FILIPINO 9

IKAAPAT NA MARKAHAN – MODYUL 2

Mga Tala sa Buhay ni Rizal

Jose Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda - buong pangalan ni Dr. Jose Rizal
• Jose - inangalan sa kanya ng kanyang ina bilang pagpupugay sa Patron ni San Jose
• Protacio - pangalan ng patron sa kalendaryo kung saan natapat ang Pista ni San Protacio
• Rizal – hango sa Espanol nasalita "Ricial" na ang ibigsabihin ay "luntiang bukirin" at ang kinuhang bagong
apelyido ng kanyang ama na binago alinsunod sa Batas Claveria o Claveria Decree
** Claveria Decree na ipinatupad ni Gobernador Heneral Narciso Claveria kung saan ang bawat
pamilyang Pilipino ay pipili ng apelyido base sa listahang naaayon sa wikang Español
• Mercado – tunay na apelyido ng kanyang ama na hango sa wikang Español na ang ibig-sabihin ay
“palengke o pamilihan”
• y – nangangahulugang “at”
• Alonzo – unang apelyido ng kanyang ina
• Realonda - ang kinuhang bagong apelyido ng kanyang ina alinsunod sa Batas Claveria

Hunyo 19, 1861 – ipinanganak si Rizal sa Calamba Laguna Mga Kapatid ni Rizal:
Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro – ama ni Rizal 1. Saturnina
Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos – ina ni Rizal at ang kanyang unang guro 2. Paciano – nag-iisang kapatid na
lalaki ni Rizal at mayroong
3 anyos – natutong bumasa ng abakada si Rizal malaking impluwensiya sa
5 anyos – natutong bumasa ng Spanish Family Bible pagiing makabayan ni Rizal
8 anyos – naisulat ni Rizal ang tulang “Sa Aking mga Kabata” 3. Narcisa
– naisulat rin niya ang isang Tagalog drama na itinanghal sa bayan at 4. Olympia
nagustuhan ng Gobernadorcillo kaya binili ang manuskrito nito sa halagang 5. Lucia
P2.00 (katumbas ng kalahating buwang sahod ng ordinaryong manggagawa) 6. Maria
9 anyos – ipinadala si Rizal sa Biñan, Laguna at dito ay nag-aral sa ilalalim ng 7. Concepcion
pamamahala ni Ginoong Justiniano Aquino Cruz 8. Josefa **Si Rizal ay ika-pito
11 anyos – nang mag-aral si Rizal sa Maynila 9. Trinidad sa magkakapatid.
10. Soledad
Ateneo Municipal de Manila (1872-1877) – nakapagtapos dito si Rizal ng Batsilyer sa
Agham at nakamit ang pagkilalang sobresaliente (excellent)
Unibersidad ng Santo Tomas (1878) – nag-enrol si Rizal sa mga kursong paghahanda sa Medisina dahil nais niyang magamot ang ina
niya na nagkaroon ng katarata
Universidad Central de Madrid (1882) – dito ipinagpatuloy ni Rizal ang kanyang pag-aaral hanggang sa matapos niya nang sabay ang
Medisina at Pilosopiya noong 1885
Noli Me Tangere at El Filibusterismo – dalawang nobelang isinulat ni Rizal na
Dalubwika o Dalubhasa sa Wika naglalahad ng mga pang-aabuso ng mga prayle sa mga Pilipino at mga katiwalian sa
–paglalarawan kay Rizal dahil sa dami ng pamamahala ng Kastila
mga wikang alam ni Rizal gaya ng: Noli Me Tangere
1. Kastila 11. Sanskrit
• isinulat ni Rizal ang unang kalahati ng Noli Me Tangere sa Madrid noong magtatapos
2. Pranses 12. Arabik ang 1884 o nang nagsisimula ang 1885; isangkapat ay isinulat niya sa Paris at ang
3. Aleman 13. Swiss isangkapat ay sa Alemanya
4. Ingles 14. Hebreo
• Pebrero 21, 1887 – petsang nakatala sa manuskrito kung kalian natapos isulat ni Rizal
5. Griyego 15. Malay
• Marso 1887 - ipinalimbag ang nobelang ito sa limbagan ng kapisanang itinatag ni
6. Latin 16. Hapon
Ginang Lette sa Berlin
7. Tagalog 17. Portuges
• Dalawang libong (2,000) sipi lamang ang ipinalimbag
8. Ilokano 18. Italyano
• Maximo Viola – kaibigan ni Rizal na taga-San Miguel, Bulakan at nagpahiram sa kanya
9. Bisaya 19. Subanon
ng salapi na ibabayad sa pagpapalimbag ng Noli Me Tangere
10. Ruso 20. Olandes
El Filibusterismo
• kasunod na aklat ng Noli Me Tangere at ipinalimbag sa Ghent, Belgium noong 1891

