Slide - Chuong 1 - Ma Tran Va He Phuong Trinh Tuyen Tinh

I SÈ TUYN TNH
Ch÷ìng 1
MA TRN V H PH×ÌNG
TRNH TUYN TNH
lvluyen@hcmus.edu.vn
Web: http://bit.ly/tuyentinh
FB: http://bit.ly/fbtuyentinh
¤i håc Khoa Håc Tü Nhi¶n Tp. Hç Ch½ Minh

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng
− − −−1. N«m 2021
Ma trªn v H»
−− PTTT
−− LVL O
c 2021 1/112
Nëi dung
Ch÷ìng 1. MA TRN V H PH×ÌNG
TRNH TUYN TNH
1. Ma trªn
2. C¡c ph²p bi¸n êi sì c§p tr¶n dáng
3. H» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh
4. Ma trªn kh£ nghàch
5. Ph÷ìng tr¼nh ma trªn
lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O
LVL c 2021 2/112
1.1. Ma trªn
1 ành ngh¾a v kþ hi»u
2 Ma trªn vuæng
3C¡c ph²p to¡n tr¶n ma trªn
Mët sè kþ hi»u
• l tªp hñp c¡c sè tü nhi¶n.
N = {0, 1, 2, . . .}
• Z = {0, 1, −1, 2, −2, . . .} tªp hñp c¡c sè nguy¶n.
| m, n ∈ Z, n 6= 0 tªp hñp c¡c sè húu t¿.

m
• Q=
n
• R: Tªp hñp c¡c sè thüc.

LVL c 2021 3/112
1.1.1. ành ngh¾a v kþ hi»u
ành ngh¾a. Mët ma trªn A c§p m × n tr¶n R l mët b£ng chú
nhªt gçm m dáng n cët vîi m × n ph¦n tû trong R, câ d¤ng
 
a11 a12 . . . a1n
 a21 a22 . . . a2n 
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A= 
am1 am2 . . . amn
Kþ hi»u.
A = (aij )m×n hay A = (aij ), trong â aij ∈ R.
aij hay Aij l ph¦n tû ð và tr½ dáng i cët j cõa A.
Mm×n (R): Tªp hñp t§t c£ c¡c ma trªn c§p m × n tr¶n R.

LVL c 2021 4/112
V½ dö.  
1 2
1 2 −3
A= ∈ M2×3 (R); B = 0 1 ∈ M3×2 (R).
5 −6 7
2 3
ành ngh¾a. Ma trªn c§p m × n câ c¡c ph¦n tû ·u b¬ng 0 ÷ñc gåi
l ma trªn khæng , kþ hi»u 0m×n (hay 0).
V½ dö.  
0 0 0 0
03×4 = 0 0 0 0.
0 0 0 0

LVL c 2021 5/112
1.1.2. Ma trªn vuæng
ành ngh¾a. Ma trªn vuæng l ma trªn câ sè dáng b¬ng sè cët.
 
a11 a12 . . . a1n
 a21 a22 . . . a2n 
 . . . . . . . . . . . . . . . . .
A= 
an1 an2 . . . ann
Mn (R): Tªp hñp t§t c£ c¡c ma trªn vuæng c§p n tr¶n R.
V½ dö.    
−1 3 2 0 0 0
A =  2 −1 1 ∈ M3 (R); 03 = 0 0 0.
5 2 3 0 0 0

LVL c 2021 6/112
ành ngh¾a. N¸u A = (aij ) ∈ Mn(R) th¼ ÷íng chùa c¡c ph¦n tû
÷ñc gåi l ÷íng ch²o ch½nh (hay ÷íng ch²o )
a11 , a22 , . . . , ann
cõa A.  
a11 a12 . . . a1n
 a21 a22 . . . a2n 
A=
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

an1 an2 . . . ann
V½ dö.  
1 3 5
A = −2 −3 3.
2 −2 1

LVL c 2021 7/112
ành ngh¾a. Cho A = (aij ) l ma trªn vuæng. Khi â
N¸u c¡c ph¦n tû n¬m d÷îi ÷íng ch²o cõa A ·u b¬ng 0 (ngh¾a l
aij = 0, ∀i > j ) th¼ A ÷ñc gåi l ma trªn tam gi¡c tr¶n .
N¸u c¡c ph¦n tû n¬m tr¶n ÷íng ch²o cõa A ·u b¬ng 0 (ngh¾a l
aij = 0, ∀i < j ) th¼ A ÷ñc gåi l ma trªn tam gi¡c d÷îi .
N¸u måi ph¦n tû n¬m ngo i ÷íng ch²o b¬ng 0 (ngh¾a l
aij = 0, ∀i 6= j ) th¼ A ÷ñc gåi l ma trªn ÷íng ch²o , kþ hi»u
A = diag(a1 , a2 , . . . , an ).
   
1 3 5 1 0 0
V½ dö.A =  0 −3 3, B = −2 0 0.
0 0 1 −1 2 −4
 
−1 0 0
C = diag(−1, 0, 5) =  0 0 0.
0 0 5
LVL c 2021 8/112
Nhªn x²t. Ma trªn A l ma trªn ÷íng ch²o khi v ch¿ khi A vøa l
ma trªn tam gi¡c vøa l ma trªn tam gi¡c d÷îi.
ành ngh¾a. Ma trªn vuæng c§p n câ c¡c ph¦n tû tr¶n ÷íng ch²o
b¬ng 1, c¡c ph¦n tû n¬m ngo i ÷íng ch²o b¬ng 0 ÷ñc gåi l ma
trªn ìn và c§p n, kþ hi»u In (ho°c I ).
V½ dö.  
1 0 0
1 0
I2 = ; I3 =  0 1 0.
0 1
0 0 1

LVL c 2021 9/112
1.1.3. C¡c ph²p to¡n tr¶n ma trªn
a) So s¡nh hai ma trªn
ành ngh¾a. Cho A, B ∈ Mm×n(R). Khi â, n¸u Aij = Bij , ∀i, j th¼ A
v B ÷ñc gåi l hai ma trªn b¬ng nhau , kþ hi»u A = B.
V½ dö. T¼m x, y, z º

x+1 1 3y − 4 1
= ?
2x − 1 z y − 1 2z + 2
Gi£i. Ta câ
 
 x + 1 = 3y − 4;  x = 1;
2x − 1 = y − 1; ⇔ y = 2;
z = 2z + 2. z = −2.
 

LVL c 2021 10/112
b) Chuyºn và ma trªn
ành ngh¾a. Cho A ∈ Mm×n(R). Ta gåi ma trªn chuyºn và cõa A,
kþ hi»u A , l ma trªn c§p n × m, câ ÷ñc tø A b¬ng c¡ch x¸p c¡c
>
dáng cõa A th nh c¡c cët t÷ìng ùng, ngh¾a l

   
a11 a12 . . . a1n a11 a21 . . . am1
th¼ A>
 a21 a22 . . . a2n   a12 a22 . . . am2 
A= 
 ..................  =
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

am1 am2 . . . amn a1n a2n . . . amn
V½ dö.  
  1 6 0
1 −1 4 5
N¸u A = 6 th¼ A>
−1 −8 4
−8 0 1 = .
 4 0 −3
0 4 −3 6
5 1 6

LVL c 2021 11/112
T½nh ch§t. Cho A, B ∈ Mm×n(R). Khi â:
i) (A> )> = A;
ii) A> = B > ⇔ A = B.
ành ngh¾a. Cho A l ma trªn vuæng. N¸u A> = A th¼ ta nâi A l

ma trªn èi xùng .

1 2 −2
V½ dö. Cho A= 2 4 5 . Häi A câ l ma trªn èi xùng khæng?
−2 5 6
 
1 2 −2
Gi£i. Ta câ A> = 2 4 5. Suy ra A = A>. Vªy A l ma trªn
−2 5 6
èi xùng.

LVL c 2021 12/112
c) Nh¥n mët sè vîi ma trªn
ành ngh¾a. Cho ma trªn A ∈ Mm×n(R) v α ∈ R. Ta ành ngh¾a
t½ch cõa α vîi A (kþ hi»u αA) l ma trªn ÷ñc x¡c ành b¬ng c¡ch
nh¥n c¡c ph¦n tû cõa A vîi α, ngh¾a l
(αA)ij := αAij , ∀i, j.
N¸u α = −1, ta kþ hi»u (−1)A bði −A v gåi l ma trªn èi cõa A.
V½ dö. Cho A = Khi â

3 4 1
.
0 1 −3

6 8 2
1 2A = .
0 2 −6

−3 −4 −1
2 −A = .
0 −1 3

LVL c 2021 13/112
T½nh ch§t. Cho A l ma trªn v α, β ∈ R, ta câ
i) (αβ)A = α(βA);
ii) (αA)> = αA> ;
iii) 0.A = 0 v 1.A = A.
d) Têng cõa hai ma trªn
ành ngh¾a. Cho A, B ∈ Mm×n(R). Khi â têng cõa A v B, kþ hi»u
A + B, l ma trªn ÷ñc x¡c ành bði:
(A + B)ij := Aij + Bij , ∀i, j.
Nhªn x²t. º t½nh A + B th¼:

1 A v B còng c§p;
2 C¡c ph¦n tû ð và trà t÷ìng ùng cëng l¤i vîi nhau.
Kþ hi»u. A − B := A + (−B) v ÷ñc gåi l hi»u cõa A v B.
LVL c 2021 14/112
 
1 −3
V½ dö. Cho A = 2 0 v B = 2 1 2 . T½nh A> + 2B v

  2 4 −3
1 3
>
−3A + 2B ?
Gi£i.

1 2 1 4 8 −6 5 10 −5
•A> + 2B = + = .
−3 0 3 4 2 4 1 2 7
     
−3 9 4 4 1 13
>
• −3A + 2B = −6
 0 +
  8 2 =  2 2.
−3 −9 −6 4 −9 −5
   
1 2 −3 3 −2 1
V½ dö.(tü l m) Cho A = 2 1 4 v B = 4 5 2. T½nh
2 3 −3 3 6 2
2A − 5I3 v 3A − 2B >?
LVL c 2021 15/112
T½nh ch§t. Cho A, B, C ∈ Mm×n(R) v α, β ∈ R, ta câ
i) A+B =B+A (t½nh giao ho¡n);
ii) (A + B) + C = A + (B + C) (t½nh k¸t hñp);
iii) 0m×n + A = A + 0m×n = A;
iv) A + (−A) = (−A) + A = 0m×n ;
v) (A + B)> = A> + B > ;
vi) α(A + B) = αA + αB ;
vii) (α + β)A = αA + βA;
viii) (−α)A = α(−A) = −(αA).

