აქა ამბავი საიდუმლო ვალდებულებისა

- კვაჭი, როგორ გგონია, ვინცხა პრინცმა რომე ავსტრიის ერცჰერცოგი მოჰკლა, ამიზა
ომი იქნება? - იკითხა ბესომ.
- მეც მაიზა ვფიქრობ თელი დღე. თუ ერთმანეთს გამოესარჩლნენ, ეირევა თელი
ქვეყანა.
- ა, გაზეთი წეიკითხე. სერბიას რუსეთი ესარჩლება, ავსტრიას-გერმანია.
წაიკითხა და ბოლთა დაჰკრა. დიდხანს ათამაშა ცხვირი და იბორგა, მერმე მეგობრებს
მიუბრუნდა და ასე იწინასწარმეტყველა:
- ბესო, ლადი, ჭიპი! დეიხსომეთ ჩემი სიტყვა და გადაეცით ისტორიას შემდეგი: ორი
კვირაც არ გეივლის, რომ რუსეთი გერმანიას უჯიკავებს და გერმანია რუსეთს. მერმე
ომი ასტყდება და ღვთის რისხვა დატრიალდება. რუსეთს ინგლისი, საფრანგეთი,
რუმინია და იტალია მიემხრობიან... კი, კი! იტალია გერმანიას გადუდგება და
ინგლის-საფრანგეთს მიემხრობა თქვა. გერმანიას ავსტრია, ბულგარეთი და
ოსმალეთი მიუდგებიან. ბოლოს, ამერიკაც ჩაერევა და ქვეყანა თლათ სისხლით
შეიღებება. თუ მე დევიღუპე, ჩემი ნათქვამი ისტორიას გადაეცით. აპა, ამხანაგებო, აწი
გვჭირია ჩვენ ჭკუა, ფხიზლობა და სიფრთხილე.
სთქვა, ჩაიცვა და ბერლინის ბირჟაზე წავიდა. ბირჟა საგიჟეთს ჰგავდა. ზოგმა ომზე
ჩამოჰკიდა თავის ბედი და ქონება, ზოგმა კიდევ მშვიდობაზე. აქციები, ობლიგაციები
და ათასნაირი ფასიანი და უფასო ქაღალდები ყირამალა დატრიალდა, ზოგი
უმაღლეს საფეხურზე ავარდა, ზოგი ორმოში ჩავარდა.
კვაჭი ომს დაეჭიდა და თვალი ლითონისა და იარაღის აქციებს დაადგა. დრო
იხელთა, იდუმალ ჯგუფს გადაება, რომელიც ამ აქციებს ქვეით ეწეოდა, და იაფად
იყიდა შნეიდერ-კრეზოს, შკოდას, ამსტრონგისა და კრუპის აქციები. ნაღდი ფული
თითქმის აღარ შეინარჩუნა.
მერმე სამას-ათასიან ბრბოს აჰყვა და ქუჩებსა, გაზეთებსა, ყავახანებსა და სალონებში
გააფთრებით გაჰკიოდა:
- ნახ პარი! ნახ მოსკაუ! - პარიზისკენ! მოსკოვისკენ!
რამდენიმე დღის შემდეგ გერმანიიდან საფრანგეთში შეძვრა და იქაც ხმა ჩაიხლიჩა:
- ა ბერლინ! ა ბერლინ! ბერლინისკენ!
როცა შემდეგ რუსეთში დაბრუნდა, იქაც გაჰკიოდა, სადაც კი შეეძლო:
- ბერლინისკენ! კონსტანტინოპოლისკენ!
კიდევ გავიდა ხანი. სადღაც სარაევოში ერთი კაცისგან გამოკვესილი ნაპერწკალი
მთელს ქვეყანას აგუზგუზებულ ცეცხლად მოედო. ვინმე პრინცის ტყვიამ ქვეყნის
ყოველ კუთხეში ისეთი გრგვინვა და გრიგალი ასტეხა, რომ იგი ქუხილი ცას მისწვდა.
ერთი წვეთი სისხლი ჯერ მდინარედ გადაიქცა, მერმე თვალუწვდენელ ზღვად
გაიშალა, ოცი თუ ოცდაათი მილიონი დაგეშილი მეომარი გააფთრებით და
გაშმაგებით ეკვეთა ერთმანეთს. დანარჩენებმაც ყველაფერს თავი მიანებეს,
რამდენიმე ათას ვერსზე გაჭიმულ მეომრებს ზურგში ამოუდგნენ და ხელი მიჰყვეს
სისხლიან მარიხის სამსახურს, თან ყველანი გაკაპასებით და სასოებით ჰყვიროდნენ:
- ჩვენთან არს ღმერთი!
