Zadanie 1.

Opisz właściwości chemiczne i biologiczne manganu.

Mangan pełni ważną rolę w naszym organizmie, jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania
układu nerwowego, wykorzystuje się go także w barwnikach i jako dodatek do stali.

WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE I FIZYCZNE

Metaliczny mangan jest twardym, srebrzystym i kruchym materiałem. Jest bardzo reaktywny,
zapala się w powietrzu i reaguje z wodą tworząc wodorotlenek. Jego własności są zbliżone do
metali alkalicznych. Wraz ze wzrostem wartościowości we związkach rośnie charakter kwasowy.
Jest pierwiastkiem rozciągliwym. Mangan jest masowo stosowanym dodatkiem do stali obniżając
jej temperaturę topnienia i poprawiając własności mechaniczne. Posiada własności
paramagnetyczne.

Związki manganu na stopniu utlenienia II:

• Tlenek manganu(II)
• Wodorotlenek manganu(II)
• Chlorek manganu(II)
• Siarczan(VI) manganu(II)
• Heksacyjanomanganian(II) potasu
Związki manganu na stopniu utlenienia III:
• Tlenek manganu(III)
• Siarczan(VI) manganu(III)
Związki manganu na stopniu utlenienia IV:
• Tlenek manganu(IV)
Związki manganu na stopniu utlenienia V:
• Manganian(V) sodu
Związki manganu na stopniu utlenienia VI i VII:
• Manganian(VI) potasu
• Manganian(VII) potasu (nadmanganian potasu)
• Kwas manganowy(VII)

Związki Manganu(II) mają barwę od bezbarwnej do bladoróżowej

Związki Manganu (IV) mają brunatną barwę
Związki Manganu (VI) mają zieloną barwę
Związki Manganu(VII) mają ciemnofioletową barwę
 Stopień
utlenienia II III IV VI VII
manganu
Wzór
MnO Mn2O3 MnO2 MnO3 Mn2O7
sumaryczny
tlenek tlenek tlenek tlenek tlenek
związku
manganu (II) manganu (III) managanu (IV) manganu (VI) manganu (VII)
chemicznego
Charakter
zasadowy zasadowy amfoteryczny kwasowy kwasowy
chemiczny
Zmiana
rośnie charakter kwasowy →
właściwości
rosną właściwości utleniające →
chemicznych

Mangan tworzy liczne sole. Roztwory wodne rozpuszczalnych soli manganu(II) są zazwyczaj
bezbarwne (a przy znacznych stężeniach jonów bladoróżowe), a siarczek manganu(II) to cielisty
osad, który powstaje np. w reakcji:

MnCl2 + Na2S → MnS + 2 NaCl

Najbardziej popularną solą manganu(II) jest siarczan(VI) manganu(II) . Sól ta wstanie bezwodnym
jest bezbarwana, natomiast w postaci hydratu oraz w roztworze wodnym przybiera barwę
bladoróżową.
Z kolei sole manganu(III) są zazwczyczaj barwnymi związkami zarówno w roztworze wodnym, jak
i w ciele stałym. Powstają poprzez roztworzenie w odpowiednich kwasach tlenku manganu(III). Do
soli manganu na stopniu utlenienia III zaliczyć można m.in.: siarczan(VI) manganu(III), fluorek
manganu(III) oraz chlorek manganu(III).
Na wyższych stopniach utlenienia mangan występuje w anionach, ale także w solach, np. K2MnO4
i. KmnO4.

Zadanie 2.
Opisz właściwości roztworów rzeczywistych

Roztwory rzeczywiste:

to układy fizyczne, w których średnica cząstek rozproszonych jest mniejsza niż 1 nm. Zwykle faza
rozpraszająca (rozpuszczalnik) i faza rozpraszana (rozpuszczona substancja) występują w postaci
pojedynczych cząsteczek, których wymiary nie przekraczają 10 nm. Charakteryzuje je wysoka
trwałość i wzajemne przenikanie się cząsteczek ośrodka i fazy rozproszonej. Roztwory rzeczywiste
zazwyczaj są przezroczyste.

Przykłady roztworów rzeczywistych:

– woda z solą
– sok z wodą
– powietrze
– woda mineralna
– woda z cukrem
Zadanie 3.
Zmieszano 0,1M roztwór kwasu octowego z 0,1 M roztworem octanu sodu w proporcji 1:1.
Opisz właściwości tego roztworu.