LVL c 2021 16/112
e) T½ch cõa hai ma trªn
ành ngh¾a. Cho hai ma trªn A ∈ Mm×n(R) v B ∈ Mn×p(R). Khi
â, t½ch cõa A vîi B (kþ hi»u AB ) l ma trªn thuëc Mm×p(R) ÷ñc
x¡c ành bði
n
X
(AB)ij : = Aik Bkj
k=1
= Ai1 B1j + Ai2 B2j + · · · + Ain Bnj .
 
b11 . . . b1j . . . b1p

 
a11 a12 . . . a1n 



 . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . .   b21 . . . b2j . . . b2p 


 

 ai1 ai2 . . . ain   

 . . . . . . . . . . . . . . . . .
  
... 
 ..................... 
 
am1 am2 . . . amn  
bn1 . . . bnj . . . bnp


LVL c 2021 17/112
Nhªn x²t. º t½nh t½ch AB th¼:
1 Sè cët cõa A b¬ng sè dáng cõa B ;
2 Ph¦n tû và tr½ i, j cõa AB b¬ng dáng i cõa A nh¥n cët j cõa B.
 
2 3
V½ dö.Cho A = 13 20 −11 ; B = −2 1 v C = 31 −22 . T½nh

1 2
AB, BA, AC, CA, BC, CB?
Gi£i.  
2 3
1 2 −1  −3 3
• AB = −2 1 =  .
3 0 1 7 11
1 2
   
2 3 11 4 1
1 2 −1
• BA = −2 1 =  1 −4 3.
3 0 1
1 2 7 2 1
LVL c 2021 18/112
• AC khæng tçn t¤i v¼ sè cët cõa A khæng b¬ng sè dáng cõa C.

3 2 1 2 −1 9 6 −1
• CA = = .
1 −2 3 0 1 −5 2 −3
   
2 3 9 −2
3 2
• BC = −2 1 = −5 −6.
1 −2
1 2 5 −2
• CB khæng tçn t¤i v¼ sè cët cõa A khæng b¬ng sè dáng cõa C.

V½ dö.(tü l m) Cho A =

1 2 3 −2 2 3 −2 3
;B= .
−1 2 3 1 1 2 −4 3
T½nh AB > v A>B ?
 
1 1 2 0
¡p ¡n.

−4 −13  6 10 −12 12
AB > = ; A> B = 
 9 15 −18 18.

1 −6
−3 −4 0 −3

LVL c 2021 19/112
 
1 2
V½ dö. Cho A = 4 −3 , B = 2 0 v C = 3 −2 . T½nh

  1 −3 2 4
2 1
a) AI2 , I3 A, A02×3 , 04×3 A;
b) (AB)> , B > A> ;
c) (AB)C, A(BC);
d) A(B + C), AB + AC;
e) (B + C)A> , BA> + CA> .
Gi£i.
a) AI2 = A, I3A = A, A02×3 = 03×3, 04×3A = 04×2.

5 −3
b)

> 5 −2 4
AB = −2 −12 ⇒ (AB) =
 
−3 −12 −6
4 −6

LVL c 2021 20/112
Suy ra

1 2 1 4 2
B> = >
,A = .
−3 0 2 −3 1

5 −2 4
B > A> = .
−3 −12 −6
c) T½nh (AB)C v A(BC)?

   
5 −3 1 26
2 4
(AB)C = −2 −12 = −40 16.
3 −2
4 −6 −10 28
Ta câ BC = −74 108 . Suy ra

   
1 2 1 26
−7 10
A(BC) = 4 −3 = −40 16.
4 8
2 1 −10 28

LVL c 2021 21/112
d) T½nh A(B + C) v AB + AC?
 
13 −3
3 1
B+C = ⇒ A(B + C) = −3 10.
5 −2
11 0
   
5 −3 8 0
Ta câ AB = −2 −12, AC = −1 22. Suy ra
4 −6 7 6


13 −3
AB + AC = −3 10.
11 0
e) T½nh (B + C)A> v BA> + CA>?

3 1 5 −2 4 5 9 7
(B + C)A> = =
5 −2 −3 −12 −6 1 26 8

LVL c 2021 22/112
. Suy ra

−5 13 −1 10 −4 8
BA> = >
, CA =
2 8 4 −1 18 4

> > 5 9 7
BA + CA = .
1 26 8
T½nh ch§t. Cho A ∈ Mm×n(R), B, B1, B2 ∈ Mn×p(R), C ∈ Mp×q (R)

v D1 , D2 ∈ Mq×n (R). Khi â
i) Im A = A v AIn = A. °c bi»t, vîi A ∈ Mn (R), ta câ
In A = AIn = A.
ii) 0p×m A = 0p×n v A0n×q = 0m×q . °c bi»t, vîi A ∈ Mn (R), ta câ

0n A = A0n = 0n .
iii) (AB)> = B > A> .

iv) (AB)C = A(BC).
LVL c 2021 23/112
v) A(B1 + B2 ) = AB1 + AB2
(D1 + D2 )A = D1 A + D2 A.
f) Lôy thøa ma trªn

ành ngh¾a. Cho A l ma trªn vuæng. Khi â lôy thøa bªc k cõa A,
kþ hi»u A , ÷ñc x¡c ành nh÷ sau:
k
A0 := In ; A1 := A; A2 := AA; . . . ; Ak := Ak−1 A.
Nh÷ vªy Ak := A| .{z. . A}.

k l¦n
V½ dö. Cho T½nh A2, A3, A5? Tø â suy ra A200.

1 3
A= .
0 1
Gi£i.

1 3 1 3 1 6
A2 = AA = = .
0 1 0 1 0 1
LVL c 2021 24/112

1 6
1 3 1 9
A3 = A2 A
= = .
0 1
0 1 0 1

1 9 1 3 1 12
A4 = A3 A = = .
0 1 0 1 0 1

1 12 1 3 1 15
A5 = A4 A = = .
0 1 0 1 0 1
Dü o¡n An = 10 3n1 .

B¬ng ph÷ìng ph¡p quy n¤p ta chùng minh ÷ñc i·u n y óng. Suy ra

200 1 3 × 200 1 600
A = = .
0 1 0 1
V½ dö.(tü l m) Cho T½nh A100.

1 1
A= .
0 1
LVL c 2021 25/112
¡p ¡n. Dü o¡n Vªy

1 n 1 100
An = . A100 = .
0 1 0 1
 
1 1 1
V½ dö.(tü l m) Cho A = 0 1 1 . T½nh An vîi n > 1.
0 0 1
n(n + 1)
 
1 n
¡p ¡n. n
A = 0 1
 2
n .

0 0 1
T½nh ch§t. Cho A ∈ Mn(R) v k, l ∈ N. Khi â:

i) Ink = In ;
ii) Ak Al = Ak+l ;
iii) (Ak )l = Akl

LVL c 2021 26/112
g) a thùc ma trªn
ành ngh¾a. Cho A l ma trªn vuæng tr¶n R v
f (x) = αm xm + αm−1 xm−1 + . . . + α1 x + α0
l mët a thùc bi¸n x tr¶n R (ngh¾a l αi ∈ R ∀i ∈ 0, m). Khi â,

f (A) := αm Am + αm−1 Am−1 + . . . + α1 A + α0 In
÷ñc gåi l a thùc theo ma trªn A.
V½ dö. Cho v f (x) = 3x2 − 2x + 2. T½nh f (A)?

−2 3
A=
1 −1
Gi£i. Ta câ f (A) = v

7 −9
3A2 − 2A + 2I2 A2 = .
−3 4

LVL c 2021 27/112
Suy ra

7 −9 −2 3 1 0 27 −33
f (A) = 3 −2 +2 = .
−3 4 1 −1 0 1 −11 16
V½ dö.(tü l m) Cho v f (x) = −x3 + 2x2 − 3x + 1. T½nh

2 −1
A=
3 2
f (A)?
¡p ¡n. f (A) =

7 4
.
−12 7
Nhªn x²t. Cho A l ma trªn vuæng. Khi â c¡c h¬ng ¯ng thùc, nhà
thùc Newton v¨n óng vîi A.

LVL c 2021 28/112
1.2. C¡c ph²p bi¸n êi sì c§p tr¶n dáng
1 C¡c ph²p bi¸n êi sì c§p tr¶n dáng
2 Ma trªn bªc thang
3 H¤ng cõa ma trªn

LVL c 2021 29/112
1.2.1. C¡c ph²p bi¸n êi sì c§p tr¶n dáng
ành ngh¾a. Cho A ∈ Mm×n(R). Ta gåi ph²p bi¸n êi sì c§p tr¶n
dáng , vi¸t tt l ph²p BSCTD tr¶n A, l mët trong ba lo¤i bi¸n
êi sau:
Lo¤i 1. Ho¡n và hai dáng i v j (i 6= j ).
Kþ hi»u : di ↔ dj
Lo¤i 2. Nh¥n dáng i vîi mët sè α 6= 0.
Kþ hi»u: αdi
Lo¤i 3. Cëng v o dáng i vîi β l¦n dáng j (j 6= i).
Kþ hi»u: di + βdj
Vîi ϕ l mët ph²p bi¸n êi sì c§p, kþ hi»u ϕ(A) l ma trªn câ ÷ñc
tø A thæng qua ϕ.
Nhªn x²t. Vîi ành ngh¾a t÷ìng tü ta công câ kh¡i ni»m c¡c ph²p
bi¸n êi sì c§p tr¶n cët: ci ↔ cj , αci , ci + βcj .
lvluyen@hcmus.edu.vn O
Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT LVL c 2021 30/112
V½ dö.

1 −2 d1 ↔d2 2 3 2d2 2 3
−−−−→ −−→ .
2 3 1 −2 2 −4
V½ dö. 
1 −2 3 2

A= 3 6 −1 −3
2 1 3 4
 
2 1 3 4
d ↔d
1 3
−−−−→ 3 6 −1 −3
1 −2 3 2
 
2 1 3 4
2d
2
−−→ 6 12 −2 −6
1 −2 3 2
 
4 −3 9 8
d +2d
−−1−−−→
3 6 12 −2 −6.
1 −2 3 2
LVL c 2021 31/112


1 2 −2 3
V½ dö. Cho A = 1 2 5 1. T¼m ma trªn B câ ÷ñc tø A thæng
2 3 −2 1
qua c¡c ph²p BSCTD d1 ↔ d3, d2 + 2d1, 3d3?
Gi£i.
   
1 2 −2 3 2 3 −2 1
d1 ↔d3
A = 1 2 5 1 −− −−→ 1 2 5 1
2 3 −2 1 1 2 −2 3
 
2 3 −2 1
d +2d1
−−2−−−→ 5 8 1 3
1 2 −2 3
 
2 3 −2 1
3d3
−−→ 5 8 1 3 = B.
3 6 −6 9

LVL c 2021 32/112
T÷ìng ÷ìng dáng
Nhªn x²t. Cho A l ma trªn v α 6= 0, β ∈ R. Khi â
1) N¸u A −d−−−→ A0 th¼ A0 −−−−→ A;
↔d i j d ↔d i j
1
N¸u A −αd−→ A0 th¼ A0 −−−→ A;
i
d
α i
2)
3) N¸u A −− −−−→ A0 th¼ A0 −−−−−→ A.

d +βd i d −βd
j i j
ành ngh¾a. Cho A, B ∈ Mm×n(R). Ta nâi A t÷ìng ÷ìng dáng vîi

B, kþ hi»u A ∼ B , n¸u B câ ÷ñc tø A thæng qua húu h¤n c¡c ph²p
bi¸n êi sì c§p tr¶n dáng n o â. Vªy,
A ∼ B ⇔ Tçn t¤i c¡c ph²p BSCTD ϕ1 , . . . , ϕk sao cho
ϕ1 ϕ2
k ϕ
A −→ A1 −→ · · · −→ Ak = B.

