ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η Οικονομική Εξασφάλιση
και η Ασφάλιση Ζωής και Υγείας 1
Οι άνθρωποι πάντοτε επιζητούσαν την ασφάλεια. Η διαρκής αυτή αναζήτηση
ήταν η βασικότερη κινητήριος δύναμη για τη διαμόρφωση των πρώτων οικογενει-
ών, φυλών, ειδών αλλά και άλλων ομάδων. Πράγματι, οι ομάδες αυτές έδωσαν
το έναυσμα αποτελώντας τη πρωταρχική πηγή τόσο για τη σωματική όσο και για
τη συναισθηματική διασφάλιση από την εποχή που εμφανίστηκε το ανθρώπινο
γένος. Κατ’ αυτό το τρόπο εξασφάλιζαν τα προς το ζην σε υψηλότερο βαθμό από
ό,τι η απομόνωση και η προστασία που μπορούσε να τους παρασχεθεί με την
ένταξή τους σε μια οικογένεια, βοηθώντας παράλληλα και τα άτυχα μέλη τους
στις δύσκολες εποχές.
Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι συνεχίζουν να αναζητούν τρόπους για να
επιτύχουν την ασφάλειά τους περιορίζοντας έτσι τους παράγοντες αβεβαιότητας.
Ακόμα στηριζόμαστε σε ομάδες προκειμένου να επιτύχουμε την οικονομική μας
διασφάλιση. Οι ομάδες αυτές μπορεί να είναι ο εργοδότης μας, η κυβέρνηση ή μία
ασφαλιστική εταιρία, αλλά η βασική ιδέα παραμένει η ίδια. Σήμερα βέβαια κατά ένα
βαθμό είμαστε πιο ευάλωτοι απ’ ό,τι οι πρόγονοί μας. Η σωματική και οικονομική
ασφάλεια που παλαιότερα παρείχε η φυλή ή μια πολυμελής οικογένεια περιορίστηκε
με την εκβιομηχάνιση. Το επίπεδο εισοδήματος και του πλούτου μας καθιστά τόσο
εμάς όσο και τις οικογένειές μας περισσότερο ευάλωτους στις περιβαλλοντολογικές
και κοινωνικές αλλαγές στις οποίες δε μπορούμε να παρέμβουμε. Περισσότερο
τυποποιημένα μέσα απαιτούνται για τη μείωση των συνεπειών που απορρέουν από
την ανεργία, την κακή υγεία, το θάνατο, τα γηρατειά, τις δικαστικές αποφάσεις και
την καταστροφή της ακίνητης περιουσίας. Κάθε μορφή επιχείρησης είναι στον ίδιο
βαθμό ευπαθής εφόσον απορρέει από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Όλοι εκτιθέμεθα σε πολύ σοβαρούς κινδύνους, όπως η καταστροφή της ακί-
νητης περιουσίας μας σε περίπτωση φωτιάς ή θύελλας, αλλά και σε προσωπικό
 1 κεφάλαιο

επίπεδο από κάποια ανικανότητα ή θάνατο. Παρόλο που δε μπορούμε να προ-

βλέψουμε ή απόλυτα να αποφύγουμε τέτοια περιστατικά έχουμε τη δυνατότητα
να προνοήσουμε για να αντιμετωπίσουμε τις οικονομικές συνέπειες που απορ-
ρέουν από αυτά. Η λειτουργία της ασφάλισης είναι να διαφυλάττει από τέτοιους
αιφνίδιους και τυχαίους κινδύνους χρησιμοποιώντας τις εισφορές πολλών για να
καλύψει τις ζημίες και τους κινδύνους που συνήθως συμβαίνουν στους λίγους.
Αυτή όμως είναι και η ουσία της ασφάλισης – το να κατανέμει έναν κίνδυνο στους
πολλούς και στη συνέχεια να υποκαθιστά τη βεβαιότητα μιας μικρής οικονομικής
επιβάρυνσης, που την αποκαλούμε ασφάλιστρο, για να καλύψει την αβεβαιότητα
που επιφυλάσσει ένας πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος.