Po zmieszaniu wyżej wymienionych roztworów (CH 3COOH i CH3COONa) powstał bufor

octanowy. Bufor octanowy jest to roztwór składający się ze słabego kwasu octowego i jego soli z
mocną zasadą (w tym przypadku NaOH).
Mieszaniny buforowe są to roztwory, które przeciwdziałają zmianom pH podczas rozcieńczania
roztworów lub podczas dodawania niewielkich ilości mocnych zasad.
Roztwory buforowe odgrywają ważną rolę w chemii analitycznej.
Bufory mają również duże znaczenie w procesach biologicznych zachodzących w organizmach
żywych, w których stężenie jonów wodorowych może zmieniać się jednynie nieznacznie. Ich rola
polega na kontrolowaniu i regulowaniu kwasowości środowiska.
Roztwory buforowe można traktować jako układy złożone z kwasu Bronsteda i sprzężonej z nim
zasady. Kwas Bronsteda chroni roztwór przed zmianą jego pH po dodaniu mocnej zasady, zasada
Bronsteda zapobiega zmianie pH podczas dodawania mocnego kwasu.

Zadanie 4.
Opisz działanie buforów żywego organizmy – podaj przykłady.

W płynach ustrojowych organizmów żywych działa wiele układów buforowych. Np. we krwi
ssaków działa bufor węglanowy (oparty na kwasie węglowym powstającym dzięki obecności CO2),
bufor fosforanowy i bufory białczanowe (oparte na białkach osocza).

Bufory utrzymują ściśle określone pH ustroju wszystkich organizmów, którego zachwianie może
spowodować śmierć organizmu.Bufory krwi zdrowego człowieka utrzymują pH w granicach od
7,35 do 7,45. Wartości pH poniżej 7,35 określane są jako kwasica, zaś powyżej 7,45 jako
zasadowica. Prawidłowy zasób zasad buforowych we krwi wynosi 48 meq/l, a w przestrzeni
śródmiąższowej 30 meq/l.
W organizmach ludzkich znaczącą rolę pełnią bufory:
•bufor białczanowy (około 2% pojemności buforowej krwi)
•bufor hemoglobinowy (około 35% pojemności buforowej krwi)
•bufor wodorowęglanowy (około 55% pojemności buforowej krwi)
•bufor fosforanowy (około 6% pojemności buforowej krwi).

Mechanizm działania buforu octanowego:

Przedstawiając mechanizm działania buforu, musimy zapisać równania reakcji odpowiednich

składników buforu z mocnym kwasem i mocną zasadą:

CH3COOH + CH3COONa

– dodatek do buforu niewielkiej ilości mocnego kwasu (jonów H+)

CH3COO- + H+ → CH3COOH

jony wodorowe zostają związane w słabo zdysocjowany CH 3COOH i pH roztowru buforowego nie uległo zmianie;

– dodatek do buforu niewielkiej ilości zasady (jonów OH-):

CH3COOH + OH- → CH3COO- + H2O, jony wodorotlenowe zostają związane w związek słabo zdysocjowany, jakim
jest cząsteczka wody i pH roztworu buforowego nie ulega zmianie.
Zadanie 5.
Podaj definicję pojemności buforowej oraz czynniki wpływające na jej wartość.

Zdolność danej ilości buforu do związania określonej ilości jonów wodorowych lub
wodorotlenowych bez istotnej zmiany pH - właściwość ta nazwana jest pojemnością buforową (β),
która jest liczbą moli mocnego kwasu lub mocnej zasady, która musi być dodana do 1 dm3 buforu,
by spowodować zmianę jego pH o jedną jednostkę:

gdzie ∆ B oznacza liczbę moli mocnego kwasu lub zasady, a ∆ pH – zmianę pH. Pojemność buforu
spada wraz z jego rozcieńczeniem

Należy jednak pamiętać, że zbyt duża ilość dodanego kwasu lub zasady może spowodować
przekroczenie, tzw. pojemności buforowej, czego efektem są znaczące zmiany pH roztworu.

Wartość pojemności buforowej jest silnie związana ze stężeniami składników i wzrasta wraz z ich
zwiększeniem. Największą pojemność buforową wykazują roztwory buforowe, o pH równym pKa
kwasu, użytego do ich sporządzenia.

Zadanie 6.
Elektrolity – substancje które tworzą jony podczas rozpuszczania w wodzie lub w niektórych
innych rozpuszczalnikach. Roztwory powstałe w ten sposób przewodzą prąd elektryczny.

Słabe elektrolity – częściowo dysocjują na jony. Stopień dysocjacji ich roztworów o stężeniu 0.1
M jest dużo mniejszy od 1.0 ( < 0.3).

1. Wiele kwasów nieorganicznych: H2CO3 ; H3BO3 ; H3PO4 ; H2 S; H2 SO3 ; HSO4

2. Większość kwasów organicznych
3. Amoniak i większość zasad organicznych
4. Halogenki, cyjanki, tiocyjaniany Hg, Zn i Cd

pH- jest to ilościowa skala zasadowości oraz kwasowości roztworu wodnego. Opiera się ona na
stężeniu jonów wodorowych w danej cieczy.

