HORIZONTALNI I VERTIKALNI A.B.

SERKLAŽI
I NJIHOV UTICAJ NA STABILNOST

Mentor: Kandidat:
 SADRŽAJ

SADRŽAJ........................................................................................................................................2
1. UVOD......................................................................................................................................3
1.1. Serklaži..............................................................................................................................3
2. HORIZONTALNI SERKLAŽI...............................................................................................4
3. VERTIKALNI SERKLAŽI.....................................................................................................5
4. IZRADA SERKLAŽA............................................................................................................6
4.1. Razlika između serklaža i stubova....................................................................................6
5. UTICAJ VERTIKALNIH SERKLAŽA NA NOSIVOST ZIDANIH ZIDOVA....................7
6. NUMERIČKI TESTOVI UTJECAJA VERTIKALNIH SERKLAŽA NA PONAŠANJE
ZIDANIH ZIDOVA........................................................................................................................7
6.1. Moguće odizanje temelja zidova od podloge i klizanje temelja po podlozi.....................9
7. OTPORNOST ZIDOVA NA POTRESNA DJELOVANJA.................................................10
8. ZAKLJUČAK........................................................................................................................11
9. LITERATURA......................................................................................................................12

2
 1. UVOD

U zidane konstrukcije spadaju: zidovi, stubovi, pilastri, nadvoji, lukovi, svodovi, kupole.
Minimalna debljina svih vrsta nosivih zidova iznosi 19cm. Da bi se obezbijedila stabilnost
zidova od prevrtanja usljed seizmičkih sila upravnih na njihovu ravan, zidove treba dobro
povezati u oba smera. Slobodna, neukrućena dužina zidova ne sme biti veća od:

• 5.0m za zidove debljine 19cm,

• 6.0m za zidove debljine 24cm,

• 6.5m za zidove debljine 29cm,

• 7.5m za zidove debljine 38cm.

Pod uokvirenim zidovima podrazumijevaju se zidovi koji su ojačani međusobno povezanim

horizontalnim i vertikalnim serklažima. Serklažima se osigurava stabilnost zidova i cjelovite
konstrukcije od horizontalnih sila zemljotresa. Otpornost uokvirenih konstrukcija na seizmičke
sile znatno je veća od nearmiranih zidanih onstrukcija. U tom smislu dopuštene su i veće visine
zgrada.

1.1. Serklaži

Serklaži su armirano-betonski elementi čija je osnovna uloga ukrućivanje zidanih zidova i

omogućavanje ravnomjernog raspoređivanja opterećanja koje se prenosi sa međuspratne
konstrukcije na zidane zidove. Serklaži mogu biti vertikalni i horizontalni i zajedno čine
prstenaste strukture čija je uloga povećanje krutosti zidanih zidova.

3
2. HORIZONTALNI SERKLAŽI

Horizontalni serklaži se pozicioniraju u ravni međuspratne konstrukcije i njihova uloga je

povezati sve zidane zidove kako bi se opterećenja sa međuspratne konstrukcije što
ravnomjernije prenijelo na sve zidove. Ukoliko je visina zida veća od 6 m potrebno je izraditi
dodatni horizontalni serklaž po sredini visine zida. Ravnomjerno prenošenje opterećenja je
posebno značajno za prenošenje horizontalnih sila koje se javljaju usljed zemljotresa. Širina
horizontalnih serklaža mora biti jednaka debljini zida, ali ne manja od 19 cm. Njihova
minimalna visina bi trebala iznositi 15 cm ali ne bi trebala biti manja od visine međuspratne
konstrukcije.

Slika 1. – Izrada horizontalnih serklaža; Izvor: Gradnja.me – platforma za arhitekturu i

građevinu

4
 3. VERTIKALNI SERKLAŽI

Vertikalni serklaži se izvode na spojevima zidanih zidova, na uglovima i sa obije strane otvora
čija je površina veća od 1,5 m2. Minimalna dimenzija vertikalnih serklaža je 19x19cm.
Maksimalni razmak između vertikalnih serklaža zavisi od debljine zidanog zida i iznosi:

5.0 m za zidove debljine 19 cm

6.0 m za zidove debljine 24 cm

6.5 m za zidove debljine 29 cm

7.0 m za zidove debljine 38 cm

Slika 2. – Zidanje zida sa armaturom za vertikalni serklaž; Izvor: Gradnja.me – platforma za

arhitekturu i građevinu

5
Vertilani serklaž u zidu ima ulogu preuzimanja sila naprezanja kod potresa. Pravilno izvođenje
ćoškova zida i vertikalnih serklaža je vrlo važno za stabilnost i otpornost cijelog objekta.