Hunyo 18, 1892 - muwi ng Pilipinas si Dr. Jose Rizal at noong Hulyo 3, 1892 ay itinatag niya sa Maynila ang samahang La Liga Filipina
**La Liga Filipina – layunin ng samahang ito na mapagkaisa ang mga Pilipino at maitaguyod ang pag-unlad ng komersiyo, industriya
at agrikultura at mabago ang naghaharing sitema ng pamahalaan sa Pilipinas sa pamamagitan ng mapayapang pamamaraan at
hindi ng himagsikan
Dapitan – alinsunod sa kautusan ni Gobernador Heneral Despujol, ipinatapon dito si Rizal noong Hulyo 14, 1892 dahil sa a bintang na
siya ay may kinalaman sa kilusang ukol sa paghihimagsik at namalagi siya dito sa loob ng apat na taon

Setyembre 3, 1896 – inaresto si Rizal habang siya ay papunta sa Cuba upang magsilbi bilang siruhano
Nobyembre 3, 1896 – ibinalik siya sa Pilipinas at sa pangalawang pagkakataon ay ikinulong siya sa Fort Santiago
Disyembre 26, 1896 – nahatulan ng kamatayan si Rizal dahil napagbintangang nagpasimula ng rebelyon laban sa mga Kastila
Disyembre 30, 1896 – binarily si Rizal sa Bagumbayan (Luneta Park)
• Mi Ultimo Adios (Ang Huling Paalam) – huling akdang isinulat ni Rizal abang nakapiit sa bilangguan sa Fort Santiago at naglalayong
mamulat ang mga susunod pang henerasyon upang maging makabayan
• “Consummatum est.” – o “It is finished” o “Naganap na” ay ang huling winika ni Rizal bago siya mawalan ng buhay
 Mga Babae sa Buhay ni Rizal

