ՀՀ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի

Գյումրու մասնաճյուղ
ՄԵՔԵՆԱՇԻՆԱԿԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ և ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐ ԱՄԲԻՈՆ
Մասնագիտություն Մեքենաշինություն և նյութերի մշակում (դասիչ՝ 150403)

ԱՎԱՐՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ
Հ Ա Շ Վ Ե Բ Ա Ց Ա Տ Ր Ա Գ Ի Ր

ԹԵՄԱՆ՝ «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի նախագծում,

պատրաստման խմբային տեխնոլոգիայի մշակում և թողարկման արտադրամասի
կազմակերպման տեխնիկա-տնտեսական հիմնավորում

ԳՄՇ609Բ ակադ. խմբի ուսանող` Արտուշ Ռազմիկի Ավագյան

(Ա.Հ.Ա., ստորագրություն, ամսաթիվ)
Աշխատանքի ղեկավար՝ Ալեքսան Մկրտչի Արզումանյան , տ.գ.դ., պրոֆ._ _______________
(Ա.Հ.Ա., գիտական աստիճան, տարակարգ) (ստորագրություն, ամսաթիվ)

Խորհրդատուներ

Տնտեսագիտական բաժնի՝ Լաուրա Սեդրակի Սարգսյան, ասիստենտ ___________

(Ա.Հ.Ա., գիտական աստիճան, տարակարգ), (ստորագրություն, ամսաթիվ)

Կենսագ. անվտանգ. բաժնի` Ալեքսան Մկրտչի Արզումանյան , տ.գ.դ., պրոֆ. ________________

(Ա.Հ.Ա., գիտական աստիճան, տարակարգ) (ստորագրություն, ամսաթիվ)

Բնապահպանության բաժնի` Ալեքսան Մկրտչի Արզումանյան , տ.գ.դ., պրոֆ. ________

(Ա.Հ.Ա., գիտական աստիճան, տարակարգ), (ստորագրություն, ամսաթիվ)

Աշխատանքը թույլատրված է պաշտպանության _____________________________

(ամսաթիվ)

Ամբիոնի վարիչ՝ Մարիամ Գևորգի Հակոբյան, տ..գ..թ., դոցենտ_____ _____ _________

(Ա.Հ.Ա., գիտական աստիճան, տարակարգ), (ստորագրություն, ամսաթիվ)

Փոխտնօրեն` Մանուկյան Հովհաննես Սամվելի, տ.գ.թ., դոցենտ_____________

(Ա.Հ.Ա., գիտական աստիճան, տարակարգ) (ստորագրություն, ամսաթիվ)

ԳՅՈՒՄՐԻ 2020
 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՊՈԼԻՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ
ԳՅՈՒՄՐՈՒ ՄԱՍՆԱՃՅՈՒՂ

ՄԵՔԵՆԱՇԻՆԱԿԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ և ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐ ԱՄԲԻՈՆ

Մասնագիտություն Մեքենաշինություն և նյութերի մշակում դասիչ՝ 071502.01.6

(գրել առանց հապավումների)

Թիվ ԳՄՇ609Բ ակադեմիական խմբի ուսանող

Ավագյան Արտուշ Ռազմիկի
(ուսանողի ազգանուն, անուն, հայրանուն)

ԱՎԱՐՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔ

1. Աշխատանքի թեման«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի

հավաքածուի նախագծում, պատրաստման խմբային տեխնոլոգիայի մշակում
և թողարկման արտադրամասի կազմակերպման տեխնիկա-տնտեսական
հիմնավորում
Առաջադրանքը հաստատված է ՀԱՊՀ ԳՄ 09.09.2019թ. թիվ 01-05/ 77 հրամանով:
Մասնաճյուղի փոխտնօրեն ՝ Մանուկյան Հովհաննես Սամվելի _________________
(Ա.Ա.Հ.) (ստորագրություն, ամսաթիվ)

Ամբիոնի վարիչ ` Հակոբյան Մարիամ Գևորգի____________________

(Ա.Ա.Հ. ) ( ստորագրություն, ամսաթիվ)

2. Աշխատանքի նախնական տվյալները Ընդգրկված են հիմնականում Գյումրու թատրոնի

շինության նկարներ և գծագրեր, որոնց վերաբերյալ կան սպառիչ տեղեկություններ
համացանցում, ինչպես նաև տարբեր ոսկերչական կախազարդերի և ականջօղերի
կառուցվածքների և դիզայնի ձևավորումները:
3. Հաշվեբացատրագրի բովանդակությունը (բաժինների և մշակման ենթակա հարցերի
թվարկմամբ)
Ներածություն , ոսկերչական զարդերի և զարդահավաքածուների վերաբերյալ ընդհանուր
տեղեկություններ, կախազարդի և ականջօղի պատրաստման երթուղու կազմում, առանձին
գործույթների նկարագրում, էսքիզավորում և մշակման պարամետրերի հաշվարկ և
ընտրություն, տնտեսական մասի, արտադրամասի հաշվարկ, կենսանվտանգության և
բնապահպանական խնդիրների հիմնավորում, եզրակացություններ, օգտագործված
գրականության ցանկ:
4. Գրաֆիկական մասի ծավալը (պարտադիր գծագրերի թվարկմամբ)
1. Տարբեր ձևերի կախազարդերի ընդհանուր տեսքերի գեղարվեստական
կառուցվածքային լուծումների պատկերները:
2. Կախազարդի և ականջօղերի աշխատանքային գծագրերը:
3. Կախազարդի և ականջօղի պատրաստման տեխնոլոգիական գործընթացների
առանձին գործույթների աշխատանքային գծագրերը:
4. Հատուկ գրտնակման հաստոցի հավաքական գծագիրը և առանձին դետալների
աշխատանքային գծագրերը:
5. Կախազարդի և ականջօղի պատրաստման արտադրամասի հատակագիծը:
5. Աշխատանքի կատարման օրացուցային պլան

Աշխատանքի կատարման փուլերը

թիվ Ծանոթություն
Անվանումը կատ. ժամկ. հաշվ. ձևը
1. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի 16 .09. 2019.- 02 Տպագրված
վերաբերյալ տեղեկատվության ուսումնասիրում և - 06.12. 2019թ. սևագիր
տվյալների հավաքագրում տարբերակ
2. Գյումրու թատրոնի շինության նկարների և
գծագրերի ուսումնասիրություն
I ատեստավորում 02-06. 12. 2019թ. 40%, (10
միավոր)
3. Մշակման ենթակա կախազարդերի Տպագրված
կառուցվածքների հստակեցում և նախնական սևագիր
էսքիզավորում տարբերակ
4. Մշակման երթուղու հստակեցում և գործութային
քարտերի էսքիզավորում
5. Մշակման ռեժիմների հաշվարկ և ընտրություն

II ատեստավորում 02-06. 03. 2020թ. 70%,

(10միավոր)
6. Աշխատանքային վերջնական գծագրերի կազմում
և տեղաբաշխում գծագրական թերթերի վրա
7. Տնտեսական մասի հաշվարկ և արտադրամասի
հատակագծի հիմնավորում:
8. Հաստոցի ընդհանուր տեսքի գծագրերի և
առանձին դետալների աշխատանքային գծագրերի
կազմում: Կենս անվտանգության և
բնապահպանական բաժինների հիմնավորում
III ատեստավորում 27-30. 04. 2020թ.
9 Ավարտական աշխատանքի ամբողջական տեսքի
բերում, խմբագրում, տպում
10 Նախնական պաշտպանություն

6. Աշխատանքի պաշտպանության օրը

___________________________________________________
7. Ամբիոնի վարիչ Մարիամ Գևորգի Հակոբյան _ ______________
(Ա.Ա.Հ., ստորագրություն, ամսաթիվ)
8. Աշխատանքի ղեկավար Ալեքսան Մկրտչի Արզումանյան ____________
(Ա.Ա.Հ., ստորագրություն, ամսաթիվ)
9. Աշխատանքի բաժինների խորհրդատուներ
9.1. Տնտեսագիտական Լաուրա Սեդրակի Սարգսյան __ ______________
(Ա.Ա.Հ., ստորագրություն, ամսաթիվ)
9.2. Կենսագործնեության անվտանգության Ալեքսան Մկրտչի Արզումանյան_ _____
(Ա.Ա.Հ., ստորագրություն, ամսաթիվ)

9.3. Բնապահպանության Ալեքսան Մկրտչի Արզումանյան_ ______

(Ա.Ա.Հ., ստորագրություն, ամսաթիվ)
10. Աշխատանքի առաջադրանքը ստացա ___________________________________09.09.2019
(Ուսանողի ստորագրություն, ամսաթիվ)
 Համառոտագիր

ՀԱՊՀ Գյումրու մասնաճյուղի ՄՏՏՀ ամբիոնի թիվ 609 խմբի ուսանող

Ա. Ավագյան

«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի նախագծում,

պատրաստման խմբային տեխնոլոգիայի մշակում և թողարկման արտադրամասի
կազմակերպման տեխնիկա-տնտեսական հիմնավորում» թեմայով ավարտական
աշխատանքի համառոտագիր

Ավարտական աշխատանքում ներկայացված «Գյումրու թատրոն»

կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի նոր նմուշների ու դրանց պատրաստման
տեխնոլոգիական գործընթացների մշակման և թողարկման արտադրամասի
նախագծման վերլուծությունը:
Նախագծված են կախազարդի տարբեր ձևերի չորս նմուշներ: Մշակված է
դրանցից մեկի պատրաստման տեխնոլոգիական երթուղին և առանձին մասերի
մշակման տեխնոլոգիական գործընթացների մանրամասն նկարագրությունը:
Նախագծված է կախազարդի իրանային դետալների
նախապատրաստվածքների գրտնակման համար հաստոց:
Կատարված են տնտեսական մասի հիմնավորում և հաշվարկ, որտեղ
հիմնավորվել են կախազարդի ինքնարժեքը և գնահաշվարկը:
Տեխնիկատնտեսական հաշվարկներից ելնելով նախագծված է նաև կախազարդի
թողարկման արտադրամասի հատակագիծը:
Վերը նշված բոլոր աշխատանքների կազմակերպումը կատարված է
համաձայն քաղաքացիական պաշտպանության, աշխատանքի անվտանգության և
շրջակա միջավայրի պաշտպանության բոլոր պահանջներին:

4
 Аннотация

Дипломной работы студента групы 609

Гюмрийского образовательного комплекса АГИУ
А. Авагян

На тему “Проектирование колекции кулона и серега по типу театра

Гямри, разработка технологического процесса изготовления и
техническоэкономические обаснование производственного участка ”

В дипломной работе представлен и проанализирован технологический процесс

изготовления колекции кулона и серега по типу театра Гямри, и разработка бизнес-
плана выпускаемого производственного участка.
Проектированы четырех образца кулонов. Разработан технологический маршрут
изготовления кулонов и подробное описание технологических процессов изготовления
отделных деталей.
Разработан проект специального станка для вальцовки листового материала.
Выполнен обоснованный экономический расчет с подсчетом себестоимости и
отпускной цены изделия..
Исходя из технологических расчетов, разработан план производственного
участка для выпуска кулона.
Все вышеуказанные организационные работы выполнены согласно нормативам
ГО, безопасности труда и охраны окружающей среды.

5
 Annotation

Thesis work of the student group 609

A. Avagyan

On the topic “Designing a collection of pendant and earrings according to the

type of the Gyamri theater, development of the manufacturing process and technical
and economic setting up of the production site”

The thesis presents and analyzes the technological process of making a collection of
pendant and earrings according to the Gyamri Theater type, and the development of a
business plan for the production site.
Designed four sample pendants. A technological route for the manufacture of pendants
and a detailed description of the technological processes for the manufacture of decorative
parts have been developed.
The design of a special machine for rolling sheet material.
A sound economic calculation has been made with the calculation of the cost and
selling price of the product ..
Based on technological calculations, a production site plan for the production of the
pendant was developed.
All the above organizational work is carried out in accordance with the standards of
civil defense, labor safety and environmental protection.

6
 1. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Արվեստի առանձնահատուկ և յուրահատուկ ճյուղ են հանդիսանում

ոսկեգործությունն ու ակնագործությունը, որոնք սկիզբ են առել հեռավոր անցյալից:
Ներկայումս ոսկեգործությունն ու ակնագործությունը դասվում են այնպիսի
արտադրությունների շարքում, որոնք երբեք չեն կորցրել իրենց պահանջարկը և
գնալով դառնում են ավելի շքեղ և պահանջված:
Ոսկեգործությունը և ակնագործությունը ներկայումս ունեն զարգացման մեծ
հեռանկար, որը պայմանավորված է այդ բնագավառում կիրառվող հաստոցների,
գործիքների ու հարմարանքների օգտագործման, ինչպես նաև նոր
տեխնոլոգիաների կիրառման հետ: Սակայն պետք է նշել, որ վերը նշվածը
նպաստում է ոսկյա զարդերին ներկայացվող տեխնիկական պահանջների էլ ավելի
բարձրացմանը:
Չնայած կիրառվող նորագույն տեխնոլոգիաների և սարքավորումների
առկայությանը` այս արվեստում ձեռքի աշխատանքը նույնպես ունի իր ուրույն
տեղը, որը ճիշտ է գնալով նվազում է, սակայն չի կորցնում իր նշանակությունը:
Գրականության, համացանցային կայքերի և այլ աղբյուրների
ուսումնասիրությունը թույլ է տվել ենթադրել, որ ոսկերչական զարդերի
արտադրությունում ավելի մեծ պահանջարկ ունեն զարդահավաքածուները, որոնք
կարող են բաղկացած լինել մատանուց, մանյակից և ականջօղերից կամ թվարկված
զարդերի որևէ համակցությունից:
Ոճական ուղությունների վերլուծությունն ու պահանջարկը թույլ են տվել
խնդիր դնել կատարել «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
նախագծում, պատրաստման խմբային տեխնոլոգիայի մշակում և թողարկման
արտադրամասի կազմակերպման տեխնիկա-տնտեսական հիմնավորում:
Ժամանակակից ամսագրերի, ինտերնետային գովազդների և պահանջարկ
վայելող ոսկերչական զարդերի խանութների ինտերնետային կայքերի
ուսումնասիրությունների արդյունքների վերլուծությունից ելնելով՝ նախագծվել է

Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի զարդահավաքածու, որը

7
բաղկացած է Գյումրու Վ. Աճեմյանի անվան պետական դրամատիկական
թատրոնի տեսքով կախազարդից և թատրոն խորհրդանշող դիմակների տեսքով
ականջօղերից:
Նախագծված զարդահավաքածուի կազմի մեջ մտնող առանձին զարդերի
տեսքերը պատկերված են աշխատանքի գրաֆիկական մասում, իսկ հավելվածում
բերված են առանձին տարրերի մանրամասն նկարագրությունները:
Զարդահավաքածուն նախատեսվել է պատրաստել 5850 հարգի ոսկուց և
պետք է ագուցված լինի թափանցիկ սպիտակ, բագետ նիստավորումով
ներդիրներով:
Ելնելով ժամանակակից եռաչափ մոդելավորման համակարգչային
ծրագրերի, ոսկերչական զարդերի առանձին դետալների պատրաստման
հաստոցների օգտագործման հնարավորություններից` կարելի է արագ և հեշտ
ստանալ շատ գեղեցիկ զարդեր և զարդահավաքածուներ:
Ներդիրների նախապատրաստվածքների հետազոտումը, օպտիկական
առանցքների ճիշտ կողմնորոշումը թույլ կտան բացահայտել քարերի թաքնված
գեղազարդային հատկանիշները, իսկ նիստավորման գործընթացի ճիշտ և անթերի
կատարումը ներդիրներին կտան շատ գեղեցիկ փայլ և լուսախաղ:

8
 2. ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՄՇԱԿՄԱՆ ԵԼԱԿԵՏԱՅԻՆ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի նախագծում,

պատրաստման խմբային տեխնոլոգիայի մշակում և թողարկման արտադրամասի
կազմակերպման տեխնիկա-տնտեսական հիմնավորում թեմայով ավարտական
աշխատանքի կատարման համար ելակետային տվյալներ են հանդիսանում`

1. Գյումրու թատրոնի շինության նկարներ

2. Նախապատրաստվածքի նյութը – 585 հարգի դեղին ոսկի և սապֆիր
3. Արտադրության տեսակը - սերիական
4. Արտադրության կազմակերպման ձևը - խմբային
5. Տարեկան ծրագիրը - 3000 հատ:

9
 3. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

3.1. Գոյություն ունեցող համանուն նշանակության իրի կառուցվածքային

համեմատական վերլուծություն

Ըստ գրականության և ինտերնետային էջերի կատարված

վերլուծությունների` նմանատիպ իրեր հիմնականում պատրաստում են ձեռքով
կամ ձուլումով և զարդարում են տարբեր տեսակի գեղեցիկ նիստավորված
քարերով և գեղազարդային քարերից պատրաստած կաբաշոններով:
Գոյություն ունեցող համանուն նշանակության իրերի հետ կատարված
համեմատական վերլուծությունները ցույց են տվել, որ նախագծված
պատմամշակութային շինությունների տեսքերով զարդահավաքածուները
առանձնանում են իրենց ճոխությամբ և ազգային ոճին բնորոշ գեղազարդային
նրբությամբ:
Նախագծված «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուն
առանձնանում են նրանով, որ ընդրված շինության մոտիվացիայով զարդեր գրեթե
չեն հանդիպում:
Կատարված համեմատությունները ցույց են տալիս, որ ճիշտ համատեղելով
մետաղը և քարեը կարելի է ստանալ ավելի դիտարժան և գեղեցիկ զարդեր:

3.2. « «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

տեխնիկական բնութագիրը

«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի տեսքը

պատկերված է աշխատանքի գրաֆիկական մասում, իսկ առանձին տարրերի
նկարագրությունները բերված են հավելվածում:
Հավաքածուի համար, որպես նախապատրաստվածքներ ընտրվել են 5850
հարգի դեղին ոսկին, ինչպես նաև թափանցիկ սապֆիրը:

10
 «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուն թողարկելիս
պետք է ապահովել առանձին դետալների հուսալի ամրացումը և շարժվող մասերի
սահուն և հեշտ աշխատանքը:
Ողորկված մակերևույթները չպետք է ունենան անզեն աչքով նկատելի
խազեր, ճաքեր, քերծվածքներ և այլ արատներ, իսկ ողորկված մակերևույթների
միկրոանհարթությունների բարձրությունը չպետք է գերազանցի 0.16 մկմ - ը:

3.3. Արտադրական ծրագիրը

«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուն թողարկվում է

տարեկան 3000 հատ:
Արտադրության տեսակը սերիական է, արտադրության կազմակերպման
ձևը համաձայն ԳՈՍՏ 14.312-74-ի` խմբային:

11
 4. «ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ» ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ
ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ ԳԵՂԱՐՎԵՍՏԱԿԱՆ ՏԵՍՔԵՐԻ ՄՇԱԿՈՒՄԸ ԵՎ
ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՈՒՄԸ

Ավարտական աշխատանքում ներկայացված է «Գյումրու թատրոն»

կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի 4 գեղազարդային տարբերակներ: Բոլոր 4
տարբերակներն էլ կառուցապատվել են 5850 ոսկու ու թանկարժեք քարերի
համադրության գեղազարդային նշանակությունը հաշվի առնելով:
Ստորև թվարկված են բոլոր տարբերակները ըստ հերթականության:

4.1. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

գեղարվեստական հորինվածքի տարբերակների մշակումը
և տարրերի նյութերի ընտրությունը

Տարբերակ 1

Այս տարբերակում ընտրվել և նախագծվել է Գյումրու թատրոնի շենքը

խորհրդանշող կախազարդ և ծիծաղող ու լացող դիմակների տեսքով ականջօղեր:
Այն վերցվել է որպես բազային տարբերակ և ունի առանձնահատուկ գեղեցիկ
գեղազարդային տեսք:
Այն պատրաստված է ЗлСрMНЦ 25-12,5-4 մակնիշի 5850 հարգի դեղին ոսկուց
և զարդարված է բարձրորակ սապֆիրից բագետ ձևի նիստավորած գեղեցիկ
ներդիրներով:
Կախազարդը կշռում է 6.2 գրամ և ունի 35 X 14.8 X 2.8 մմ եզրաչափեր:
Ականջօղերը կշռում են 2.4 գրամ և ունեն 23 X 9 X 8.2 մմ եզրաչափեր:
Կախազարդը կազմված է Գյումրու թատրոնի շենքի դիմային հատվածը
խորհրդանշող իրանային մասից, որի պատուհանները զարդարված են բագետ ձևի
նիստավորած գեղեցիկ բարձրորակ սապֆիր տեսակի ներդիրներով:

12
 Ականջօղերը ունեն ծիծաղող ու լացող դիմակների տեսքեր, որոնք կախված
են ագուցարաններում ամրացված բագետ ձևով նիստավորած քարերից, իսկ
ագուցարանի հետևի մասում ամրացված է կախիչը:
Դեղին ոսկու ու սապֆիրի համադրությունը հավաքածուին տվել են շատ
գեղեցիկ և յուրահատուկ տեսք:
«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի առանձին
դետալները ավելի մանրամասն թվարկված են հավելված 1,2 - ում:
Զարդահավաքածուն շատ գեղեցիկ է դիտվում ամառային շրջազգեստի հետ
և այն կարելի է օգտագործել նաև, որպես թանկարժեք նվեր:

Տարբերակ 2

Այս և հաջորդ տարբերակներում ներկայացված է «Գյումրու թատրոն»

կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի միայն կախազարդերը:
Այն ունի ցանցահյուսազարդ կառուցվածք և պատրաստված է լարային
նախապատրաստվածքներից
Կախազարդը պատրաստված է ЗлСрMНЦ 25-12,5-4 մակնիշի 5850 հարգի
դեղին ոսկուց:
Այն կշռում է 5.2 գրամ և ունի 30 X 18 X 1.6 մմ եզրաչափեր:
Այս տարբերակում նախագծված կախազարդը ունի պարզ և շատ գեղեցիկ
ցանցկեն ու թեթև տեսք:
Կախազարդի առանձին դետալները ավելի մանրամասն թվարկված են
հավելված 3 - ում:
Կախազարդը շատ գեղեցիկ է դիտվում բաց գույնի ազատ ոճի զգեստների
հետ և այն կարելի է օգտագործել, որպես թանկարժեք նվեր:

13
 Տարբերակ 3

Այս տարբերակում նախագծված կախազարդը պատրաստված է թերթային

նախապատրաստվածքից, ունի թեթև քաշ և պարզ ու գեղեցիկ տեսք:
Կախազարդը պատրաստված է ЗлСрMНЦ 25-12,5-4 մակնիշի 5850 հարգի
դեղին ոսկուց:
Այն կշռում է 3.8 գրամ և ունի 35 X 16 X 1.2 մմ եզրաչափեր:
Կախազարդի առանձին դետալները ավելի մանրամասն թվարկված են
հավելված 4 - ում:
Կախազարդը շատ գեղեցիկ է դիտվում ինչպես ազատ, այնպես էլ դասական
ոճի զգեստների հետ և այն կարելի է օգտագործել, որպես թանկարժեք հուշանվեր:

Տարբերակ 4
Այս տարբերակում նախագծված կախազարդը ունի շատ գեղեցիկ
գեղազարդային տեսք: Այն կազմված է Գյումրու թատրոնի շենքը պատկերող
իրանից, որի ապակիները պատկերող մասերը էմալապատված են:
Այն կշռում է 5.1 գրամ և ունի 35 X 14 X 1.5 մմ եզրաչափեր:
Կախազարդի առանձին դետալները ավելի մանրամասն թվարկված են
հավելված 5- ում:
Կախազարդը շատ գեղեցիկ է և այն կարելի է օգտագործել, որպես
թանկարժեք հուշանվեր:

14
 5. ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ
ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ԽՄԲԱՅԻՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՅԻ ՄՇԱԿՈՒՄԸ

5.1. ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ

ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԵՐԹՈՒՂԻՆ

5.1.1. ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ

ԻՐԱՆԱՅԻՆ ԴԵՏԱԼՆԵՐԻ ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԵՐԹՈՒՂԻՆ

005. Եռաչափ մոդելավորում

010. Մոդելի ուղղում և օգնական հիմքի ստացում
015. Մոդելի տեղակայումը և մուտքագրումը եռաչափ տպիչի մեջ
020. Պոլիմերից մոդելի ստացում
025. Չորացում
030. Ռետինի վուլկանացում
035. Ռետինի կտրում
040. Մոմի ներարկում ճնշման տակ
045. Ձուլածորանային համակարգի հավաքում
050. Կաղապարում
055. Թրծում
060. Ձուլում
065. Ձուլվածքի լվացում
070. Ձուլվածքի կտրատում
075. Խարտում
080. Լվացում և չորացում

5.1.2. ՆԵՐԴԻՐՆԵՐԻ ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԵՐԹՈՒՂԻՆ

005. Նախապատրաստվածքի կտրում

010. Շրջտաշում

15
015. Նիստավորում
020. Լվացում և չորացում
025. Ողորկում
030. Լվացում և չորացում

5.1.3. ԶԱՐԴԱՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ ՀԱՎԱՔՄԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԵՐԹՈՒՂԻՆ

005. Առանձին դետալների հավաքում և զոդում

010. Զոդակարերի խարտում
015. Լվացում և չորացում
020. Ողորկում
025. Քարերի տեղադրում
030. Լվացում և չորացում
035.Փայլեցում
040. Հարգադրոշմում

16
 5.2. ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ
ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԻ ՄՇԱԿՈՒՄԸ

Երթուղին կազմելուց հետո դիտարկենք յուրաքանչյուր տեխնոլոգիական

գործույթն առանձին-առանձին, որտեղ կբերվեն մանրամասն տեղեկություններ
համապատասխան գործույթի վերաբերյալ, ինչպես նաև կկատարվեն
գործույթների իրականացման համար անհրաժեշտ հաստոցների և գործիքների
ընտրություն, համապատասխան հաշվարկներ կտրման ռեժիմների և
մեքենայական ու հատային ժամանակների որոշման ու ընտրության նպատակով:

5.2.1. ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ

ԻՐԱՆԱՅԻՆ ԴԵՏԱԼՆԵՐԻ ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ
ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԻ ՄՇԱԿՈՒՄԸ

005. Եռաչափ մոդելավորում

Այս գործույթում կատարվում է զարդահավաքածուի իրանային դետալների

ոսկերչական մոդելի համակարգչային եռաչափ մոդելավորում Rhinoceros 5.0
ծրագրային փաթեթի միջոցով: Դիզայներ նկարիչի կողմից նախապես ստեղծված
նկարը վեր է ածվում համակարգչային մոդելի, որտեղ հնարավոր է նախապես
ճշտել իրի զանգվածը, գեղազարդային տեսքը չափսերը և այլ մանրամասներ:
Նախագծումից հետո մոդելը վեր է ածվում .stl ֆորմատի ֆայլի: Կախված իրի
բարդությունից, այն կարող է տևել մի քանի ժամ: Տվյալ դեպքում այն վերցվել է մոտ
120 րոպե:

010. Մոդելի ուղղում և օգնական հիմքի ստացում

Այս գործույթում կատարվում է նախապես ստացված զարդահավաքածուի

իրանային դետալների համակարգչային եռաչափ մոդելի մակերևույթի
երկրաչափական ձևի, կառուցման մակերևույթների ստուգում: Դրանից հետո

17
կատարվում է օգնական հիմքի ստացում: Սա պատասխանատու աշխատանք է,
քանի որ հիմքի սխալ կամ թերի ընտրությունից հնարավոր է մոդելի ստացման
գործընթացի խափանում, կամ թերի մոդելի ստացում: Գործույթը կարող է տևել
մոտ 12 րոպե:

015. Մոդելի տեղակայումը և մուտքագրումը եռաչափ տպիչի մեջ

Կատարվում զարդահավաքածուի իրանային դետալների թվային մոդելների

մուտքագրում եռաչափ տպիչի ծրագրային ապահովման մեջ, որի նպատակն է
մոդելների ճիշտ դասավորությունը սարքի աշխատանքային դաշտի մեջ:
Դասավորումից հետո կատարվում է աշխատանքային ֆայլերի արտահանում
անհրաժեշտ ֆորմատի:
Գործույթը կարող է տևել մոտ 8 րոպե:

020. Պոլիմերից մոդելի ստացում

Կատարվում է Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

իրանային դետալների պոլիմերից մոդելի ստացում ProJet MJP 2500 Plus տպիչի
օգնությամբ: Նախորդ գործույթում ստացած աշխատանքային ֆայլերը
մոտքագրվում են տպիչի մեջ, աշխատանքային դաշտը դիրքավորվում է, և դրանից
հետո կատարվում է մոդելի ստացումը: Այս գործույթի ժամանակը կախված է
մոդելի բարձրությունից, որը տվյալ դեպքում կազմում է մոտ չորս ժամ:
Մոդելը ստանալուց հետո կատարվում է մոդելի հեռացում տպիչի
աշխատանքային դաշտի վրայից հատուկ մածկաթիակի օգնությամբ, հեռացվում է
մոդելի վրայից օգնական հիմքը, որից հետո մոտ մեկ րոպե մոդելը լվացվում է
իզոպրոպիլի սպիրտի մեջ, այնուհետև չորացվում սեղմած օդի միջոցով:
Սենյակի ջերմաստիճանը տպիչի աշխատանքի ժամանակ պետք է լինի 23
ատիճան: Գործույթի ամբողջ ժամանակը կազմում է 96 րոպե:

18
 025. Չորացում

Կատարվում է նախորդ գործույթում ստացված զարդահավաքածուի

իրանային դետալների մոդելների չորացում հատուկ պահարանի մեջ`
ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցության տակ: Արդյունքում մոդելը
ձեռք է բերում որոշակի կարծրություն և ամրություն, հետագայում գիպսի շաղախի
մեջ չդեֆորմանալու նպատակով: Այս գործույթի տևողությունը 40 րոպե է:

030. Ռետինի վուլկանացում

Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի իրանային

դետալների բազմացման համար անհրաժեշտ է պատրաստել ռետինից
կաղապարներ:
Ռետինից կաղապարները պատրաստում են վուլկանացման եղանակով: Այն
իրականացնում են հատուկ վուլկանացման սարքավորման օգնությամբ 60 րոպե՝
150...160 0C ջերմաստիճանում:

035. Ռետինի կտրում

Ռետինե կաղապարի միջից մոդելի հեռացման համար կաղապարը կտրում

են: Ռետինի կտրումն իրականացնում են հատուկ նշտարների և բռնիչների
օգնությամբ: Կտրումն իրականացնում են լցանային համակարգի երկարությամբ
այնպես, որ մամլակաղապարի միջից հնարավոր լինի հեշտությամբ դուրս հանել
նմուշը:
Գործույթի համար պահանջվում է 12 րոպե ժամանակ:

19
 040. Մոմի ներարկում ճնշման տակ

Մոդելային մոմի ներարկումը կատարվում է ինժեկտորային ներարկիչ

հարմարանքի միջոցով: ներարկելուց առաջ մամլակաղապարը մաքրում են
կողմնակի նյութերից և յուղում մեկական մաս ջրի և գլիցերինի խառնուրդով:
Ներարկման ճնշումը 60...85 0C ջերմաստիճանում կազմում է 0,2...1,5 կգուժ/սմ2, երբ
մամլակաղապարի ջերմաստիճանը 35 0C է: Մամլակաղապարի սեղմումից հետո
այն հովացնում են սառնարանում կամ ընկղմում սառը ջրի մեջ:
Լցանյութերի պատրաստման համար օգտագործվում են ֆորմոպլաստ,
երկկոմպոնենտ սիլիկոնային հերմետիկ (վիկսինտ), հում ռետին և այլ սինթետիկ
կաուչուկներ: Այս նյութերը զգալիորեն հեշտացնում են էլաստիկ
մամլակաղապարների պատրաստումը: Քանի որ դրանք պատրաստ վիճակում
դեֆորմացիայի ժամանակ ճկվում են, ապա թույլ են տալիս հեշտությամբ, առանց
կոտրելու հեռացնել մոմե մոդելը: Այն դեպքում, երբ մոդելը դժվարությամբ է դուրս
գալիս մամլակաղապարից, այն կտրում են այն տեղերում, որոնք խոչնդոտում են
մոդելի դուրս գալուն: Գործույթի համար պահանջվում է 2 րոպե հատային
ժամանակ:

045. Ձուլածորանային համակարգի հավաքում

Կատարվում է ստացված Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի

հավաքածուի իրանային դետալների մոդելների վրա ձուլածորանային
համակարգի և սնուցիչների հավաքում: Սա համարվում է ձուլման գործընթացի
կարևոր աշխատանքներից մեկը, քանի որ դրանից է կախված նաև ստացվող
ձուլվածքի որակը: Այն կատարվում է հատուկ մոդելային մոմի և տաքացնող
հարմարանքի միջոցով: Հավաքումից հետո մոդելի վրա պետք է բացառվեն մոմի
կամ պոլիմեռի կուտակումներ, փոշու կամ այլ նյութերի մնացորդներ: Գործույթը
կարող է տևել մոտ 13 րոպե ժամանակ:

20
 050. Կաղապարում

Կատարվում է հավաքած զարդահավաքածուի իրանային դետալների մոմե

բլոկի /եղևնու/ կաղապարում կաղապարարկղի մեջ: Այն կատարվում է գիպսի
շաղախի միջոցով: Այն կատարվում է keerCust 2000 մակնիշի գիպսի և թորած ջրի
39/100 խառնուրդով: Ջրի ջերմաստիճնը պետք է լինի 22 աստիճան: Հարիչով 4
րոպե հարելուց հետո շաղախը դրվում է վակուումի զանգի տակ 1 րոպե պահվում
է, որից հետո սահուն լցվում է կաղապարարկղի մեջ և նույնքան ժամանակ դրվում
նորից վակուումային հաստոցի զանգի տակ: Շաղախը լցնելուց առաջ
կաղապարարկղի անցքերը փակվում են ստվարաթղթով: Գործընթացն ընթանում է
նաև տատանումների ազդեցության տակ, որոնք ավելի արդյունավետ են դարձնում
օդի հեռացումը շաղախի միջից: դրանից հետո կաղապարարկղը մնում է
սենյակային ջերմաստիճանում: Գործույթը տևում է 180 րոպե:

055. Թրծում

Կատարվում է կաղապարարկղերի թրծում թրծատուփային վառարանի մեջ

հատուկ ջերմային ռեժիմով: գործույթի նպատակն է գիպսի մեջ տեղադրված մոմից
կամ պոլիմերից մոդելի հալելու կամ այրելու միջոցով հեռացնելը, որտեղ
հետագայում լցվում է հալված մետաղը: Թրծման համար կաղապարարկղերը
կաղապարելուց երեք ժամ հետո դրվում են վառարանի մեջ, որի ջերմային
ռեժիմները ծրագրավորված են, տվյալ դեպքում 90 աստիճանից այն բարձրանում է
730, այնուհետև նվազում 600:
Տվյալ դեպքում գործույթի մեկ խմբաքանակը տևում է 300 րոպե:

060. Ձուլում

Թրծումից հետո կատարվում է Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի

հավաքածուի իրանային դետալների ձուլման գործընթացը:

21
 Այն բաղկացած է երկու փուլերից.
1. Մետաղի հալում
Բաց կրակով մետաղի հալումը իրականացնում են բենզինային և գազային
հրածոնների օգնությամբ: Կրակն իրենից ներկայացնում է 1150 0C երկնագույն սուր
«ասեղ»՝ շրջանակված բաց դեղին գույնով, որի ջերմաստիճանն է 800...900 0C:
Մետաղը հալում են շամոտային կավից պատրաստված ոչ մեծ թասիկների մեջ:
Հալման թասիկը հալվածքից առաջ տաքացնում են և պատում են բուրայով:
Այնուհետև դրա մեջ տեղադրում են համապատասխան հարգի արծաթը: Հալվելու
ժամանակ պետք է հետևել, որ թասիկը պատված լինի բուրայով, իսկ հրածորանի
կրակը լինի երկնագույն: Այնուհետև համաձուլվածքը խառնում և
ապաթթվայնացնում են կադմիումով (0,5 %), ցինկով (0,05 %) կամ ֆոսֆորային
պղնձով (0,1 %) բովախառնուրդի զանգվածից: Լցնելուց առաջ հալված մետաղը
պետք է 50...70 0C-ով գերազանցի համաձուլվածքի հալման ջերմաստիճանը: Շատ
քիչ տաքացրած ձուլակաղապարի մեջ լցվող մետաղի ջերմաստիճանը պետք է մոտ
լինի հալման ջերմաստիճանին:
2. Մետաղի լցնում ձուլակաղապարի մեջ
Այն կատարվում է հատուկ ձուլման խցիկներում` ամբողջական
ձուլակաղապարների օգտագործման մեթոդով:
Ձուլակաղապարի և վակուումային կամերայի միջև տեղադրում են
սիլիցիումային տակդիր: Մետաղի լցնումը ձուլակաղապարի մեջ կատարվում է
միաժամանակ բացելով վակուումային ծորակը: Այդ դեպքում պլաստիկ
զսպանակի ճկման մեթոդով մետաղով հալանոթը մոտեցնում են ձուլման
ձագարին:
Մետաղը կաղապարի մեջ լցնելուց հետո, անհրաժեշտ է այն մի քանի րոպե
պահել օդում:
Այս գործույթի համար պահանջվում է 16 րոպե ժամանակ:

22
 065. Ձուլվածքի լվացում

Այս գործույթը կատարում են մետաղական խոզանակով՝ սառը ջրի շիթի

տակ: Որպես գործիք օգտագործում են ունելի, սուր գործիքներ և այլ
հարմարանքներ: Լցանյութի վերջնական մաքրման համար օգտագործում են
գերձայնային վաննա: Կաղապարազանգվածից մաքրելու նպատակով
օգտագործում են տրիլոն Б-ի և 70 % պլավիկովյան թթու: Թթվի հետ աշխատելու
դեպքում պետք է ունենալ օդափոխություն և լինել շատ զգույշ:
Գործույթի համար պահանջվում է 9 րոպե ժամանակ:

070. Ձուլվածքի կտրատում

Լցանյութի անջատումը կանգնակից իրականացնում են կցաշուրթով

ջարդելով, կամ լցանյութը կտրում են ոսկերչական սղոցով: Լցանյութերի վրա
մնացած մետաղը հեռացնում են նրբասղոցով, նրբախարտոցով հետագա հղկումով
և ողորկումով: Գործույթի համար պահանջվում է 2 րոպե ժամանակ:

075. Ձուլվածքի խարտում

Այս գործողությունը կատարում են ձուլվածքի անհարթությունների

մաքրման նպատակով: Այն իրականացնում են ոսկերչական դազգահի վրա՝
հատուկ խարտոցների օգնությամբ: Այն տևում է 15 րոպե:

Նկատի ունենալով, որ Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի

հավաքածուի իրանային դետալների պատրաստման որոշ գործույթներ
կատարվում են մեծ խմբաքանակով, ապա ընդհանուր հաշվարկները ցույց են
տվել, որ զարդահավաքածուի մեկ կոմպլեկտի իրանային դետալների
պատրաստման համար պահանջվում է 314 րոպե հատային ժամանակ:

23
5.2.2. ԶԱՐԴԱՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ ՎՐԱ ՏԵՂԱԴՐՎՈՂ ՆԵՐԴԻՐՆԵՐԻ ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ
ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԻ ՄՇԱԿՈՒՄԸ

005. Քարերի համար նախապատրաստվածքի կտրում

Գործույթն իրականացվում է զարդահավաքածուի բագետ քարերի համար

թափանցիկ սուտակից նախապատրաստվածքներ ստանալու նպատակով:
Այն կատարվում է RSB-5 մակնիշի թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարեր
կտրող հաստոցի վրա: Որպես գործիք օգտագործվում է AOK ACO 125/100. M1. 100
բնութագրերի ալմաստային կտրող սկավառակ:
Գործույթն իրականացվում է հետևյալ կտրման ռեժիմներով.

n  9000 պտ/րոպե
 Dn
v  47.1 մ/վ
1000  60
Մատուցումը կարգավորվում է ձեռքով:
Tմեք.= 1.2րոպե
Tհատ.= 2.0 րոպե
Գործույթն իրականացվում է քսուկահովացնող հեղուկի մատուցմամբ:
Որպես քսուկահովացնող հեղուկ օգտագործվում է օճառաջուր 5%:

010. Քարերի շրջտաշում

Շրջտաշումը հանդիսանում է քարի պատրաստման տեխնոլոգիական

գործընթացի ամենապատասխանատու գործույթներից մեկը: Դրա որակով
կատարումից է զգալիորեն կախված հումքի լավագույն օգտագործման աստիճանը
և պատրաստի քարի որակը:
Շրջտաշման գործընթացի միջոցով նախապատրաստվածքին տալիս են
ապագա քարի ձևը` հետագա նիստավորմանը նախապատրաստելու նպատակով:
Բացի դրանից լավացնում են նիստավորվող քարի որակը` արատները լրիվ կամ
մասնակիորեն հեռացնելու շնորհիվ:

24
 Գործույթն իրականացվում է «ГОФ-01» մակնիշի շրջտաշող հաստոցի վրա`
հետևյալ ռեժիմներով.

n  2800 պտ/րոպե
Գործընթացի համար պահանջվում է Tմեք.= 2.3 րոպե, Tհատ.= 3.1 րոպե,
մեքենայական և հատային ժամանակ:

015. Քարերի նիստավորում

Գործույթը հանդիսանում է Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի

հավաքածուի նիստավորած քարերի պատրաստման հիմնական գործընթացը: Այն
իրականացնում են «СОУ-2М» մակնիշի նիստավորող հաստոցի վրա «М-77»
նիստավորող հարմարանքի օգնությամբ:
Գործընթացի 1 հատի համար պահանջվում է Tմեք.= 3.8 րոպե, Tհատ.= 4.3
րոպե մեքենայական և հատային ժամանակ:

020. Լվացում և չորացում

Գործույթն իրականացվում է զարդահավաքածուի վրա տեղադրված

ներդիրների, նիստավորման գործընթացներից հետո մնացած, հղկափոշու
մնացորդների մաքրման նպատակով:
Այն իրականացվում է հատուկ վաննաներում` 0.01% ամոնյակի լուծույթով:
Գործընթացի ընթացքում ջուրը տաքացվում է և ջրին հաղորդվում է նաև
միկրոտատանումներ` գործընթացը ավելի արագ և մաքուր իրականացնելու
համար:
Գործընթացից առաջ նախապատրաստվածքները տեղադրում են հատուկ
ցանցկեն դարակներում և մտցնում են հատուկ վաննայի մեջ:
Չորացումն իրականացվում է լվացված դետալների չորացման նպատակով:
Այն կատարվում է հատուկ չորանոցներում` 60–800C ջերմաստիճանում:
Գործընթացի համար պահանջվում է Tհատ.= 2 րոպե ժամանակ:

25
 025. Քարերի ողորկում

Գործույթը հանդիսանում է զարդահավաքածուի նիստավորած քարերի

պատրաստման վերջնամշակման գործընթացը: Այն իրականացնում են «СОУ-2М»
մակնիշի նիստավորող հաստոցի վրա` նիստավորող հարմարանքի օգնությամբ:
Գործընթացի 1 հատի համար պահանջվում է Tմեք.= 1.6 րոպե, Tհատ.= 2.2
րոպե մեքենայական և հատային ժամանակ:

3.3. ԶԱՐԴԱՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ ՀԱՎԱՔՄԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ

ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԻ ՄՇԱԿՈՒՄԸ

005. Զարդահավաքածուի առանձին դետալների հավաքում և զոդում

Այս գործույթով կատարվում է զարդահավաքածուի առանձին

պատրաստված դետալների միացում և ամրացում: Այն իրականացվում է գազի
բոցով` հատուկ ծայրերով հրածորանների օգտագործմամբ:
Գործույթի համար պահանջվում է Tհատ.= 4.5 րոպե հատային ժամանակ:

010. Զոդակարերի խարտում

Այս գործույթը կատարվում է հատուկ խարտոցների օգնությամբ

զոդակարերի և անհարթությունների մաքրման նպատակով:
Գործույթի համար պահանջվում է Tհատ.= 5 րոպե հատային ժամանակ:

015. Լվացում և չորացում

Գործույթն իրականացվում է նախորդ գործույթներից հետո մնացած

աղտոտությունների ու հղկափոշու մնացորդների մաքրման նպատակով:

26
 Այն իրականացվում է հատուկ վաննաներում` 0.01% ամոնյակի լուծույթով:
Երբեմն ջրին հաղորդվում է նաև միկրոտատանումներ` գործընթացը ավելի արագ
և մաքուր իրականացնելու համար:
Գործընթացից առաջ նախապատրաստվածքները տեղադրում են հատուկ
ցանցկեն դարակներում և մտցնում են հատուկ վաննայի մեջ:
Չորացումն իրականացվում է լվացված դետալների չորացման նպատակով:
Այն կատարվում է հատուկ չորանոցներում` 60–800C ջերմաստիճանում:
Գործընթացի համար պահանջվում է Tհատ.= 2 րոպե ժամանակ:

020. Ողորկում

Այն հանդիսանում է Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի

հավաքածուի պատրաստման վերջնամշակման գործընթաց:
Գործընթացը կատարվում է «PSM» մակնիշի ողորկող կոճղի վրա` հետևյալ
մշակման ռեժիմներով.
n = 2200 պտ/րոպե
v = 11.5 մ/վ
Որպես գործիք օգտագործվում է D=100 մմ տրամագծով գլանական
խոզանակ` ACM 20/14, 7/5, 3/2 հատիկայնության ալմաստային մածիկների
հաջորդաբար կիրառմամբ:
Գործընթացի համար պահանջվում է Tմեք.= 6.8 րոպե, Tհատ.= 8.2 րոպե,
մեքենայական և հատային ժամանակ:

025. Քարերի տեղադրում

Գործընթացն իրականացվում է ոսկերչական դազգահի վրա` հատուկ

սեղմիչների, «բոռ» մեքենայի և տարբեր խարտոցների ու գործիքների
օգտագործումով: Գործույթի համար պահանջվում է 28 րոպե ժամանակ:

27
 030. Լվացում և չորացում

Գործույթն իրականացվում է նախորդ գործույթներից հետո մնացած

աղտոտությունների ու հղկափոշու մնացորդների մաքրման նպատակով:
Այն իրականացվում է նախորդ համանուն գործույթի տեխնոլոգիայով:
Գործընթացի մեկ հատի համար պահանջվում է Tհատ.= 1.0 րոպե հատային
ժամանակ:

035. Փայլեցում

Այն հանդիսանում է Գյումրու թատրոն կախազարդի և ականջօղի

հավաքածուի պատրաստման վերջնամշակման գործընթաց:
Գործընթացը կատարվում է «PSM» մակնիշի ողորկող կոճղի վրա` հետևյալ
մշակման ռեժիմներով.
n = 2200 պտ/րոպե
v = 11.5 մ/վ
Որպես գործիք օգտագործվում է D=100 մմ տրամագծով նրբաթաղիքե
ողորկիչը` խոնավացրած քրոմի օքսիդի կիրառմամբ:
Գործընթացի համար պահանջվում է Tմեք.= 2.8 րոպե, Tհատ.= 3.3 րոպե,
մեքենայական և հատային ժամանակ:

Գյումրու թատրոնկախազարդի և ականջօղի հավաքածուի հավաքման

համար պահանջվում է 48 րոպե ժամանակ:

28
 6. ԳՐՏՆԱԿՄԱՆ ՀԱՍՏՈՑԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ՇԱՐԺԱԲԵՐԻ
ՆԱԽԱԳԾՈՒՄԸ

6.1. Գրտնակման հաստոցի նախագծման ելակետային տվյալներ

Գրտնակման հաստոցի հիմնական տեխնիկական բնութագրերն են`

1. Հաստոցի շարժաբերի արդյունավետ հզորությունը - 0,5 կվտ:
2. Գրտնակների տրամագիծը - 48 մմ:
3. Գրտնակվող նյութը՝ ոսկու, արծաթի և այլ թանկարժեք մետաղների
համաձուլվածքներ:
4. Գրտնակվող թերթի հաստությունը - 0,1 - 4,0 մմ:
5. Գրտնակման արագությունը - 4,5 - 5 մմ/րոպ:

6.2. Գրտնակման հաստոցի շարժաբերի շարժման աղբյուրի

հզորության որոշումը

Ըստ ելակետային տվյալների ունենք, որ գրտնակման հաստոցի շարժաբերի

արդյունավետ հցորությունը՝ Nարդ=0,5 կվտ, գրտնակների տրամագիծը՝ 48 մմ,
գրտնակման արագությունը 4.5 - 5 մ/ր :
Ունենալով ելակետային տվյալները կատարենք հաստոցի շարժաբերի
հաշվարկ:
Հաստոցի էլեկտրաշարժիչի հզորությունը որոշում ենք ըստ հետևյալ բանաձևի՝

N 0.5
NÑ³ß =   0.53 կվտ
  K 0.75 1.25
որտեղ՝  Á  0,75...0,9 -ն շարժաբերի ընդհանուր ՕԳԳ-ն է, որի արժեքը տվյալ

դեպքի համար՝  =0,75:

K-ն շարժիչի գերբեռնվածությունը հաշվի առնող գործակից է՝ K  1,2...1,3 ,

Nհաշ-ը հաշվարկային հզորությունն է:

Հաստոցի համար որպես շարժման աղբյուր ընտրվել է Հայաստանի
Հանրապետության «Armenmotor» ձեռնարկության եռաֆազ, կարճ միացված

29
ռոտորով ասինքրոն AIR63B4 տիպի էլեկտրաշարժիչը, որի հզորությունն է Nշ=0,55
կվտ, պտուտաթիվը՝ Nշ=1360 պտ/րոպ, իսկ cos=0,75:
Քանի որ արդեն ունենք շարժման աղբյուրի տեսակը, հզորությունը և
պտուտաթվերը, կատարում ենք գլխավոր շարժաբերի կինեմատիկական խմբի
մեխանիզմների ընտրությունը և կազմում հաստոցի կինեմատիկական սխեման:
Համաձայն կինեմատիկական սխեմայի, հոլովակները նույն մեծության nիլ
պտտական շարժում ստանում են AIR71B4 ասինքրոն էլեկտրաշարժիչից, կոշտ
կցորդիչի, I լիսեռի z1 որդնակի, z2 որդնակային ատամնանիվի II լիսեռից, III լիսեռից
IV լիսեռին z3 / z4 գլանական փոխանցումով և IV լիսեռից V լիսեռին z5/ z6 գլանական
փոխանցման միջոցով: IV և V լիսեռները, որոնց միջնամասում են գտնվում D=48 մմ
տրամագծի գրտնակները, իսկ մյուս ծայրին հոլովակները ստանում են nգրտ
մեծության պտուտաթիվ: Քանի որ գրտնակների պտուտաթիվը պետք է լինի նույն
մեծության, ապա՝
z5
i3  1
z6

Համաձայն կինեմատիկ գծապատկերի հաստոցի շարժաբերի

հավասարակշռության հավասարումն ունի հետևյալ տեսքը՝
1. IV լիսեռի` ներքևի գրտնակի համար՝

Z1 Z 3
n·ñï.Ý.=nß 
Z2 Z4
2. V լիսեռի` վերևի գրտնակի համար՝

Z1 Z 3 Z 5
n·ñï.í.=nß  
Z2 Z4 Z6
z5 Z3
Քանի որ վերցվել է i3   1 , ապա կարելի է որոշել որդնակային և
z6 Z4

գլանական փոխանցման հարաբերությունները՝

Z 1 Z 3 n·1 29,86...40,32 29.86 40.32

ih1=     ...
Z 2 Z 4 nß 1360 1360 1360

30
 1000v 4,5...6 1000
որտեղ n·1    29.86...40.32 , ներքևի հոլովակի պտուտաթիվն է,
D 3.14  48
v  4,5...6 մ/ր գրտնակման արագությունն է, D  48 մմ` Գրտնակի տրամագիծն է:

Երբ ՕԳԳ-ի մեծությունը զգալի կերպով չի ազդում որդնակային փոխանցման

գերտաքացման վրա, z1 որդնակի մուտքերի թիվը վերցվում է այնպիսին, որպեսզի z2
որդնակային ատամնանվի ատամնաթիվը գտնվի 30...50-ի սահմաններում:
Համաձայն թԿհՁ 2144-66-ի որդնակի մուտքերի թիվը վերցվել է z1=2, որդնակային
ատամնանվի ատամնաթիվը՝ z2=40, որդնակի տրամագծի գործակիցը՝ q=12
որդնակային փոխանցման մոդուլը՝ m =2,5 մմ:
Այսպիսով՝
Z1 2 1
i1=  
Z 2 40 20

Որդնյակային փոխանցման միջառանցքային հեռավորությունը կազմում է՝

m 2. 5
A1=  q  Z 2   12  40  =65 ÙÙ
2 2
որտեղ` q  12 -որդնակի տրամագծի գործակիցն է, z 2  40 որդնակային

ատամնանվի ատամնաթիվն է, m=2,5 մմ որդնակային փոխանցման մոդուլն է:

Որդնյակային փոխանցման տեղափոխման X մեծությունը որոշվել է հետևյալ
բանաձևով [3]՝
1   1 
X=
m
  A1  Z 2  q   65 
2.5
40  12  0
m  2  2.5  2 
Որդնակի թելի բարձրացման  անկյան մեծությունը բաժանարար գլանի

վրա որոշվել է հետևյալ բանաձևով [3]՝

Z1 2
  arctg  arqtg  10 031
q 12
Որդնակի սահքի Vս արագությունը որոշվել է հետևյալ բանաձևով՝
  m  nß 3.14  2.5  2660
Vë= q2  Z 2   12 2  1  4.19 Ù/í:
1000  60 1000  60
IV լիսեռի` ներքևի գրտնակի համար կստանանք՝

1 Z3 Z
n·ñï.Ý.=1360  =68 3 åï/ñáå:
20 Z 4 Z4

31
 Հաշվարկների պարզեցման համար ընդունում ենք nգրտ.ն.=34պտ/ր, ինչը
գտնվում է առաջադրանքով տրված պտուտաթվերի տիույթում:
Արդյունքում կստանանք`

Z 3 34 1
  :
Z 4 68 2

6.3. Գրտնակման հաստոցի շարժաբերի որդնակի, որդնակային

ատամնանվի և գլանական ատամնանիվների հիմնաչափերի որոշումը

Որդնակները որպես կանոն, պատրաստվում են պողպատներից: Որդնակի

համար որպես նյութ վերցվել է 40X պողպատը, որի մխումից և հղկումից հետո
աշխատանքային մակերևույթի կարծրությունը հասնում է HRC=45...55 միավորի:
Որդնակային ատամնանվի ատամնատակի և II լիսեռի վզիկի վրա նստեցման
վռանի համար որպես նյութ վերցվել է БрОФ10-1 տեսակի անագային բրոնզ, որը
կիրառվում է 4-30 մ/վրկ սահքի արագությունների դեպքում:
Որդնակի երկարությունը որոշվել է հետևյալ բանաձևով [3]`
L=l1+(20÷25)=33,5+(20÷25)=53,5÷58,5 ÙÙ
որտեղ՝ l1=(11+0,06Z2)m=(11+0,06 40) 2,5=33,5 ÙÙ:
Որդնակի երկարությունը վերցվել է՝ Լ=55 մմ:
Որդնյակային ատամնանվի պսակի լայնությունը որոշվել է հետևյալ
բանաձևով[3]`
b =(0,315÷0,355) A1=(0,315÷0,355) 65=20,48÷23,08 ÙÙ
որտեղ A1=65 մմ- որդնակային փոխանցման միջառանցքային հեռավորությունն
է:
Որդնակային ատամնանվի պսակի լայնությունը վերցվել է՝ b =22մմ:
z1 որդնակի հիմնաչափերն են]՝ որդնակի բաժանարար, թելի ելուստի, որդնակի
թելի խորշերի տրամագծերը համապատասխանաբար՝
d 1  m  q  2,5  12  30 ÙÙ,

d e1  m  q  2  2,5  12  2  35 ÙÙ,

di1  m  q  2,4   2.5  12  2,4  24 ÙÙ,

32
 z2 որդնակային ատամնանվի հիմնաչափերն են՝ ատամնանվի բաժանարար,
ատամնանվի ատամների ելուստների, ատամնանվի ատամների խորշերի
տրամագծերը համապատասխանաբար՝
d  2  m  z 2  25  40  100 ÙÙ,

d e 2  m  Z 2  2   2,540  2  10,5 ÙÙ,

di 2  m  Z 2  2,4   2,540  2,4  94 ÙÙ:

Ատամնանվի ամենամեծ տրամագիծը`

d H  d e 2  2m  105  2  2,5  110 ÙÙ:

Ատամնանվի կլորացման շառավիղները`

Ra  0,5d 1  m  0,5  30  2,5  12,5 ÙÙ:

Շարժում փոխանցող գլանական z3 ¨ z4 ատամնանիվների տրամագծերը

Z 3 D3 1
վերցվել են   , իսկ մոդուլը` m=2 մմ: Ելնելով II և III լիսեռների
Z 4 D4 2

միջառանցքային ընտրված A2=54 մմ հեռավորությունից որոշվել է և

m z 3  z 4 
ատամնանիվների ատամնաթվերը: Քանի որ z3 = z4 /2 ապա` A2   1.5mz 3 ,
2
այստեղից`
z 3  z 4 / 2  A2 / 1.5m  54 / 2  1.5  18 , z 4  36 :

D3  D4  2 A  108
D3  2 D3  108 , D3  36 ÙÙ, D4  72 ÙÙ:

z3 և z4 ատամնանվի հիմնաչափերն են՝

-բաժանարար տրամագիծը`
d  3  m  Z 3  2  18  36 ÙÙ,

d  4  m  Z 4  2  36  72 ÙÙ,

-ատամների ելուստների տրամագիծը`

d e3  m  Z 3  2  2  18  2   40 ÙÙ,

d e 4  m  Z 4  2  2  36  2  76 ÙÙ,

-ատամների խորշերի տրամագիծը`

d i 3  m  Z 3  2,4   2  18  2,4  31.2 ÙÙ,

33
 d i 4  m  Z 4  2,4   2  36  2,4  67.2 ÙÙ,

-ատամնանիվների լայնությունը՝
b= (6փ10)m= (6փ10)2=12փ20 մմ:
Ատամնանիվների լայնությունը վերցվել է՝ b =14 մմ:

6.4. Գրտնակային հաստոցի շարժաբերի լիսեռների չափերի

մոտավոր հաշվարկ

Լիսեռների պտուտաթվերի մեծությունները կազմում են (նկ. 3)`

ա) I լիսեռի` որդնակի պտուտաթիվը`
nI =nշ= 1360 պտտ/րոպ,
բ) II և III լիսեռների պտուտաթվերը`
2
n II  n III  nß  i1  1360   68 åïï/ñáå,
40
գ) IV լիսեռի պտուտաթիվը`
2 1
n IV  nß  i1  i2  1360    34 åïï/ñáå,
40 2
դ) V լիսեռի պտուտաթիվը`
2 1
nV  nß  i1  i2  i3  1360    1  34 åïï/ñáå,
40 2
Շարժաբերի առանցքակալների և փոխանցումների ՕԳԳ-ի մեծությունները
վերցվել են`
 ³  0,99 - գլորման առանցքակալների համար,
 ë  0,96...0,99 - սահքի առանցքակալների համար,

 á  0,8 - որդնակային փոխանցման համար,

 ·  0,98 - գլանական ատամնանվային փոխանցման համար:

Շարժաբերի իրական ընդհանուր ՕԳԳ-ի մեծությունը կազմում է`

 ÁÇñ   ³4   u6   á   ·  0,99 4  0,98 6  0,8  0,98  0,7 :

Þ³ñųµ»ñÇ ß³ñÅÙ³Ý ³ÕµÛáõñÇ Ñ½áñáõÃÛ³Ý Ñ³ßí³ñÏÇ Å³Ù³Ý³Ï ÁݹѳÝáõñ
ú¶¶-Ç Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ í»ñóí»É ¿`  Á  0,75 :

ÈÇë»éÝ»ñÇ íñ³ ·áñÍáÕ Ñ½áñáõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ý`

34
 ³) I ÉÇë»éÇ íñ³`
N I  N ß   ³2  0,75  0,99 2  0,735 Ïìï,

µ) II ¨ III ÉÇë»éÝ»ñÇ íñ³`

N II , III  N I   ³2   u2   á  0,735  0,99 2  0,98 2  0,8  0,554 Ïìï,

·) IV ÉÇë»éÇ íñ³`
N IV  N III   u2   ·  0,554  0,98 2  0,98  0,521 Ïìï:

¹) V ÉÇë»éÇ íñ³`
N V  N IV   u2   ·  0,521  0,98 2  0,98  0, 49 Ïìï:

1
M III  M II   9000 1  9000 Ïìï:
i2
ÈÇë»éÇ Ñ³Ù³ñ áñå»ë ÝÛáõà í»ñóí»É ¿ åáÕå³ï 40X, áñÇ ç»ñÙ³Ùß³ÏáõÙÇó
Ñ»ïá ϳñÍñáõÃÛáõÝÁ ëï³óíáõÙ ¿ HRC=50...52 Ùdzíáñ: ػ˳ÝÇϳϳÝ
µÝáõó·ñ»ñÁ Ñ»ï¨Û³ÉÝ »Ý`  b  730 Ü/ÙÙ2,  T  500 Ü/ÙÙ2,  T  280 Ü/ÙÙ2,  1  320

Ü/ÙÙ2,  1  200 Ü/ÙÙ2,   0,1 ¨    0,05 [4, ³ÕÛ. 3.57]:

ø³ÝÇ áñ I ÉÇë»éÁ ¨ áñ¹Ý³ÏÁ å³ïñ³ëïíáõÙ »Ý ÙdzëÇÝ, ³å³ áñ¹Ý³ÏÇ Ñ³Ù³ñ

40X åáÕå³ïÁ ѳٳñíáõÙ ¿ ³Ù»Ý³É³í»ñÇó Ù»ÏÁ:
ÈÇë»éÇ ïñ³Ù³·ÍÇ Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ ݳËݳϳÝáñ»Ý ѳßí³ñÏáõÙ »Ýù Ñ»ï¨Û³É
µ³Ý³Ó¨áí [3]`

16 M i
di  3 ÙÙ,
  
áñï»Õª Mi-Ý ÉÇë»éÇ íñ³ ·áñÍáÕ áÉáñáÕ ÙáÙ»ÝïÝ ¿ MI=5269 ÜÙÙ,    20  30
Ü/ÙÙ2- ϳéáõóí³Íù³ÛÇÝ åáÕå³ïÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ÃáõÛɳïñ»ÉÇ É³ñÙ³Ý Ù»ÍáõÃÛáõÝÝ ¿:

6.5. àñ¹Ý۳ϳÛÇÝ ÷á˳ÝóÙ³Ý íñ³ ·áñÍáÕ áõÅ»ñÁ ¨

ëïáõ·áÕ³Ï³Ý Ñ³ßí³ñÏ

àñ¹Ý۳ϳÛÇÝ ÷á˳ÝóÙ³Ý ³ï³ÙÝ»ñÇ ÙÇçáóáí ·áñÍáõÙ »Ý ³é³Ýóù³ÛÇÝ PZ1 ¨

P Z2, ï³Ý·»ÝóÇ³É TZ1 ¨ TZ2 ¨ ß³é³íÕ³ÛÇÝ RZ1 ¨ RZ2 áõÅ»ñÁ (ÝÏ. 6.1): àñ¹Ý³ÏÇ íñ³
·áñÍáÕ PZ1 áõÅ»ñÁ, áñÝ ³é³Ýóù³ÛÇÝ áõÅ ¿, ѳí³ë³ñ ¿ áñ¹Ý³Ï³ÛÇÝ ³ï³ÙݳÝíÇ
íñ³ ·áñÍáÕ ï³Ý·»ÝóÇ³É Tz2 áõÅÇÝ, áñáßíáõÙ ¿`
2  M II 2 1800
Pz1 = Tz2 =   360 Ü:
D 2 100

35
 àñ¹Ý³ÏÇ íñ³ ·áñÍáÕ ï³Ý·»ÝóÇ³É Tz1 áõÅÁ ѳí³ë³ñ ¿ áñ¹Ý³Ï³ÛÇÝ ³ÝíÇ
íñ³ ·áñÍáÕ ³é³Ýóù³ÛÇÝ Pz2 áõÅÇÝ`
2  M I 2  900
Pz2=TZ1=   60 Ü:
D1 30
àñ¹Ý³ÏÇ íñ³ ·áñÍáÕ ß³é³íÕ³ÛÇÝ RZ1 áõÅÁ ѳí³ë³ñ ¿ áñ¹Ý³Ï³ÛÇÝ ³ÝíÇ
íñ³ ³½¹áÕ RZ2 áõÅÇݪ
RZ1 = RZ2 = PZ 1  tg  360  0.364  130 Ü,
áñï»Õ  =200 – ëϽµÝ³Ï³Ý ϳéãÙ³Ý ³ÝÏÛáõÝÝ ¿ (¶àêî 13755):
àñ¹Ý³Ï³ÛÇÝ ÷á˳ÝóÙ³Ý ëïáõ·áõÙÁ ϳï³ñíáõÙ ¿ Áëï áñ¹Ý³Ï³ÛÇÝ
³ï³ÙݳÝíÇ ³ï³ÙÝ»ñÇ ÍéÙ³Ý ³ÙñáõÃÛ³Ý: ²ÛÝ å³ïñ³ëïí»É ¿ БрОФ10-1
Ù³ÏÝÇßÇ µñáݽÇó, áñÇ Ù»Ë³ÝÇÏ³Ï³Ý µÝáõó·ñ»ñÁ Ñ»ï¨Û³ÉÝ »Ý`  b  260 Ü/ÙÙ2,

 T  150 Ü/ÙÙ2,  T  280 Ü/ÙÙ2, [ ]u  56 Ü/ÙÙ2, [ 1 ]u  42 Ü/ÙÙ2, [ ]k  190 Ü/ÙÙ2:

²ï³ÙÝ»ñÇ ³ÙñáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÁ ëïáõ·í»É ¿ Ñ»ï¨Û³É µ³Ý³Ó¨áí [4]`
PZ 1  K
u    1 u Ü/ÙÙ2
1.3qm 2  y k

որտեղ՝ K=1,32- բեռնվածության գործակից է, q=12 -րդ որդնյակի տրամագծի

գործակից է, m=2,5 մմ- որդնակային փոխանցման մոդուլն է, yK=0,606 որդնակային
ատամնանվի ատամի ձևի գործակիցն է:
PZ 1  K 356  1,32
u    19,9  42 Ü/ÙÙ2
1.3qm  y k 1,3  12  2,5 2  0,606 k
2

36
 ԿԵՆՍԱԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆ

Թեմա. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի եվ ականջօղի հավաքածուի

պատրաստման արտադրամասի արհեստական լուսավորության հաշվարկը

ԿԱ բաժնի խորհրդատու _______Ալեքսան Մկրտչի Արզումանյան , տ.գ. դ., պրոֆ.

ստորագրություն Ա.ա.հ., գիտ. աստ., կոչում

Ուսանող _________________ ԳՄՇ609Բ Ավագյան Արտուշ Ռազմիկի

ստորագրություն, ամսաթիվ խմբի համար Ա.ա.հ.,

Գրականության ցանկ.

1. ´³Õ¹³ë³ñÛ³Ý Ä. ². ²ß˳ï³ÝùÇ å³ßïå³ÝáõÃÛáõÝÁ Ù»ù»Ý³ßÇÝáõÃÛ³Ý

Ù»ç: àõë. Ó»éݳñÏ µáõÑ»ñÇ Ù»Ë., Ù»ù»Ý³ßÇÝ. ý³Ï.-Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ.-
ºñ.:§ÈáõÛë¦, 1981, 219 ¿ç:

2. Безопасность жизнедеятельности. Безопасность технологических процессов

и производств (Охрана труда): Учеб. пособие для вузов / П. П. Кукин, В. Л.
Лапин, Н. Л. Пономарев и др. – М.: Высш. шк., 2001. – 319 с.

3. Охрана труда: организация и управление: Учеб. пособие / МАНЭБ; под ред.

О. Н. Русака. – СПб.: Профессия, 2002. – 240 с.