1.1
Ασφαλίσεις Ζωής Έναντι Λοιπών Ασφαλίσεων
Ο τομέας της ιδιωτικής ασφάλισης διαχωρίζεται μεταξύ των εταιριών που
ασχολούνται με την ασφάλιση του ατόμου και τις αποκαλούμε ασφαλίσεις ζωής
και σ’ εκείνες που προστατεύουν την περιουσία και γενικά αναφέρονται ως
γενικές ασφαλίσεις. O κλάδος των γενικών ασφαλίσεων περιλαμβάνει:
• Κινδύνους που αφορούν στην περιουσία – ζημίες ή και την καταστροφή οικη-
μάτων, αυτοκινήτων, επιχειρήσεων, αεροσκαφών.
• Την αστική ευθύνη – αποζημίωση λόγω επαγγελματικής αμέλειας, ελαττωμα-
τικού προϊόντος, αμέλειας και απροσεξίας οδηγού.
• Αποζημιώσεις στους εργαζόμενους για ανικανότητα προς εργασία αλλά και
για λόγους υγείας σε κάποιες χώρες (ομαδικές ασφαλίσεις).

Παρόλα αυτά εμείς εδώ θα ασχοληθούμε μόνο με τον κλάδο της ιδιωτικής
ασφάλισης ζωής και υγείας. Ο κλάδος αυτός ασχολείται με τις καλύψεις αποζη-
μιώσεων που αφορούν ένα άτομο στη περίπτωση που επέλθει:
• Θάνατος – και συνήθως αποκαλούμε το κλάδο αυτό ως ασφάλιση ζωής.
• Γήρας – και την αποκαλούμε μικτή ασφάλιση ή συνταξιοδοτικές παροχές.
• Ανικανότητα – Αναπηρία αλλά και ασφάλιση μακροχρόνιας κατ’ οίκον νοση-
λείας.
• Τραυματισμός ή ασθένεια – που αποκαλούμε ασφάλιση υγείας, ασφάλιση
ατυχήματος και καλύψεως νοσοκομειακών εξόδων.

Ο κλάδος των ασφαλίσεων ζωής και των γενικών ασφαλίσεων διαφέρουν ως

προς τους κανόνες που τους διέπουν και το νομικό πλαίσιο. Σε πολλές χώρες

24
 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ

το νομικό καθεστώς απαγορεύει σε μια εταιρία να πουλά και τα δύο αυτά είδη
ασφαλίσεων.

1.2
Το Οικονομικό Υπόβαθρο των Ασφαλίσεων Ζωής
και Υγείας
Όπως και με όλα τα άλλα προϊόντα και υπηρεσίες που αγοράζονται, πωλού-
νται ή ανταλλάσσονται, οι ασφαλίσεις ζωής και υγείας επίσης υπόκεινται στους
νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Όπως λοιπόν με τα περισσότερα προϊ-
όντα και τις υπηρεσίες, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι όσο πιο υψηλή είναι η
τιμή τους τόσο χαμηλότερη θα είναι η ζήτηση και θα αυξάνεται η προσφορά,
αλλά και το αντίθετο.

Διάγραμμα 1.1

Καμπύλες προσφοράς
και ζήτησης ασφαλίσεων

25
 1 κεφάλαιο

Το ∆ιάγραμμα 1-1 παρουσιάζει με σαφήνεια αυτή τη βασική οικονομική αρχή.

Η καμπύλη της ζήτησης γι’ αυτό το ασφαλιστήριο συμβόλαιο δείχνει ότι σ’ αυτή
τη τιμή P* και την ποσότητα Q* η αγορά βρίσκεται σε ισορροπία. Η προσφερό-
μενη ποσότητα ασφάλισης ισούται με τη ζητούμενη ποσότητα. Σε τιμή υψηλότερη
από την αρχική P*, δηλ. στην P**, οι ασφαλιστές θα προσφέρουν περισσότερη
ασφάλιση, δηλ. Q**. Παρόλα αυτά σ’ αυτή την υψηλότερη τιμή οι καταναλωτές
θα μειώσουν τη ζήτηση για ασφάλιση στην Q***, δημιουργώντας πίεση για να
μειωθεί η τιμή της ασφάλισης όπως αρχικά, δηλ. στην P*.
Σ’ αυτή την ενότητα θα εξετάσουμε το νόμο προσφοράς και ζήτησης στην ασφά-
λισης ζωής και υγείας. Θα αρχίσουμε τη συζήτηση με τη θεμελιώδη ύπαρξη της προ-
σφοράς και της ζήτησης και κατόπιν θα αναλύσουμε τους εξωτερικούς παράγοντες
που τις επηρεάζουν. Θα παραβλέψουμε όμως οποιαδήποτε συζήτηση αφορά στο
οικονομικό υπόβαθρο που διέπει την ομαδική όσο και την κοινωνική ασφάλιση.

