ARALING PANLIPUNAN 10

Ikaapat na Markahan
Ikatlong Linggo

Development and Quality Assurance Team

Developer: Lota C. Gascon

Evaluator: Aileen Glorina B. Abunda, Mark Twine Buliyat, Fatima D. Notarte,
Ariel A. Paler, Franklin P. Oranza, Sarah Rosario M. Tupas
Illustrator:
Learning Area Supervisor: Analiza G. Doloricon

Illustration Credits:
Title Page: Marieto Cleben V. Lozada
Visual Cues: Ivin Mae M. Ambos

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from the Self-Learning Modules, Learner’s Materials, Textbooks and Teaching Guides
released by DepEd Central Office. Furthermore, utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use
and constitutes fair use. All Rights Reserved.
 Pamantayan sa Pagkatuto: Nasusuri ang kahalagahan ng pagsusulong
at pangangalaga sa karapatang pantao sa pagtugon sa mga isyu
at hamong panlipunan

Mga Layunin: Sa pagtatapos ng linggo, ikaw ay inaasahang:

▪ natutukoy ang mga uri at kategorya ng karapatan;

▪ nakagagawa ng photo collage na nagpapakita sa mga
karapatang pantao alinsunod sa Konstitusyon at Pandaigdigang
Deklarasyon ng Karapatang Pantao; at
▪ naipahahayag sa isang campaign slogan ang pagpapahalaga
sa mga karapatang pantao.

Gawain ng Mag-aaral

Leksiyon

Sa pagkapanganak pa lamang, tayong lahat ay nagtatamasa na ng

tiyak, di-maihihiwalay, buo at di-maitatangging mga karapatan na mananatili
sa atin kahit hanggang kamatayan. Bilang malayang tao, tayong lahat ay
nagtatamasa ng pantay na mga karapatan magkaiba man ang ating lahi,
estado sa buhay, paniniwala, kasarian o oryentasyong sekswal. Ang mabuhay
ng malaya – malaya sa anumang paninikil ng kahit na sino, grupo ng tao o
anumang institusyon sa lipunan ay isa lamang sa ating mga pangunahing
karapatan. At habang tayo’y nabubuhay, kaakibat na nito ang pagtamasa sa
mga karapatan nating matugunan ang ating mga pangangailangan upang
tayo’y manatiling buhay at mabuhay ng may dignidad at pagpapahalaga sa
ating sariling kapakanan.

Uri ng Karapatan

1. Karapatang Likas o Natural

Ang karapatang ito ay likas at wagas para sa lahat na taglay ng
tao sapol sa kanyang pagkapanganak.
Halimbawa: Ang karapatang mabuhay at magkaroon ng
pangalan o identidad.

2. Karapatang ayon sa Batas

2.1 Constitutional Rights
Ito ang mga karapatang kaloob at pinangangalagaan o
binibigyang – proteksiyon ng Konstitusyon ng bansa. Maaari
itong baguhin, dagdagan, o alisin sa pamamagitan ng mga
susog sa Konstitusyon.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

1
 2.2 Statutory Rights
Ito ang mga karapatang kaloob ng batas na pinagtibay ng
Kongreso.
Halimbawa: Ang karapatan sa libreng edukasyon.

Kategorya ng Karapatang ayon sa Batas

Binubuo ito ng mga personal na karapatan at karapatan ng mga

grupo ng indibidwal o kolektibong karapatan na pinoprotektahan ng
pamahalaan at institusyong panlipunan.

1. Karapatang Sibil o Panlipunan (Civil Liberties/Rights)

Nakapaloob dito ang karapatang magkaroon ng matiwasay at
tahimik na pamumuhay, kalayaan sa pagsasalita, pag-iisip, pag-
oorganisa, pamamahayag, malayang pagtitipon, pagpili ng lugar
na titirhan, at karapatan laban sa diskriminasyon.

2. Karapatang Pampulitika
Kinakatawan nito ang karapatan na makilahok sa pagtatakda at
pagdedesisyon sa pamumuno at proseso ng pamamahala sa
bansa gaya ng pagboto, pagkandidato sa eleksiyon, pagwewelga
bilang bahagi ng pagrereklamo sa gobyerno, at pagiging kasapi
ng anumang partidong pulitikal.

3. Karapatang Pang-ekonomiya o Pangkabuhayan

Nagpapatungkol ito sa mga karapatan sa pagpili, pagpupursige,
at pagsusulong ng kabuhayan, negosyo, hanapbuhay, at
disenteng pamumuhay nang ayon sa nais, nakahiligan, at
nagustuhang karera. Naglalaman din ito ng mga karapatan na
magkaroon ng ari-arian, maging mayaman, at gamitin ang yaman
at ari-arian sa anumang nais basta’t ito’y naaayon sa batas.