LVL c 2021 33/112
Nhªn x²t. Quan h» t÷ìng ÷ìng dáng cõa ma trªn l mët quan h»
t÷ìng ÷ìng, ngh¾a l ∀A, B, C ∈ Mm×n (R), ta câ:
1 A ∼ A (t½nh ph£n x¤).
2 A ∼ B ⇒ B ∼ A (t½nh èi xùng).
3 A ∼ B v B ∼ C ⇒ A ∼ C (t½nh bc c¦u).
   
1 2 −2 3 2 3 −2 1
V½ dö. A = 1 2 5 1  ∼ 5 8 1 3 = B
2 3 −2 1 3 6 −6 9
v¼ B câ ÷ñc tø A qua l¦n l÷ñt c¡c ph²p bi¸n êi: d1 ↔ d3, d2 + 2d1 v
3d3 .
Häi. L m c¡ch n o kiºm tra hai ma trªn t÷ìng ÷ìng dáng vîi nhau?

LVL c 2021 34/112
1.2.2. Ma trªn bªc thang
ành ngh¾a. Cho A ∈ Mm×n(R). Ph¦n tû kh¡c 0 ¦u ti¶n cõa mët
dáng kº tø b¶n tr¡i qua ÷ñc gåi l ph¦n tû cì sð cõa dáng â.
 
0 −1 2 1
V½ dö. Cho ma trªn 3 1 −2 3. Khi â:
0 0 0 0
Dáng 1 câ ph¦n tû cì sð l −1, dáng 2 câ ph¦n tû cì sð l 3.
Dáng 3 khæng câ ph¦n tû cì sð.
ành ngh¾a. Mët ma trªn ÷ñc gåi l ma trªn bªc thang n¸u nâ
thäa 2 t½nh ch§t sau:
C¡c dáng b¬ng khæng (n¸u câ) luæn n¬m d÷îi;
1
Ph¦n tû cì sð cõa dáng d÷îi luæn n¬m b¶n ph£i so vîi ph¦n tû cì
2
sð cõa dáng tr¶n.

LVL c 2021 35/112
Nh÷ vªy ma trªn bªc thang câ d¤ng
 
0 . . . 0 a1k1 . . . . . . a1k2 ... ... a1kr . . . a1n
0 ... 0 0 . . . 0 a2k2 ... ... a2kr . . . a2n 
 .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 
.



 
0 ... 0 0 ... 0 0 ... 0 arkr . . . arn 
 
0 ... 0 0 ... 0 0 ... 0 0 ... 0 
 .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 

.


0 ... 0 0 ... 0 0 ... 0 0 ... 0
   
1 2 5 4 2 2 3 2 1
V½ dö. 0
A=
0
0
0
3
0
1
1
7
;
4
0
B=
0
0
1
4
0
2
3
.
0 0 0 0 0 0 0 0 0
Khi â A l ma trªn bªc thang, B khæng l ma trªn bªc thang.

LVL c 2021 36/112
Ma trªn bªc thang rót gån
ành ngh¾a. Ma trªn A ÷ñc gåi l ma trªn bªc thang rót gån
n¸u thäa 3 i·u ki»n sau:
1 A l ma trªn bªc thang.
2 C¡c ph¦n tû cì sð ·u b¬ng 1.
3 Tr¶n cët câ chùa ph¦n tû cì sð, c¡c ph¦n tû khæng ph£i ph¦n tû
cì sð ·u b¬ng 0.
   
1 0 0 0 4 1 3 0 2 7
V½ dö. 0
C=
0
1
0
0
1
0 −7
1 2
;
0
D=
0
1
0
0
1
0
0
0
0
.
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
C l ma trªn bªc thang rót gån.
D khæng l ma trªn bªc thang rót gån.
LVL c 2021 37/112
1.2.3. H¤ng cõa ma trªn
D¤ng bªc thang
ành ngh¾a. N¸u A t÷ìng ÷ìng dáng vîi mët ma trªn bªc thang B
th¼ B ÷ñc gåi l mët d¤ng bªc thang cõa A.
V½ dö. Cho
   
1 2 3 −2 1 2 3 −2
A = −2 −5 1 −4, B =  0 −1 7 −8.
3 6 9 −6 0 0 0 0
Khi â B l mët d¤ng bªc thang cõa A v¼ B câ ÷ñc tø A thæng qua

c¡c ph²p bi¸n êi: d2 + 2d1, d3 − 3d1.
Häi. D¤ng bªc thang cõa mët ma trªn câ duy nh§t khæng?
LVL c 2021 38/112
H¤ng cõa ma trªn
Nhªn x²t. Mët ma trªn A th¼ câ nhi·u d¤ng bªc thang, tuy nhi¶n c¡c
d¤ng bªc thang cõa A ·u câ sè dáng kh¡c khæng b¬ng nhau. Ta gåi sè
dáng kh¡c khæng n y l h¤ng cõa A, kþ hi»u r(A).
M»nh ·. Cho A, B ∈ Mm×n(R). Khi â:

i) 0 ≤ r(A) ≤ min{m, n};
ii) r(A) = 0 ⇔ A = 0;
iii) N¸u A ∼ B th¼ r(A) = r(B).

iv) r(A> ) = r(A);

LVL c 2021 39/112
ành ngh¾a. N¸u A t÷ìng ÷ìng dáng vîi mët ma trªn bªc thang rót
gån B th¼ B ÷ñc gåi l d¤ng bªc thang rót gån cõa A.
ành lþ. D¤ng bªc thang rót gån cõa mët ma trªn A l duy nh§t v
÷ñc kþ hi»u RA .
 
1 2 3 −2
V½ dö. (tü l m) Cho A = −2 −5 1 −4. T¼m ma trªn B câ ÷ñc
3 6 9 −6
tø A thæng qua l¦n l÷ñt c¡c ph²p bi¸n êi: d2 + 2d1, d3 − 3d1, −d2 v
d1 − 2d2 ? Sau â, k¸t luªn g¼ v· ma trªn B ?
 
1 0 17 −18
¡p ¡n. B =  0 1 −7 8. Rã r ng B l mët ma trªn bªc
0 0 0 0
thang rót gån. Suy ra B l d¤ng bªc thang rót gån cõa A (hay
RA = B ).
LVL c 2021 40/112
Thuªt to¡n Gauss
T¼m mët d¤ng bªc thang cõa A = (aij ) ∈ Mm×n (R)
B÷îc 1. Cho i := 1, j := 1.
B÷îc 2. N¸u i > m ho°c j > n th¼ k¸t thóc.
B÷îc 3.
N¸u aij 6= 0, thüc hi»n c¡c ph²p bi¸n êi sau:
di vîi k > i.
akj
dk −
a ij
Sau â i := i + 1, j := j + 1 v quay v· B÷îc 2.

N¸u aij = 0 th¼ sang B÷îc 4.
B÷îc 4.
N¸u akj 6= 0 vîi mët k > i n o â th¼ chån mët k nh÷ vªy v thüc
hi»n ph²p bi¸n êi di ↔ dk v quay v· B÷îc 3.
N¸u akj = 0 vîi måi k > i th¼ j := j + 1 v quay v· B÷îc 2.
LVL c 2021 41/112
V½ dö. T¼m mët d¤ng bªc thang R cõa ma trªn
 
1 7 1 3 0
1 7 −1 −2 −2
A= 
2 14
.
2 7 0
6 42 3 13 −3
Tø â x¡c ành h¤ng cõa A.

Gi£i.  
d2 −d1
1 7 1 3 0
d3 −2d1  0 0 −2 −5 −2
A −−−−−→   0 0

d4 −6d1 0 1 0
0 0 −3 −5 −3
 
1 7 1 3 0
d4 − 3 d2 0 0 −2 −5 −2
−−−−2−→  0 0

0 1 0
5
0 0 0 2 0
LVL c 2021 42/112
 
1 7 1 3 0
 0 0 −2 −5 −2
−−−−−→   0

0 0 1 0
5
0 0 0 2 0
 
1 7 1 3 0
5
d4 − d3  0 0 −2 −5 −2
−−−−2−→  0
 = R.
0 0 1 0
0 0 0 0 0
Ta câ R l mët d¤ng bªc thang vîi 3 dáng kh¡c khæng n¶n A câ h¤ng
l r(A) = 3.
L÷u þ. Trong qu¡ tr¼nh ÷a v· d¤ng bªc thang, ta n¶n sû döng c¡c
ph²p bi¸n êi phò hñp º h¤n ch¸ vi»c t½nh to¡n c¡c sè khæng µp.
L÷u þ. V¼ r(A) = r(A>) n¶n trong qu¡ tr¼nh t½nh to¡n h¤ng cõa A
ta câ thº sû döng c¡c ph²p bi¸n êi sì c§p tr¶n cët .
LVL c 2021 43/112
V½ dö.(tü l m) T¼m h¤ng cõa c¡c ma trªn sau:
   
1 2 3 3 2 3 1 4
A = 2 4 6 9; B= 3 4 2 9 ,
2 6 7 6 −2 0 −1 −3
 
1 1 −1 2 1
 2 3 −1 4 5
C=  3 2 −3
.
7 4
−1 1 2 −3 1
¡p ¡n.
a) r(A) = 3
b) r(B) = 3
c) r(C) = 3

LVL c 2021 44/112
 
1 1 1
V½ dö. Cho A = 2 3 4. T¼m t§t c£ gi¡ trà m º r(A) = 3?
3 2 m
Gi£i.    
1 1 1 1 1 1
d −2d1
A = 2 3 4 −−2−−−→ 0 1 2
d3 −3d1
3 2 m 0 −1 m − 3
 
1 1 1
d +d2
−−3−−→ 0 1 2.
0 0 m−1
º r(A) = 3 th¼ dáng (0 0 m − 1) kh¡c khæng, ngh¾a l

m − 1 6= 0 ⇔ m 6= 1.
Suy ra r(A) = 3 óng vîi måi m 6= 1.

LVL c 2021 45/112
 
1 1 2
V½ dö. Cho A= 3 1 2. T¼m t§t c£ gi¡ trà m º r(A) = 2?
−2 m + 1 m
Gi£i. 
1 1 2

d −3d1
A −−2−−−→ 0 −2 −4
d3 +2d1
0 m+3 m+4
 
d3 + m+3
d2
1 1 2
−−−−−2−−→ 0 −2 −4.
0 0 −m − 2
Nh÷ vªy º r(A) = 2 th¼ −m − 2 = 0 ⇔ m = −2.