37
 7. «ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ» ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ
ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՄԱՍԻ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ
ԼՈՒՍԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՐԿԸ

Աշխատանքային տեղում ճիշտ կազմակերպված լուսավորությունը

ստեղծում է աշխատանքային բարենպաստ պայմաններ, բարձրացնում է
աշխատունակությունն ու արտադրողականությունը:
Տեսողական օրգանների հոգնածությունը կախված է մի շարք
պատճառներից`
1. Անբավարար լուսավորություն,
2. Սահմանվածից ավել (կուրացուցիչ) լուսավորություն,
3. Լույսի սխալ ուղղություն:
Անբավարար լուսավորությունը բերում է տեսողության լարվածության,
աշխատունակության անկման, նյարդային համակարգի խախտումների, որը և
բերում է վաղաժամ հոգնածության:
Շատ պայծառ լուսավորությունը առաջացնում է կուրացում, աչքերի
գրգռվածություն և ծակծկում:
Աշխատատեղի լուսավորումը լույսի սխալ ուղղությամբ բերում է
ստվերների և ցոլքերի գոյացմանը, որոնք ապակողմնորոշում են աշխատողին և
առաջացնում տեսողական օրգանների լարվածություն:
Բոլոր այդ պատճառները կարող են բերել դժբախտ պատահարների կամ
պրոֆեսիոնալ հիվանդությունների: Այդ ամենը խիստ կարևոր են դարձնում
լուսավորության ճիշտ հաշվարկումը:
Տեսողության համար օպտիմալ պայմաններ ստեղծելու համար անհրաժեշտ
է հետևյալ պահանջները բավարարող լուսավորվածության համակարգ:
1. Արհեստական լուսավորվածությունը աշխատանքային տեղերում
պետք է համապատասխանի տեսողական աշխատանքի բնույթին :
2. Պայծառությունը աշխատանքային մակերևույթների վրա պետք է
լինի հավասարաչափ բաշխված :

38
 3. Աշխատանքային մակերևույթների վրա չպետք է լինեն ցայտուն
ստվերներ :
4. Լուսավորվածությունը ամբողջ աշխատաժամանակի ընթացքում
պետք է լինի հաստատուն:
5. Լույսի հոսքի ուղղվածությունը պետք է լինի օպտիմալ:
6. Լուսավորվածության տեղակայման բոլոր էլեմենտները պետք է
բավարար երկարակյաց, էլեկտրաանվտանգ լինեն և չլինեն հրդեհի ու պայթյունի
առաջացման աղբյուրներ:
Լուսամփոփների տեսակի ընտրությունը կախված է տվյալ շինությունում
կատարվող աշխատանքի բնույթից, օդային միջավայրի փոշոտման
հնարավորությունից, շրջապատող մակերևույթների անդրադարձման
գործակիցներից և գեղագիտական պահանջներից: Աշխատանքային
շինություններում, որպես արհեստական լույսի աղբյուրներ, օգտագործվում են
շիկաթել և լյումինեսցենտ (գազապարպումային) լամպերը:
«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
պատրաստման արտադրամասի համար նշված 2 լույսի աղբյուրներից կընտրենք
լյումինեսցենտ լամպերը, քանի որ շիկաթել լամպերի համեմատությամբ
լյումինեսցենտ լամպերն ունեն հետևյալ առավելությունները.
1. Ունեն ցերեկային (բնական) լույսին զգալի մոտ լուսային սպեկտր,
2. Օժտված են ավելի բարձր ՕԳԳ-ով (1,5-2 անգամ ավել է, քան
շիկաթել լամպերի ՕԳԳ-ն),
3. Ունեն բարձր լուսատվություն(3-4 անգամ ավել, քան շիկաթել
լամպերը) և ավելի երկար ծառայության ժամկետ:
Լուսային հոսքի գործակցի օգտագործմամբ մեթոդը օգտագործվում է
արտադրական հիմնարկություններում կամ աշխատանքային սենյակներում
աշխատանքային հորիզոնական մակերեսի միջին արհեստական
լուսավորվածությունը հաշվելու համար: Այս մեթոդը կիրառվում է ինչպես
աշխատատեղերի ընդհանուր մակերեսի հավասարաչափ լուսավորվածությունը
հաշվելու համար, այնպես էլ արտացոլված կամ սփռված լույս տարածող
լուսամփոփների օգտագործման դեպքում: Այս մեթոդը կախված է լամպի լուսային

39
հոսքի հաշվարկից, լուսամփոփների քանակից և տեղադրման ուրվագծից:
Լուսավորվածության հաշվարկների մեթոդի էությունը, լուսային հոսքի գործակցի
օգտագործման միջոցով, կայանում է նրանում, որ հաշվի են առնվում ինչպես ուղիղ
լույսը, այնպես էլ աշխատասեղանին պատերից, առաստաղից և հատակից ընկած
կամ անդրադարձված լույսը:
Աշխատանքում կատարվել է «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի
հավաքածուի պատրաստման արտադրամասի հավաքման բաժնի արհեստական
լուսավորության հաշվարկ:
Յուրաքանչյուր լամպի լույսի հոսքը որոշվում է հետևյալ բանաձևով.

(E n ⋅ S ⋅ Z ⋅ K )
FL = (լմ)
N ⋅η

որտեղ` FL – ը լամպի անհրաժեշտ հաշվարկային լուսային հոսքն է,

E n – ը նորմավորված նվազագույն լուսավորվածությունն է և E n = 500 լք,

S– ը աշխատասենյակի լուսավորվող մակերևույթի մակերեսն է, որը

որոշվում է հետևյալ բանաձևով`

S = a×b

որտեղ ª a – ն աշխատասենյակի երկարությունն է, իսկ b – ն աշխատասենյակի

լայնությունն է:

K – ն կոչվում է պաշարի գործակից և սովորաբար ընդունում է K = 1.5

արժեքը,

N – ը աշխատասենյակում տեղադրված լուսամփոփների քանակն է, տվյալ

դեպքում N = 14

η – ն լամպի լույսի օգտագործման գործակիցն է, որը կախված է լամպի

տեսակից, դիրքից, աշխատասենյակի չափերից և առաստաղի, հատակի ու
պատերի անդրադարձման գործակիցներից:

40
 Հաշվարկներից ստացված արժեքներին համապատասխանում է
օգտագործման գործակցի հետևյալ արժեքը` η օգտագործման գործակցի հետևյալ

արժեքը` η = 0.46 :

Z – ը գործակից է, որը հաշվի է առնում լուսավորվածության

անհամասեռությունը, այն կախված է տեղադրված լուսային աղբյուրների միջև
եղած հեռավորությունից և լուսավորվածության բաշխվածությունից: Եթե լուսային
աղբյուրների միջև ընկած տարածությունը հասնում է օպտիմալին կամ քիչ է
դրանից, ապա Z = 1.1 ÷ 1.15 : Կարելի է կիրառել լուսամփոփների լուսավորման
ուղիղ լույսի տարբերակը: Այդ դեպքում Z = 1.15 , իսկ մնացած դեպքում կարելի է
ընդունել Z = 1.1 : Տվյալ դեպքում համապատասխանում է Z – ի հետևյալ արժեքը`
Z = 1 .1 :
Տեղադրելով նշված գործակիցների արժեքները լամպի լուսային հոսքի
որոշման բանաձևում` «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի
հավաքածուի պատրաստման արտադրամասի վերջնամշակման բաժնի համար
կստանանք.

FL = 8967.39 ¥լմ¤

Օգտվելով ստացված տվյալներից՝ կարող ենք հաշվել «Գյումրու թատրոն»

կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի թողարկման արտադրամասի հավաքման
բաժնի ընդհանուր լուսավորվածությունը հետևյալ բանաձևով.

(FL ⋅ N ⋅η )
E= (լք)
(S ⋅ K ⋅ Z )
E = 489.5 (լք)

Այսպիսով, ստացանք վերը նշված տեղամասի լուսավորվածության և

լուսավորվածության հոսքի հետևյալ արժեքները.
FL = 8967.4 ¥լմ¤

E = 489.5 (լք)
Այս արժեքները համապատասխանում են արհեստական
լուսավորվածության օպտիմալ պայմաններին:

41
 ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆ

Թեմա. Բնապահպանության հիմնահարցերը «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և

ականջօղի հավաքածուի պատրաստման արտադրամասում

Բ-Պ բաժնի խորհրդատու ______Ալեքսան Մկրտչի Արզումանյան , տ.գ. դ., պրոֆ.

ստորագրություն Ա.ա.հ., գիտ. աստ., կոչում

Ուսանող _________________ ԳՄՇ609Բ Ավագյան Արտուշ Ռազմիկի

ստորագրություն, ամսաթիվ խմբի համար Ա.ա.հ.,

Գրականության ցանկ.

1. Սարգսյան Մ. Ա., Թումասյան Կ. Ռ. Բնապահպանություն: ՈՒսումնական

ձեռնարկ: Եր.: Ճարտարագետ, 2008. -96 էջ:

2. Ս. Հ. Հակոբյան, Հ. Ս. Մանուկյան Ավարտական աշխատանքում

բնապահպանության, կենսագործունեության անվտանգության, քաղաքացիական
պաշտպանության և արտակարգ իրավիճակների հիմնահարցերի բաժինների
կատարման մեթոդական ցուցումներ: Մեթոդական ցուցումներ ՀՊՃՀ. - Եր:
Ճարտարագետ, 2014. - 56 էջ:

42
 8. ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԵՐԸ «ԳՅՈՒՄՐՈՒ
ԹԱՏՐՈՆ» ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ
ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՄԱՍՈՒՄ

Մարդն ազդում է շրջակա միջավայրի վրա, օգտագործում է դրա

պաշարները, փոփոխելով իրեն է հարմարեցնում բնությունը գործնական,
տնտեսական խնդիրների լուծման համար:
Միջավայրի աղտոտում նշանակում է՝ միջավայր ներմուծել նոր, նրան ոչ
բնութագրական ֆիզիկական, քիմիական և կենսաբանական ազդակներ (նյութեր,
գործընթացներ և այլն) կամ գերազանցել այդ ազդակների բնական մակարդակը
միջավայրում: Քանի որ աղտոտման օբյեկը՝ էկոհամակարգն է, ուրեմն
վտանգավոր նյութերի առկայությունը նրանում նշանակում է էկոլոգիական
գործոնների ազդեցության այնպիսի ռեժիմների օգտագործում, որոնք կհանգեցնեն
սննդային շղթայի որևէ օղակի խախտման: Այն իր հերթին կբերի
նյութափոխանակության խախտման, արտադրողների հարմարվողականության
ուժգնության ցածրացման, հետևաբար էկոհամակարգի մթերատվության
փոքրացման:
Ներկա ժամանակաշրջանում մարդկության համար կենսական խնդիր է
համարվում շրջակա միջավայրի պահպանությունը հենց իր՝ մարդու
գործունեությունից: Գիտատեխնիկական հեղափոխությունը, որը հնարավոր եղավ
իրացնել ֆիզիկայի, քիմիայի, կենսաբանության և ուրիշ հիմնարար
գիտություններում կատարած հայտնագործությունների կիրառման վրա
զգալիորեն մեծացրեց բնական պաշարների օգտագործումը ի շահ մարդկային
հասարակության նյութական և բարոյական պահանջմունքների բավարարման:
Սակայն գիտատեխնիկական առաջընթացը շատ անգամներ բարդացրեց մարդու և
շրջակա միջավայրի փոխհարաբերությունը, մտցրեց նշանակալից
փոփոխություններ շատ անգամ անկանխատեսելի հետևանքներով: Կեղտոտեցին
գետերի, լճերի, ծովերի ջրերը, քաղաքամերձ հողերը, կտրվեցին անտառները, որից
ջրված հողը էռոզիայի ենթարկվեց և վերածվեց անապատի, վերացան շատ
կենդանիներ ու բույսեր, իսկ շատերը կանգնած են վերանալու եզրին:

43
 Ներկայումս այդ տագնապները մեղմելու, բոլոր բույսերի ու կենդանիների
համար մեր Երկիր մոլորակը մաքուր պահելու, բնական պաշարները
շահավետորեն օգտագործելու համար պետք է, որ յուրաքանչյուր ոք, առավել ևս
մասնագետը, իմանա իր գործունեության ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա:
Աղետալի էկոլոգիական երևույթները անցյալում հիմնականում կապված էին
ոչ թե բնության աղտոտման, այլ նրա փոփոխման հետ (երկրաշարժեր,
ջրհեղեղներ, փոթորիկներ, ցունամիներ, պտտահողմեր և այլն): Գլխավորը նրանց
մոտ հողի տատանումն էր, էրոզիան, ջրազրկումը, աղիացումը, լվացումը:
Մարդածին ազդեցությունները կենսոլորտի վրա առաջացրել են նոր էկոլոգիական
խնդիրներ, որոնք գոյություն չունեին 19 – րդ դարում:
Մարդու բացասական գործունեությունը բնության նկատմամբ
արտահայտվում է հիմնականում երեք փոխկապակցված ձևերով.
1. շրջակա միջավայրի աղտոտումով
2. բնական պաշարների աղքատացումով
3. բնական միջավայրիքայքայումով:
Մարդկային գործունեության ազդեցության ուժգնությունը շրջակա
միջավայրի` կենսոլորտի (բիոսֆերայի) վրա գնալով արագանում է, դառնում
անկառավարելի: Այդ են վկայում երկրագնդի մակերևույթի ջերմաստիճանի աճը,
ջրերի, օդի և միջավայրի (հողի) երկրագնդի մաստաբներով կեղտոտումը, մեր
մոլորակի անապատացումը, համաշխարհային օվկիանոսի աղտոտումը, օզոնային
շերտի քայքայումը և այլ երևույթներ: Դա բացատրվում է բնական ռեսուրսների մեծ
քանակության օգտագործումով, արտադրական թափոնների ոչ ճիշտ վայր
հեռացնելով, այնպիսի սարքավորումների օգտագործումով, որոնք բերում են
մթնոլորտի ու շրջակա միջավայրի աղտոտման և այլն:
Վերջին տարիներին էկոլոգիական հիմնախնդիրները դարձել են
ժամանակակից քաղաքակրթության անխուսափելի ուղեկիցներ:
Բնության քիմիական և ռադիոակտիվ աղտոտումը, օզոնային շերտի
հաստության փոքրացումը կճնշի նախ և առաջ կենդանի օրգանիզմներին այդ
թվում և մարդկանց իմունային համակարգը` առաջացնելով օրգանիզմի
իմունադիֆիցիտային վիճակ:

44
 Որպիսի նվազեցվեն, իսկ հետագայում լրիվ բացառվեն շրջակա միջավայրի
աղտոտման հետևանքները, անհրաժեշտ է ակտիվ կերպով ներդնել մաքուր
տեխնոլոգիաներ, որը հնարավորություն կտա զգալիորեն մեծացնել կյանքի
տևողությունը, զարգացնել գիտահագեցված տեխնոլոգիաները, լայնամասշտաբ
օգտագործել համակարգիչների ներդնումը, արդիականացնել և կատարելագործել
մշտապես գործող արդյունավետ բնապահպանական օրենսդրությունը:
«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
պատրաստման արտադրամասում մեծ ուշադրություն է դարձվել
բնապահպանության հիմնահարցերին:
Արտադրամասում օգտագործվող բոլոր հաստոցները աշխատում են
էլեկտրականությամբ: Արտադրամասի ջեռուցումը կատարվում է ժամանակակից
ջրատաքացուցիցներով, որը թույլ է տալիս խուսափել մթնոլորտի և շրջակա
միջավայրի աղտոտումից:
Նախապատրաստական գործընթացներն իրականացվում են այնպես, որ
հնարավորին չափ փոքրանա նյութի կորուստը և թափոնների առաջացումը:
Արտադրամասում գոյացած այն թափոնները, որոնք հնարավոր են վերամշակել`
ուղարկում են վերամշակման, իսկ մնացածները, որոնք վնասակար են բնությանն
ու մարդու առողջությանը` մեկուսացնում և թաղում են համապատասխան
վայրում:
Ուշադրություն է դարձվել նաև բնական ռեսուրսներից օգտվելու կանոնների
պահպանմանը: Նախապատրաստվածքները հանքերից հանվում են պահանջվող
խորությունից ոչ խորը շերտերից: Պահանջվող շերտը արդյունահանելուց հետո
հանքը ծածկվում է և տարածքը կարելի է օգտագործել նաև գյուղատնտեսական
նպատակներով:

45
 ՏՆՏԵՍԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆ

Թեմա . «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի տեխնիկա-

տնտեսական ցուցանիշները և վերլուծությունը»

Տ-Գ բաժնի խորհրդատու ___________Լաուրա Սեդրակի Սարգսյան, ասիստենտ

ստորագրություն Ա.ա.հ., գիտ. աստ., կոչում

Ուսանող _________________ ԳՄՇ609Բ Ավագյան Արտուշ Ռազմիկի

ստորագրություն, ամսաթիվ խմբի համար Ա.ա.հ.,

Գրականության ցանկ

1. Войтов А. Г. Экономика : учеб. / А. Г. Войтов. — М. : Дашков и К, 2000. - 332 с.

