Raquel Alonso, Aner Gerrikagoitia, Amaia Egia eta Uxue Osakar

PLASTIKOA

PLASTIKOAREN OINARRIAK

Plastikoak​, kimika eta teknologiaren ikuspegitik, material

organiko polimerikoak dira. Karbono, oxigeno eta hidrogenozko
(eta neurri txikiagoan fluor, ​kl​o​ro​, nitrogeno edo siliziozko)
molekula erraldoiz osaturik daude, eta pisu molekular altua
dute.
Molekulen sorburua naturala edo sintetikoa izan daiteke.
Naturalen artean zelulosa, argizaria eta kautxua ditugu, eta
sintetikoetan, besteak beste, bakelita, polietilenoa eta
nylona.

PLASTIKOAREN HISTORIA

Polimeroen erabilera K.a. XVI. mendekoa da, garai bateko

kultura mesoamerikarrek kautxu naturala prozesatu zutenean
lehen aldiz objektu solidoetan, hala nola boletan, giza
figuratxoetan, zurezko heldulekuei aizkora-buruak lotzeko
bandetan eta beste objektu batzuetan. Antzinako
mesoamerikarrek Gaztela Elastika zuhaitzak ekoitzitako
latexezko kautxuzko objektuak fabrikatzeko lehengaia lortzen
zuten. Mexikoko eta Erdialdeko Amerikako lur baxu
tropikaletako jatorria da espezie hau. Latexa likido zuri
itsaskorra da, eta lehortzen denean bere formari eusten dion
solido hauskorra da.

Kronikari espainiarrek esan zuten Mesoamerikako indigenek C.

elasticaren latexa prozesatzen zutela beste espezie bateko
zukuekin nahastuz, Ipomoea alba, erretxinaren koagulazioa
lortuz. Hala, aurkikuntza horiek 3500 urte lehenago egiten
dute bulkanizazio-prozesua.

1839an, Goodyear Estatu Batuetan, eta Hancock Ingalaterran;

aldi berean, kautxuaren bulkanizazioa garatu zuten, hau da,
kautxuaren gogortzea eta hotzaren aurkako erresistentzia
handiagoa. Horrela hasi zen polimero termoegonkorren arrakasta
komertziala.

Plastikoaren industria 1909an hasi zen Baekeland-en lehenengo

plastiko termoegonkorrak garatuz (guztiz sistetikoa).
Baekeland-ek lehenengo polimero sintetikoa ekoizten du eta,
gainera, plastikoa moldekatzeko prozesua garatzen du,
merkataritzako zenbait artikulu produzitzeko aukera eman
baitzion. Lehen plastiko horiei bakelita deitu zitzaien,
aurkitzailearen omenez. Fenola formaldehidoarekin
kondentsatzean sortzen da baekelita.

1926tik 1928ra bitartean, termoplastiko alkidikoak eta

amina-erretxinak sortu ziren, hurrenez hurren. Gantz-azidoak
eta beste osagai batzuk gehitzeak aldatutako poliesterrak dira
alkidikoak; poliol eta azido dikarboxilikoetatik edo azido
karboxiliko anhidroetatik eratorriak dira. Amina-erretxinen
artean urea-formaldehidoa dago, urea-metanala ere deitzen
zaio, erretxina termoplastiko sintetiko ez-gardena da eta
itsasgarrietan aplikatzen da.

Kotoi-zuntzetik lortu, zelulosa alkanforarekin tratatuz forma

eman ahal zitzaion plastikoa aurkitu.

Plastiko honek Estatu Batuetako beharrak asetu.

Baekeland-en asmakuntzaren ondorioz industria kimikoan

plastikoaren ikerketan inbertitu zuen.

plastikoaren ikerketan inbertitu zuen.

ABANTAILAK ETA DESABANTAILAK

Abantailak: Merkea eta moldagarria izateaz gain iragazgaitza

ere baita, horretaz gain, isolatzaile ona da eta korrosioari
erresistentea ere bai.