Za izvođenje tih uglova preporučuje se betonski kut koji služi umjesto oplate kod betoniranja
vertikalnih serklaža. Prije betoniranja vertikalnih serklaža donji dio potrebno je očistiti od morta.

Da bi se izbjegla pojava toplinskog mosta potrebno je element za vertikalni serklaž dodatno

izolovati. U tu svrhu može se s vanjske strane elementa postaviti toplinski mort ili izolacijski
materijal kao što je mineralna vuna ili stiropor. Jedno od rješenja je staviti toplinsku izolaciju uz
element za vertikalni serklaž, a s vanjske strane obzidati opekom.

4. IZRADA SERKLAŽA

Serklaži se uglavnom armiraju sa 4 armaturne šipke koje su povezane uzengijama. Minimalna

površina armature serklaža prema Eurokodu bi trebala biti 0,8% površine poprečnog presjeka
serklaža, ali ne manja od 2 cm2. Površina armature od 2 cm2 podrazumijeva 4 šipke prečnika 8
mm. Minimalna armature za serklaž dimenzija 19x19 cm iznosila bi 2.88 cm2 što se može
zadovoljiti sa 4 armaturne šipke prečnika 10 mm (površina poprečnog presjeka jedne šipke 0.79
cm2). Uzengije bi trebale biti minimalnog prečnika 6 mm i na maksimalnom rastojanju od 30
cm.

4.1. Razlika između serklaža i stubova

Osnovna razlika između greda i stubova i serklaža je to što su stubovi i grede noseći elementi
koji prihvataju opterećenja dok serklaži prvenstveno služe za ukrućivanje zidova. Međutim,
vertikalni serklaži koji se nalaze na krajevima nosećih zidanih zidova u slućaju zemljotresa
prihvataju sile zatezanja kojima je zid izložen. Još jedan od načina na koje možemo razlikovati
serklaže od stubova i greda i i način njihovog izvođenja. Stubovi i grede se izvode u oplati, a
nakon njihovog izvođenja se vrši zidanja zidova koji ih okružuju. Kod serklaža se drugačija

6
situacija, prvo se zidaju zidovi, a nakon toga se izlivaju serklaži pri čemu zidani zidovi služe kao
dio oplate.

5. UTICAJ VERTIKALNIH SERKLAŽA NA NOSIVOST ZIDANIH ZIDOVA

Vertikalni i horizontalni serklaži znatno utiču na ponašanje i nosivost zidanih zidova pod
vertikalnim i osobito horizontalnim opterećenjem. Njihova je uloga posebno značajna pri
djelovanju zemljotresa na zidane građevine. Prije svega, serklaži povezuju i ukrućuju zidove.
Oni znatno pridonose nosivosti zida na pritisak, savijanje i posmik i za opterećenja u ravnini
zidova i za opterećenja okomito na njihovu ravan. Serklaži smanjuju deformacije zidova. Pri
horizontalnim djelovanjima serklaži omogućavaju formiranje pritisnih dijagonala u zidu.
Vertikalni serklaži dominantno prenose naprezanja u zidu. Oni omogućavaju aktiviranje
betonskih temelja pri pojavi sila na spoju zida i temelja. Horizontalni serklaži raspoređuju
vertikalna opterećenja na zidovee, a posebno koncentrsane sile.

6. NUMERIČKI TESTOVI UTJECAJA VERTIKALNIH SERKLAŽA NA

PONAŠANJE ZIDANIH ZIDOVA

Ponašanje zidanih zidova pod opterećenjem, osim brojnih drugih parametara, ovisi o njihovoj
geometriji (visina, širina, odnos visine i širine, etažnost, broj i položaj otvora, povezanost sa
zidovima suprotnog smjera, broj i raspored serklaža i sl.).

Za analizu uticaja vertikalnih serklaža na ponašanje zidanih zidova uzeti su zidovi jednostavne
geometrije.