2. Борисов Е. Ф. Экономическая теория : вопросы — ответы. Ключевые понятия.

Логика курса : учеб. пособ. для вузов / Е. Ф. Борисов. — М.: ИНФРА. — М. :
Контракт, 2001. — 192 с. — (Высшее образование).

3. Гребнев Л. С. Экономика. Курс основ : учеб. для вузов / Л. С. Гребнев, Р. М.

Нуреев. — М. : Вита-Пресс, 2000. — 430 с.: ил. — Предм. указ.: с. 428-430.

46
 9. «ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ» ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ
ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ ԹՈՂԱՐԿՄԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ
ՑՈւՑԱՆԻՇՆԵՐԸ ԵՎ ՎԵՐԼՈւԾՈւԹՅՈւՆԸ

Ավարտական աշխատանքի տնտեսական բաժինը բացահայտում է

աշխատանքի ինչպես դրական, այնպես էլ թերի կողմերը տնտեսական
տեսանկյունից: Սրանից ելնելով ավարտական աշխատանքի կատարման
ընթացքում անհրաժեշտ է ձգտել, որ նախագծվող արտադրանքի տեխնիկական
պարամետրերը ու դրանց իրականացման համար առաջարկվող տեխնոլոգիական
գործընթացները նվազագույն արտադրական և շահագործողական ծախսեր
ապահովեն: Նախագծվող արտադրանքը պետք է ապահովի առավելագույն
շահույթ, բավարարի սպառողների վճարունակ պահանջարկը և լինի մրցունակ:
Տնտեսական հաշվարկը կատարելու համար նախաավարտական
գործավարժության ընթացքում իրականացվել է որոշակի ծավալով
մարքեթինգային հետազոտություններ, որոնց արդյունքում հավաքագրվել է
տվյալներ հումքի, հիմնական և օժանդակ նյութերի, պատրաստի արտադրանքի,
մեքենասարքավորումների գների վերաբերյալ, ծանոթացվել է ՀՀ-ում գործող
հարկային օրենսդրության և իրականացվող հարկային քաղաքականության հետ,
ինչպես նաև որոշվել է արտադրանքի տարեկան թողարկման մոտավոր քանակը:

Ելնելով վերը նշվածից` ավարտական աշխատանքի կատարման

համար վերցվել են հետևյալ ելակետային տվյալները.

1. Դեղին ոսկի ոսկի - 585 հարգի, կշիռը – 8.9 գր, շուկայական գինը - 11500
դր.գրամ, անվերադարձ կորուստը - 0,1 գր, սպիտակ սապֆիր անմշակ 1.2
կարատ, շուկայական գինը 19000 դր.կարատ, անվերադարձ կորուստը - 0,2
կարատ:
2. Տարեկան թողարկման քանակը – 3000 հատ:
3. Բանվորի միջին ամսական աշխատավարձի չափը – 100000 դր.:
4. Վերադիր ծախսերի մոտավոր տոկոսը – 200%:

47
 5. Մեքենասարքավորումների գումարային արժեքը – 7200000 դր:
6. Արտադրամասի մակերեսը – 432:
7. Միավոր արտադրանքի պատրաստման հատային ժամանակը – 362 րոպ:
8. Հիմնական բանվորների քանակը - 11, օժանդակ և ադմինիստրատիվ – 2:
9. Մեքենասարքավորումների քանակը – 20:

Ավարտական աշխատանքի տնտեսական մասում հաշվարկվում է.

I. Միավոր արտադրանքի ինքնարժեքը, որը խոշորացված կամ մոտավոր

հաշվարկների դեպքում կազմված է հետևյալ էլեմենտներից:
Արտադրանքի մեկ միավորին ընկնող նյութածախսից (հաշվվում է ելնելով
տարրերի կառուցվածքների կշիռներից, նյութի տեսակից, շուկայում տվյալ
ժամանակահատվածում կշռի միավորի գնից, ինչպես նաև օժանդակ նյութերի և
համալրող առարկաների գներից):

Նյութական ծախսերի հաշվարկը:

Նծախս = 149565-10100=139465 դրամ/հատ

որտեղ m-ը արտադրանքի պատրաստման ժամանակ օգտագործվող նյութերի

տեսակների քանակն է;
- ն c - րդ նյութի ծախսի նորմանէ (կգ/հատ);

- ն c - րդ տեսակի նյութի շուկայական գինն է (դր);

- ն c - րդ տեսակի նյութի ձեռքբերման ժամանակ տրանսպորտային –

նախապատրաստական ծախսերը հաշվի առնող գործակից է (1,2 - 1,4);

- ն c - րդ տեսակի նյութի թափոնների կշիռն է (կգ/հատ);

- - ն c - րդ տեսակի նյութի թափոնների շուկայական գինն է (դր/կգ):

48
 Նախապատրաստվածքի ծախսի նորման որոշվում է.

,
որտեղ – ն պատրաստի դետալի զանգվածն է (կգ/հատ);

- ն գործակից է, որը հաշվի է առնում նախապատրաստվածքի զանգվածի

հարաբերությունը պատրաստի դետալի զանգվածին;

- ն նախապատրաստվածքի պատրաստման ժամանակ նյութի անվերադարձ

կորուստները հաշվի առնող գործակից է:

Պատրաստի դետալի զանգվածը՝ - ն, հաշվարկվում է դետալի ծավալը

բազմապատկելով նյութի խտությամբ: Նյութի և թափոնների մեծածախ գները
վերցվում է տվյալ պահին գործող շուկայից:
Միավոր արտադրանքի արտադրության վարձատրության ծախսից
(ելնելով իրի առանձին տարրերի պատրաստման առանձին օպերացիաների
կատարման հատային ժամանակներից և բանվորների միջինորակավորման
սանդղակից): Խոշորացված հաշվարկների ժամանակ կարելի է առաջնորդվել մեկ
իրի պատրաստման ընդհանուր հատային ժամանակով (ի դեպ, մենք այդպես էլ
կվարվենք):

Արտադրական բանվորների մեկ իրի պատրաստմանն ընկնող

աշխատավարձը որոշվում է.

Ահիմն.= 3428 դրամ/հատ,

որտեղ – ը համապատասխան միջին կարգի բանվորի միջին ամսական

աշխատավարձի չափն է (դրամ);

n-ը տվյալ դետալի մշակման (արտադրանքի պատրաստման)
օպերացիաների քանակնէ;
- ն I - րդ օպերացիայի կատարման հատային ժամանակն է;

- ն ամսվա աշխատանքային հերթերի քանակն է (22 հերթ);

49
 - ը մեկ հերթի տևողությունն է 8 ժամ:

Միավոր արտադրանքին ընկնող վերադիր ծախսերից (վերադիր ծախսերի

բաղադրիչները բազմաքանակ են՝ վարչական մարմինների պահպանման,
սարքավորումների և շենքերի ամորտիզացիայի, շահագործման, պահպանման
ևսպասարկման ծախսերը, տեխնոլոգիական նպատակներով օգտագործվող
էներգիան, վառելիքը, աշխատանքի պաշտպանության և բնապաշտպանության
ծախսերը, կորուստները խոտանից, ձեռնարկության կառավարման, ընդհանուր
տնտեսական անձնակազմի, տուրքերի և հատկացումների, տրանսպորտային,
բանկային, խորհրդատվական և այլ ծախսեր: Վերադիր ծախսերի մեջ իրենց
ուրույն բաժինն ունեն նաև մարքեթինգային, գովազդային առևտրական և ոչ
առևտրական ծախսերը):
Միավոր արտադրանքին ընկնող վերադիր ծախսերը փոփոխական են և
թույլ են տալիս այն կատարել խոշորացված ձևով՝ ելնելով հիմնական
աշխատավարձից տոկոսային հարաբերությամբ:
Այս տոկոսային հարաբերությունը փոփոխական է և վերցվում է վերը նշված
մեծությունից (100-200 %) -ի չափով, որը տարիների ընթացքում կարող է ճշգրտվել:

ՎԾ = 2·3428 = 6856 դրամ/հատ

Միավոր արտադրանքի արտադրական ինքնարժեքը վերցվում է, որպես

գումար վերը բերված երեք բաղադրիչներից:

Իարտադր. = 149749 դրամ/հատ

Արտադրական ինքնարժեքին ավելացնելով առևտրական (իրացման)
ծախսերը (20%) կստացվի արտադրանքի առևտրական ինքնարժեքը.

Իառևտր. = 179698.8 դրամ/հատ:

50
 Առևտրական ինքնարժեքին ավելացնելով ողջամիտ պլանային շահույթը (20
-30%) կստացվի արտադրանքի մեծածախ գինը.

Գմեծածախ = 233608.44 դրամ/հատ:

Եթե նկատի ունենանք նաև ավելացված արժեքի հարկը (Ա.Ա.Հ.), որը

վերցվում է մեծածախ գնի 20%-ի չափով, կորոշենք բացթողման շուկայական գինը
այսինքն արտադրանքի վաճառքի գինը:

Գշուկ. = 280330 դրամ/հատ:

II. Արտադրամասի հասույթը որոշվում է շուկայական գնի և արտադրանքի

թողարկման ծավալի արտադրյալով.

Հասույթը = 840990000 դրամ:

III.Զուտ հասույթը կորոշվի հասույթից հանելով այսպես կոչված ավելացված

արժեքի հարկը, որը սահմանվում է պետության կողմից (Ա.Ա.Հ.).

Զհաս = 672792000 դրամ:

IV. Իրացումից ստացված շահույթը իրենից ներկայացնում է արտադրանքի

զուտ հասույթի և առևտրական ինքնարժեքի տարբերությունը.

Շահույթ.իրաց. = 133695600 դրամ:

51
 V. Զուտ շահույթը կստացվի իրացումից ստացված շահույթից հանելով
շահութահարկը, որը սահմանվում է պետության կողմից՝ տվյալ դեպքում 20% զուտ
շահույթից.

ԶՇահույթ = 106956480 դրամ:

VI. Որոշվում է տվյալ իրի շահութաբերությունը, որպես իրացում իրացումից

ստացված շահույթի և իրացումից ստացված հասույթի հարաբերություն.

Շութաբեր = 12.7 %:

VII. Առևտրական ինքնարժեքը հարաբերելով արտադրանքի իրացումից

ստացված շահույթին որոշվում է կատարված ծախսերի փոխհատուցման
ժամկետը.

Ժամկետ = 4.1 տարի:

Այսպիսով ստացվեց, որ կատարված ծախսերը կփոխհատուցվեն 4.1

տարում:

52
 10. «ԳՅՈՒՄՐՈՒ ԹԱՏՐՈՆ» ԿԱԽԱԶԱՐԴԻ ԵՎ ԱԿԱՆՋՕՂԻ
ՀԱՎԱՔԱԾՈՒԻ ԹՈՂԱՐԿՄԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՄԱՍԻ ՆԱԽԱԳԾՈՒՄ

Մեխանիկական հավաքման արտադրամասերի նախագծումն իրենից

ներկայացնում է բարդ և ստեղծագործական գործընթաց:
Մեծ պահանջներ են առաջադրվում նոր և վերակառուցված մեխանիկական
մշակման և հավաքման արտադրամասերին, որոնք պետք է լինեն առաջավոր
տեխնիկայով զինված, նպաստեն արտադրողականության բարձրացմանը և
որակյալ արտադրանքի թողարկմանը:
Աշխատանքում կարևորվում են այն հարցերը, որոնք կապված են
մեխանիկական արտադրամասերում կամ նրանց բաժանմունքներում
տեխնոլոգիական պլանավորման հաշվարկների և մշակման հետ:
Դրա համար կատարվել է «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի
հավաքածուի պատրաստման տարեկան աշխատատարության հաշվարկ,
հիմնական ու օժանդակ սարքավորումների և աշխատողների քանակի որոշում,
արտադրական մակերեսների ընտրություն ու հաշվարկ: Եվ դրանից ելնելով էլ
կատարվել է արտադրամասի հատակագծումը:

10.1. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

պատրաստման տարեկան աշխատատարության հաշվարկ

Իրերի պատրաստման տարեկան աշխատատարությունը որոշվում է

հետևյալ բանաձևով.
T  n  Ti ųÙ,

որտեղ – n – ը տարեկան ծրագիրն է, Ti - ն մեկ դետալի պատրաստման

աշխատատարությունն է:
n  3000 հատ,
Ti  362 րոպե

594.2
T  3000   18100 ժամ
60

53
 10.2. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
պատրաստման արտադրամասի տեխնոլոգիական սարքավորումների
քանակի հաշվարկ

Տեխնոլոգիական սարքավորումների քանակը սերիական արտադրության

մեխանիկական արտադրամասերի և տեղամասերի նախագծման ժամանակ
որոշվում է հետևյալ բանաձևով.
T
Cp  ,
Fi  

որտեղ – T - ն բոլոր դետալների մշակման աշխատատարության տարեկան

ծրագիրն է,  - ն սարքավորումների բեռնավորման գործակիցն է և ընտրվում է

  0.6  0.9 , Fi  2112 ժամ - ն տարեկան աշխատանքային ժամանակի իրական

ֆոնդն է:
Նկատի ունենալով վերը նշվածը՝ «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և
ականջօղի հավաքածուի պատրաստման արտադրամասի համար կունենանք.
T
Cp   20 հատ
Fi  

10.3. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

պատրաստման արտադրամասում աշխատողների քանակի հաշվարկ

Հաստոցի հիմնական բանվորների թիվը որոշվում է ելնելով

աշխատատարությունից կամ հիմնական հաստոցների քանակից:
Այն հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով.
Cp
R ,
k
որտեղ – k – ն բազմահաստոցային գործակից է.
k  1.93 ,
Հետևաբար հաստոցի հիմնական բանվորների թիվը կլինի.