Desabantailak: Ez da oso erresistentea, gainera tenperatu

altuak ez ditu ondo jasaten, horretaz gain, produkzioa
kutsagarria da eta ez da oso ekologikoa.
PISU-ERRESISTENTZIA MEKANIKOAREN HARREMANA

TRAKZIOAREKIKO ERRESISTENTZIA
PLASTIKO MOTAK

Hiru motatan banatzen dira: termoplastikoak, termoegonkorrak

eta elastomeroak.

Elastomeroak:
Makromolekulak ordenatuta daude, lotura gutxiko sarea osatuz.
Haien gainean eragiten duen indarra askatzen denean, forma eta
neurriak berreskuratzen dituzte. ​Adibidez: silikona eta
kautxua.

Termoplastikoak:
Makromolekulak aske daude, elkarri lotu gabe. Beroarekin
biguntzeko gaitasuna dute, eta hoztean kontserbatzen den forma
hartzen dute. ​Adibidez: polibinil kloruroa (PVC), polietilenoa
eta poliamidak.

Termoegonkorrak:
Makromolekulak sare bat osatuz gurutzatzen dira. Xedapen hori
dela eta, behin baino ezin zaie forma eman. Bigarren berotze
batek degradazioa eragingo luke. ​Adibidez: polikarbonatoa eta
polietilenoa.

HAINBAT ADIBIDE

(Akrilikoak ,Polietilenoa, PVC, Polipropilenoa, Poliestirenoa,

Nailona, Polibinilozko azetatoa, Melanina, Formaldehidoa, Urea
formaldehidoa, Linoleo…)

ISOLATZAILEAK

Isolamendu hobea material gutxiago erabiliz Eraikuntzako

materialen eraginkortasun isolatzailea oso desberdina da.
Hala, 1,6 cm-ko lodierako poliuretanozko apar zurruneko xafla
batek 134 cm inguruko isolamendua eta hormigoizko horma ditu.
Alde nabarmena. Beroaren aurkako babesak ere badu zerikusia
etxebizitza modernoetako eraikin baten kudeaketa
termikoarekin. Plastiko modernoekin, bero sorra metatzeko
gailu bat jar daiteke hormen barneko estalkian. Emaitza:
barrualdea freskoago egon daiteke denbora gehiagoz. Hemen ere
plastikoen isolatze-ahalmen bikaina erakusten da: bi
zentimetroko lodiera baino ez duen eta bero-metagailu sorra
duen estalki batek 30 cm-ko lodierako adreiluzko horma batek
adinako errendimendu termikoa eskaintzen du.

SELLANTE ETA ITSASGARRIAK

Sellanteak: Silikonazko masillak, sellante poliakrilikoak eta

poliuretano sillanteak.

Itsasgarriak: Epoxi itsasgarriak, kopolimero akrilikoen

itsasgarriak eta poliuretano itsasgarriak.

PLASTIKOAREN PROPIETATEAK

Erresistentzia mekaniko handia: tentsioak eta presioak hautsi

eta higatu gabe jasateko aukera ematen die.

Dentsitate txikia: plastikoa oso material arina da, autoen

piezak, ontziak, jostailuak... egiteko erabiltzen da.

Kimikoki geldoa: plastiko gehienek azidoen erasoari aurre

egiten diote. Propietate hori dela eta, ura garraiatzen duten
hodietan erabiltzen dira, azidoak dituzten biltegietan...

Eroankortasun termikoa: ​bero-eroale oso txarrak direnez,

isolatzaile termiko gisa erabiltzen dira.

Koloratzeko erraztasuna: akaberaren kolorea aldatzeko aukera

ematen dute. Plastiko batzuk gardenak direnez, kristalaren
ordez erabil daitezke.

Elastikotasuna: ​erraz berreskuratzen dute jatorrizko forma.

Batez ere elastomeroen taldea. Propietate hori dela eta,
zapata-zolak, buzo-jantziak, gomak eta abar egiteko erabiltzen
dira.