4. Karapatang Pangkultura
Nakapaloob dito ang karapatan na makibahagi at lumahok sa
pagsasabuhay, pagpapatuloy, at pagpapalawak ng sariling
tradisyon, gawi, at pag-uugali. Karapatan ng tao na ipakita sa iba
ang katangian ng kinalakhang kultura bilang bahagi ng isang
grupo, tribo, o lahi na iniingatan ang mga tradisyong nakagawian
hangga’t ang mga ito ay sakop ng Saligang batas.

5. Mga Karapatan ng Akusado/Nasasakdal (Rights of the Accused)

Pinangangalagaan nito ang mga taong akusado o nasasakdal sa
anumang paglabag sa batas. Ang ilan sa mga karapatang ito ay
ang karapatan sa pagpapalagay na siya ay walang sala hangga’t
Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

2
 hindi napapatunayan ang kasalanan at may karapatan laban sa
di-makataong parusa.

Legal na Batayan ng mga Karapatan

Ang Konstitusyon ng Pilipinas ang sandigan at Saligang batas ng ating

bansa. Ang Artikulo III ng ating Konstitusyon ay tungkol sa Bill of Rights o
Katipunan ng Mga Karapatan kung saan nakapaloob ang karapatang pantao
na dapat ay tinatamasa ng bawat mamamayan. Ang mga karapatang ito ay
lalo pang pinagtibay at sinuportahan ng Pandaigdigang Deklarasyon ng
Karapatang Pantao o UDHR (Universal Declaration of Human Rights) ng United
Nations. Ang lahat ng panuntunan at batas na nabuo at bubuuin pa ay
kinakailangang nakabatay sa Saligang batas.

Mga Karapatan ng Bawat Mamamayang Pilipino ayon sa Konstitusyon

Artikulo III
KATIPUNAN NG MGA KARAPATAN
(Bill of Rights)
S E K S Y ON 1
Hindi dapat alisan ng buhay, kalayaan, o ariarian ang sino mang tao
nang hindi sa kaparaanan ng batas, ni pagkaitan ang sino mang tao ng
pantay na pangangalaga ng batas.

S E K S Y ON 2
Ang karapatan ng mga taong-bayan na magkaroon ng kapanatagan
sa kanilang sarili, pamamahay, papeles, at mga bagay-bagay laban sa
hindi makatwirang paghahalughog at pagsamsam sa ano mang layunin
ay hindi dapat labagin, at hindi dapat maglagda ng warant sa
paghalughog o warant sa pagdakip maliban kung may malinaw na
dahilan na personal na pagpapasyahan ng hukom matapos masiyasat
ang mayhabla at ang mga testigong maihaharap niya sa ilalim ng
panunumpa o patotoo, at tiyakang tinutukoy ang lugar na
hahalughugin, at ang mga taong darakpin o mga bagay na
sasamsamin.

S E K S Y ON 3
1. Hindi dapat labagin ang pagiging lihim ng komunikasyon at
korespondensya maliban sa legal na utos ng hukuman, o kapag
hinihingi ang naiibang kaligtasan o kaayusan ng bayan ayon sa
itinakda ng batas.
2. Hindi dapat tanggapin para sa ano mang layunin sa alin mang
hakbangin sa paglilitis ang ano mang ebidensya na nakuha nang
labag dito o sa sinusundang seksyon.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

3
 S E K S Y ON 4
Hindi dapat magpatibay ng batas na nagbabawas sa kalayaan sa
pananalita, pagpapahayag, o ng pamahayagan, o sa karapatan ng
mga taong-bayan na mapayapang magkatipon at magpetisyon sa
pamahalaan upang ilahad ang kanilang mga karaingan.

S E K S Y ON 5
Hindi dapat magbalangkas ng batas para sa pagtatatag ng relihiyon, o
nagbabawal sa malayang pagsasagamit nito. Dapat ipahintulot
magpakailanman ang malayang pagsasagamit at pagtatamasa ng
paghahayag ng relihiyon at pagsamba nang walang pagtatangi o
pamimili. Hindi dapat kailanganin ang pagsusulit panrelihyon sa
pagsasagamit ng mga karapatang sibil o pampulitika.