თან პირჯვარს იწერდნენ სისხლიანი თითებით და სულიერ მეუფეს სამხედრო
კავშირის შეკვრას ეხვეწებოდნენ:
- სიკვდილი ველურებს! გაუმარჯოს ცივილიზაციას!.. გაუმარჯოს ერთა
თავისუფლებას, ძმობას, თანასწორობას!
სულთამხუთავმა ჯერ კოჭებამდე დაისველა ფეხი ხალხის სისხლში, მერმე
მუხლამდე შესტოპა, შემდეგ იგი წითელ გუბეში შევიდა წელამდე და ბოლოს უძირო
მორევში შეცურდა და შიგ ხუთი წელიწადი იჭყუმპალავა.
ეს ქვეყანა და ჯოჯოხეთიც დაყრუვდა, დაბრმავდა და დაიხრჩო უთვალავთა -
თეთრთა და შავკანიანთა, წითელთა და ყვითელთა, გაღმელთა და გამოღმელთა,
მდიდართა და ღარიბთა, კაცთა და ქალთა სისხლით და ცრემლით, გოდებით და
მოთქმით, ღმუილით და ღრიალით.
ხოლო კვაჭი კვაჭანტირაძე თავისს ჰამქრით სისხლისა და ცრემლის ზღვაში, ცეცხლის
გრიგალში, მსოფლიო დარდის მორევში დასცურავდა და დაძვრებოდა, დარბოდა და
დაჰქროდა გაკაპასებული, გაშმაგებული, ასე იბრძოდა თავგამოდებით:
- შნეიდერ-კრეზოს აქციები გაჰყიდეთ!.. კრუპი იყიდეთ!.. ამსტრონგი დააგირავეთ!..
შკოდი გადაყარეთ!.. კუნარლინი დასწიეთ!.. შაქარი მოაგროვეთ!.. ფქვილი ასწიეთ!..
ერთხელ ფრანგული კანონი მიადგა:
- კვაჭი ჯარში წამობრძანდით!
კვაჭი ჯარში? კვაჭი ომში? ვერდენში ან არდენის მთებში. ხომ არ გაგიჟებულან!
ვისთვის ან რისთვის? ფრანგებისთვის? გერმანელებმა რაღა დაუშავეს? რით სჯობია
პარიზი ვენას ან ბერლინს? თუნდ ორივე დაინგრეს, ან ცამდის აშენდეს - კვაჭი რა
შუაშია? ერთიც ვნახოთ, კვაჭის გვერდით ყუმბარა გავარდა, ან ტყვიამ გაიზუზუნა და
მისი სისხლი დაიღვარა! ისიც ვისი სისხლი, - თავადის კვაჭი კვაჭანტირაძესი,
ავღანელთა უფლისწულისა, საქართველოს ბაგრატიონისა?! კვაჭი ომის ჯოჯოხეთში?
ხომ არ გაგიჟებულან!
და რადგან ლონდონში წასვლა სახიფათო იყო, რადგან ერთ დროს იქაურების
გაჰკვაჭა, ამიტომ მან და ამხანაგობამ სამ დღეში მანჩესტერში ამოჰყვეს თავი.
მალე ის კანონი ინგლისშიც წამოიჭრა:
- ქუდზე კაცი! ყველანი ჯარში!
- ბესო, აქინეც გაგიჟებულან. აპა, რომისკენ!
მაგრამ რიგრიგობით ყველანი გიჟდებოდნენ. მალე იტალიაც დაიძრა და კვაჭს ისევ
გადარეულთა კიჟინი მოესმა:
- ქუდზე კაცი! ყველანი ომში!
ვერ მოგართვით კვაჭი ჯერ არ გაგიჟებულა, რომ მაკარონისთვის სისხლი დაჰღვაროს!
- ბესო, ჟენევისკენ!
კვაჭმა ძლივს მიაღწია სამშვიდობოს: ალპების კენწეროზე ავიდა და სამშვიდობო
კუნძულიდან გულმშვიდად და არხეინად გადასცქეროდა აბობოქრებულ ომის
ცეცხლს, თან ზოგჯერ იტყოდა:
- გეიხსენეთ ჩემი სიტყვები, ბერლინში რომ გითხარით, ყოლიფერი გამართლდა.
კვაჭმა მოიწყინა, ძალიან მოიწყინა: შვეიცარიაში ვეღარ ჰყიდულობდა და ვერც
ჰყიდდა ათიოდე გემით შაქარს, ფქვილს, ლითონს და მრავალ საომარ მასალას. აღარ
ჰქუხდა და აღარ გრგვინავდა მისი მჭექარე ხმა:
- იყიდეთ!... გაჰყიდეთ!.. ასწიეთ!.. დასწიეთ!..
