Professional Documents
Culture Documents
46เขียนแบบไฟฟ้า 1578547748
46เขียนแบบไฟฟ้า 1578547748
46เขียนแบบไฟฟ้า 1578547748
(Electrical Drawing)
รหัสวิชา 20104-2001
หมวดวิชาสมรรถนะวิชาชีพ กลุ่มสมรรถนะวิชาชีพเฉพาะ
ประเภทวิชาอุตสาหกรรม สาขาวิชาช่างไฟฟ้ากำ�ลัง
หลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ พุทธศักราช 2562
สำ�นักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา (สอศ.) กระทรวงศึกษาธิการ
เรียบเรียงโดย
บัญชา ศรีสุธรรม
เขียนแบบไฟฟ้า
(Electrical Drawing)
ISBN 978-616-211-998-9
จัดพิมพ์และจัดจ�ำหน่ายโดย...
บริษัทวังอักษร จ�ำกัด
69/3 ถนนอรุณอมรินทร์ แขวงวัดอรุณ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพฯ 10600
Tel. 0-2472-3293-5 Fax 0-2891-0742 Mobile 08-8585-1521
e-Mail : wangaksorn9@gmail.com Facebook : ส�ำนักพิมพ์ วังอักษร
ID Line : @wangaksorn http://www.wangakson.com
สมรรถนะรายวิชา
1. แสดงความรู้เกี่ยวกับหลักการเขียนแบบตามมาตรฐานสากล
2. อ่านแบบและเขียนแบบงานโครงสร้าง แปลนพื้นงานอาคาร งานระบบไฟฟ้าก�ำลังและสื่อสาร
3. จัดท�ำตารางโหลด (Load Schedule)
4. อ่านแบบและเขียนแบบไฟฟ้าทั่วไป แบบส�ำหรับงานติดตั้งและงานจริง แบบงานควบคุมทางไฟฟ้า
ค�ำอธิบายรายวิชา
ศึกษาและปฏิบัติเกี่ยวกับสัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากลการเขียนแบบงาน
โครงสร้าง แปลนพื้นงานอาคาร งานระบบไฟฟ้าและสื่อสาร ไดอะแกรมเส้นเดี่ยว (Single Line Diagram) ไดอะแกรมแนวดิ่ง
(Riser Diagram) ตารางโหลด (Load Schedule) เขียนแบบไฟฟ้าทั่วไปเขียนแบบส�ำหรับงานติดตั้งและแบบงานติดตั้งจริง
เขียนแบบงานควบคุมทางไฟฟ้า เขียน Schematic Diagram, Wiring Diagram และ Pictorial Diagram, One Line Diagram
ตารางวิเคราะห์สมรรถนะรายวิชา
ท - ป - น 0 - 4 - 2 จ�ำนวน 4 คาบ / สัปดาห์ รวม 72 คาบ
แสดงความรู ้ เ กี่ ย วกั บ
หลั ก การเขี ย นแบบตาม
อ่านแบบและเขียนแบบ
อ่านแบบและเขียนแบบ
งานอาคาร งานระบบ
จัดท�ำสตารางโหลด (Load
ไฟฟ้าทั่วไป แบบส�ำหรับ
งานติ ด ตั้ ง และงานจริ ง
งานโครงสร้างแปลนพื้น
แบบงานควบคุมทางไฟฟ้า
ไฟฟ้า ก�ำ ลั งและสื่ อ สาร
สมรรถนะรายวิชา
มาตรฐานสากล
บทที่
Schedule)
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคาร ✓
ตามมาตรฐานสากล
บทที่ 2 การเขียนแบบงานโครงสร้างและแปลนพื้นงานอาคาร ✓ ✓
บทที่ 3 การเขียนแบบระบบไฟฟ้าและสื่อสาร ✓ ✓
บทที่ 4 การเขี ย นแบบวงจรไฟฟ้ า แสงสว่ า งและวงจรไฟฟ้ า ✓ ✓
ก�ำลังมาตรฐาน DIN และ ANSI
บทที่ 5 การเขียนแบบไฟฟ้าที่เกี่ยวข้องกับไดอะแกรม ✓ ✓
บทที่ 6 การเขียนแบบส�ำหรับงานติดตั้งและแบบงานติดตั้งจริง ✓ ✓
บทที่ 7 การเขี ย นแบบไฟฟ้ า ทั่ ว ไปและการเขี ย นแบบงาน ✓ ✓