 
1 2 1
V½ dö. Cho A = m 1 2. T¼m t§t c£ gi¡ trà m º r(A) = 2?
m 2m 1

LVL c 2021 46/112
Gi£i.    
1 2 1 1 2 1
d2 −md1
A = m 1 2 −− −−−→ 0 −2m + 1 −m + 2.
d3 −md1
m 2m 1 0 0 −m + 1
 
1 2 1
N¸u −2m + 1 = 0 ⇔ m = 12 , th¼ A ∼ 0 0 3/2. Suy ra
0 0 1/2
r(A) = 2.
N¸u −2m + 1 6= 0 ⇔ m 6= 12 ,
 
1 2 1
N¸u −m + 1 = 0 ⇔ m = 1, th¼ A ∼ 0 −1 1. Suy ra r(A) = 2.
0 0 0
N¸u −m + 1 6= 0 ⇔ m 6= 1, th¼ r(A) = 3.
Nh÷ vªy º r(A) = 2 th¼ m = 21 hay m = 1.
LVL c 2021 47/112

1 m m
V½ dö. Cho B = m 1 m. T¼m t§t c£ gi¡ trà m º r(B) = 2?
m m 1
Gi£i.    
1 m m 1 m m
d2 −md1
A = m 1 m −− −−−→ 0 −m2 + 1 −m2 + m (?)
d3 −md2
m m 1 0 −m2 + m −m2 + 1
• N¸u −m2 + 1 = 0 ⇔ m = ±1.

 
1 1 1
Vîi m = 1, A ∼ 0 0 0. Suy ra r(A) = 1.
0 0 0
   
1 −1 −1 1 −1 −1
Vîi m = −1, A ∼ 0 0. Suy ra
d2 ↔d3
0 −2 −− −−→ 0 −2
0 −2 0 0 0 −2
r(A) = 3.
LVL c 2021 48/112
• N¸u −m2 + 1 6= 0 ⇔ m 6= ±1. Khi â
−m2 + m
 
1 m m
d3 − d2
−m2 + 1 0 −m2 + 1 −m2 + m 
(?) −−−−−−−−−−−−→  .
 −2m2 + m + 1 
0 0
m+1
Ma trªn A câ r(A) = 2 th¼

m = 1 (lo¤i)
"
−2m2 + m + 1
= 0 ⇔ −2m2 + m + 1 = 0 ⇔ 1
m+1 m=−
2
Vªy, º r(A) = 2 th¼ m = − 12 .

Ph¦n ti¸p theo chóng ta s³ nâi ¸n thuªt to¡n t¼m d¤ng bªc thang rót
gån cõa mët ma trªn.

LVL c 2021 49/112
Thuªt to¡n Gauss-Jordan
T¼m d¤ng bªc thang rót gån cõa ma trªn A = (aij ) ∈ Mm×n (R)
Ch¿ kh¡c Thuªt to¡n Gauss ð B÷îc 3, ta c¦n thüc hi»n c¡c ph²p bi¸n
êi sau:
1
• di .
aij
• dk − akj di vîi måi k 6= i;
V½ dö. T¼m d¤ng bªc thang rót gån cõa ma trªn

 
1 7 1 3 0
1 7 −1 −2 −2
A= 
2 14
.
2 7 0
6 42 3 13 −3

LVL c 2021 50/112
Gi£i.
   
1 7 1 3 0 1 7 1 3 0
−d1
1 7 −1 −2 −2 dd32−2d 1
0 0 −2 −5 −2
  −−−−−→  
2 14 2 7 0 d4 −6d1 0 0 0 1 0
6 42 3 13 −3 0 0 −3 −5 −3
 
1 7 0 12 −1
− 21 d2
0 1 52
 
−−→ 0 1
d1 −d2
−−−


d4 +3d2 0 0 0 1 0
0 0 0 52 0
 
d1 − 12 d3 1 7 0 0 −1
d2 − 25 d3 0 0 1 0 1
−−−−−→  0
 = RA .
d4 − 25 d3 0 0 1 0
0 0 0 0 0
Ta th§y RA l d¤ng bªc thang rót gån cõa A.

LVL c 2021 51/112
V½ dö.(tü l m) T¼m d¤ng bªc thang rót gån cõa c¡c ma trªn sau:
   
1 2 3 6 4 3 2 2
a) 2 3 1 6; b) 0 2 1 1;
3 1 2 6 0 0 3 3
   
1 −1 5 −1 1 3 −2 −1
1 1 −2 3  2 5 −2 1
c)  ; d)  .
3 −1 8 1  1 1 6 13
1 3 −9 7 −2 −6 8 10
   
1 0 0 1 1 0 0 0
¡p ¡n. a) 0 1 0 1; b) 0 1 0 0;
0 0 1 1 0 0 1 1
   
1 0 3/2 1 1 0 0 0
0 1 −7/2 2 0 1 0 1
c) 
0
; d)  .
0 0 0 0 0 1 2
0 0 0 0 0 0 0 0
LVL c 2021 52/112
1.3. H» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh
1 ành ngh¾a
2 Nghi»m cõa h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh
3 Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh
4 ành lþ Kronecker - Capelli

LVL c 2021 53/112
1.3.1. ành ngh¾a h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh
Mð ¦u
V½ dö. T¼m nghi»m cõa h» ph÷ìng tr¼nh sau



 2x1 − 2x2 + x3 − x4 + x5 = 1;
x1 + 2x2 − x3 + x4 − 2x5 = 1;


 4x 1 − 10x2 + 5x3 − 5x4 + 7x5 = 1;
2x1 − 14x2 + 7x3 − 7x4 + 11x5 = −1.


LVL c 2021 54/112
ành ngh¾a. Mët h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh tr¶n R gçm m
ph÷ìng tr¼nh, n ©n sè l mët h» câ d¤ng


 a11 x1 + a12 x2 + · · · + a1n xn = b1 ;
a21 x1 + a22 x2 + · · · + a2n xn = b2 ;

(∗)

 ............................................
am1 x1 + am2 x2 + · · · + amn xn = bm ,

trong â
• aij ∈ R: c¡c h» sè;
• bi ∈ R: c¡c h» sè tü do;
• x1 , x2 , . . . , xn : c¡c ©n sè nhªn gi¡ trà trong R.
N¸u (∗) câ c¡c h» sè tü do b¬ng 0 th¼ ta nâi (∗) l h» ph÷ìng tr¼nh

tuy¸n t½nh thu¦n nh§t tr¶n R.

LVL c 2021 55/112
°t   
x1

b1

a11 a12 . . . a1n
 a21 a22 . . . a2n   x2   b2 
X =  . , B =  . .
 ..   .. 
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,
A=     
am1 am2 . . . amn xn bm
Ta gåi A l ma trªn h» sè , X l cët c¡c ©n , B l cët c¡c h» sè tü

do cõa h» (∗). Khi â h» (∗) ÷ñc vi¸t d÷îi d¤ng AX = B.
Ta gåi  
a11 a12 . . . a1n b1
 a21 a22 . . . a2n b2 
Ã = (A | B) = 
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

am1 am2 . . . amn bm

l ma trªn mð rëng (hay ma trªn bê sung) cõa h» (∗).

LVL c 2021 56/112
V½ dö. Cho h» ph÷ìng tr¼nh

 3x1 + 2 x2 + 3x3 − 2x4 = 1
x1 + x2 + x3 = 3 .
x1 + 2x2 + x3 − x4 = 0

Khi â:  
3 2 3 −2
Ma trªn h» sè A = 1
 1 1 0.
1 2 1 −1
 
x1  
1
Cët c¡c ©n x3 , cët c¡c h» sè tü do Ta câ
x2 
X=  B = 3.
0
x4
AX = B.  
3 2 3 −2 1
Ma trªn mð rëng Ã = (A | B) = 1 1 1 0 3.
1 2 1 −1 0

LVL c 2021 57/112
1.3.2. Nghi»m cõa h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh
ành ngh¾a. Ta nâi u = (α1, α2, . . . , αn) l nghi»m cõa h» ph÷ìng
tr¼nh (∗) n¸u ta th¸ x1 = α1, x2 = α2, . . . , xn = αn th¼ t§t c£ c¡c
ph÷ìng tr¼nh trong (∗) ·u thäa.
ành ngh¾a. Hai h» ph÷ìng tr¼nh ÷ñc gåi l t÷ìng ÷ìng nhau n¸u
chóng câ còng tªp nghi»m.
Nhªn x²t. Khi gi£i mët h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh, c¡c ph²p bi¸n
êi sau ¥y cho ta c¡c h» t÷ìng ÷ìng:
• Ho¡n êi hai ph÷ìng tr¼nh cho nhau.
• Nh¥n hai v¸ cõa mët ph÷ìng tr¼nh vîi mët sè kh¡c 0.
• Cëng v o mët ph÷ìng tr¼nh vîi mët bëi cõa ph÷ìng tr¼nh kh¡c.

LVL c 2021 58/112
ành lþ. N¸u hai h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh câ ma trªn mð rëng
t÷ìng ÷ìng dáng vîi nhau th¼ hai h» ph÷ìng tr¼nh â t÷ìng ÷ìng
nhau.
V½ dö. Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh

 x − y − 2z = −3;
2x − y + z = 1; (1)
x + y + z = 4.

   
1 −1 −2 −3 1 −1 −2 −3
Gi£i. Ta câ Ã = 2
 −1 1  d2 −2d1
1 −−−−−→ 0
d3 −d1
 1 5 7
1 1 1 4 0 2 3 7
   
1 0 3 4 −1
d
1 0 0 1
d1 +d2 7 3
−−−−−→ 0 1 5 7 −−− −−→ 0 1 0 2.
d3 −2d2 d −3d
0 0 −7 −7 d12 −5d33 0 0 1 1

LVL c 2021 59/112
 
1 0 0 1
Nh÷ vªy Ã ∼ 0 1 0 2. Suy ra
0 0 1 1

 x + 0y + 0z = 1;
(1) ⇔ 0x + y + 0z = 2;
0x + 0y + z = 1.


 x = 1;
⇔ y = 2;
z = 1.



 x + y − 2z = 4;
2x + 3y + 3z = 3; (2)
5x + 7y + 4z = 10.


LVL c 2021 60/112
Gi£i. Ma trªn hâa h» ph÷ìng tr¼nh, ta câ
 
1 1 −2 4
Ã = 2 3 3 3
5 7 4 10
   
1 1 −2 4 1 0 −9 9
d −2d1 d1 −d2
Ã −−2−−−→ 0 1 7 −5 −−− −−→ 0 1 7 −5
d3 −5d1 d3 −2d2
0 2 14 −10 0 0 0 0
Nh÷ vªy,
x − 9z = 9;
(2) ⇔
y + 7z = −5.
Ta chån z l ©n tü do. Nh÷ vªy nghi»m cõa h» (2) l

 x = 9 + 9t;
y = −5 − 7t;
z = t ∈ R.