S E K S Y ON6
Hindi dapat bawahan ang kalayaan sa paninirahan at ang pagbabago
ng tirahan sa saklaw ng mga katakdaang itinatadhana ng batas
maliban sa legal na utos ng hukuman. Ni hindi dapat bawahan ang
karapatan sa paglalakbay maliban kung para sa kapakanan ng
kapanatagan ng bansa, kaligtasang pambayan, o kalusugang
pambayan ayon sa maaaring itadhana ng batas.

S E K S Y ON7
Dapat kilalanin ang karapatan ng taong-bayan na mapagbatiran
hinggil sa mga bagay-bagay na may kinalaman sa tanan. Ang
kaalaman sa mga opisyal na rekord, at sa mga dokumento at papeles
tungkol sa mga opisyal na gawain, transaksyon, o pasya, gayon din sa
mga datos sa pananaliksik ng pamahalaan na pinagbabatayan ng
patakaran sa pagpapaunlad ay dapat ibigay sa mamamayan sa ilalim
ng mga katakdaang maaaring itadhana ng batas.

SEKSYON 8
Hindi dapat hadlangan ang karapatan ng mga taong-bayan kabilang
ang mga naglilingkod sa publiko at pribadong sektor na magtatag ng
mga asosasyon, mga unyon, o mga kapisanan sa mga layuning hindi
labag sa batas.

S E K S Y ON9
Ang pribadong ariarian ay hindi dapat kunin ukol sa gamit pambayan
nang walang wastong kabayaran.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

4
 S E K S Y ON 10
Hindi dapat magpatibay ng batas na sisira sa pananagutan ng mga
kontrata.

S E K S Y ON 11
Hindi dapat ipagkait sa sino mang tao ang malayang pagdulog sa mga
hukuman at sa mga kalupunang mala-panghukuman at sa sapat na
tulong pambatas nang dahil sa karalitaan.

S E K S Y ON 12
1. Ang sino mang tao na sinisiyasat dahil sa paglabag ay dapat magkaroon
ng karapatang mapatalastasan ng kanyang karapatang magsawalang-
kibo at magkaroon ng abogadong may sapat na kakayahan at malaya na
lalong kanais-nais kung siya ang maypili. Kung hindi niya makakayanan ang
paglilingkod ng abogado, kinakailangang pagkalooban siya ng isa. Hindi
maiuurong ang mga karapatang ito maliban kung nakasulat at sa harap ng
abogado.
2. Hindi siya dapat gamitan ng labis na pagpapahirap, pwersa, dahas,
pananakot, pagbabanta, o ano pa mang paraaan na pipinsala sa
kanyang malayang pagpapasya. Ipinagbabawal ang mga lihim na
kulungan, solitaryo, ingkomunikado o iba pang katulad na mga anyo ng
detensyon.
3. Hindi dapat tanggaping ebidensya laban sa kanya ang ano mang
pagtatapat o pag-amin na nakuha nang labag sa seksyong ito o Seksyong
17 nito.
4. Dapat magtadhana ang batas ng mga kaparusahang penal at sibil sa mga
paglabag sa seksyong ito at gayon din ng bayad-pinsala at rehabilitasyon
sa mga biktima ng labis na mga paghihirap o katulad ng mga nakagawian,
at sa kanilang mga pamilya.

S E K S Y ON 13
Ang lahat ng mga tao, maliban sa mga nahahabla sa mga paglabag na
pinarurusahan ng reclusion perpetua kapag matibay ang ebidensya ng
pagkakasala, bago mahatulan, ay dapat mapyansahan ng sapat na
pyador, o maaaring palayain sa bisa ng panagot ayon sa maaaring
itadhana ng batas. Hindi dapat bawahan ang karapatan sa pyansa
kahit na suspendido ang pribilehiyo ng writ of habeas corpus. Hindi dapat
kailanganin ang malabis na pyansa.

S E K S Y ON14
1. Hindi dapat papanagutin sa pagkakasalang kriminal ang sino mang tao
nang hindi kaparaanan ng batas.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

5
 2. Sa lahat ng mga pag-uusig kriminal, ang nasasakdal ay dapat ituring na
walang sala hangga't hindi napapatunayan ang naiiba, at dapat
magtamasa ng karapatang magmatwid sa pamamagitan ng sarili at ng
abogado, mapatalastasan ng uri at dahilan ng sakdal laban sa kanya,
magkaroon ng mabilis, walang kinikilingan, at hayagang paglitis,
makaharap ang mga testigo at magkaroon ng sapilitang kaparaanan
upang matiyak ang pagharap ng mga testigo at paglitaw ng
ebidensyang para sa kanyang kapakanan. Gayon man, matapos
mabasa ang sakdal, maaring ituloy ang paglilitis kahit wala ang
nasasakdal sa pasubaling marapat na napatalastasan siya at di
makakatwiran ang kanyang kabiguang humarap.