ควบคุมทางไฟฟ้า
ค�ำน�ำ
วิชาเขียนแบบไฟฟ้า รหัสวิชา 20104-2001 จัดอยู่ในหมวดวิชาสมรรถนะวิชาชีพ กลุ่มสมรรถนะ
วิชาชีพเฉพาะ ประเภทวิชาอุตสาหกรรม สาขาวิชาช่างไฟฟ้ากำ�ลัง ตามหลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ
พุทธศักราช 2562 สำ�นักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา (สอศ.) กระทรวงศึกษาธิการ ผู้เขียนได้บริหารสาระ
การเรียนรู้แบ่งเป็น 7 บทเรียน ได้จัดแผนการจัดการเรียนรู้/แผนการสอนที่เน้นฐานสมรรถนะ (Competency
Based) และการบูรณาการ (Integrated) ตรงตามจุดประสงค์รายวิชา สมรรถนะรายวิชา คำ�อธิบายรายวิชา
ในแต่ละบทเรียนมุ่งให้ความสำ�คัญส่วนที่เป็นความรู้ ทฤษฎี หลักการ กระบวนการ ตัวอย่าง แบบฝึกปฏิบัติ
และคำ�ถามเพือ่ การทบทวน เพือ่ ฝึกทักษะประสบการณ์ เร่งพัฒนาบทบาทของผู้เรียนเป็นผู้จัดการแสวงหา
ความรู้ (Explorer) เป็นผู้สอนตนเองได้สร้างองค์ความรูใ้ หม่ และบทบาทของผูส้ อนเปลีย่ นจากผูใ้ ห้ความรูเ้ ป็น
ผูช้ แ้ี นะ (Teacher Role) จัดสิง่ แวดล้อมเอือ้ อำ�นวยต่อความสนใจเรียนรูแ้ ละเป็นผูร้ ว่ มเรียนรู้ (Co - Investigator)
จัดห้องเรียนเป็นสถานที่ทำ�งานร่วมกัน(Learning Context) จัดกลุ่มเรียนรู้ให้รู้จักทำ�งานร่วมกัน (Grouping)
ฝึกความใจกว้าง มุ่งสร้างสรรค์คนรุ่นใหม่ สอนความสามารถที่นำ�ไปใช้งานได้ (Competency) สอนความรัก
ความเมตตา (Compassion) ความเชือ่ มัน่ ความซือ่ สัตย์ (Trust) เป้าหมายอาชีพอันยังเป็นประโยชน์ (Productive
Career) และชีวิตที่มีศักดิ์ศรี (Noble Life) เหนือสิ่งอื่นใด เป็นคนดี ทั้งกาย วาจา ใจ มีคุณธรรม จรรยาบรรณ
ทางธุรกิจและวิชาชีพ
ส่งเสริมสนับสนุนยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบคุณวุฒิวิชาชีพ (Vocational Qualification System)
สอดคล้องตามมาตรฐานอาชีพ (Occupational Standard) สร้างภูมิคุ้มกัน เพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน
ของประเทศ กำ�ลังแรงงาน การพัฒนามาตรฐานการปฏิบัติงานระดับชาติ (National Benchmarking) และการ
วิเคราะห์หน้าที่การงาน (Functional Analysis) เพื่อให้เกิดผลสำ�เร็จในภาคธุรกิจ อุตสาหกรรม ทุกสาขาอาชีพ
เป็นการเตรียมความพร้อมเข้าสู่ประชาคมอาเซียน
ขอขอบพระคุณท่านอาจารย์ผู้สอน ผู้ประสาทวิชาความรู้ เอกสาร หนังสือที่ใช้ประกอบในการเรียบเรียงไว้
ณ โอกาสนี้
บัญชา ศรีสุธรรม
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและ
สารบัญ
งานอาคารตามมาตรฐานสากล 1
บทน�ำ 2
สัญลักษณ์ที่ใช้ในการเขียนแบบควบคุมเครื่องกลไฟฟ้า 3
สัญลักษณ์ระบบดิจิตอลและคอมพิวเตอร์ 4
สัญลักษณ์อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ 5
สัญลักษณ์ไฟฟ้ามาตรฐาน DIN 6