LVL c 2021 61/112

 x + y − 2z = 4;
2x + 3y + 3z = 3; (3)
5x + 7y + 4z = 5.


 
1 1 −2 4
Ã = 2 3 3 3
5 7 4 5
   
1 1 −2 4 1 0 −9 9
d −2d1 d1 −d2
Ã −−2−−−→ 0 1 7 −5 −−− −−→ 0 1 7 −5
d3 −5d1 d3 −2d2
0 2 14 −15 0 0 0 −5
H» (3) væ nghi»m v¼ 0x + 0y + 0z = −5.

LVL c 2021 62/112
V½ dö.

(tü l m) Gi£i c¡c h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh sau:
 x + 2y − 4z = −1;
a) 3x − 2y + 5z = 6;
5x + 2y − 4z = 3.


 2x + y + z = 4;
b) x − 3y + 5z = 3;
3x − 2y + 6z = 8.


 −x + 2y + 3z = 4;
c) 2x − y + 4z = 5;
3x − 3y + z = 1.

¡p ¡n. a) x = 1, y = 1, z = 1.
b) væ nghi»m.
c) x = 143 − 113 t, y = 133 − 103 t, z = t vîi t ∈ R.
LVL c 2021 63/112
ành lþ. Nghi»m cõa h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh ch¿ câ 3 tr÷íng hñp
sau:
• Væ nghi»m;
• Duy nh§t mët nghi»m;
• Væ sè nghi»m.
Nhªn x²t. H» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh thu¦n nh§t



 a11 x1 + a12 x2 + · · · + a1n xn = 0;
a21 x1 + a22 x2 + · · · + a2n xn = 0;

 ...........................................

am1 x1 + am2 x2 + · · · + amn xn = 0,

luæn câ mët nghi»m u = (0, 0, . . . , 0). Nghi»m n y ÷ñc gåi l nghi»m
t¦m th÷íng.

LVL c 2021 64/112
L÷u þ. èi vîi h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh thu¦n nh§t, ta câ c¡c h» sè
tü do b¬ng 0 v khæng thay êi khi ta thüc hi»n c¡c ph²p bi¸n êi sì
c§p tr¶n dáng. Do â, khi gi£i h» n y ta ch¿ c¦n sû döng ma trªn h» sè.
V½ dö. Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh thu¦n nh§t sau:

 x + y + 2z = 0;
2x − y + 7z = 0;
5x − y + 16z = 0.

Gi£i. 
1 1 2
 
1 1 2

Ta câ d −2d1
A = 2 −1 7 −−2−−−→
d3 −5d1
0 −3 3
5 −1 16 0 −6 6
1
− 3 d2
 
1 0 3
d1 −d2
−−− −−→ 0 1 −1.
d3 +6d2
0 0 0

LVL c 2021 65/112
Nh÷ vªy h» ban ¦u t÷ìng ÷ìng vîi

x + 3z = 0;
y − z = 0.
Ta chån z l ©n tü do. Nh÷ vªy nghi»m cõa h» l


 x = −3t;
y = t;
z = t ∈ R.

V½ dö.(tü l m) Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh sau


 x + 2y − 2z = 0;
3x − 2y + 4z = 0;
2x − 4y + 5z = 0.

¡p ¡n. x = 0, y = 0, z = 0.
LVL c 2021 66/112
1.3.3. Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh
Câ 2 ph÷ìng ph¡p gi£i h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh
Gauss: ÷a ma trªn mð rëng v· d¤ng bªc thang
•
Gauss - Jordan: ÷a ma trªn mð rëng v· d¤ng bªc thang rót ngån
•
Ph÷ìng ph¡p Gauss

B÷îc 1. Lªp ma trªn mð rëng Ã = (A | B) .
B÷îc 2. ÷a ma trªn Ã v· d¤ng bªc thang R.
B÷îc 3. Tòy theo tr÷íng hñp d¤ng bªc thang R m ta k¸t luªn
nghi»m. Cö thº:
• Tr÷íng hñp 1. Ma trªn R câ mët dáng l
(0 0 0 0 . . . 0 0 | =
6 0) .
Khi â h» ph÷ìng tr¼nh væ nghi»m.
LVL c 2021 67/112
• Tr÷íng hñp 2. Ma trªn R câ d¤ng
 
c11 c12 . . . c1n α1
 0 c22 . . . c2n α2 
 
 .................. . . .
 
 0 0 . . . cnn αn 
 .
 0 0 ... 0 0
 
 .................. . . .
0 0 ... 0 0
vîi cii 6= 0, ∀i ∈ 1, n. Khi â h» ph÷ìng tr¼nh câ nghi»m duy

nh§t. Vi»c t½nh nghi»m ÷ñc thüc hi»n theo thù tü tø d÷îi l¶n tr¶n.
• Tr÷íng hñp 3. Kh¡c hai tr÷íng hñp tr¶n, khi â h» câ væ sè
nghi»m, v :
• n t÷ìng ùng vîi c¡c cët khæng câ ph¦n tû cì sð s³ l ©n tü do
(l§y gi¡ trà tòy þ).
• n t÷ìng ùng vîi cët câ ph¦n tû cì sð s³ ÷ñc t½nh theo c¡c ©n tü
do v theo thù tü tø d÷îi l¶n tr¶n.
LVL c 2021 68/112

 x + y − 2z = 4;
2x + 3y + 3z = 3;
5x + 7y + 4z = 5.

Gi£i. Ma trªn hâa h» ph÷ìng tr¼nh, ta ÷ñc ma trªn mð rëng

   
1 1 −2 4 1 1 −2 4
d2 −2d1
Ã = 2 3 3 3 −−−−−→ 0 1 7 −5
d3 −5d1
5 7 4 5 0 2 14 −15
 
1 1 −2 4
d −2d2
−−3−−−→ 0 1 7 −5
0 0 0 −5
H» væ nghi»m v¼ 0x + 0y + 0z = −5.

LVL c 2021 69/112

 x − y − 2z = −3;
2x − y + z = 1; (2)
x + y + z = 4.

Gi£i.    
1 −1 −2 −3 1 −1 −2 −3
d −2d1
Ã = 2 −1 1 1 −−2−−−→ 0 1 5 7
d3 −d1
1 1 1 4 0 2 3 7
 
1 −1 −2 −3
d −2d2
−−3−−−→ 0 1 5 7.
0 0 −7 −7
Ta câ −7z = −7, suy ra z = 1 v

• y = 7 − 5z = 2; • x = −3 + y + 2z = 1.
Suy ra nghi»m cõa h» (2) l x = 1, y = 2, z = 1.

LVL c 2021 70/112

 x + y − 2z = 4;
2x + 3y + 3z = 3; (3)
5x + 7y + 4z = 10.

Gi£i. Ma trªn hâa h» (3), ta ÷ñc

   
1 1 −2 4 1 1 −2 4
d −2d1
Ã = 2 3 3 3 −−2−−−→ 0 1 7 −5
d3 −5d1
5 7 4 10 0 2 14 −10
 
1 1 −2 4
d −2d2
−−3−−−→ 0 1 7 −5
0 0 0 0
Nh÷ vªy z l ©n tü do. Cho z = t ∈ R, ta câ

• y = −5 − 7z = −7t − 5,
• x = 4 − y + 2z = 4 − (−5 − 7t) + 2t = 9t + 9.
LVL c 2021 71/112
Nh÷ vªy nghi»m cõa h» (3) l

 x = 9 + 9t;
y = −5 − 7t;
z = t ∈ R.

V½ dö. Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh sau:



 x1 + 2x2 + 3x3 + 4x4 = 7;
x2 + 2x1 + 2x3 + 3x4 = 6;


 3x1 + 2x2 + 2x4 + x3 = 7;
4x1 + 3x2 + 2x3 + x4 = 18.

Gi£i. Ta câ  
1 2 3 4 7
2 1 2 3 6
Ã = 
3

2 1 2 7
4 3 2 1 18
LVL c 2021 72/112
 
1 2 3 4 7
d2 −2d1
d3 −3d1 0 −3 −4 −5 −8
−−−−−→  0 −4 −8 −10 −14

d4 −4d1
0 −5 −10 −15 −10
 
1 2 3 4 7
d −d
−−2−−→
3
0
 41 5 6
0 −4 −8 −10 −14
0 −5 −10 −15 −10
 
1 2 3 4 7
d +4d2 0 1 4 5 6

−−3−−−→ 0

d4 +5d2 0 8 10 10
0 0 10 10 20

LVL c 2021 73/112
   
1 2 3 4 7 1 2 3 4 7
0 1 4 5 6 d3 ↔d4 0 1 4 5 6
  −−−−−−−→  
0 0 8 10 10 1
d
0 0 1 1 2
10 3
0 0 10 10 20 0 0 8 10 10
 
1 2 3 4 7
d −8d 0 1 4 5 6
−−4−−−→
3 
0

0 1 1 2
0 0 0 2 −6
Vªy h» ¢ cho t÷ìng ÷ìng vîi h» sau:

 

 x1 + 2x2 + 3x3 + 4x4 = 7; 
 x1 = 2;
x2 + 4x3 + 5x4 = 6; x2 = 1;
 
⇔
x3 + x4 = 2; x = 5;
 3

 

2x4 = −6 x4 = −3.


LVL c 2021 74/112


 x1 + 2x2 − 3x3 + 5x4 = 1;
x1 + 3x2 − 13x3 + 22x4 = −1;


 3x 1 + 5x2 + x3 − 2x4 = 5;
2x1 + 3x2 + 4x3 − 7x4 = 4,

Gi£i. Ma trªn hâa h» ph÷ìng tr¼nh ta ÷ñc

 
1 2 −3 5 1
1 3 −13 22 −1
Ã =  
3 5 1 −2 5
2 3 4 −7 4
 
1 2 −3 5 1
d2 −d1
d3 −3d1 0 1 −10 17 −2
−−−−−→  
d4 −2d1 0 −1 10 −17 2
0 −1 10 −17 2

LVL c 2021 75/112
 
1 2 −3 5 1
0
 1 −10 17 −2 
0 −1 10 −17 2
0 −1 10 −17 2
 
1 2 −3 5 1
d3 +d2 0 1 −10 17 −2
−−−−→  0
.
d4 +d2 0 0 0 0
0 0 0 0 0
Vªy h» ¢ cho câ hai ©n tü do l x3, x4. Cho x3 = t, x4 = s, ta t½nh ÷ñc

x2 = −2 + 10x3 − 17x4 = −2 + 10t − 17s;
x1 = 1 − 2x2 + 3x3 − 5x4 = 5 − 17t + 29s.
Nh÷ vªy, h» câ væ sè nghi»m

(x1 , x2 , x3 , x4 ) = (5 − 17t + 29s, −2 + 10t − 17s, t, s)
vîi s, t ∈ R tòy þ.
LVL c 2021 76/112


 x1 − 2x2 + 3x3 − 4x4 = 2;
3x1 + 3x2 − 5x3 + x4 = −3;

 −2x1 + x2
 + 2x3 − 3x4 = 5;
3x1 + 3x3 − 10x4 = 8.