S E K S Y ON15
Hindi dapat suspindihin ang pribilehiyo ng writ of habeas corpus, maliban
kung may pananalakay o paghihimagsik, kapag kinakailangan ng
kaligtasang pambayan.

S E K S Y ON16
Dapat magkaroon ang lahat ng mga tao ng karapatan sa madaliang
paglutas ng kanilang mga usapin sa lahat ng mga kalupunang
panghukuman, mala-panghukuman, o pampangasiwaan.

S E K S Y ON 17
Hindi dapat pilitin ang isang tao na tumestigo laban sa kanyang sarili.

S E K S Y ON 18
1. Hindi dapat detenihin ang sino mang tao dahil lamang sa kanyang mga
paniniwala at hangaring pampulitika.
2. Hindi dapat pairalin ang ano mang anyo ng sapilitang paglilingkod,
maliban kung kaparusahang pataw ng hatol ng pagkakasala.
S E K S Y ON 1 9
1. Hindi dapat ipataw ang malabis na multa, ni ilapat ang malupit, imbi o
di-makataong parusa, o ang parusang kamatayan, matangi kung
magtadhana ang Kongreso ng parusang kamatayan sa mga
kadahilanang bunsod ng mga buktot na krimen. Dapat ibaba
sa reclusion perpetua ang naipataw nang parusang kamatayan.
2. Dapat lapatan ng kaukulang batas ang pagpapahirap na pisikal,
sikolohikal, o imbing pagpaparusa sa sino mang bilanggo o detenido o
ang paggamit ng mga kaluwagang penal na di-makatao.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

6
 S E K S Y ON 20
Hindi dapat ibilanggo ang isang tao nang dahil sa pagkakautang o hindi
pagbabayad ng sedula.

S E K S Y ON 21
Hindi dapat na ang isang tao ay makalawang masapanganib ng
kaparusahan sa iisang paglabag. Kung pinarurusahan ng batas at ng
ordinansa ang isang kagagawan, ang pagkaparusa o pakaabswelto sa
ilalim ng alin man dito ay magiging hadlang sa iba pang pag-uusig sa
gayon ding kagagawan.

S E K S Y ON 22
Hindi dapat magpatibay ng batas ex post facto o bill of attainder.

Ang Pandaigdigang Deklarasyon ng Karapatang Pantao

(Universal Declaration of Human Rights o UDHR)

Ang Pilipinas ay kasapi ng United Nations o Nagkakaisang Bansa. Ang

mga patakaran at batas na pinaiiral nito ay batas din ng ating bansa. Ang
Universal Declaration of Human Rights ay nabuo at nilagdaan noong Disyembre
10, 1948. Lumagda ang Pilipinas sa deklarasyong ito kaya’t obligado ang bansa
na ipatupad ang pagiging malaya at pagkakapantay – pantay ng bawat tao
at pagbabawal sa diskriminasyon.

Artikulo 1 Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya at pantay-pantay sa karangalan

at mga karapatan. Sila'y pinagkalooban ng katwiran at budhi at dapat
magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.

Artikulo 2 Ang bawat tao'y karapat-dapat sa lahat ng karapatan at kalayaang

nakalahad sa Pahayag na ito, nang walang ano mang uri ng pagtatangi, gaya
ng lahi, kulay, kasarian, wika, relihiyon, kuro-kurong pampulitika o iba pa,
pinagmulang bansa o lipunan, ari-arian, kapanganakan o iba pang katayuan.

Bukod dito, walang pagtatanging gagawin batay sa katayuang pampulitika,

hurisdiksiyunal o pandaigdig na kalagayan ng bansa o teritoryong kinabibilangan
ng isang tao, maging ito ay nagsasarili, itinitiwala, di-nakapamamahala sa sarili o
nasa ilalim ng ano mang katakdaan ng soberanya.

Artikulo 3 Ang bawat tao'y may karapatan sa buhay, kalayaan at kapanatagan

ng sarili.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

7
 Artikulo 4 Walang sino mang aalipinin o bubusabusin; ipagbabawal ang ano
mang anyo ng pang-aalipin at ang pangangalakal ng alipin.

Artikulo 5 Walang sino mang pahihirapan o lalapatan ng malupit,di-makatao o

nakalalait na pakikitungo sa parusa.