Analizirani su realni samostalni dvoetažni zidovi bez otvora i sa otvorima, visine 6 m, širine 3 m
i debljine 0,24 m (slika 1.). Svi zidovi imaju jednak armiranobetonski temelj koji je oslonjen na
krutu podlogu. Na nivou etaža svi su zidovi opterećeni kontinuiranim vertikalnim opterećenjem
q. Vlastita težina zida, serklaža i temelja uzeta je izravno u proračune.

7
Ispitivao se makromodel zidova s izotropnim svojstvima gradiva. Razmatrani su slučajevi tzv.
dobrog ziđa (zidovi visokih čvrstoća, modula elastičnosti i modula posmika) i tzv. lošeg ziđa
(zidovi niskih čvrstoća, modula elastičnosti i modula posmika).

U statičkim analizama, uz konstantno vertikalno opterećenje, zidovi su na nivou etaža

opterećivani horizontalnim silama do sloma. U dinamičkim je analizama za sve zidove najprije
razmatrano jednoliko horizontalno harmonijsko ubrzanje podloge. Pritom se period pobude
podudara s prvim periodom slobodnih oscilacija pojedinog zida s elastičnim svojstvima gradiva.
Usvojeno je rezonantno harmonijsko ubrzanje podloge kako bi se postigla što veća razina
nelinearnosti te zorno ilustrovala razlika rezultata dobivenih s pomoću uobičajnog linearnog
modela i upotrebljenog nelinearnog modela ponašanja. Zatim je izvršena dinamička analiza svih
zidova za djelovanje realnog zemljotresta.

Geometrija analiziranih zidanih zidova, s armaturom serklaža i temelja, prikazana je na slici 1.

8
Slika 1. – Analizirani zidani zidovi; a) Zidovi bez otvora, b) Zidovi sa otvorima; Izvor: Radnić,
J.; Harapin, A.; Matešan, D.; Trogrlić, B.; Smilović, M.; Grgić, N.; Baloević, G.: Građevinar 63,
(2011.)

9
Zidovi bez otvora (PZ) i zidovi sa otvorima (OZ) imaju jednaka rješenja horizontalnih serklaža
(uzdužne šipke 4Ø10). Zidovi PZ1 i OZ1 nemaju vertikalne serklaže. Zidovi PZ2 i OZ2 imaju
vertikalne serklaže sa uzdužnom armaturom 4Ø10, zidovi PZ3 i OZ3 vertikalne serklaže s
uzdužnom armaturom 4Ø12 i zidovi PZ4 i OZ 4 vertikalne serklaže s uzdužnom armaturom
4Ø14.

Spone svih vertikalnih i horizontalnih serklaža su Ø6/25. Nije se istraživao uticaj poprečne
armature serklaža na ponašanje omeđenih zidanih zidova, ali to se planira učiniti. Svi zidovi
imaju jednaka svojstva betona i armature.

Razmatrana su dva slučaja oslanjanja temelja zidova na krutu podlogu:

- moguće odizanje i klizanje temelja

- spriječeno odizanje i klizanje temelja

Moguće odizanje temelja zidova od podloge i klizanje temelja po podlozi

6.1. Moguće odizanje temelja zidova od podloge i klizanje temelja po podlozi

Ovaj slučaj odgovara brojnim stanjima realnih zidanih zidova kojima nije spriječeno eventualno
odizanje temelja od podloge i eventualno klizanje temelja po podlozi (slobodno oslonjen zid).

Prostorna diskretizacija zidova prikazana je na slici 2. Može se reći da je usvojena relativno

gruba mreža konačnih elemenata, a posebno za serklaže. Na spoju temelja i podloge uzeti su
tanki kontaktni elementi za što adekvatniju simulaciju odizanja i klizanja temelja.

10
Slika 2. - Diskretizacija analiziranih zidova konačnim elementima – Izvor Građevinar 64. (2012.)

7. OTPORNOST ZIDOVA NA POTRESNA DJELOVANJA

Pri djelovanju seizmičkog opterećenja omeđeno ziđe djeluje kao monolitna kompozitna struktura
ziđa i a.b. okvira. Zajedničko djelovanje osigurava povezanost ziđa i a.b. okvira upuštanjem
zidnih elemenata u beton ili ugradnja moždanika. Tipični način sloma karakteršu dijagonalne
pukotine kroz ziđe i vertikalne serklaže. Događa se u konstrukcijama kod kojih vertkalni obrubni
armiranobetonski elementi nisu značajnijie krutosti u odnosu na zidne ispune. Ako su a.b.
vertikalni serklaži znatne krutosti, konstrukcija poprima osobitosti a.b. okvira sa zidanim
ispunama. Kapacitet nosivosti omeđenog ziđa obično se određuje kao zbroj nosivosti ziđa i
vertikalnih armiranobetonskih obrubnih elemenata.

