Wykład V: Historia i Współczesność

BEHAWIORYZM czyli nauka o zachowaniu

1. Charles Darwin jego teoria ewolucji i psychologia zwierząt.

(„O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego”, „O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt”)

2. Badania dot. Rozwiązywania problemów przez zwierzęta wyższe (koty, psy) EDWARD
THORNDIKE

Prawa uczenia się:

 Efektu – Zadowolenie towarzyszące czynności skutecznej wzmacnia związek między bodźcem

a reakcją, a niezadowolenie – osłabia.
 Ćwiczenia (powtarzania) – Powtarzanie połączeń między bodźcem a reakcją wzmacnia ich
związek.

KONEKSJONIZM THORNDIKE’A

 Proces uczenia polega na powstawaniu skojarzeń między bodźcem a reakcją ruchową

 U zwierząt i ludzi ma to charakter prób i błędów.
 Różnica pomiędzy uczeniem się ludzi a zwierząt polega na tym, że u ludzi występują wolne
wyobrażenia (free images)

*Edward Thorndike napisał książkę „Inteligencja zwierząt”. Jego szacunek wzrastał do psychologii
jako dla nauki o zachowaniu się. Był przekonany, że psychologia może być przynajmniej częściowo
tak samo niezależna od introspekcji jak i fizyka.

Introspekcja: obserwacja oraz analiza własnych subiektywnych stanów psychicznych, myśli i

przemyśleń.

3. Badania nad odruchami warunkowymi IWANA PAWŁOWICZA

Odruch warunkowy: Jeśli bodziec obojętny będzie towarzyszył bodźcowi bezwarunkowemu to z

czasem i on (bodziec pierwotnie obojętny) będzie wywoływał reakcję.

Słynny eksperyment z dzwonkiem zaraz przed jedzeniem dla psa. Pies zaczynał się ślinić po
usłyszeniu dzwonka. Jest to przykład warunkowania klasycznego.

Warunkowanie klasyczne opisuje zachowania, które są prezentowane

bezwarunkowo w obecności danego bodźca. Takie zachowania
nazywamy odruchami i należą do nich np. ślinienie się, przyśpieszone bicie serca, rozszerzone
źrenice.

Warunkowanie instrumentalne inaczej nazywa się sprawczym i dotyczy zachowań zależnych od

przeszłych doświadczeń danego osobnika. Zachowując się w określony sposób w danym środowisku,
osobnik otrzymuje z tego środowiska konsekwencje

4. Kryzys psychologii klasycznej: świadomości i introspekcji

 Brak zgody co do tego czym jest świadomość i czy występuje
tylko u ludzi czy u zwierząt.
 Krytyka introspekcji: niemożność jednoczesnego
doświadczania jak i obserwowania tego doświadczenia.
 Pojawił się kryzys replikacyjny. Mimo że bodziec był taki sam ,
ludzie reagowali inaczej.

5. Manifest BEHAWIORYSTYCZNY JOHN WATSON 1913r.

- wykład na posiedzeniu APA.
- Artykuł „Psychology as the behaviorist views it”

Krytyka psychologii introspekcyjnej

1. Stany świadomości nie są obiektywnie sprawdzalne i dlatego nie mogą być przedmiotem
badań naukowych.
2. Introspekcja jest metodą subiektywną więc nie jest NAUKOWA.

Zaproponował obiektywną psychologię naukową czyli behawioryzm.

- Przedmiotem psychologii powinno być to co można badać obiektywnie czyli reakcje na

sytuację człowieka lub zwierzęcia

- W eksperymentach dot. zachowania człowieka można stosować te same procedury dla

zwierząt

6. PSYCHOLOGIA OBIEKTYWNA JOHNA WATSONA

 Każde zachowanie jest reakcją na jakiś bodziec. Problemy psychologiczne można ująć w
terminach BODZIEC – REAKCJA (S-R)
 Celem psychologii jest przewidywanie reakcji kiedy dany jest bodziec.
 Podstawowa metoda badawcza to eksperyment, kiedy działamy jakimś bodźcem i
obserwujemy jaka zajdzie reakcja.
 Ze względu na pochodzenie REAKCJI  wrodzone np. oddychanie, pocenie się
 Wyuczone np. nawyki, reakcje warunkowe
 Osobowość jest systemem nawyków, człowiek nabywa je w ciągu swojego życia. Terapia
(zmiana nawyków) polega na przeuczeniu się tych nawyków.
  Ze względu na jawność reakcji, możemy podzielić je na:
1. Zewnętrzne (jawne): działania ruchowe, werbalne (mówienie jest takim samym
zachowaniem jak każde inne, ruszamy strunami głosowymi)
2. Wewnętrzne (ukryte): emocje, bardzo słabe reakcje organów artykulacyjnych
(myślenie to zachowanie werbalne ale zachodzi po cichu czyli subwokalnie, myślenie
to cicha mowa, mowa wewnętrzna.)

