Κατερίνα Πόθου Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕ ΑΧΩΡΙΣΤΑ ΜΟΡΙΑ
Εκτός από τα τρία αχώριστα μόρια που είδαμε, έχουμε και τα λόγια αχώριστα
μόρια. Αυτά ήταν αρχαίες προθέσεις και άλλες άκλιτες λέξεις, που βρίσκονται στη
σημερινή γλώσσα μόνο ως πρώτα συνθετικά.

Αχώριστο
Σημασία Παραδείγματα
μόριο
αει- πάντοτε, αδιάκοπα αεικίνητος, αείμνηστος, αειθαλής
αμφι- και από τα δύο μέρη αμφίβιο, αμφιβολία, αμφιθέατρο
αρτι- μόλις, πριν από λίγο, αρτιγέννητος, αρτιγενής
πρόσφατα
αρχι- πρώτος, ανώτερος αρχιστράτηγος, αρχιπέλαγος
δια-, δι- ανάμεσα, παντού διέξοδος, διαγώνιος, δίοδος
διχο- μοιρασμένος σε δύο διχόνοια, διχοτόμος, διχογνωμία
δυσ- δύσκολα, άσχημα, κακά δυσεύρετος, δυσάρεστος, δύστυχος
εισ- κίνηση προς τα μέσα εισάγω, είσοδος, εισηγητής
εκ-, εξ- έξω, αλλαγή, πολύ, εκθέτω, εκφράζω, εξαφάνιση
προέλευση
εν- (εμ-, εγ-) μέσα ενήλικος, έμπιστος, εγγραφή
ενδο- μέσα, στο εσωτερικό ενδότερα, ενδόμυχος
επι- (επ-, εφ-) επάνω, επιπλέον, μετά κτλ. επιβλέπω, επεκτείνω, έφηβος
ευ- καλός, εύκολος, πολύ ευλογώ, ευτυχία, ευφροσύνη
ημι- μισό ημίθεος, ημικύκλιο, ημιμαθής
ομο- μαζί, όμοια ομόφωνος, ομότεχνος, ομόλογος
παν- πάρα πολύ, τελείως, πανίσχυρος, πανόραμα, πανάγιος
παντού
περι- γύρω, πολύ περικυκλώνω, περίφημος, περίφραξη
προ- πριν προβλέπω, προτροπή
συν- μαζί σύνδεσμος, συνένοχος, σύντροφος
τηλε- μακριά τηλεόραση, τηλεσκόπιο, τηλεπάθεια
υπερ- πάνω από, πάρα πολύ υπερόπτης, υπέρογκος
υπο- (υπ-, υφ-) κάτω, κρυφά, λίγο, πίσω υπόγειο, υπαρχηγός, υφυπουργός