Lirio Point of View

Narrator: Ako si Lirio Apa. Anak ni Nay rosa kag Tay Manuel. Naga puyo kami sa baranggay jardin, isa
ka malipayon Kag maduagon nga lugar. Isa ako ka apa. Madamu namn nga istorya ang akon nabati-an
ilabi nagd sa adlaw sang akon pagkabun-ag.
Rosa: ahhh—aragoy. Mabata na ako Nay Pansay.
Lola Pansay: Ay abaaw hu! Sa pagkadamu sing alibangbang sa atubangan! Kadungan gd sang adlaw sa
pagbun-ag mo rosa!
Kung nagatingala kmo kung nga-a lirio ang akon pangalan, Si Tatay Manuel kag Padre Rafael ang
naghingalan sa akon. Lirio ini tungod sa tuman nga pagkaputi ko. Tuman gd ini ka puti kag suno man
kay Lola pansay, isa ka paltera, sa pagkamadamu na siya nga ginpabata, ako kuno ang pinaka maputi nga
bata nga iya gn utdan sang pusod.
Manuel: Lirio! Lirio ang ipangalan naton sa iya!
Padre: Nga-a Lirio Manuel?
Manuel: Kay hu! Tuman gd ka puti sa iya.
Nagdako ako nga napun-an sang pagpalangga sang akon mga ginikanan, apang wala ako sing mga abyan.
Naga ka ingit ako, huo. Gusto ko man tani ma eksperyensiyahan ang mga hmpang sang mga ka edad ko,
apang gina kadlawan lng nila ako, tungod isa ako ka apa. Bangud diri, nagpokus na lamang ako sa
pagkapyot sang libro kg krayola.
Naka eskwela ako. Salamat sa akon nga mga ginikanan. Gusto kun tani sang akon tatay nga sa espesyal
nga eskwelahan ako pasudlon, apang--- isa lamang kmi ka imol, kay ahaw isa ka mangunguma ang akon
amay. Gusto ko gd nga mageskwela, amu ina nga nagpursigi gd kmi nga mapasulod ako sa isa ka
buluthuan.
May ara ako nga abyan. Ang iya pangalan amo si Yasmine Buenaflor. Parehas lng gid kmi ni Yasmine
nga pinasahi. Maputi man siya, pati ang iya buhok, puti man---kag kung sa malayo, daw maka siling ako
nga daw wala sing kalimutaw si Yasmine tungod sa tuman ka puti sa iya.
Nangin mag-abyan kami ni Yasmine. Pareho sa akon, pirme lang man siya gina bully tungod sa iya
dagway. Apang, maisog si yasmine, nagabato siya sa iya mga kontra—indi pareho sa akon, nga naga
hipos lamang.
Bullies: Ay ari na naman ang murto huh! Kag abaaawn – nagupod pa sila sang iya abyan nga apa-apa-
apa-apa.
Yasmine: Ari imo hay!
Dako gid ang paghanga ko kay yasmin. Gusto ko tani nga mangin kasubong niya. Taga gab-I, todo
pangadi gd ako sa iya nga mangin isa man ka yasmine.
Naggraduar kmi Sa grade 1—apang sa masubo nga balita—gn destino sa Mindanao ang iya amay nga si
Captain Buenaflor. So amo man nga masunod si Yasmine sa iya amay ddto.
Tuman ang kasubo ko, wala na ang akon abyan—ang naga isahanon ko nga abyan. Gn batyag ko gd ini--.
Amu sina nga wala ko na gn padayun pa ang pageskwela. Naga isahanon na lamang ako amo sadto nga
nadulaan na gd ako sang gana pa sa pageskwela.
Gn pili ko nalamang gd amo ang pagtanom sang mga bulak sa amon hardin. Pareho ko, indi naman
kinahanglan pa sang bulak maghmabal. Apisar wala sing abilidad maghmbal ang mga bulak,
maintindihan mo sila paagi sa manami nga pagmuad, manami nga panahon, kag maanyag nga bukad.
Madamo sing alibang-bang ang nagakadto sa akon hardin kag sa mga maanyag ko nga mga bulak.
Nagdasig ang mga tinuig, isa na ako ka dalagita. Nasaksihan sang akon mga ginikanan kon pano ako
nangin isa ka matahum nga dalaga—sa likod sang mga nagkalatabo sang-una, nangin malinong ang akon
kabuhi. Madamo man sagiyapon ang nagadagok nga mga alibangbang sa amon panimalay, kag ang iban
sa ila, alibangbang nga wala sing pakpak.