ბოლოს გრიშკა რასპუტინის მთელს ევროპაში ნამგზავრი წერილი დაეწია.
მასწავლებელი სწერდა:
„Врат мой Аполончик!
Чабо шляйся то по иропе паганой?! Воротись суди, ато скушно биз тибя да дилов очин
много. Здеся будит у тибе мир, покой, слава, деньгу и благадать Божиа. Да тащи суди
илену и таню. Так хочу я! Да, я! Григорий! Мотри, не опаздай. Да, григорий!“
ამ წერილით შეშინებულმა და გახარებულმა რუსეთის ელჩმა მაშინვე მოუხერხა კვაჭს
მშვიდობიანი მგზავრობა ხმელეთით და ზღვით, თანაც დაეღრიჯა:
ჩემზე ორიოდე სიტყვა ჩამოუგდეთ წმინდა მამა გრიგოლს და მინისტრს საზონოვს.
ჩემი გულითადი სალამიც გადაეცით. ღმერთმა მშვიდობიანი მგზავრობა მოგცეთ.
ბესომ სადღაც ელენე იპოვნა და წამოიყვანა.
ვინ იცის, საგანგებო ხელის თუ განგების წყალობით მოხდა ის, რაც მოხდა კვაჭის
გემზე ასვლის დღეს: ბაქანზე კვაჭს პირისპირ რებეკა შეეჩეხა.
- რებეკა! ჩემო რები!
- აპოლონ! ჩემო ძვირფასო!
ჩაეხვივნენ, ჩამქრალი ცეცხლი აინთეს და მინელებული სისხლიც აიდუღეს. მათი
განშორების ამბავი არც კვაჭმა გაახსენა რებეკას და არც რებიმ მოიგონა. გემის
ჯურღმულიდან ისაკა იდელსონიც ამოძვრა.
- გავკოტრდი და დავიღუპე! - აწუწუნდა ისაკა. - პეტერბურგში მივდივარ ჩემს ბიძა
გინცთან.
- გინცი! თქვენი ბიძაა გინცი? რატომ აქამდე არ გამახსენეთ?“ რაო, ვიცნობ თუ არა?
როგორ არ ვიცნობ! ერთად ვმუშაობდით.
კვაჭმა რებეკას რამდენჯერმე წაატანა ხელი გემის ბნელ კუთხეებში, მაგრამ რები
დაჟინებით გაიძახოდა:
- არა, არა... აქ არ შეიძლება... სტოკჰოლმში ჩამოვხტეთ ერთი დღით და... ნუ ხარ
სულწასული, ხვალ ან ზეგ მივალთ და...
კრეისერების თანხლებით მიმავალი გემი ბერგენს მივიდა. ყველანი მატარებელში
გადასხდნენ, ნორვეგია გადასჭრეს და სტოკჰოლმში ჩავიდნენ.
ძლივს მოასწრო კვაჭმა სასტუმროში ტანისამოსის გამოცვლა, რომ მის ოთახში
იდელსონი და ერთი გერმანელი შემოვიდნენ, ის ოთახი დაჰსუნეს, კარები ჩაჰკეტეს,
დასხდნენ, კვაჭიც დასვეს და აჩურჩულდნენ. ორი საათი იჩიფჩიფეს, თან წამდაუწუმ
ტალანში იხედებოდნენ. იქაურობას ათვალიერებდნენ და დაწყებულ „საქმეს“
განაგრძობდნენ. ძლივს მორიგდნენ, ერთმანეთი დარიგებით გაჰბერეს და
დაჰშორდნენ. როცა ოთახიდან გადიოდნენ, იდელსონი შემობრუნდა და კვაჭს
უთხრა:
- ამიერიდან მე და თქვენ ერთმანეთს აღარ ვიცნობთ და არც ოდესმე ვიცნობდით.
თქვენ მხოლოდ თქვენს ფრანგული ენის მასწავლებელს რებეკას იცნობთ. არაფერი
დაივიწყოთ, თორემ... ხომ იცით! შესათვლელს ერთმანეთს რების პირით
შევუთვლით. მშვიდობით იყავით!
და იმავე საღამოს ისაკა იდელსონმა კვაჭს რების პირით ზოგი რამე შემოუთვალა.
კვაჭმა ისეთი რთული და ძნელი საქმე იკისრა, რომ ისაკას შემონათვალის მოსმენას
და რების დარიგებას მთელი ღამე მოანდომა. დილით სტოკჰოლმში კვაჭი ვიღაც
ქართველებმა ინახულეს და საიდუმლოდ ჩასჩურჩულეს:
- ჩვენთვის გერმანიის გამარჯვება სჯობია.