Artikulo 6 Ang bawat tao'y may karapatang kilalanin saan mang dako bilang
isang tao sa harap ng batas.

Artikulo 7 Ang lahat ay pantay-pantay sa harap ng batas at may karapatan sa

walang pagtatangi ng pangangalaga ng batas. Ang lahat ay may karapatan sa
pantay na pangangalaga laban sa ano mang pagtatangi-tanging nalalabag sa
Pahayag na ito at laban sa ano mang pagbubuyo sa gayong pagtatangi-tangi.

Artikulo 8 Ang bawat tao'y may karapatan sa mabisang lunas ng karampatang

mga hukumang pambansa tungkol sa mga gawang lumalabag sa pangunahing
mga karapatan na ipinagkaloob sa kanya ng saligang batas o ng batas.

Artikulo 9 Walang sino mang ipaiilalim sa di-makatwirang pagdakip, pagpigil o

pagpapatapon.

Artikulo 10 Ang bawat tao'y may karapatan sa ganap na pagkakapantay-pantay,

sa isang makatarungan at hayag na paglilitis ng isang hukumang malaya at
walang kinikilingan, sa pagpapasiya ng kanyang mga karapatan at panangutan
at sa ano mang paratang na kriminal laban sa kanya.

Artikulo 11

1. Ang bawat taong pinararatangan ng pagkakasalang pinarurusahan ay may

karapatang ituring na walang-sala hanggang di-napatutunayang
nagkasala alinsunod sa batas sa isang hayag na paglilitis na ipinagkaroon
niya ng lahat ng garantiyang kailangan sa kanyang pagtatanggol.
2. Walang taong ituturing na nagkasala ng pagkakasalang pinarurusahan
dahil sa ano mang gawa o pagkukulang na hindi isang pagkakasalang
pinarurusahan, sa ilalim ng batas pambansa o pandaigdig, noong
panahong ginawa iyon. Hindi rin ipapataw ang parusang lalong mabigat
kaysa nararapat nang panahong magawa ang pagkakasalang
pinarurusahan.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

8
Artikulo 12 Walang taong isasailalim sa di-makatwirang panghihimasok sa kanyang
pananhimik, pamilya, tahanan o pakikipagsulatang ni sa tuligsa sa kanyang
karangalan at mabuting pangalan. Ang bawat tao'y may karapatan sa
pangangalaga ng batas laban sa gayong mga panghihimasok o tuligsa.

Artikulo 13

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pagkilos at paninirahan sa

loob ng mga hanggahan ng bawat estado.
2. Ang bawat tao'y may karapatang umalis sa alin mang bansa, pati na sa
kanyang sarili, at bumalik sa kanyang bansa.

Artikulo 14

1. Ang bawat tao'y may karapatang humanap at magtamasa sa ibang bansa

ng pagpapakupkop laban sa pag-uusig.
2. Ang karapatang ito'y hindi mahihingi sa mga pag-uusig na tunay na
nagbubuhat sa mga pagkakasalang di-pampulitika o sa mga gawang
nasasalungat sa mga layunin at simulain ng mga Bansang Nagkakaisa.

Artikulo 15

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa isang pagkamamamayan.

2. Walang sino mang aalisan ng kanyang pagkamamamayan ng walang
katwiran ni pagkakaitan ng karapatang magpalit ng kanyang
pagkamamamayan.

Artikulo 16

1. Ang mga lalaki't babaeng may sapat na gulang ay may karapatang mag-
asawa at magpamilya nang walang ano mang pagtatakda dahil sa lahi,
bansang kinabibilangan o relihiyon. Nararapat sila sa pantay-pantay na
karapatan sa pag-aasawa, sa panahong may asawa at pagpapawalang
bisa nito.
2. Ang pag-aasawa'y papasukan lamang sa pamamagitan ng malaya at lubos
na pagsang-ayon ng mga nagbabalak magkapangasawahan. Ang pamilya
ay likas at pangunahing pangkat sa sangay ng lipunan at karapat-dapat sa
pangangalaga ng lipunan at ng Estado.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
Artikulo
utilization of17
duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

1. Ang bawat tao'y may karapatang

9 mag-angkin ng ari-arian nang mag-isa
gayon din na kasama ng iba.
2. Walang sino mang aalisan ng kanyang ari-arian nang walang katwiran.