สัญลักษณ์งานติดตั้งไฟฟ้ามาตรฐาน DIN 9
สัญลักษณ์ไฟฟ้ามาตรฐาน ANSI 13
สัญลักษณ์ในการเขียนแบบแปลนพื้นอาคาร 16
แบบทดสอบและกิจกรรมการฝึกทักษะ 21
บทที่ 2 การเขียนแบบงานโครงสร้างและแปลนพื้น
งานอาคาร 29
บทน�ำ 30
การเขียนแบบงานโครงสร้าง 31
การเขียนแบบแปลนพื้นงานอาคาร 45
แบบทดสอบและกิจกรรมการฝึกทักษะ 55
บทที่ 3 การเขียนแบบระบบไฟฟ้าและสื่อสาร 67
การเขียนแบบระบบไฟฟ้า 68
การเขียนแบบระบบสื่อสาร 72
แบบทดสอบและกิจกรรมการฝึกทักษะ 78
บทที่ 4 การเขียนแบบวงจรไฟฟ้าแสงสว่างและ
วงจรไฟฟ้าก�ำลังมาตรฐาน DIN และ ANSI 84
แบบทางไฟฟ้า 85
การเขียนแบบไฟฟ้ามาตรฐาน DIN 86
การเขียนแบบไฟฟ้ามาตรฐาน ANSI 97
แบบทดสอบและกิจกรรมการฝึกทักษะ 100
บทที่ 5 การเขียนแบบไฟฟ้าที่เกี่ยวข้องกับไดอะแกรม 107
บทน�ำ 108
พิกทอเรียลไดอะแกรมและสกีแมติกไดอะแกรม 108
ไรเซอร์ไดอะแกรม 112
ไวริงไดอะแกรม 114
ซิงเกิลไลน์ไดอะแกรม วันไลน์ไดอะแกรมและตารางโหลด 117
แบบทดสอบและกิจกรรมการฝึกทักษะ 122
บทที่ 6 การเขียนแบบส�ำหรับงานติดตั้งและ
แบบงานติดตั้งจริง 132
บทน�ำ 133
วงจรไฟฟ้าแสงสว่าง 134
วงจรไฟฟ้าก�ำลัง 135
วงจรอุปกรณ์ป้องกัน 136
แผงจ่ายไฟฟ้าย่อย 137
การเขียนแบบแสดงการติดตั้งและติดตั้งจริง 146
การเขียนผังวงจรติดตั้งมาตรฐาน DIN 149
แบบทดสอบและกิจกรรมการฝึกทักษะ 151
บทที่ 7 การเขียนแบบไฟฟ้าทั่วไปและการเขียน
แบบงานควบคุมทางไฟฟ้า 162
การเขียนแบบไฟฟ้าทั่วไป 163
การเขียนแบบงานควบคุมทางไฟฟ้า 169
แบบทดสอบและกิจกรรมการฝึกทักษะ 173
ค�ำถามเพื่อการทบทวน 180
ค�ำศัพท์ 183
บรรณานุกรม 186
สัญลักษณ์ทใี่ ช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้า
บทที่ 1 และงานอาคารตามมาตรฐานสากล
แนวคิด
สัญลักษณ์ที่นิยมใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้ามี 2 มาตรฐาน คือ มาตรฐานประเทศสหรัฐอเมริกา (ANSI) และ
มาตรฐานประเทศเยอรมัน (DIN)
สัญลักษณ์การเขียนแบบแปลนพืน้ อาคาร เหมาะส�ำหรับอาคารทีพ่ กั อาศัย มีองค์ประกอบของอาคารในแนวระนาบ
ที่อ่านแบบแล้วสามารถเข้าใจได้ง่ายและสื่อความหมายไปในทิศทางเดียวกัน
สาระการเรียนรู้
1. สัญลักษณ์ที่ใช้ในการเขียนแบบควบคุมเครื่องกลไฟฟ้า
2. สัญลักษณ์ระบบดิจิตอลและคอมพิวเตอร์
3. สัญลักษณ์อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์
4. สัญลักษณ์ไฟฟ้ามาตรฐาน DIN
5. สัญลักษณ์งานติดตั้งไฟฟ้ามาตรฐาน DIN
6. สัญลักษณ์ไฟฟ้ามาตรฐาน ANSI
7. สัญลักษณ์ในการเขียนแบบแปลนพื้นอาคาร
สมรรถนะประจ�ำบท
1. ระบุสัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากลได้
2. เขียนสัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากลได้ถูกต้อง
จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม
1. จ�ำแนกสัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและอาคารตามมาตรฐานสากล
2. ปฏิบัติการเขียนแบบควบคุมเครื่องกลไฟฟ้า
3. เขียนแบบสัญลักษณ์ระบบดิจิตอลและคอมพิวเตอร์
4. อ่านแบบสัญลักษณ์อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์
5. ปฏิบัติการเขียนแบบสัญลักษณ์ไฟฟ้ามาตรฐาน DIN
6. อ่านแบบสัญลักษณ์งานติดตั้งไฟฟ้ามาตรฐาน DIN
7. ตรวจสอบสัญลักษณ์ไฟฟ้ามาตรฐาน ANSI
8. ปฏิบัติการเขียนแบบแปลนพื้นอาคารและที่พักอาศัย
2
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
บทที่ 1
สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้า
และงานอาคารตามมาตรฐานสากล
บทน�ำ
สัญลักษณ์ที่ใช้ในการเขียนแบบควบคุมเครื่องกลไฟฟ้า
หรือ หรือ
หม้อแปลงกระแสไฟฟ้า
หรือ หรือ
หม้อแปลงแรงดันไฟฟ้า
เครื่องปลดวงจร 3 ขั้ว
มีฟิวส์
เครื่องปลดวงจร 3 ขั้ว
ขดลวดแม่เหล็กไฟฟ้า หรือ
หรือรีเลย์
รีเลย์โหลดเกิน หรือ
ปลดด้วยความร้อน
หน้าสัมผัสปกติเปิด =
หน้าสัมผัสปกติปิด =
4
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
แตร, ฮอร์น
กระดิ่งไฟฟ้า
ไซเรน
หลอดไฟฟ้าสัญญาณ
ต่อลงดิน
สัญลักษณ์ระบบดิจิตอลและคอมพิวเตอร์
สัญลักษณ์อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์
ตัวต้านทานปรับค่าได้
ตัวเหนี่ยวน�ำไฟฟ้า หรือ
L
ตัวเหนี่ยวน�ำไฟฟ้า
แบบแบ่งค่า
ตัวเก็บประจุไฟฟ้า
ตัวเก็บประจุไฟฟ้า
แบบแบ่งค่า
ตัวเก็บประจุไฟฟ้า + + +
แบบอิเล็กทรอไลต์
บริดจ์ไดโอด 1 เฟส
ไทริสเตอร์
เจเฟตชนิดเอ็น
6
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
สัญลักษณ์ไฟฟ้ามาตรฐาน DIN
หลอดไฟฟ้าแบบไส้
หลอดไฟฟ้าแบบ
ฟลูออเรสเซนต์
บัลลาสต์
สตาร์ตเตอร์
ฟิวส์
ตัวต้านทาน
ขดลวดความร้อน
สวิตช์ขั้วเดียว
สวิตช์ 2 ขั้ว
สวิตช์ 3 ขั้ว
7
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
สวิตช์อนุกรม
หรือสวิตช์อันดับ
สวิตช์กากบาท
หรือสวิตช์ 4 ทาง
อิมพัลซ์สวิตช์
(รีเลย์)
สวิตช์ปุ่มกด
หลอดไฟฟ้าสัญญาณ
กระดิ่งไฟฟ้า
กระแสตรง
8
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
กลอนประตูไฟฟ้า
หม้อแปลงไฟฟ้า
คอนแทกเตอร์
V
โวลต์มิเตอร์ V V
A
แอมมิเตอร์ A A
W
วัตต์มิเตอร์ W W
กล่องต่อแยกสาย
เซลล์ไฟฟ้า
9
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
สัญลักษณ์งานติดตั้งไฟฟ้ามาตรฐาน DIN
ไฟฟ้าแสงสว่าง สวิตช์
หลอดไฟฟ้าทั่วไป สวิตช์ขั้วเดียว
5 x 60 W
หลอดไฟฟ้าขนาด 60 W 5 หลอด สวิตช์ 2 ขั้ว
ไฟฟ้าปลอดภัย สวิตช์อนุกรม
หลอดไฟฟ้าแบบฟลูออเรสเซนต์ สวิตช์กากบาท
เต้ารับเดี่ยว ไฟฟ้าเข้าจากข้างล่าง
เต้ารับมีสายกราวด์ สายไฟฟ้าลงล่าง
เต้ารับคู่มีสายกราวด์ สายไฟฟ้าขึ้นบน
เต้ารับมีสวิตช์ควบคุม สายไฟฟ้าจากข้างบน
สายไฟฟ้าเข้าทั้งสองทาง
10