1. Julia Celeste Smith o Julia

• nakilala ni Rizal ang labing-apat na taong gulang na si Julia sa isang ilog sa Los Baños noong siya ay labinlimang taong gulang
• hindi tuluyang nahulog ang puso ni Rizal kay Julia dahil ito ay infatuation lamang
2. Segunda Katigbak
• kapatid ng kaklase at kaibigan ni Rizal na si Mariano Katigbak at kaibigan ng kapatid ni Rizal na si Olympia
• pagkasawi sa pag-ibig ang naranasan ni Rizal dahil si Segunda ay nakatakdang ikasal kay Manuel Luz
3. Margareta Almeda Gomez o Binibining L
• misteryosang dilag na inilarawan ni Rizal na may kayumangging kulay at may kaakit-akit na magagandang mga mata
• maagang natapos ang pagbisitang ito ni Rizal sa pagtutol na rin ng kanyang ama
4. Leonor Valenzuela o Orang
• dalagang nakilala ni Rizal noong siya ay nag-aaral pa sa Unibersidad ng Santo Tomas
• binibigyan noon ni Rizal ng mga liham na nakasulat sa tintang maaaninag lamang kung itatapat sa lampara
5. Leonor Rivera
• malayong pinsan ni Rizal
• nakamabutihan ni Rizal at napagpasiyahan niya na Taimis ang itawag kay Leonor Rivera upang makatakas sa mga matang
maaaring kumondena sa kanilang dalawa
• naging tutol ang mga magulang ni Leonor kay Rizal dahil nagging kilalang filibustero si Rizal ng mga panahong iyon
• noong si Rizal ay nasa Europa, hinarang ng mga magulang ni Leonor Rivera ang mga sulat ni Rizal at itinakdang ipakasal ang
dalaga sa isang Ingles na inhinyerong nagngangalang Henry Charles Kipping kahit na labag sa kalooban ni Leonor
• tumagal ng 11 taon ang relasyon nina Rizal at Leonor
6. Jacinta Ybardaloza
• isang guro sa Pakil, Laguna at hindi nagtagal ang kanilang pag-iibigan ni Rizal dahil naputol ang kanilang ugnayan
7. Consuelo Ortega y Rey
• nakilala ni Rizal sa Madrid at hinandugan ng maraming regalo gaya ng elang gawa sa sinamay, panyong gawa sa pinya at tsinelas
• inspirasyon ni Rizal sa pagsulat niya ng tulang pinamagatang “A La Senorita C.O. y R.”
• hindi na pinalalim pa ni Rizal ang relasyong namamagitan sa kanila ni Consuelo dahil ang kaibigan nyang si Euardo Lete, isang
meztiso na mula sa Leyte, ay may pagtingin din sa dalaga
8. Gertrude Beckett o Gettie
• anak na panganay ng may-ari ng bahay na tinutuluyan ni Rizal sa London, England
• dalagang tumulong kay Rizal sa kanyang mga gawang sining at kabilang dito ay ang Prometheus Bound, The Triumph of Science
over Death at The Triumph of Death over Life
9. Usui Seiko o O-Sei-San
• isang Haponesa na anak ng isang samurai at nagtatrabaho sa legasyon ng Espanyol sa Tokyo kung saan niya nakilala si Rizal
• muntik nang pakasalan ni Rizal ngunit nanaig ang damdaming makabayan ni Rizal kaya’t hindi na ito naisakatuparan
10. Suzane Jacoby
• pamangkin ng may-ari ng paupahang bahay na tinirhan noong ni Rizal sa Brussels noong Pebrero 1890
11. Adelina Boustead
• mahiyain at walang kibo ang dalaga at ang unang hinagaan ni Rizal sa magkapatid na Boustead
12. Nellie Bousted
• nakakalaro ni Rizal ng fencing at nagkaroon ng paghanga kay Pepe
• Antonio Luna – kapatid ni Juan Luna na noon ay nanliligaw din kay Nellie Boustead; humamon kay Rizal sa isang duelo ng fencing
matapos mabigong manligaw kay Nellie Boustead
• dalagang muntikang alukin ni Rizal ng kasal ngunit hindiito natuloy sapagkat hindi pinalitan ni Rizal ang kanyang
pananampalataya sa relihiyong Protentantismo, na kagustuhan ni Nellie
13. Pastora Necesario Carreon o Torak
• isang dalubhasang tagahabi na nakilala ni Rizal nang siya ay ipatapon sa Dapitan, Mindanao
14. Josephine Leopoldine Bracken
• ang huling babae ng kanyang buhay at maituturing na legal na asawa ni Rizal
• 18 taong gulang ang dalagang Irish nang magpunta siya sa Dapitan mula sa Hong Kong, kung saan siya isinilang, upang
mapatignan kay Rizal ang mga mata ng kanyang amain na si George Taufer
• hindi boto ang mga kapatid na babae ni Rizal kay Josephine sapagkat diumano ay tauhan siya na pinadala ng mga prayle para
matyagan si Pepe
• nanirahan sila ni Rizal sa Barangay Talisay sa Dapitan
• Padre Antonio Obach – paring nilapitan ni Rizal upang magkasal sa kanila ni Josephine at nagsabing ikakasal lamang niya ang
dalawa kapalit ng retraksyon ni Rizal
• Francisco – ang ipinangalan nila Rizal sa sanggol nilang anak ni Josephine na patay na nang isinilang noong 1895
• Maria Luisa – pangalan ng batang babaeng inampon nila at kaagad rin nilang ibinalik sa mga tunay na magulangng bata
• Vicente Abad – ang napangasawa ni Jospehine ng bumalik siya sa Hong Kong matapos bitayin si Rizal sa Bagumbayan
• Dolores – anak ni Josephine kay Vicente Abad