Artikulo 18 Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pag-iisip, budhi at

relihiyon; kasama sa karapatang ito ang kalayaang magpalit ng kanyang relihiyon o
paniniwala maging nag-iisa o kasama ang iba sa pamayanan upang ipakilala ang
kanyang relihiyon o paniniwala sa pagtuturo, pagsasagawa, pagsamba at
pagtalima.

Artikulo 19 Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pagkukuro at

pagpapahayag; kasama ng karapatang ito ang kalayaan at kuru-kuro nang
walang panghihimasok at humanap, tumanggap at magbigay ng impormasyon at
kaisipan sa pamamagitan ng alin mang paraan ng pagkakalat at walang
pagsasaalang-alang ng mga hanggahan.

Artikulo 20

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan sa mapayapang pagpupulong

at pagsasamahan.
2. Walang sino mang pipiliting sumapi sa isang kapisanan.

Artikulo 21

1. Ang bawat tao'y may karapatang makilahok sa pamahalaan ng kanyang

bansa, sa tuwiran o sa pamamagitan ng mga kinatawang malayang pinili.
2. Ang bawat tao'y may karapatan sa pantay na pagpasok sa paglilingkod
pambayan ng kanyang bansa.
3. Ang kalooban ng bayan ang magiging saligan ng kapangyarihan ng
pamahalaan; ang kaloobang ito'y ipahahayag sa tunay na mga halalan sa
pana-panahon sa pamamagitan ng pangkalahatan at pantay-pantay na
paghahalal at idaraos sa pamamagitan ng lihim na balota o sa katumbas na
pamamaraan ng malayang pagboto.

Artikulo 22 Ang bawat tao, bilang kasapi ng lipunan, ay may karapatan sa

kapanatagang panlipunan at nararapat na makinabang sa pamamagitan ng
pambansang pagsisikap at pakikipagtulungang pandaigdig at alinsunod sa
pagkakabuo at mga mapagkukunan ng bawat Estado, sa mga karapatang
pangkabuhayan, panlipunan at pangkalinangan na lubhang kailangan para sa
kanyang karangalan at sa malayang pagpapaunlad ng kanyang pagkatao.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

10
Artikulo 23

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa paggawa, sa malayang pagpili ng

mapapasukang hanapbuhay, sa makatarungan at kanais-nais na mga
kalagayan sa paggawa at sa pangangalaga laban sa kawalang
mapapasukang hanap-buhay.
2. Ang bawat tao'y may karapatan sa kapantay na bayad ng kapantay na
gawain, nang walang ano mang pagtatangi.
3. Ang bawat taong gumagawa ay may karapatan sa makatarungan at
nababatay sa kabayarang tumitiyak sa kanyang sarili at sa kanyang pamilya
ng kabuhayang karapat-dapat sa karangalan ng isang tao, at pupunan,
kung kailangan, ng iba pang paraan ng pangangalangang panlipunan.
4. Ang bawat tao'y may karapatang magtatag at umanib sa mga unyon ng
manggagawa para sa pangangalaga ng kanyang mga kapakanan.

Artikulo 24 Ang bawat tao'y may karapatan sa pamamahinga at paglilibang,

kasama ang mga makatwirang pagtatakda ng mga oras ng paggawa at may
sahod sa mga pana-panahong pista opisyal.

Artikulo 25

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa isang pamantayan ng pamumuhay na

sapat para sa kalusugan at kagalingan ng kanyang sarili at ng kanyang
pamilya, kasama na ang pagkain, pananamit, paninirahan at
pagpapagamot at kinakailangang mga paglilingkod panlipunan, at ng
karapatan sa kapanatagan sa panahong walang gawain, pagkakasakit,
pagkabalda, pagkabalo, katandaan at iba pang kakapusan sa ikabubuhay
sa mga di-maiiwasang pangyayari.
2. Ang pagkaina at pagkabata ay nararapat sa tanging kalinga at tulong. Ang
lahat ng bata, maging anak na lehitimo o di-lehitimo, ay magtatamasa ng
gayon ding pangangalagang panlipunan.

Artikulo 26

1. Ang bawat tao'y may karapatan sa edukasyon. Ang edukasyon ay walang

bayad, doon man lamang sa elementarya at pangunahing antas. Ang
edukasyong elementarya ay magiging sapilitan. Ang edukasyong teknikal at
propesyonal ay gagawing maabot ng lahat at ang lalong mataas na
edukasyon ay ipagkakaloob nang pantay-pantay sa lahat batay sa pagiging
karapat-dapat.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

11
 2. Ang edukasyon ay itutungo sa ganap na pagpapaunlad ng pagkatao at sa
pagpapalakas ng paggalang sa mga karapatan ng tao at mga pangunahing
kalayaan. Itataguyod nito ang pagkakaunawaan, pagbibigayan, at
pagkakaibigan ng lahat ng bansa, mga pangkat na panlahi o panrelihiyon, at
palawakin ang mga gawain ng mga Bansang Nagkakaisa sa ikapapanatili ng
kapayapaan.