Eroankortasun elektrikoa: oso eroale elektriko txarrak dira.

Hori dela eta, energia elektrikoa garraiatzen duten kableak
estaltzeko, entxufeak, etengailuak eta abar egiteko erabiltzen
dira.

Fusio-tenperatura baxua: plastikoak solido-egoeratik

likido-egoerara igarotzen dira oso tenperatura baxura, eta,
beraz, fabrikazio-prozesuak merkatzen dituzte. Baina ezin dira
erabili beroarekiko erresistentzia handia behar duten
objektuak fabrikatzeko.

APLIKAZIOAK ARKITEKTURAN

○ LEHIOAK
○ KOFRATUAK
○ PUZGARRIAK

PLASTIKOAREKIN EGINDAKO ERAIKINAK

Rothenburg-eko etxeak: Etxe pasibo modernoak

Rothenburgen, Lucernaren ondoko herrian, Suitzan: plastiko
modernoei esker ingurumena zaintzen duen etxebizitza mota da.
Europan etxebizitzetan eta etxeetan energia gutxiago
kontsumitzeko aukera izugarria da.

1,5 milioi plastikozko botila dira EcoARK osatzen

dutenak. EcoARK munduko plastikozko botilarik handienarekin
egindako eraikina da eta ohiko eraikin bat baino %50 arinago
da bere komposizioagatik, baina tifoien erasoak eta lurrikarak
jasan ditzake. EcoARK garapen jasangarriaren funtsezko hiru
kontzeptuekin konpromisoa hartzeak duen garrantziari buruzko
arreta erakartzeko egin da: murriztu, berrerabili eta
birziklatu. Plastikozko botilak PETezkoak izan dira.

Vallecas 51 eraikina: Madrilgo Pau de Vallecasen dagoen

eraikina SOMOS Arquitectos estudioaren obra da.
Polikarbonatozko panel berdeak erabili zituzten. Panel horiek
isolamendu termiko eta akustiko handiagoa izateko balio dute.

​ culp the future Foundation

Bottle Schools Guatemalan: S
erakundeak Hirugarren Munduko herrialdeetan jarduten du,
premiazko ingurumen-arazoei irtenbideak emateko. Guatemalan
egin du lan gehien; izan ere, herri pobreenetako batzuetan,
lokatzez edo zabor organikoz betetako plastikozko botilekin
egindako eskolak eraiki dituzte. Paretak botila horiekin
sendotuta daude, eta fatxada beirazko botilekin egina dago.
Botila horietatik argia iragazten da. Proiektu solidario
harrigarria, zalantzarik gabe.

BYFUSION

Plastikoa %100 birzikla daitekeen materiala da, baina,

hori gutxi ez bada ere, hainbat proiektu daude produktu horren
bizitza erabilgarria luzatzeko erabilera eta aplikazio berriak
bilatzeko eta soberako plastikorako erabilera berriak
bilatzeko.

Proiektu horietako bat Kalifornian jaiotako enpresa

batena da, aprobetxamendurik gabeko plastiko kutsatzaile hori
guztia erabiltzeko asmoa baitu. ByFusion plastiko hori guztia
hartzen ari da, denbora baten barruan etxeak eta egitura
guztiz funtzionalak egiteko balio lezaketen blokeak egiteko.

Bloke horiek osatzeko, Byfusionek dio ‘reseteo termala’

izeneko prozesua erabiltzen duela. Prozesu hori “ez da
nahitaez plastikoa urtzea, berotu egiten dugu, eta
plastikoaren kimika aldatu egiten da hozten duzunean, eta
hala, elkartu egiten da”. Lortzen den materiala RePlast da,
eta ikus ditzakezuen plastikozko bloke konposatuak dira.

Prozesu hori ez da toxikoa, eta presioa eta lurruna

besterik ez dute erabiltzen, gasez edo elektrizitatez dabilen
eta munduko edozein tokitara bidal daitekeen makina bati
esker. Bloke osoa pertsonaliza daiteke, plastikoak ez du
inolako prozesurik behar eta ByFusionek edozein plastiko mota
erabil dezake bloke horiek eraikitzeko.