Gi£i. Ta câ
 
1 −2 3 −4 2
 3 3 −5 1 −3
Ã = 
−2

1 2 −3 5
3 0 3 −10 8
 
1 −2 3 −4 2
d2 −3d1
d3 +2d1 0 9 −14 13 −9
−−−−−→  
d4 −3d1 0 −3 8 −11 9
0 6 −6 2 2

LVL c 2021 77/112
 
1 −2 3 −4 2
0
 9 −14 13 −9

0 −3 8 −11 9
0 6 −6 2 2
 
1 −2 3 −4 2
d2 ↔d3 0 −3 8 −11 9
−−−−−−−→  
0 9 −14 13 −9
0 6 −6 2 2
 
1 −2 3 −4 2
d +3d2 0
 −3 8 −11 9
−−3−−−→ 
d4 +2d2 0 0 10 −20 18
0 0 10 −20 20
 
1 −2 3 −4 2
d4 −d3 0 −3 8 −11 9
−−−−→  .
0 0 10 −20 18
0 0 0 0 2
Suy ra h» ph÷ìng tr¼nh væ nghi»m v¼ 0x + 0y + 0z + 0t = 2.
LVL c 2021 78/112
Ph÷ìng ph¡p Gauss - Jordan
B÷îc 1. Lªp ma trªn mð rëng Ã = (A | B) .
B÷îc 2. ÷a ma trªn Ã v· d¤ng bªc thang rót gån RA.
B÷îc 3. Tòy theo tr÷íng hñp d¤ng bªc thang rót gån RA m ta
k¸t luªn nghi»m. Cö thº:
• Tr÷íng hñp 1. Ma trªn RA câ mët dáng (0 0 0 0...0 0 | =
6 0).
K¸t luªn h» ph÷ìng tr¼nh væ nghi»m.
• Tr÷íng hñp 2. Ma trªn RA câ d¤ng
1 0 ··· 0
 
α1
0 1 . . . 0 α2 
 
 ........... . . .
 
0 0 . . . 1 αn 
 .
0 0 . . . 0 0
 
 ........... . . .
0 0 ... 0 0
LVL c 2021 79/112
Khi â h» ph÷ìng tr¼nh câ nghi»m duy nh§t l
x1 = α1 , x2 = α2 , . . . , xn = αn .
•Tr÷íng hñp 3. Kh¡c hai tr÷íng hñp tr¶n, khi â h» câ væ sè
nghi»m, v :
n t÷ìng ùng vîi c¡c cët khæng câ ph¦n tû cì sð 1 s³ l ©n tü do
•
(l§y gi¡ trà tòy þ).

n t÷ìng ùng vîi cët câ ph¦n tû cì sð 1 s³ ÷ñc t½nh theo c¡c ©n
•
tü do.
Sè ©n tü do ÷ñc gåi l bªc tü do cõa h» ph÷ìng tr¼nh.

 x − y − 2z = −3;
2x − y + z = 1;
x + y + z = 4.


LVL c 2021 80/112
   
1 −1 −2 −3 1 −1 −2 −3
Gi£i. Ta câ Ã = 2  −1 1  d2 −2d1
1 −−−−−→ 0
d3 −d1
 1 5 7
1 1 1 4 0 2 3 7
   
1 0 3 4 − 71 d3
1 0 0 1
d1 +d2
−−−−−→ 0  1 5 7 −−−−−→ 0 1 0
  2.
d3 −2d2 d −3d
0 0 −7 −7 d12 −5d33 0 0 1 1
  
1 0 0 1  x = 1;
Nh÷ vªy Ã ∼ 0 1 0 2. Suy ra y = 2;
0 0 1 1 z = 1.



 x + y − 2z = 4;
2x + 3y + 3z = 3;
5x + 7y + 4z = 10.


LVL c 2021 81/112
 
1 1 −2 4
Ã = 2 3 3 3.
5 7 4 10
Ta câ    
1 1 −2 4 1 0 −9 9
d −2d1 d1 −d2
Ã −−2−−−→ 0 1 7 −5 −−− −−→  0 1 7 −5
d3 −5d1 d3 −2d2
0 2 14 −10 0 0 0 0
Cët 3 khæng chùa ph¦n tû cì sð n¶n z l ©n tü do. Nh÷ vªy nghi»m cõa
h» l 
 x = 9 + 9t;
y = −5 − 7t;
z = t ∈ R.



 x + y − 2z = 4;
2x + 3y + 3z = 3;
5x + 7y + 4z = 5.

LVL c 2021 82/112
 
1 1 −2 4
Ã = 2 3 3 3
5 7 4 5
   
1 1 −2 4 1 0 −9 9
d −2d1 d1 −d2
Ã −−2−−−→ 0 1 7 −5 −−− −−→ 0 1 7 −5
d3 −5d1 d3 −2d2
0 2 14 −15 0 0 0 −5
H» (3) væ nghi»m v¼ 0x + 0y + 0z = −5.
V½ dö.(tü l m) Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh


 −x1 + 2x2 − x3 − x4 = −1;
3x1 − 2x2 + x4 = 4;

 4x1
 − 5x2 + 2x3 + x4 = −1;
3x1 − 3x2 + x3 + x4 = 2.

¡p ¡n. x1 = 2, x2 = 3, x3 = 1, x4 = 4.
LVL c 2021 83/112

 3x1 + 6x2 + 9x4 = 3;
−x1 − 2x2 + x3 − 4x4 = 1;
−3x1 − 6x2 + 2x3 − 11x4 = 1.

 
1 2 0 3 1
¡p ¡n. Ã ∼ 0 0 1 −1 2.Nghi»m cõa h» l :
0 0 0 0 0


 x1 = 1 − 2t − 3s;
x2 = t ∈ R;

x = 2 + s.
 3


x4 = s∈R


 x1 + x2 + 3x3 + 4x4 = 3;
2x1 + 3x2 + x3 + 3x4 = 2;
−x1 − 2x2 + 2x3 + x4 = 4.


LVL c 2021 84/112
1.3.4. ành lþ Kronecker- Capelli
ành lþ. Cho Ã = (A | B) l ma trªn mð rëng cõa h» ph÷ìng tr¼nh
gçm n ©n d¤ng AX = B. Khi â
r(Ã) = r(A) ho°c r(Ã) = r(A) + 1.
Hìn núa,
• n¸u r(Ã) = r(A) + 1 th¼ h» væ nghi»m;
• n¸u r(Ã) = r(A) = n th¼ h» câ nghi»m duy nh§t;
• r(Ã) = r(A) < n th¼ h» câ væ sè nghi»m vîi bªc tü do l n − r(A).
V½ dö. Gi£i v bi»n luªn h» ph÷ìng tr¼nh sau theo tham sè m


 x1 + x2 + 3x3 = 5;
3x1 + 2x2 + 7x3 = 12;
2x1 + 4x2 + 10x3 = m + 15.


LVL c 2021 85/112
   
1 1 3 5 1 1 3 5
d −3d1
Ã = (A|B) = 3 2 7 12 −−2−−−→ 0 −1 −2 −3
d3 −2d1
2 4 10 m + 15 0 2 4 m+5
 
1 1 3 5
d +2d2
−−3−−−→ 0 −1 −2 −3
0 0 0 m−1
Bi»n luªn.
• Vîi m 6= 1, h» væ nghi»m.
• Vîi m = 1, h» câ væ sè nghi»m. Ta câ
   
1 1 3 5 1 0 1 2
−d2
Ã ∼ 0 −1 −2 −3 −−−− → 0 1 2 3
d1 −d2
0 0 0 0 0 0 0 0
Do â nghi»m cõa h» l

 x1 = 2 − t;
x2 = 3 − 2t;
x3 = t ∈ R.

LVL c 2021 86/112
V½ dö. Gi£i v bi»n luªn h» ph÷ìng tr¼nh sau theo tham sè m

 4x1 − 3x2 − 7x3 = −2;
−x1 + x2 + 2x3 = 1;
−x1 + 2x2 + (m2 − m + 3)x3 = m + 2.

 
4 −3 −7 −2
Ã = (A|B) = −1 1 2 1
−1 2
2 m −m+3 m+2
 
d1 +3d2 1 0 −1 1
d2 +d1
−−− −−→ 0 1 1 2
d3 +d1
0 2 m2 − m + 2 m + 3
 
1 0 −1 1
d −2d2
−−3−−−→ 0 1 1 2
2
0 0 m −m m−1
Bi»n luªn.
Vîi

m = 0;
• m2 −m=0⇔
m = 1.
LVL c 2021 87/112
+ Khi m = 0, h» væ nghi»m.
+ Khi m = 1, h» câ væ sè nghi»m. Ta câ
 
1 0 −1 1
Ã ∼ 0 1 1 2
0 0 0 0

 x1 = 1 + t;
x2 = 2 − t;
x3 = t ∈ R.

Vîi Khi â h» câ nghi»m duy nh§t

m 6
= 0;
• m2 − m 6= 0 ⇔
m 6= 1.
 m+1
 x1 = ;
m



2m − 1

x 2 = ;
 m
 x = 1.



3
m
LVL c 2021 88/112
V½ dö. Gi£i v bi»n luªn h» ph÷ìng tr¼nh sau theo tham sè m

 x1 + x2 − x3 + 2x4 = 1;
x1 + 2x2 − 3x3 + 4x4 = 2;


 x1 − x2 + 4x3 − x4 = m;
4x1 + 3x2 − x3 + mx4 = m2 − 6m + 4,

 
1 1 −1 2 1
1 2 −3 4 2 
Ã = (A|B) =  
1 −1 4 −1 m 
4 2
3 −1 m m − 6m + 4
 
1 1 −1 2 1
d2 −d1
d3 −d1 0
 1 −2 2 1 
−−− −−→ 
d4 −4d1 0 −2 5 −3 m − 1 
0 −1 3 m − 8 m2 − 6m
 
1 1 −1 2 1
d3 +2d2 0 1 −2 2 1 
−−−−−→ 
0

d4 +d2 0 1 1 m+1 
0 0 2
1 m − 6 m − 6m + 1
LVL c 2021 89/112
 
1 1 −1 2 1
d −d3 0
 1 −2 2 1 
−−4−−→ 0
.
0 1 1 m+1 
0 0 0 m−7 m2 − 7m
Bi»n luªn.
• Vîi m = 7, h» câ væ sè nghi»m. Ta câ
   
1 1 −1 2 1 1 0 0 −1 −8
0 1 −2 2 1 0
  1 0 4 17
Ã ∼ 
0 ∼ 
0 1 1 8 0 0 1 1 8
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0


 x1 = −8 + t;
x2 = 17 − 4t;

x = 8 − t;
 3


x4 = t ∈ R.