Madamu ang nangaluyag sa akon, halos adlaw-adlaw may ara nga lalaki ang naga bisita sa amon, apang
isa lamag gid ang akon naluyagan, kundi amo si Noli. Nanami-an gd ako sa iya tungod siya lamang ang
nagbaton sang akon tagipusuon nga apa. Makahangop si Noli sa akon kag baton niya ang pagkatawo ko.
Gn baton ko ang paghigugma ni Noli. Gnbaton ko siya kaangay sa pagbaton niya sa akon. Apang…
Noli: Lirio… mahimo ko bala ikaw maistorya?
Lirio: (nod)
Noli: May ara naghatag sa akon sang ubra Lirio, apang ddto ato sa sagwa—sagwa sang pungsod. Dako
ang sweldo didto. Nakahibalo ka namn nga, kinahanglan namon subong sang kwarta. Pasensya gd Lirio,
apang indi ko gd ni Mabalibaran.
Matapos ko mabati-an ini tanan, tuman nga kasubo gd ang akon nabatyagan. Nagtululo ang akon luha sa
sulod sa madamo nga inadlaw. Nakit-an sang akon mga ginikanan ang kasubo ko nga ginaagyan, apang
bisan sila, indi makakuha sa akon kamingaw kag kahidlaw kay Noli. Naga atubang nalamang ako sa mga
liryo kag mag lntaw diri, kay bisan papaano—nabuhin-buhinan man ang akon kasubo.

Nagpakasal ako kay Kay Vicente “Itik” Lugay, sarhento sang PNP. Madasig lang ang mga hitabo—
madamo sang “ayhan” ang nagasulod sa akon paminsaron. May edad naman ang akon mga ginikanan—
haruson na lamang sila makakita kag makabati, kag indi na gani ka hambal kag makapamalibad sa akon
naging desisyon, nakahibalo ako nga indi sila sugot.
Wala ko na gn sapak pa ang ato nga pamat-od. .. apang… naka bati ako sang huring huring nga gn patay
ni itik ang akon mga ginikanan sang pagkaharas-haras. Zombie ang tawag ya sa akon tatay manuel kag
zombielina ang tawag niya sa akon nanay rosa. Amo ini ang tanyag niya sa akon mga ginikanan kung siya
mag inom-inom sa iya mga kasugilanon.
Itik: Lirioooo! Dali diri!
Sa sulod sang isa kabulan namon nga pagasawahay ni Itik, tatlo na bukol ang akon naagom sa iya mga
kamot. Nasaksihan ini sang akon mga ginikanan. Amu man ini basi ang nangin kabngdanan kung nga-a
napatay ang akon amay kag iloy. Nasakitan sila sa akon, apang wala sila sing may mahimo tungod sa ila
kondisyon—kundi ipiyong ang mata, nga gina punggan ang panginhawa.
Nagtaliwan ang akon amay kag iloy. Tatlo kabulan nga nagligad nga nagpakasal ako kay Itik, nagtaliwan
ang akon halangdon nga mga ginikanan.
Tuman nga kasubo ang nagtib-ong sang akon tagipuson. Pati pa ang akon mga pinalangga sa kabuhi, gn
bayaan nila ako.
Padayon ang pagpanakit ni Itik sa akon. Daw sa impyerno ang akon nadangtan sa iya mga kamot.
Nagdugang pagid ini sang nag-abot si Noli halin sa Japan.
Gna bisita ako ni Noli diri nga may dala ka tatlo ka liryo. Tuman guid ang akon pangalipay—apang sa
kagab-ihon bisan sa udto, kung mabal-an lng ni itik ang pagbisita ni Noli sa akon, ang pagpanghanot amo
ang akon madangtan.
Nagakurog ang akon lawas, nagapanlamig ang akon dugo sa kakurog sa kahadlok. Nakit-an ko ang
kaakig sa mga mata ni itik lugay sa akon. Gnkaptan ya ako sing masakit kag gin lugos tungod sa tuman ka
pagpangimon.
Wala ako sing may mabuhat sa amo kato ng sitwasyon. Naga pamalibad ako apang indi ko ma isinggit
tanan. Makusog siya—tuman ka kusog.
Bangod diri—nagdalagan ako palayo. Indi ko nagid ma agwanta ini tanan. Kapoy na gd ako. Naga antos.
Nagdalagan ako pkdto sa akon hardin! Nagluhod ako kag nagpangamuyo! Gusto ko mangin isa ka bulak
nga liryo!
Ang mga luha nga nagtalalangos sa akon mga mata—ang kasakit sang tanan, indi ko na makaya pa.
Nag sunod pagid ang isa ka adlaw. Nakainom na namn ang akon bana—
Gn lugos nya namn ako.