Kaliforniako konpainiak tokiko gobernuekin lan egiteko

asmoa du plastikozko bloke horiekin parkeak eta zentro
komunitarioak eraikitzeko, eta, oraingoz, funtsezkoa ez den
azpiegitura eraikitzen jarri nahi dute arreta.
PLASTIKOAREN FABRIKAZIOA

4 etapa edo fase bereizten dira:

- Lehengaiak.​Landare-erretxinekin eta petrolioaren

deribatuekin egiten dira.
- Polimeroaren sintesia.​Kondentsazio eta batuketa bidezko
polimerizazioa erabiltzen da.
- Gehiagarriak.​Erresistentzia eta egonkortasuna hobetzeko
konposatuak gehitzen zaizkio.
- Diseinua eta akabera.​ Denbora, tenperatura eta
deformazioa ditu ezaugarri.

XEHETASUNAK

Xehetasun hontan ikus daiteke nola horma buktzan

den lekuan, akabera plastikozko kapa desberdinek
osatzen dutela, zeren eta, plastikoak erantzun
egokia ematen du kanpoaldean eman ahal diren
egoerei.

Beste alde batetik, xehetasun hontan ikus

daiteke PVC-z osatutako leiho bat, leiho
mota hauek oso erantzun egokia ematen dute,
zeren eta, barne temperatura mantentzen
dutelako, kalera atera gabe.

Baita ere, berdegune bertikaletan material

oso egokia da kargahorma eta berdegune
bertikala banatzeko orduan.
 Bukatzeko eta aipatu dugun
moduan platikoa zubi termikoak
saihesteko material ona da,
horregatik askotan plastikoa
erabiltzen ohi da juntak tapatzeko
orduan edota panelak hormara
lotzeko.

PLASTIKOA ETORKIZUENAN

Plastiko-eskariak egungo bideari jarraitzen badio,

plastiko-hondakinen bolumen globalak 260 milioi tonatik gora
haziko lirateke urtean 2016. urtean, eta 460 milioi tonara
2030. urtean. Horrek ingurumen-arazo larria ekarriko luke
beste maila batera. Plastikoen kutsadura globalari buruzko
protesta publikoaren aurrean, industria kimikoa mugitzen hasi
da.

Material mota hau gero eta kritikatuaoga izan da azken

aldiotan, bereziki ingurumenean duen ondorioagatik eta bere
produzkioak sortzen duen kutsaduragatik.

Baita ere kritika ugari plastikoaren iraunkortasunagatik dira,

zeren eta ez den material bat non egun batetik bestera
desagertzen dena, plastiko mota bakoitzak iraunkortasun bat
dauka, eta horien artean plastikozko koilara,sardexka eta
labank 400 urte behar dituzte guztiz desagertzeko; eta
poliestirenoa aldiz, 500 urte beharko lituzke desagertzeko.

Nonahikoa, plastikoa deskriba lezakeen ezaugarria da,

planetari eragiten dion kalteagatik izan daitekeena, esan
genezake material berezia dela, eta arazo nagusia plastikoaren
birziklagarritasuna dela. Ahalik eta gehien berrerabili nahi
da, baina, egia esan, puntu batean alferrikakoa bihurtzen da.

Material hau, zenbait baldintza eta moldaketatan,

erresistentzia-, termodinamika-, bibrazio- eta inpaktu-probak
egiteko gai da; beraz, harrigarria da, Bubbledeck
International A/S-ren produktuan dagoen materiala izateaz
gain, beste bloke batzuk ere badaudela, harearen ordezkoak
eta, besteak beste.

Hori lortzeko asko falta da oraindik, hainbat faktorek parte

hartzen dute, baina ingurumena kaltetu beharrean aldaketa
positiboa eragiten duten produktuekin egindako material
berrien aldeko apustuak alternatiba seguru, bideragarri eta
fidagarria dira, gure gizartea garatzeko behar duguna.