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
เครื่องใช้ไฟฟ้าในบ้าน เครื่องท�ำความเย็น
เครื่องล้างจาน เครื่องท�ำความเย็น
เครื่องเป่าลมร้อน ตู้เย็น
เครื่องซักผ้า ตู้แช่แข็ง
เตาไฟฟ้า M มอเตอร์
หม้อทอดไฟฟ้า เครื่องท�ำความร้อนและเครื่องปรับอากาศ
เตาไฟฟ้าใช้ถ่านได้ เครื่องท�ำความร้อนในห้อง
ถังน�้ำร้อน เครื่องเก็บความร้อน
เครื่องปรุงอาหารด้วยไอน�้ำ เครื่องเก็บความร้อนมีพัดลมเป่าอากาศ
เครื่องใช้ไฟฟ้าทั่วไป หลอดอินฟราเรด
เครื่องใช้ไฟฟ้ามีสวิตช์ พัดลมเป่าอากาศ
เตาอบไมโครเวฟ เครื่องปรับอากาศ
เตาอบ
11
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
เสาอากาศวิทยุและโทรทัศน์ การเคลื่อนที่
เสาอากาศ ด้วยมือ
เครื่องขยายเสียง กด
ล�ำโพง ดึง
เครื่องรับวิทยุ หมุนหรือบิด
เครื่องรับโทรทัศน์ ตะแคง
อุปกรณ์ป้องกันและตัดตอน ด้วยเท้า
เซอร์กิตเบรกเกอร์ ท�ำงานด้วยแรงกล
เซอร์กิตเบรกเกอร์ตัดวงจรเมื่อมีการรั่วลงดิน ขับด้วยลูกสูบ
เซอร์กิตเบรกเกอร์ตัดวงจรด้วยความร้อน
อุปกรณ์ตัดตอนป้องกันสาย
I
12
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
การเดินสายไฟฟ้า
สายไฟฟ้าทั่วไป สายไฟฟ้าต่อแยก
สายนิวทรัล จุดต่อแบบถาวร
สายไฟฟ้าที่โยกย้ายได้ จุดต่อไม่ถาวร
สายไฟฟ้าที่เพิ่มเติมขึ้นใหม่ ตลับแยกสาย
สายไฟฟ้าป้องกันส�ำหรับกราวด์
สายไฟฟ้าเดินบนปูน
(Protective Earth; PE)
สายสัญญาณทั่วไป สายไฟฟ้าเดินในปูนหรือฝังพื้น
สายสัญญาณโทรทัศน์ สายไฟฟ้าเดินใต้พื้นปูน
สายสัญญาณวิทยุ สายไฟฟ้าเดินในท่อ
สายไฟฟ้าหลายเส้นตัดผ่าน
(ไม่ต่อ)
13
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
สัญลักษณ์ไฟฟ้ามาตรฐาน ANSI
ไฟฟ้าแสงสว่าง
โคมไฟฟ้าหลอดไส้ติดเสมอผิวผนัง โคมไฟฟ้าฟลูออเรสเซนต์แบบเปลือย
โคมไฟฟ้าฟลูออเรสเซนต์ติดเสมอผิว
ขั้วยึดหลอดไฟฟ้าชนิดติดเพดาน
หรือแขวน
S โคมไฟฟ้ากิ่งมีสวิตช์ดึง R โคมไฟฟ้าฟลูออเรสเซนต์ติดซ่อน
ไฟฟ้าทางออกติดเสมอผิวหรือแขวน โคมไฟฟ้าฟลูออเรสเซนต์ติดเสมอผิว
หรือแขวนยาวตลอดแนว
ไฟฟ้าทางออกติดผนัง
SK สวิตช์กญ
ุ แจ SMC สวิตช์หมุนแบบสัมผัส
SD สวิตช์ประตูอตั โนมัติ
14
บทที่ 1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในงานเขียนแบบไฟฟ้าและงานอาคารตามมาตรฐานสากล
เต้ารับ
ไม่ต่อสายดิน ต่อสายดิน
G เต้ารับเดี่ยว
G เต้ารับคู่
G
สามเต้ารับ
G
เต้ารับคู่แบบแยกสายไฟฟ้า
G
เต้ารับวัตถุประสงค์พิเศษแบบเดี่ยว
G
เต้ารับวัตถุประสงค์พิเศษแบบคู่
R RG
เต้ารับใช้ไฟฟ้าหุงต้ม
เต้ารับ
S สวิตช์และเต้ารับเดี่ยว เต้ารับโทรศัพท์ติดผนัง
S สวิตช์และเต้ารับคู่ เต้ารับโทรศัพท์ติดพื้น
WP เต้ารับชนิดทนอากาศ เต้ารับสายอากาศโทรทัศน์
เต้ารับชนิดติดพื้น R TV เต้ารับวิทยุหรือโทรทัศน์
เต้ารับชนิดก�ำหนดขั้วและ
3P 30A ขนาดกระแสไฟฟ้า