odmianą metody przyspieszonej podwójnej jest metoda degresywna dopuszczona dla niektórych grup
środków trwałych przez polskie przepisy podatkowe. Metoda ta charakteryzuje się tym, że zakłada
przejście na metodę liniową, począwszy od roku podatkowego, w którym roczna kwota amortyzacji metodą
degresywną miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody
liniowej 4 .
Ustawa o rachunkowości nie przewiduje stosowania przepisów podatkowych do ustalania kosztów
amortyzacji. Przepisy podatkowe mogą być stosowane, gdy są zgodne z wymogami ustawy o
rachunkowości.
■ Metoda naturalna
Metoda naturalna amortyzacji umożliwia najdokładniejsze odzwierciedlenie zużywania się potencjału
ekonomicznego danego środka trwałego. Pozwala również na bezpośrednie odzwierciedlenie czasowego
wyłączenia środka trwałego z użytkowania m.in. na skutek jego wykorzystania tylko w okresie sezonu (por.
pkt 8.25 KSR 11). Warunkiem stosowania metody naturalnej jest zdefiniowanie jednostki miary i wielkości
potencjału użytkowego danego środka trwałego (mierzonego czasem pracy tego środka trwałego lub
jednostek produktów wytworzonych przy jego wykorzystaniu), a następnie ich pomiar (por. pkt 8.13 i 8.24
KSR 11).
Wzór na obliczanie stawki amortyzacyjnej na jedną godzinę pracy jest następujący:

gdzie:
As – stawka amortyzacji naturalnej;
X – ilość (liczba) jednostek produkcji lub czas pracy środka trwałego dostępne w okresie jego
ekonomicznej użyteczności;
t – kolejny rok, za który ustalana jest stopa amortyzacji (to jest 1 dla roku 1., 2 – dla roku 2., itd.).
Przy ustalaniu metody i stawki amortyzacji środka trwałego, w skład którego wchodzą części składowe,
dodatkowe lub peryferyjne, jednostka może uwzględnić potencjalne zróżnicowanie okresu ekonomicznej
użyteczności poszczególnych części lub sposobu konsumowania wynikających z nich korzyści
ekonomicznych. W takim przypadku jednostka:

a) określa co w ramach obiektu stanowi części składowe, dodatkowe i peryferyjne;

b) wyodrębnia w ramach ewidencji środków trwałych każdą wydzieloną część składową, dodatkową i
peryferyjną, nadając jej podnumer inwentarzowy (por. pkt 5.4 KSR 11);

c) ustala jedną stawkę lub stopę amortyzacji dla środka trwałego, stanowiącą wypadkową stawek (stóp)
amortyzacji wyodrębnionych części składowych, dodatkowych i peryferyjnych. W przypadku
metody linowej amortyzacji tak ustalona stawka lub stopa amortyzacji stanowi średnią ważoną
stawek lub stóp amortyzacji zidentyfikowanych części (por. pkt 8.26 KSR 11 oraz przykład do tego
punktu).

Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę
okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych
odpisów amortyzacyjnych.
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w ciężar konta 408 – Amortyzacja w korespondencji z kontem 070
– Umorzenie środków trwałych lub 075 – Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych.
Dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne
lub umorzeniowe w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grup środków
zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem, lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych
(por. art. 32 ust. 6 u.r.).
Przykład 0.6 – amortyzacja środków trwałych przy różnych metodach (por. Wzorcowy..., s. 68–69).

Przykład 0.6

Środek trwały został oddany do użytkowania 31.12.20X0 r. i jest amortyzowany począwszy od stycznia
20X1 r.
Dane są następujące informacje dotyczące środka trwałego:
Wartość początkowa na dzień 12 500 zł
31.12.20X0

Wartość odzysku 1 500 zł

Przewidywany okres 5 lat

użytkowania

Przewidywany czas 10 000 maszynogodzin, w tym:

eksploatacji rok 1. – 1 000 mh, lata od 2. do 4.
– 2 500 mh, rok 5. – 1 500 mh.
Oto jak kształtować się będzie amortyzacja z wykorzystaniem różnych metod w kolejnych latach:
Metoda liniowa
Data Obliczenie Koszt Umorzenie Wartość
kosztu rocznej księgowa
amortyzacji amortyza netto
cji

31.12.20 12 500
X0

20X1 20% × (12 500 – 2 200 2 200 10 300

1 500)

20X2 20% × (12 500 – 2 200 4 400 8 100

1 500)

20X3 20% × (12 500 – 2 200 6 600 5 900

 1 500)

20X4 20% × (12 500 – 2 200 8 800 3 700

1 500)

20X5 20% × (12 500 – 2 200 11 000 1 500

1 500)
Na koniec ostatniego roku używania wartość netto równa jest przewidywanej wartości odzysku – 1 500
zł.
Metoda degresywna
Data Obliczenie Koszt Umorzenie Wartość
kosztu rocznej księgowa
amortyzacji amortyza netto
cji

31.12.20 12 500
X0

20X1 40% × 12 500 5 000 5 000 7 500

20X2 40% × 7 500 3 000 8 000 4 500

20X3 40% × 4 500 1 800 9 800 2 700

20X4 40% × 2 700 1 080 10 880 1 620

20X5 1 620 – 1 500 120 11 000 1 500

Amortyzacja w ostatnim roku ustalana jest w taki sposób, żeby wartość netto na koniec okresu
używania była równa 1 500 zł.
Metoda naturalna (godzin pracy)
Data Obliczenie Koszt Umorzenie Wartość
kosztu rocznej księgowa
amortyzacji* amortyza netto
cji

31.12.20 12 500
X0
 20X1 1 000 mh × 1,1 1 100 1 100 11 400

20X2 2 500 mh × 1,1 2 750 3 850 8 650

20X3 2 500 mh × 1,1 2 750 6 600 5 900

20X4 2 500 mh × 1,1 2 750 9 350 3 150

20X5 1 500 mh × 1,1 1 650 11 000 1 500

* Koszt 1 mh = (12 500 – 1 500) / 10 000 mh = 1,1

4
Por. art. 16k ust. 1 u.p.d.o.p.