Vertikalni a.b. serklaži preuzimaju opterećenje tek nakon što popusti ziđe. Donedavna
projektantska praksa je bila da se doprinos vertikalnih a.b. elemenata nije uzimao u obzir pri
određivanju nosivosti omeđenog ziđa.

8. ZAKLJUČAK

Čitanjem ovog seminarskog rada stičemo nova zasnanja o horizontalnim i vertikalnim

serklažima i njihovoj važnoj ulozi u preuzimanju i prenošenju sila na zidove, ukrućujući samu
građevinu, te saznajemo na koji način se oni rade i kako se vrše određeni proračuni.

Vidimo da su horizontalni serklaži su armirano betonske monolitne konstrukcije koje poput

prstena povezuju sve konstruktivne zidove (nosive i vezne). Minimalna širina hor. Serklaža mora

11
biti jednaka širini zida, a ne manja od 19 cm, minimalna visina je 20 cm . Horizontalni serklaži
se izvode u ravnini stropne konstrukcije. U koliko je visina stropova veća od 6m potrebno je
izvesti međuserklaž (najbolje na polovici raspona).

Kada su u pitanju vertikalni serklaži, oni su armirano betonski uspravni elementi koji se izvode
na spojevima konstruktivnih zidova (na sudarima, uglovima i slobodnim početcima) na
međurazmaku od najviše 5-6 m.

Vertikalni i horizontalni serklaži znatno utiču na ponašanje i nosivost zidanih zidova pod
vertikalnim i osobito horizontalnim opterećenjem. Njihova je uloga posebno značajna pri
djelovanju zemljotresa na zidane građevine.

Nakon razornih zemljotresa koji se se dešavali u prošlosti (Npr. Banja Luka 1969. god) upotreba
horizontalnih i vertikalnih serklaža postala standard na našem području, te samim time
omogučila izgradnju čvrstijih, visočijih i seizmički otpornijih objekata u kojima živimo i viđamo
svaki dan, te svjedočimo da se usljed prirodnih nepogoda uglavnom urušavaju objekti starije
gradnje koji nemaju serklaže, dok oni koji ih imaju uglavnom ne pretrpe nikakva veća oštećenja,
te se oni mogu brzo i lako vratiti u prvobitno stanje uz manje zahvate.

9. LITERATURA

 Aničić D., Fajfar P., Petrović B., Szavits-Nossan A., Tomažević M. Zemljotresno
inženjerstvo, Beograd, 1990, Jugoslavija
 Haacha, V. G.; Vasconcelos, G.; Lourenco, P. B.: "Parametrical study of masonry walls
subjected to in-plane loading through numerical modeling", Engineering Structures 33,
(2011)

12
 Marija Smilović, dipl.ing.građ; „Utjecaj vertikalnih serklaža na nosivost zidanih zidova“
Izvorni znanstveni rad; Sveučilište u Splitu (2012.)
 Milani, G.: "Simple homogenization model for the non-linear analysis of in-plane loaded
masonry walls", Computers and Structures 89, (2011)
 Radnić, J.; Harapin, A.; Matešan, D.; Trogrlić, B.; Smilović, M.; Grgić, N.; Baloević, G.:
"Numerički model za statički i dinamički proračun zidanih konstrukcija", Građevinar 63,
(2011.) str. 529-546
 Radnić, J.; Harapin, A.; Matešan, D.; Smilović, M.; Grgić, N.: "Numerical Model for
Static and Dynamic Analysis of Masonry Structure", 5th International Conference on
Advanced Computational Engineering and Experimenting, Algarve, Portugal, (2011.).
 Šta su serklaži i koja im je uloga kod zidanih konstrukcija, Stručni naučni članak,
Gradnja.me Platforma arhitekture i građevinarstva – izdanje 25.10.2021. Dostupno na:
https://www.gradnja.me/clanak/709/sta-su-serklazi-i-koja-im-je-uloga-kod-zidanih-
konstrukcija Pristupljeno 11.6.2022.

13
14