54
 20
R  10.3
1.93
Վերցվում է 11 մարդ:
Օժանդակ բանվորների քանակը վերցվում է հիմնական բանվորների
քանակի 10% - ի չափով` այսինքն տվյալ դեպքում 2 մարդ:
Այսպիսով շարժվող փոքրաչափ տարրերով զարդահավաքածուի
պատրաստման արտադրամասում աշխատող հիմնական և օժանդակ բանվորների
ընդհանուր քանակը կլինի 13 մարդ:

10.4. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

պատրաստման արտադրամասի արտադրական մակերևույթների հաշվարկ և
արտադրամասի բաղադրամասերի ընտրությունը

Մեխանիկական արտադրամասերում արտադրական մակերեսների

հաշվարկը կատարվում է հետևյալ բանաձևով.
F  C1  q1  C 2  q 2        C n  q n ,

որտեղ – q1, q2, q3,…..,qn – ը տեսակարար մակերեսն է` ելնելով,

համապատասխանաբար, փոքր, միջին, և խոշոր հաստոցներից (մ2); C1, C2, C3,…..,Cn
– ը համապատասխանաբար փոքր, միջին, և խոշոր հաստոցների քանակն է:
180 մ2:

10.5. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

պատրաստման արտադրամասում օժանդակ բաժանմունքների մակերեսները

1. Նախասրահ 10 մ2
2. Պահակատուն 14 մ2
3. Հաշվապահություն 14 մ2
4. Կանանց սանհանգույց 7.2 մ2
5. Տղամարդկանց սանհանգույց 7.2 մ2
6. Ճաշարան 26.5 մ2

55
7. Խոհանոց 15 մ2
8. Արտադրամասի վարիչ 12.5 մ2
9. Գլխավոր տեխնոլոգ 12 մ2
10. Տեխնիկական վերահսկման բաժին 16 մ2
11. Գործիքների պահեստ 10 մ2
12. Նախապատրաստվածքի պահեստ 14 մ2
13. Պատրաստի դետալների պահեստ 10 մ2

56
 11. ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

Կատարված «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

նախագծում, պատրաստման խմբային տեխնոլոգիայի մշակում և թողարկման
արտադրամասի կազմակերպման տեխնիկա-տնտեսական հիմնավորում թեմայով
ավարտական աշխատանքից արվել են հետևյալ եզրակացությունները.

1. Նախագծված «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի

հավաքածուի հորինվածքի տարբերակները ունեն յուրահատուկ տեսքեր, իսկ
ընտրված բազային տարբերակը աչքի է ընկնում գեղազարդայնությամբ և իր
տեսակի մեջ առանձնահատուկ է:
2. Օգտագործելով ժամանակակից հաստոցների և սարքավորումների
հնարավորությունները կարելի է արագ և հեշտ ստանալ զարդահավաքածուի
առանձին տարրերը:
3. Կենսագործունեության անվտանգության և բնապահպանության
համար ձեռնարկված միջոցառումները կնպաստեն աշխատողների
ինքնազգացողության ու արտադրողականության բարձրացմանը և
էկոհամակարգը մաքուր պահելուն:
4. Իրերի թողարկման տեխնիկա-տնտեսական ցուցանիշների
վերլուծությունը և արտադրամասի ճիշտ նախագծումը կբերեն թողարկվող
արտադրանքի որակի և քանակի բարձրացմանը:
5. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
շուկայական գինը կազմում է 280330 դրամ, իսկ կատարված ծախսերի
փոխհատուցման ժամկետը՝ 4.1 տարի:

57
 12. ¶ð²Î²ÜàôÂÚ²Ü ò²ÜÎ

1. Белицкая Э. И. Художестженная обработка цветного камня.-М.,Легкая и

пищевая промышленность, 1983, 200с..
2. Смит Г. Драгоценные камни,-М., Мир, 1980, 558с..
3. Синкенкес. Дж. Руководство по обработке драгоценных камней.-М., Мир,
1989.
4. .Простаков С. В., Ювелирное дело. Серия §Учебный курс¦. Ростов
и/д.,§Феникс¦, 200-352с..
5. Епифанов В. И. И др. Технология обработки алмазов и брилианты. М.
Высшая школа, 1987-335с..
6. Новиков В. П., Павлов В. С. Ручное изготовление ювелирных украшений.
Санкт-Петербург, §Политехника¦, 1991, 208с..
7. Круглов Г. А. Обработка алмазными резцами деталей приборов. М. Изд.,
Машиностроения. 1967, 225с..
8. Խաչատրյան Գ. Հ., Ասատրյան Ջ. Ա. Թանկարժեք մետաղներ և քարեր:
ՈՒսումնական ձեռնարկ: ՀՊՃՀ, Գյումրի, 2001թ.,212էջ, 66 նկ.:
9. Արզումանյան Ա. Մ., Հովհաննիսյան Ս. Ս., Սուքիասյան Ֆ. Պ.
Մեխանոհավաքման և գործիքաշինական արտադրամասերի նախագծումը:
Մեթոդական ցուցումներ: /Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ:1990թ.:
10. Սարգսյան Մ. Ա., Թումասյան Կ. Ռ. Բնապահպանություն: ՈՒսումնական
ձեռնարկ: Եր.: Ճարտարագետ, 2008. -96 էջ:
11. Ս. Հակոբյան, Հ. Մանուկյան Ավարտական աշխատանքում
բնապահպանության, կենսագործունեության անվտանգության, քաղաքացիական
պաշտպանության և արտակարգ իրավիճակների հիմնահարցերի բաժինների
կատարման մեթոդական ցուցումներ: Մեթոդական ցուցումներ ՀՊՃՀ. - Եր:
Ճարտարագետ, 2014. - 56 էջ:
12. Բաղդասարյան Ժ. Ա. Աշխատանքի պաշտպանությունը մեքենաշինության
մեջ: Ուս. ձեռնարկ բուհերի մեխ., մեքենաշին. ֆակ.-ների համար.-Եր.:«Լույս»,
1981, 219 էջ:

58
13. Безопасность жизнедеятельности. Безопасность технологических процессов и
производств (Охрана труда): Учеб. пособие для вузов / П. П. Кукин, В. Л. Лапин, Н.
Л. Пономарев и др. – М.: Высш. шк., 2001. – 319 с.
14. Охрана труда: организация и управление: Учеб. пособие / МАНЭБ; под ред. О.
Н. Русака. – СПб.: Профессия, 2002. – 240 с.
15. Войтов А. Г. Экономика : учеб. / А. Г. Войтов. — М. : Дашков и К, 2000. - 332 с.
16. Борисов Е. Ф. Экономическая теория : вопросы — ответы. Ключевые понятия.
Логика курса : учеб. пособ. для вузов / Е. Ф. Борисов. — М.: ИНФРА. — М. :
Контракт, 2001. — 192 с. — (Высшее образование).
17. Гребнев Л. С. Экономика. Курс основ : учеб. для вузов / Л. С. Гребнев, Р. М.
Нуреев. — М. : Вита-Пресс, 2000. — 430 с.: ил. — Предм. указ.: с. 428-430.
18. www.covington-engineering.com
19. Ա.Արզումանյան, Հ. Մանուկյան: Ոսկերչություն և ակնագործություն
(տեղեկագիրք), Ուսումնական ձեռնարկ, մաս 1 Երևան, ՀՊՃՀ տպարան, 2007թ. 96
էջ:
20. Ա.Արզումանյան, Հ. Մանուկյան: Ոսկերչություն և
ակնագործություն(տեղեկագիրք), ուսումնական ձեռնարկ, մաս 2 Երևան,
«Ճարտարագետ», 2011թ. 71 էջ:
21. Ա.Արզումանյան, Հ. Մանուկյան, Ս. Հակոբյան: Ոսկերչական շինվածքների
ձուլման եղանակներ: Երևան, «Ճարտարագետ», 2011թ. 22 էջ:
22. Ասատրյան Ջ., Արզումանյան Ա., Սարգսյան Մ., Մանուկյան Հ:
Մեքենաշինություն և նյութերի մշակում/բակալավրական կրթական ծրագրով
ուսուցման ավարտական աշխատանքի կատարման մեթոդական ցուցումներ/:
Երևան, «Ճարտարագետ», 2011թ. 25 էջ:
23. Ա.Արզումանյան, Հ. Մանուկյան, Ոսկերչական իրերի նախագծում և դիզայն
Երևան, «Ճարտարագետ», 2013թ. 59 էջ:
19. Խաչատրյան Խ. Հ. Մետաղահատ հաստոցների նախագծում.
կինեմատիկական հաշվարկներ: Գիտամեթ. կաբինետ, Երևան, 1982թ.:

59
 Հավելված 1

№ Նշանակությունը Անվանումը Քանակ

1 Կախազարդի իրան 1
2 Օղակներ 2

3 Մեծ բագետ ներդիրներ 56

4 Միջին բագետ ներդիրներ 6

5 Փոքր բագետ ներդիրներ 4

1
1
1
1
1
1

öá÷ ûñà ²½·³ÝáõÝ êïáñ³·. ²Ùë.

Կախազարդ
ܳ˳·Í»ó ²í³·Û³Ý ². àõ
Իϳí³ñ ²ñ½áõÙ³ÝÛ³Ý ². Տարբերակ 1
»ñà »ñûñ

ՀԱՊՀ ¶Ø §ØîîЦ
³ÙµÇáÝ ¶ØÞ 609 ËáõÙµ
²Ùµ. í³ñÇã. гÏáµÛ³Ý Ø.

60
 Հավելված 2

№ Նշանակությունը Անվանումը Քանակ

1 Իրան 2
2 Ագուցարան 2

3 Շղթա 2

4 Բագետ ներդիրներ 2

1
1
1
1
1
1

öá÷ ûñà ²½·³ÝáõÝ êïáñ³·. ²Ùë.

Ականջօղեր
ܳ˳·Í»ó ²í³·Û³Ý ². àõ
Իϳí³ñ ²ñ½áõÙ³ÝÛ³Ý ². Տարբերակ 1
»ñà »ñûñ

ՀԱՊՀ ¶Ø §ØîîЦ
³ÙµÇáÝ ¶ØÞ 609 ËáõÙµ
²Ùµ. í³ñÇã. гÏáµÛ³Ý Ø.

61
 Հավելված 3

№ Նշանակությունը Անվանումը Քանակ

1 Կախազարդի իրան 1
2 Օղակներ 2

1
1
1
1
1
1

öá÷ ûñà ²½·³ÝáõÝ êïáñ³·. ²Ùë.

Կախազարդ
ܳ˳·Í»ó ²í³·Û³Ý ². àõ
Իϳí³ñ ²ñ½áõÙ³ÝÛ³Ý ². Տարբերակ 2
»ñà »ñûñ

ՀԱՊՀ ¶Ø §ØîîЦ
³ÙµÇáÝ ¶ØÞ 609 ËáõÙµ
²Ùµ. í³ñÇã. гÏáµÛ³Ý Ø.

62
 Հավելված 4

№ Նշանակությունը Անվանումը Քանակ

1 Կախազարդի իրան 1
2 Օղակներ 2

1
1
1
1
1
1

öá÷ ûñà ²½·³ÝáõÝ êïáñ³·. ²Ùë.

Կախազարդ
ܳ˳·Í»ó ²í³·Û³Ý ². àõ
Իϳí³ñ ²ñ½áõÙ³ÝÛ³Ý ². Տարբերակ 3
»ñà »ñûñ

ՀԱՊՀ ¶Ø §ØîîЦ
³ÙµÇáÝ ¶ØÞ 609 ËáõÙµ
²Ùµ. í³ñÇã. гÏáµÛ³Ý Ø.

63
 Հավելված 5

№ Նշանակությունը Անվանումը Քանակ

1 Կախազարդի իրան 1
2 Օղակներ 2

3 Էմալապատ տեղամաս

1
1
1
1
1
1

öá÷ ûñà ²½·³ÝáõÝ êïáñ³·. ²Ùë.

Կախազարդ
ܳ˳·Í»ó ²í³·Û³Ý ². àõ
Իϳí³ñ ²ñ½áõÙ³ÝÛ³Ý ². Տարբերակ 4
»ñà »ñûñ

ՀԱՊՀ ¶Ø §ØîîЦ
³ÙµÇáÝ ¶ØÞ 609 ËáõÙµ
²Ùµ. í³ñÇã. гÏáµÛ³Ý Ø.

64
 14. ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

Տիտղոսաթերթ
Ավարտական աշխատանքի առաջադրանք
Համառոտագիր 4
1. Ներածություն 7
2. Աշխատանքի մշակման ելակետային տեղեկություններ 9
3. Ընդհանուր դրույթներ 10
3.1. Գոյություն ունեցող համանուն նշանակության իրերի
10
կառուցվածքային համեմատական վերլուծություն
3.2. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
10
տեխնիկական բնութագիրը
3.3 Արտադրական ծրագիրը
11

«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի

4. 12
գեղարվեստական տեսքերի մշակումը եվ կառուցապատումը
4.1. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
գեղարվեստական հորինվածքի տարբերակների մշակումը և 12
տարրերի նյութերի ընտրությունը
«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
5. 15
պատրաստման խմբային տեխնոլոգիայի մշակումը
5.1. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
15
պատրաստման տեխնոլոգիական երթուղին
5.2. «Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
17
պատրաստման տեխնոլոգիական գործընթացների մշակումը
6. Գրտնակման հաստոցի նախագծումը 29
«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
7. պատրաստման արտադրամասի արհեստական լուսավորության 37
հաշվարկ
Բնապահպանության հիմնահարցերը «Գյումրու թատրոն» կախազարդի
8. 42
և ականջօղի հավաքածուի պատրաստման արտադրամասում
«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի տեխնիկա-
9. 46
տնտեսական ցուցանիշները և վերլուծությունը
«Գյումրու թատրոն» կախազարդի և ականջօղի հավաքածուի
10. 53
թողարկման արտադրամասի նախագծում
11. Եզրակացություն 57
12. Գրականություն 58
13. Հավելված 60
14. Բովանդակություն 65

65