- შეუძლებელია! ღალატია!
- მაშ, გაღმა იმუშავეთ, იქნება პოლონეთსავით ავტონომია მაინც მოგცენ.
- საქართველოს ავტონომია არ გამოადგება.
- მაშ, რისთვის იღვრება ესოდენი ჩვენი სისხლი?
- დიდი რუსეთისთვის. თუ მან გაიმარჯვა, ჩვენ მოვიგებთ. დანარჩენი კი - ენა,
ეროვნული კულტურა, პოლიტიკური უფლება - ქიმერიონია! რას ჩააცივდით ერთ
მტკაველ საქართველოს, ერთ მუჭა ხალხს! იმ ორმოში ჩავიხჩვებით, ფრთას ვერ
გავშლით და სულს ვერ მოვითქვამთ. გადაჰხედეთ დიდ რუსეთს. მსოფლიოს
მეექვსედია, ორას მილიონამდე ხალხი ჰყავს! თუ შნო, უნარი და ხალისი გაქვთ,
ფრთები გაშალეთ და ამ ულეველ სივრცეში ინავარდეთ.
კიდევ დიდხანს იჩურჩულეს მიყრუებულ სახლში. ბოლოს კვაჭმა იმედიანი პასუხი
მისცა:
- არც აქეთ, არც იქით. სიფრთხილე და მორჩილება. არავის აწყეინოთ და არავინ
მოიმდუროთ. ამბებს მოგაწოდებთ. თქვენც ყოლიფერი გამაგებინეთ. პაროლი თვეში
ერთხელ შესცვალეთ. მშვიდობით ბრძანდებოდეთ!
გულში კი სთქვა: „ვინ იცის, იქნება აქინეც გამოდნეს რამე“.
- ძმაო აპოლონჩიკ! დაო ელენე! - ჩაიხუტა გულში ორივენი ერთი კვირის შემდეგ
გახარებულმა გრიშკამ.
ორი წლის უნახავებმა ორი დღე მოანდომეს ერთმანეთის მოკითხვას და
თავგადასავლის თხრობას. კვაჭმა მრავალი უამბო გრიშკას დამპალ ევროპის
გაგიჟების, უზნეობისა და გახრწნილების შესახებ. უფრო საეკლესიო და სასულიერო
ამბებს დააწვა, თუმცა ერთის ან მეორის შესახებ ევროპაში ერთი სიტყვაც არ გაუგია
და არც წაუკითხავს.
სილიბისტროს ოჯახში დიდი აურზაური და სიხარულის ჟრიამული ასტყდა.
- აგრე უნდა, ბოშოო? არც გცხვენია შეეენ? - უსაყვედურებდა სილიბისტრო კვაჭს.
- არ ვარგა, შვილო, დედის დავიწყება, თვარა. - ამბობდა პუპი და გაგარეულებულ
შვილს გულში იხუტებდა.
- იციან შენი „სტრახის“ ამბავი? - ჰკითხა ბოლოს კვაჭმა სილიბისტროს.
- თელ ქვეყანას გოუგია. დევიღუპე კაკალი კაცი! - მოიღრუბლა სილიბისტრო.
- გოდვუხდი „სალამანდრას“ ათი ათას მანეთს პროცენტებით და აი იქნება! -
გადასწყვიტა კვაჭმა.
სანამ გრიშკა და ელენე ერთმანეთს გააძღობდნენ და თავს მოაბეზრებდნენ, კვაჭმა
ხელახლად შეჰკრა მრავალი გაწყვეტილი ძაფი და ახალიც გააბა. ორიოდე კვირაში
პეტერბურგში კოხტად დაწნული და მოქსოვილი ბადე გაშალა, ძველი ბილიკები და
არხები გასთოხნა და ახლებიც გაიკვლია. სამხედრო ბეგარას თავი დააღწია,
„ზემგუსარის“ სამხედრო ფორმაში გამოიწკიპა, ჩექმებზე დეზები აიკრა, სამხედრო
ქუდზე ნიშანი გაიკეთა, მხრებზე ოქროს ეპოლეტები გაიწყო, ექსელბანტიც
ჩამოიკიდა და გაშტიკინებული თავადი კვლავ პროსპექტებს, ცხენებს,
ავტომობილებს, ბანკირებს, რესტორანებს, კარისკაცებს, ხელისუფლებას და
მზეთუნახავებს დაუბრუნდა, რომელნიც ორ წელიწადში უფრო გამრავლებულიყვნენ
და გალამაზებულიყვნენ.