LVL c 2021 90/112
• Vîi m 6= 7, h» câ nghi»m duy nh§t. Ta câ
   
1 1 −1 2 1 1 0 0 0 −1
0 1 −2 2 1  ∼ 0
  1 0 0 3 − 2 m
Ã ∼ 
0

0 1 1 m + 1 0 0 1 0 1 
0 0 0 1 m 0 0 0 1 m


 x1 = −1;
x2 = 3 − 2m;

x = 1;
 3


x4 = m.
V½ dö.(tü l m) Cho h» ph÷ìng tr¼nh vîi ma trªn mð rëng l

 
1 1 1 1
2 3 1 4.
3 4 m m+1
T¼m t§t c£ c¡c gi¡ trà cõa m º h» ph÷ìng tr¼nh câ nghi»m?
LVL c 2021 91/112
V½ dö.(tü l m) Cho tham sè thüc m v h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh sau

 −x1 − x2 + x3 = −3;
5x1 + 4x2 − 3x3 + mx4 = 10;
7x1 + 5x2 − 3x3 + (m + 1)x4 = 14.

a) Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh khi m = 2;

b) T¼m i·u ki»n m º h» væ nghi»m.
V½ dö.(tü l m) Cho h» ph÷ìng tr¼nh vîi ma trªn mð rëng l
 
1 1 1 1 1
 2
 1 3 −1 2

 3 4 2 0 6
−2 −1 0 m m−1
T¼m t§t c£ c¡c gi¡ trà cõa m º h» ph÷ìng tr¼nh câ nghi»m duy nh§t?

LVL c 2021 92/112
1.4. Ma trªn kh£ nghàch
1 ành ngh¾a
2 Nhªn di»n v t¼m ma trªn kh£ nghàch

LVL c 2021 93/112
1.4.1 ành ngh¾a
ành ngh¾a. Cho A ∈ Mn(R). Ta nâi A kh£ nghàch n¸u tçn t¤i ma
trªn B sao cho
AB = BA = In .
N¸u B thäa i·u ki»n tr¶n ÷ñc gåi l ma trªn nghàch £o cõa A.
M»nh ·. Ma trªn nghàch £o cõa mët ma trªn−1kh£ nghàch l duy
nh§t. Ta kþ hi»u ma trªn nghàch £o cõa A l A .
ành lþ. Cho A ∈ Mn(R). Ma trªn A kh£ nghàch khi v ch¿ khi−1tçn t¤i
ma trªn B ∈ Mn (R) sao cho AB = In hay BA = In . Khi â A = B.
V½ dö. Cho Khi â A kh£ nghàch v

3 5 2 −5
A= . A−1 = .
1 2 −1 3

LVL c 2021 94/112
Nhªn x²t.
a) Ma trªn ìn và In kh£ nghàch v In−1 = In .
b) N¸u A ∈ Mn (R) câ mët dáng ho°c mët cët b¬ng khæng th¼ A khæng
kh£ nghàch.
M»nh ·. Cho A ∈ Mn(R). Gi£ sû A kh£ nghàch v câ nghàch £o l

A−1 . Khi â
(i) A−1 kh£ nghàch v (A−1 )−1 = A.
(ii) A> kh£ nghàch v (A> )−1 = (A−1 )> .
(iii) ∀α ∈ R \ {0}, αA kh£ nghàch v (αA)−1 = α1 A−1 .
M»nh ·. Cho A, B ∈ Mn(R). N¸u A v B kh£ nghàch th¼ AB công

kh£ nghàch, hìn núa
(AB)−1 = B −1 A−1 .

LVL c 2021 95/112
1.4.2. Nhªn di»n v t¼m ma trªn kh£ nghàch
ành lþ. Cho A ∈ Mn(R). Khi â c¡c kh¯ng ành sau t÷ìng ÷ìng:
(i) A kh£ nghàch.
(ii) r(A) = n.
(iii) A ∼ In .
(iv) Tçn t¤i c¡c ph²p BSCTD ϕ1 , . . . , ϕk bi¸n ma trªn A th nh ma
trªn ìn và In :
ϕ1 k ϕ
A −→ A1 −→ · · · −→ Ak = I n .
Hìn núa, khi â qua ch½nh c¡c ph²p BSCTD ϕ1 , · · · , ϕk , s³ bi¸n

ma trªn ìn và In th nh ma trªn nghàch £o A−1 :
ϕ1 ϕ
k
In −→ B1 −→ · · · −→ Bk = A−1 .

LVL c 2021 96/112
Ph÷ìng ph¡p t¼m ma trªn nghàch £o
Lªp (A | In) v dòng c¡c ph²p BSCTD ÷a A v· d¤ng ma trªn bªc
thang rót gån:
ϕ1 ϕp
(A | In ) −→ (A1 | B1 ) −→ · · · −→ (Ap | Bp ) −→ · · · .
Trong qu¡ tr¼nh bi¸n êi n¸u xu§t hi»n ma trªn Ap câ ½t nh§t mët
dáng hay mët cët b¬ng khæng th¼ A khæng kh£ nghàch.
Ng÷ñc l¤i ma trªn cuèi còng cõa d¢y tr¶n câ d¤ng (In | B). Khi â A
kh£ nghàch v A−1 = B.
L÷u þ. N¸u b i to¡n ch¿ y¶u c¦u kiºm tra ma trªn A câ kh£ nghàch hay
khæng th¼ ta ch¿ c¦n t½nh h¤ng cõa ma trªn (dòng thuªt to¡n Gauss).

LVL c 2021 97/112
 
7 3 1
V½ dö. Cho A = 2 1 1. X²t t½nh kh£ nghàch cõa A v t¼m A−1
5 2 1
(n¸u câ)?
Gi£i.    
7 3 1 1 0 0 d1 −3d2 1 0 −2 1 −3 0
d2 −2d1
(A | I3 ) = 2 1 1 0 1 0
  −−−−−→  0 1 5 −2 7 0
d3 −5d1
5 2 1 0 0 1 0 2 11 −5 15 1
 
1 0 −2 1 −3 0
d3 −2d2
−−−−−→  0 1 5 −2 7 0
0 0 1 −1 1 1
 
1 0 0 −1 −1 2
d +2d3
−−1−−−→ 0 1 0 3 2 −5
d2 −5d3
0 0 1 −1 1 1
I3 | A−1


LVL c 2021 98/112
 
−1 −1 2
Suy ra A kh£ nghàch v A−1 = 3 2 −5.
−1 1 1
 
1 2 3
V½ dö.Cho B = −2 −5 3. X²t t½nh kh£ nghàch cõa B v t¼m
2 3 15
B −1 (n¸u câ)?
Gi£i.
   
1 2 3 1 0 0 1 2 3 1 0 0
d +2d1
(B | I3 ) = −2 −5 3 0 1 0 −−2−−−→ 0 −1 9 2 1 0
d3 −2d1
2 3 15 0 0 1 0 −1 9 −2 0 1
 
d1 +2d2 1 0 21 5 2 0
d3 −d2
−−− −−→  0 1 −9 −2 −1 0
−d2
0 0 0 −4 −1 1
Suy ra r(B) = 2 < 3. Nh÷ vªy B khæng kh£ nghàch.

LVL c 2021 99/112
V½ dö. T¼m t§t c£ c¡c gi¡ trà m º ma trªn sau kh£ nghàch
 
1 1 2
A = 2 1 m.
3 2 1
Gi£i. T¼m h¤ng cõa A

   
1 1 2 1 1 2
−2d1
2 1 m −d−2−−−→ 0 −1 m − 4
d3 −3d1
3 2 1 0 −1 −5
 
1 1 2
d −d2
−−3−−→ 0 −1 m − 4
0 0 −m − 1
Ta câ A kh£ nghàch ⇔ r(A) = 3. Do â º A kh£ nghàch th¼

−m − 1 6= 0 ⇔ m 6= −1.

LVL c 2021 100/112
V½ dö. X²t t½nh kh£ nghàch cõa A v t¼m A−1 (n¸u câ)
 
1 2 3 4
2 5 4 7
A=
3
.
7 8 12
4 8 14 19
Gi£i. 
1 2 3 4 1 0 0 0

2 5 4 7 0 1 0 0
(A | I4 ) = 
3

7 8 12 0 0 1 0
4 8 14 19 0 0 0 1
 
1 2 3 4 1 0 0 0
d2 −2d1
d3 −3d1 0 1 −2 −1 −2 1 0 0
−−−−−→  
d4 −4d1 0 1 −1 0 −3 0 1 0
0 0 2 3 −4 0 0 1

LVL c 2021 101/112
 
1 2 3 4 1 0 0 0
0
 1 −2 −1 −2 1 0
 0
0 1 −1 0 −3 0 0 1
0 0 2 3 −4 0 1 0
 
1 0 7 6 5 −2 0 0
d1 −2d2 0 1 −2 −1 −2 1 0 0
−− −−→  
d3 −d2 0 0 1 1 −1 −1 1 0
0 0 2 3 −4 0 0 1
 
1 0 0 −1 12 5 −7 0
d1 −7d3
d2 +2d3 0 1 0 1 −4 −1 2 0
−−−−→  
d4 −2d3 0 0 1 1 −1 −1 1 0
0 0 0 1 −2 2 −2 1
 
1 0 0 0 10 7 −9 1
d1 +d4
d −d4 0
 1 0 0 −2 −3 4 −1 = I4 | A−1 .
−−2−−→

d3 −d4 0 0 1 0 1 −3 3 −1 
0 0 0 1 −2 2 −2 1

LVL c 2021 102/112
Nh÷ vªy, A kh£ nghàch v  
10 7 −9 1
−2 −3 4 −1
A−1 =
 1 −3
.
3 −1
−2 2 −2 1
V½ dö. X²t t½nh kh£ nghàch cõa A v t¼m A−1 (n¸u câ)
 
1 2 3 4
2 1 1 0
A=
3

0 2 1
4 −1 0 −3
Gi£i. 
1 2 3 4 1 0 0 0

2 1 1 0 0 1 0 0
(A | I4 ) = 
3

0 2 1 0 0 1 0
4 −1 0 −3 0 0 0 1
LVL c 2021 103/112
 
1 2 3 4 1 0 0 0
d2 −2d1
d3 −3d1 0 −3 −5 −8 −2 1 0 0
−−−−→  
d4 −4d1 0 −6 −7 −11 −3 0 1 0
0 −9 −12 −19 −4 0 0 1
 
1 2 3 4 1 0 0 0
d3 −2d2  0 −3 −5 −8 −2 1 0 0
−− −−→  
d4 −3d2 0 0 3 5 1 −2 1 0
0 0 3 5 2 −3 0 1
 
1 2 3 4 1 0 0 0
d −d3 0
 −3 −5 −8 −2 1 0 0
−−4−−→ 
0 0 3 5 1 −2 1 0
0 0 0 0 1 −1 −1 1
Ta câ r(A) < 4. Suy ra A khæng kh£ nghàch.