3. Ang mga magulang ay may pangunahing karapatang pumili ng uri ng

edukasyong ipagkaloob sa kanilang mga anak.

Artikulo 27

1. Ang bawat tao'y may karapatang makilahok nang malaya sa buhay

pangkalinangan ng pamayanan, upang tamasahin ang mga sining at
makihati sa mga kaunlaran sa siyensiya at sa mga pakinabang dito.
2. Ang bawat tao'y may karapatan sa pangangalaga ng mga kapakanang
moral at materyal bunga ng alin mang produksiyong pang-agham,
pampanitikan o pansining na siya ang may-akda.

Artikulo 28

Ang bawat tao'y may karapatan sa kaayusang panlipunan at pandaigdig na ang

mga karapatan at mga kalayaang itinakda sa Pahayag na ito ay ganap na
maisasakatuparan.

Artikulo 29

1. Ang bawat tao'y may mga tungkulin sa pamayanan sa ikaaari lamang ng

malaya at ganap na pagkaunlad ng kanyang pagkatao.
2. Sa paggamit ng kanyang mga karapatan at mga kalayaan, ang bawat tao'y
masasaklaw lamang ng mga katakdaan gaya ng ipinapasya ng batas ng
tanging sa layunin lamang ng pagtatamo ng kaukulang pagkilala at
paggalang sa mga karapatan at mga kalayaan ng iba at sa pagtugon sa
makatarungang kahilingan ng moralidad, kaayusang pambayan at ng
pangkalahatang kagalingan sa isang demokratikong lipunan.
3. Ang mga karapatan at kalayaang ito ay hindi magagamit sa ano mang
pangyayari nang nasasalungat sa mga layunin at mga simulain ng Mga
Bansang Nagkakaisa.

Artikulo 30 Walang bagay sa Pahayag na ito na mapapakahulugan ang

nagbibigay sa alin mang Estado, pangkat o tao ng ano mang karapatang
gumawa ng ano mang kilusan o magsagawa ng ano mang hakbang na
naglalayong sirain ang nakalahad
Gawain 1 Pagtambalin Mo! dito.

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

12
Gawain 1: Pagtambalin Mo!

Panuto: Pagtambalin ang mga kategorya ng karapatan sa Hanay A at mga

halimbawa ng mga karapatang nakapaloob sa Hanay B. Isulat ang titik ng
tamang sagot sa sagutang papel.

Hanay A Hanay B

1. Karapatang Likas A. Pangangalaga sa nasasakdal

2. Karapatang Pampulitika B. Magkaroon ng pangalan
3. Karapatang Pangkultura C. Pagboto
4. Karapatang D. Pagpili ng karera
Pangkabuhayan E. Pagsasabuhay sa tradisyon
5. Karapatan ng Akusado

Gawain 2: Paggawa ng Collage

Panuto: Gumupit ng mga larawan mula sa mga lumang magazine na
nagpapakita ng malinaw na mensahe ukol sa mga karapatang pantao na
dapat matamasa ng mamamayan at bumuo ng isang photo collage tungkol
dito.

Rubrik sa Pagmamarka

Mga 5 4 3 2
Pamantayan

Pagkakaayos Lubhang Maayos ang Hindi gaanong Wala sa

maayos at pagkakasunod maayos ang tamang
(Organization)
wasto ang – sunod ng pagkakasunod posisyon
kabuuang mga larawan – sunod ng ang mga
pagkakasunod – mga larawan larawan
sunod ng mga
larawan

Nilalaman Lubhang Malinaw ang Hindi gaanong Malabo

malinaw ang mensahe na malinaw ang ang
(Content)
kabuuang inihahayag ng mensahe na mensaheng
mensahe na mga larawan inihahayag ng inihahayag
inihahayag ng mga larawan ng mga
mga larawan larawan

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

13
Presentasyon Lubhang Maayos ang Hindi gaanong Malabo
maayos ang ginawang maayos ang ang
(Presentation)
ginawang photo photo collage ginawang ginawang
collage photo collage photo
collage

Gawain 3: Campaign Slogan ko ‘to!