Hipoteza Johna Watsona:

 Ludzie rodzą się z 3 reakcjami emocjonalnymi (strachem, wściekłością i miłością), a zakres

reakcji emocjonalnych rozszerza się na drodze warunkowania.
 Weryfikacja hipotezy: warunkowanie reakcji strachu na białego
szczura.

*John Watson przedwcześnie zakończył swoją akademicką karierę ponieważ

były plotki, że kręcił ze swoją asystentką (był żonaty)

7. NEOBEHAWIORYZM
1. SCHEMAT S – R Burrhus F. Skinner
 Psychologia nie powinna uwzględniać żadnych procesów wewnętrznych (myśli, stany
emocjonalne), bo nie mają one wpływu na zachowanie.
 Eksperyment Skinnera, nagradzanie gołębi za początkowo przypadkowo wykonany
ruch – warunkowanie instrumentalne

Skuteczność warunkowania zależy od:

 Rodzaju wzmocnień,
 Ich regularności,
 Odstępów czasowych między wzmocnieniami,

Rodzaje zachowań:

- reaktywne, czyli reakcja na ściśle określony bodziec,

- sprawcze (instrumentalne) czyli kształtowane i utrwalane przez wzmocnienia.

BEHAWIORYZM RADYKIALNY

 Zachowanie człowieka jest całkowicie sterowalne, pod warunkiem odpowiedniego

ustawienia środowiska (inżynieria behawiorystyczna)
 Wolność i godność są stanami środowiska
- wolnośc jest brakiem bodźców awersyjnych
- godność jest obecnością bodźców moralnych np. uznania.

No cóż okazało się być to totalnym shitem i chujem mujem, gówno prawdą …. Dlatego schemat ten
odrzucono i przyjęto nowy, Schemat S-O-R a dlaczego?
- Schemat S-R był sprzeczny ze zdroworozsądkowym doświadczeniem.

- Trudno było logicznie wytłumaczyć zachowania ludzkie bez odwoływania się do ich zjawisk
mentalnych

- Potrafiły być te same warunki zewnętrzne a ludzie i tak mieli inne reakcje (No coś podobnego)

2. Schemat S – O – R - Psychologia powinna uwzględniać czynniki wewnętrzne ( O - zmienne

pośredniczące) bo one modyfikują zależność reakcji od bodźca.
 Behawioryzm celościowy EDWARDA C. TOLMANA
 Model S – H – R CLARKA L. HULLA
 Modelowanie czyli społeczno-poznawcze uczenie się A. BANDURY.

Behawioryzm celościowy:

- Każde zachowanie ma jakiś cel ( zachowanie daje się opisywać cel – środek a nie bodziec –
środek).
- Nawet szczury zachowują się jakby były zdolne do wytwarzania sobie mapy wewnętrznej
(która pozwala im orientować się w otoczeniu).
- Mapa wewnętrzna to zmienne pośredniczące między bodźcem a reakcją.

Model S – H –R CLARKA L. HULLA

- Odchylenie od optymalnego stanu organizmu stwarza stan potrzeby I wywołuje tendencję do

jej redukcji zwaną popędem.
- Redukcja potrzeby staje się nawykiem, może mieć różną siłę ( H – NAWYK)
- Nawyk utrzymuje się tak długo jak reakcja na dany bodziec redukuję potrzebę.

NEO – NEOBEHAWIORYZM czyli modelowanie czyli społeczno-poznawcze uczenie się A. Bandury

- Możemy uczyć się poprzez wzmocnienia zastępcze tzn. obserwowanie kogoś i jego
konsekwencji. (między bodziec a reakcję wstawiamy proces poznawczy)
- Modelowanie: obserwowanie modela i uczenia się na podstawie jego zachowań i
konsekwencji.

Teoria modelowania:

 Proste zachowania są częściej naśladowane niż złożone,

 Najchętniej wzorujemy się na modelach tej samej płci, w tym samym wieku
 Rówieśnicy którzy rozwiązali problem podobny do naszego
 Osoby znane

Ciekawostka:

Terapia redukowania lęku A. Bandury:

Lek pacjenta redukuje się poprzez obserwowanie modela który się nie boi np. dziecko bojące się
psów obserwuje inne dziecko głaszczące psiaka.

PODSUMOWANIE:
- Behawioryzm stworzył mechaniczny obraz człowieka jako jednostkę którą można sterować. (bardzo
błędne FUJKA)

+ Rozszerzył przedmiot psychologii o zachowanie,

+ Ukazał znaczenie środowiska zewnętrznego dla zachowania człowieka

+ Podkreślił rolę uczenia się

+ Wprowadził operacjonizm – definiowanie zmiennych pośredniczących poprzez operacje

pomiarowe.