LVL c 2021 104/112
V½ dö.(tü l m) X²t t½nh kh£ nghàch cõa hai ma trªn sau v t¼m ma
trªn nghàch £o (n¸u câ)
 
  2 −3 9 −2
2 7 −3
a) b)
−1 3 −4 1
A= 1 4 −3; B=
 1 −1
.
5 −1
−1 −3 1
−2 5 −8 3
 
  12 5 −16 1
−5 2 −9
¡p ¡n. A−1 =  2 −1 3; B −1
 1
=
−2 −1
1 −1 0
3 0
.
1 −1 1
1 −1 −1 1

LVL c 2021 105/112
1.5. Ph÷ìng tr¼nh ma trªn
ành lþ. Cho c¡c ma trªn A, A0 ∈ Mn(R) kh£ nghàch v
B ∈ Mn×p (R), C ∈ Mm×n (R), D ∈ Mn (R). Khi â
(i) AX = B ⇔ X = A−1 B ;
(ii) XA = C ⇔ X = CA−1 ;
(iii) AXA0 = D ⇔ X = A−1 DA0−1 .
V½ dö. Gi£i ph÷ìng tr¼nh

3 1 −2 3
X= .
5 2 2 5
Gi£i. Ph÷ìng tr¼nh câ d¤ng AX = B. Ta câ A kh£ nghàch v

Suy ra X = A

−1 2 −1 −1 −6 1
A = . B= .
−5 3 16 0

LVL c 2021 106/112
V½ dö. Gi£i ph÷ìng tr¼nh X

3 1 −2 3
= .
5 2 2 5
Gi£i. Ph÷ìng tr¼nh câ d¤ng XA = B. Ta câ A kh£ nghàch v

−1 2 −1
A = .
−5 3
Suy ra

−1 −2 3 2 −1 −19 11
X = BA = = .
2 5 −5 3 −21 13
V½ dö. T¼m ma trªn X thäa

   
1 1 1 1 −2
1 2 2X 3 2 = 3 1.
4 3
1 2 3 2 −1

LVL c 2021 107/112
Gi£i. Ph÷ìng tr¼nh câ d¤ng AXB = C. Ta câ A, B kh£ nghàch v
 
2 −1 0
3 −2
A−1 = −1
 2 −1 ; B
 −1
= .
−4 3
0 −1 1
Suy ra
  
2 −1 0 1 −2
3 −2
X = A−1 CB −1 = −1 2 −13 1
−4 3
0 −1 1 2 −1
 
−1 −5
3 −2
=  3 5 
−4 3
−1 −2
 
17 −13
= −11 9.
5 −4

LVL c 2021 108/112
V½ dö. T¼m ma trªn X thäa

1 2 −1 1 −2
X= .
−2 −3 1 −1 1
 
x1 x2
Gi£i. °t X = x3 x4. Ta câ
x x
5 6
1 2 −1 x1 + 2x3 − x5 x2 + 2x4 − x6
X= .
−2 −3 1 −2x1 − 3x3 + x5 −2x2 − 3x4 + x6


 x1 + 2x3 − x5 = 1;
Suy ra h» ph÷ìng tr¼nh  −2xx2 + 2x4 − x6 = −2;

 1 − 3x3 + x5 = −1
−2x2 − 3x4 + x6 = 1.

Ma trªn hâa h» ph÷ìng tr¼nh ta ÷ñc

 
1 0 2 0 −1 0 1
 0 1 0 2 0 −1 −2
Ã = 
−2

0 −3 0 1 0 −1
0 −2 0 −3 0 1 1
LVL c 2021 109/112
 
1 0 0 0 1 0 −1
0 1 0 0 0 1 4
Ã ∼  
0 0 1 0 −1 0 1
0 0 0 1 0 −1 −3
Suy ra 

 x1 = −1 − t;



 x 2 = 4 − s;
x3 = 1 + t;

t, s ∈ R

 x4 = −3 + s;
x = t;

 5



x6 = s.
 
−1 − t 4−s
Vªy X =  1 + t −3 + s vîi t, s tü do.
t s

LVL c 2021 110/112

 x1 + 3x2 + x3 = 4;
x1 + 2x2 + 2x3 = 6;
x1 + 2x2 + 3x3 = 9.

Gi£i. H» ph÷ìng tr¼nh ÷ñc vi¸t l¤i d÷îi d¤ng AX = B trong â

     
1 3 1 x1 4
A = 1 2 2, X = x2  v B = 6.
1 2 3 x3 9
 
−2 7 −4
Hìn núa A kh£ nghàch v A−1 =  1 −2 1. Do â
0 −1 1
    
−2 7 −4 4 −2
X = A−1 B =  1 −2 16 =  1
0 −1 1 9 3
Vªy nghi»m cõa h» ph÷ìng tr¼nh l x1 = −2, x2 = 1, x3 = 3.
LVL c 2021 111/112

 7x1 + 4x2 − 2x3 = −4;
−2x1 − x2 + x3 = 2;
−3x1 − x2 + 2x3 = 3.

¡p ¡n. x1 = 2, x2 = −3, x3 = 3.



 x1 − x2 − x3 = 1;
5x1 + 3x2 + x4 = 5;


 −x 1 + 4x2 + 3x3 − x4 = 3;
2x1 − 2x2 − 2x3 + x4 = −1.

¡p ¡n. x1 = 1, x2 = 1, x3 = −1, x4 = −3.

LVL c 2021 112/112

Slide - Chuong 1 - Ma Tran Va He Phuong Trinh Tuyen Tinh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Slide - Chuong 1 - Ma Tran Va He Phuong Trinh Tuyen Tinh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Slide - Chuong 1 - Ma Tran Va He Phuong Trinh Tuyen Tinh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I SÈ TUYN TNH

¤i håc Khoa Håc Tü Nhi¶n Tp. Hç Ch½ Minh

| m, n ∈ Z, n 6= 0 tªp hñp c¡c sè húu t¿.

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

am1 am2 . . . amn

Mm×n (R): Tªp hñp t§t c£ c¡c ma trªn c§p m × n tr¶n R.

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

an1 an2 . . . ann

Mn (R): Tªp hñp t§t c£ c¡c ma trªn vuæng c§p n tr¶n R.

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

an1 an2 . . . ann

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

dáng cõa A th nh c¡c cët t÷ìng ùng, ngh¾a l

am1 am2 . . . amn a1n a2n . . . amn

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

ành ngh¾a. Cho A l ma trªn vuæng. N¸u A> = A th¼ ta nâi A l

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

N¸u α = −1, ta kþ hi»u (−1)A bði −A v gåi l ma trªn èi cõa A.

V½ dö. Cho A = Khi â

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

Nhªn x²t. º t½nh A + B th¼:

iv) A + (−A) = (−A) + A = 0m×n ;

v) (A + B)> = A> + B > ;

vii) (α + β)A = αA + βA;

viii) (−α)A = α(−A) = −(αA).

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

• CB khæng tçn t¤i v¼ sè cët cõa A khæng b¬ng sè dáng cõa C.

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

c) T½nh (AB)C v A(BC)?

Ta câ BC = −74 108 . Suy ra

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

e) T½nh (B + C)A> v BA> + CA>?

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

T½nh ch§t. Cho A ∈ Mm×n(R), B, B1, B2 ∈ Mn×p(R), C ∈ Mp×q (R)

ii) 0p×m A = 0p×n v A0n×q = 0m×q . °c bi»t, vîi A ∈ Mn (R), ta câ

iii) (AB)> = B > A> .

f) Lôy thøa ma trªn

Nh÷ vªy Ak := A| .{z. . A}.

V½ dö. Cho T½nh A2, A3, A5? Tø â suy ra A200.

V½ dö.(tü l m) Cho T½nh A100.

T½nh ch§t. Cho A ∈ Mn(R) v k, l ∈ N. Khi â:

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

l mët a thùc bi¸n x tr¶n R (ngh¾a l αi ∈ R ∀i ∈ 0, m). Khi â,

÷ñc gåi l a thùc theo ma trªn A.

V½ dö. Cho v f (x) = 3x2 − 2x + 2. T½nh f (A)?

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

V½ dö.(tü l m) Cho v f (x) = −x3 + 2x2 − 3x + 1. T½nh

¡p ¡n. f (A) =

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

lvluyen@hcmus.edu.vn Ch÷ìng 1. Ma trªn v H» PTTT O

3) N¸u A −− −−−→ A0 th¼ A0 −−−−−→ A.

ành ngh¾a. Cho A, B ∈ Mm×n(R). Ta nâi A t÷ìng ÷ìng dáng vîi

I SÈ TUYN TNH

¤i håc Khoa Håc Tü Nhi¶n Tp. Hç Ch½ Minh

ành ngh¾a. Cho A l ma trªn vuæng. N¸u A> = A th¼ ta nâi A l

N¸u α = −1, ta kþ hi»u (−1)A bði −A v gåi l ma trªn èi cõa A.

V½ dö. Cho A = Khi â

Nhªn x²t. º t½nh A + B th¼:

ii) 0p×m A = 0p×n v A0n×q = 0m×q . °c bi»t, vîi A ∈ Mn (R), ta câ

V½ dö. Cho T½nh A2, A3, A5? Tø â suy ra A200.

T½nh ch§t. Cho A ∈ Mn(R) v k, l ∈ N. Khi â:

l mët a thùc bi¸n x tr¶n R (ngh¾a l αi ∈ R ∀i ∈ 0, m). Khi â,

÷ñc gåi l a thùc theo ma trªn A.

¡p ¡n. f (A) =

ành ngh¾a. Cho A, B ∈ Mm×n(R). Ta nâi A t÷ìng ÷ìng dáng vîi

Khi â B l mët d¤ng bªc thang cõa A v¼ B câ ÷ñc tø A thæng qua

M»nh ·. Cho A, B ∈ Mm×n(R). Khi â:

Sau â i := i + 1, j := j + 1 v quay v· B÷îc 2.

Tø â x¡c ành h¤ng cõa A.

º r(A) = 3 th¼ dáng (0 0 m − 1) kh¡c khæng, ngh¾a l

Suy ra r(A) = 3 óng vîi måi m 6= 1.

Nh÷ vªy º r(A) = 2 th¼ −m − 2 = 0 ⇔ m = −2.

Vªy, º r(A) = 2 th¼ m = − 12 .

vîi cii 6= 0, ∀i ∈ 1, n. Khi â h» ph÷ìng tr¼nh câ nghi»m duy

Gi£i. Ma trªn hâa h» ph÷ìng tr¼nh, ta ÷ñc ma trªn mð rëng

Gi£i. Ma trªn hâa h» (3), ta ÷ñc

Vªy h» ¢ cho t÷ìng ÷ìng vîi h» sau:

Gi£i. Ma trªn hâa h» ph÷ìng tr¼nh ta ÷ñc

Vªy h» ¢ cho câ hai ©n tü do l x3, x4. Cho x3 = t, x4 = s, ta t½nh ÷ñc