Panuto: Gumawa ng campaign slogan sa isang bondpaper na nagpapahayag

sa iyong saloobin ukol sa karapatan ng mga Asyano na mamuhay at
manirahan sa ibang bansa.

Napakagaling Magaling Katamtaman Nangangailangan

ng Pagsasanay
(5) (4) (3)
(2)

Napakalalim at Malalim at Bahagya ang Mababaw at

makahulugan ang makahulugan ang lalim ng literal ang
kabuuan ng kabuuan ng campaign slogan kabuuan ng
campaign slogan campaign slogan campaign slogan

Lubhang pinag – Pinag – isipan ang Masyadong Hindi angkop ang

isipan ang mga mga salitang karaniwan ang mga salitang
salitang ginamit. ginamit. nabuong ginamit sa
campaign slogan campaign slogan

Malakas at Hindi gaanong Mahina ang hatid Malabo ang hatid

malinaw ang malakas at na mensahe sa na mensahe sa
hatid na mensahe malinaw ang mga tao mga tao
sa mga tao hatid na mensahe
sa mga tao

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

14
 Pagsusulit

Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot at isulat ito sa sagutang papel.
1. Ano ang nilalaman ng Artikulo III ng ating Konstitusyon?
A. Bill of Rights C. Statutory Rights
B. Civil Rights D. Rights of the Accused

2. Anong legal at internasyunal na kasunduan ang nagpapatibay at

sumusuporta sa Katipunan ng mga Karapatan na pinaiiral sa bansa?
A. Bill of Rights C. Statutory Rights
B. Civil Rights D. Universal Declaration of Human Rights
3. Ano sa iyong palagay ang pangunahing dahilan sa pagbalangkas ng Universal
Declaration of Human Rights?
A. Maging bahagi ng UN General Assembly noong 1948.
B. Mailahad ang mga karapatang pantao ng bawat indibidwal.
C. Maging batayan ng mga bansa sa pagbuo ng kanilang Saligang-batas
D. Matiyak na maibabahagi ang kaalaman at maisakatuparan ang mga
karapatang pantao sa lahat ng bansa.

4. Paano mo mabibigyang-kahulugan ang pagsasabuhay sa paggiit ng ating

karapatan bilang mamamayan?
A. Makikinig sa mga hinaing ng mga taong naaapi.
B. Maging aktibo sa peace and order committee ng barangay.
C. Manonood ng mga serye ng kuwento tungkol sa karapatang pantao.
D. Ipauubaya sa mga opisyal ng barangay ang pagpapasya sa mga
proyektong dapat isagawa sa komunidad.

5. Ano ang maaaring mangyayari kung hindi akma sa nilalaman ng Bill of Rights
ang nakapaloob sa Saligang-batas?
A. May karapatan ang taumbayan na magtatag ng unyon o mga kapisanan
B. Matataya ang karapatan ng taumbayan sa kalayaan sa pananampalataya
C. May karapatan ang taumbayan na mabilanggo sa pagkakautang o hindi
pagbabayad ng sedula
D. May karapatan ang taumbayan na hindi gamitan ng dahas at pwersa ang
kaniyang malayang pagpapasya

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

15
 Susi sa Pagwawasto

Gawain 1 Gawain 2 Gawain 3

1. E Pagmamarka gamit ang Pagmamarka gamit ang

2. A rubriks sa ipapasang rubriks sa ipapasang
3. B Photo Collage Campaign Slogan
4. D
5. C

Sanggunian:

Dallo, Evangeline M., et al, Kayamanan: MgaKontemporaryongIsyu

https://childrenandarmedconflict.un.org/keydocuments/filipino/universaldeclar
a1.html

https://www.kapitbisig.com/philippines/ang-1987-konstitusyon-ng-republika-ng-
pilipinas-artikulo-iii-katipunan-ng-mga-karapatan-ang-1987-konstitusyon-
ng-republika-ng-pilipinas_646.html

https://www.slideshare.net/mcwainf/rubric-sa-pagsulat-ng-tula

https://www.scribd.com/doc/295717108/Rubriks-Para-Sa-Paggawa-Ng-Collage

Disclaimer: This Learning Activity Sheet (LAS) is based from RBS Serye sa Araling Panlipunan, Kayamanan (Mga Kontemporaryung Isyu),
Binagong Edisyon 2016, ISBN 978 – 971 – 23 – 8033 – 4 published copyright 2016 and distributed by Rex Book Store, Inc (RSBI). Furthermore,
utilization of duly acknowledged external resources is purely of non-profit, for educational use and constitutes fair use. All Rights Reserved.

16