Zadanie 7.
Acydymetria - oznaczanie substancji przez miareczkowanie mianowanym roztworem kwasu.

Punkt miareczkowania, w którym oznaczany składnik przereagował stechiometrycznie z titrantem

nosi nazwę punktu równoważnikowego (PR) miareczkowania.

Miareczkowanie uznaje się praktycznie za zakończone po osiągnięciu punktu końcowego (PK),

określanego na podstawie widocznych zmian zachodzących w roztworze miareczkowanym
(pojawienie się zabarwienia lub jego zmiana). PK powinien znajdować się jak najbliżej PR.

Różnica objętości titranta pomiędzy PR a PK nazywa się błędem systematycznym miareczkowania.

W celu określenia punktu równoważnikowego reakcji stosuje się metody wizualne. Metody
wizualne polegają na wzrokowym określeniu punktu równoważnikowego na podstawie obserwacji
barwy wskaźników (tzw. indykatorów), wprowadzanych do miareczkowanego roztworu.
Wskaźnikiem jest najczęściej substancja zmieniająca barwę w chwili zakończenia reakcji między
roztworem miareczkowanym a roztworem mianowanym. W metodach alkacymetrycznych stosuje
się wskaźniki, których zmiana barwy zależy od pH roztwor.
 Przydatne wzory:

Stężenie procentowe: ilość gramów substancji w 100 gramach roztowru

ms∗100
Cp= X g substancji – 100 g roztworu
mr

Cp- stężenie procentowe [%]

ms – masa substancji [g]
mr – masa roztworu [g]

masa roztworu = masa substancji + masa wody

Stężenie molowe: ilość moli substancji w 1 dm3 roztworu

1 dm3=1L
1 cm3= 1ml

n
Cm= X moli – 1 dm3 (1000 cm3)
V

Cm – stężenie molowe [mol/dm3]

n – liczba moli [mol]
V – objętność [dm3]

Przeliczanie stężeń:

stężenie procentowe → stężenie molowe

Cp×d
Cm=
100 ×M

Cm – stężenie molowe [mol/dm3]

Cp – stężenie procentowe [%]
d – gęstość [g/dm3]
M – masa molowa związku [g/mol]

stężenie molowe → stężenie procentowe

Cm×M ×100
Cp=
d

Cp – stężenie procentowe [%]

Cm – stężenie molowe [mol/L]
M- masa molowa [g/mol]
d – gęstość [g/L]
 ZADANIA DO POĆWICZENIA:

1. Na zmiareczkowanie odważki 0,2685 g szczawianu sodu w środowisku H2SO4 zużyto 28,8

ml KmnO4. Oblicz stężenie molowe nadmanganianu (VII) potasu.
2. Oblicz stężenie molowe roztworu manganianu (VII) potasu jeśli na zmiareczkowanie 0,136
g dwuwodnego kwasu szczawiowego zużyto 38,60 ml KMnO4.
3. Jakie jest stężenie molowe r-ru KMnO4, jeżeli na zmiareczkowanie odważki 0,2105g
Na2C2O4 zużyto 42,00ml r-ru KMnO4?
4. Do 20,00ml r-ru K2Cr2O7 o c=0,1000M dodano nadmiar KJ i wydzielony jod
odmiareczkowano 16,00ml r-ru Na2S2O3. Jakie jest stężenie molowe r-ru Na2S2O3?
5. W jaki sposób otrzymasz 200 ml wodnego roztworu NaOH o stężeniu 0,1 mol/L.
6. 7,5 g sodu wrzucono do zlewki zawierającej 50 g wody. Oblicz stężenie procentowe
otrzymanego roztworu wodorotlenku.
7. Przeprowadzono reakcję zobojętnienia wodorotlenku wapnia – kwasem solnym. Oblicz jaką
objętność kwasu solnego o stężeniu 0,5mol/L należy dodać do całkowitego zobojętnienia
100 ml wodorotlenku wapnia o stężeniu 0,2 mol/L.
8. Oblicz stężenie molowe 30% roztoru perfydolu o gęstości 1,11 g/ml.
9. W 1 kg wody rozpuszczono 100 g NaOH zawierającego 3% zanieczyszczeń. Oblicz stężenie
procentowe roztworu wodorotlenku sodu.
10. Zmieszano 18 g siarczanu (VI) sodu oraz 82 ml wody, otrzymując roztwór o gęstości 1,08
g/ml. Oblicz stężenie molowe, przyjmując, że gęstość wody wynosi 1,00 g/cm3.
11. Jaka objętość 18,7% roztworu wodorotlenku sodu o gęstości d=1,20 należy zużyć do
całkowitego wytrącenia żelaza zawartego 30 ml 2,5-molowego roztrowru w chlorku żelaza
(III)?