1.3
Η Ζήτηση για Ασφάλιση Ζωής και Υγείας

1.3.1 Η Έννοια του Ανθρώπινου Δυναμικού

Οι οικονομολόγοι από την εποχή του Adam Smith είχαν συνειδητοποιήσει ότι
το ανθρώπινο δυναμικό είναι βασικότατη πηγή εθνικού πλούτου.
Η ύπαρξη ανθρώπινου δυναμικού σηματοδοτεί ότι οι επενδύσεις γίνονται για
τον καθένα ξεχωριστά με βάση την αναμονή μελλοντικού οφέλους. Οικονομικές
έρευνες που σχετίζονται με τις επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό έχουν πρό-
σφατα αποκτήσει παγκόσμια οικονομική αναγνώριση. Πράγματι, το 1991 έγινε
η απονομή του βραβείου Nobel στον Gary S. Becker για την πρωτοποριακή του
έρευνα με βάση το ανθρώπινο δυναμικό. Ο Becker απέδειξε ότι οι επενδύσεις
σ’ αυτό – για παράδειγμα, η εκπαίδευση – μπορούσαν να αποτελέσουν μια από
τις σπουδαιότερες ερμηνείες για τις διαφορές στο δείκτη ανάπτυξης διαφόρων
χωρών όπως επίσης και στις διαφορές στο δείκτη εισοδήματος μεταξύ τους.
Η εκτίμηση της αξίας του ανθρωπίνου δυναμικού είναι πολύπλοκη με την
αναγκαιότητα διαχωρισμού της δαπάνης για κατανάλωση και επένδυση. Οι περισ-
σότερες μορφές κατανάλωσης αποτελούν επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό.
Γι’ αυτό το λόγο οι δαπάνες για εκπαίδευση, υγεία αλλά και η μετανάστευση
για μια καλύτερη θέση εργασίας αποτελούν τέτοια παραδείγματα. Μ’ αυτόν τον
τρόπο, η ποιότητα απόδοσης του ανθρωπίνου δυναμικού βαθμιαία αυξάνει όπως
και η παραγωγικότητα.

26
 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ

Μία μέθοδος υπολογισμού της αξίας του ανθρωπίνου δυναμικού είναι αυτή
που βασίζεται στην απόδοσή του και όχι τόσο στο κόστος. Η αγορά αντανακλά
τις επενδύσεις σε ατομικό επίπεδο μέσα από τους μισθούς αλλά και το ωρομίσθιο.
Γι’ αυτό το λόγο οι πτυχιούχοι πανεπιστημίων τυπικά κερδίζουν περισσότερα από
αυτούς που δεν έχουν πτυχία. Οι διακυμάνσεις στους μισθούς δικαιολογούνται
από τις διαφορές στο μορφωτικό επίπεδο.

1.3.2 Η Έννοια της Αξίας της Ανθρώπινης Ζωής

Η αξία της ανθρώπινης ζωής (human life value – HLV) αποτελεί αναπόσπαστο
μέρος στη θεωρία της αξίας του ανθρωπίνου δυναμικού. Παρόλο που αυτό το
θέμα υπήρξε αντικείμενο συστηματικής έρευνας για περισσότερο από τέσσερεις
αιώνες, μόνο πρόσφατα αναγνωρίστηκε η αλληλεπίδραση μεταξύ του ανθρωπίνου
δυναμικού και της ασφάλισης ζωής. Παρόμοια νύξη είχε γίνει στον Κώδικα του
Χαμμουραμπί, στη Βίβλο, στο Κοράνι καθώς και στην πρόσφατη αγγλοσαξονική
νομοθεσία, κατά την οποία επιτρέπονταν η καταβολή αποζημίωσης στους συγγε-
νείς του θύματος από κάποιον τρίτο. Στην πιο πρόσφατη περίοδο αναπτύχθηκε η
θεωρία της αξίας της ανθρώπινης ζωής σε συνάρτηση με το νομοθετικό πλαίσιο
που εφαρμόζεται για τις αστικές ευθύνες τρίτων που συντελούν σε σωματικές
βλάβες ή θανάτους. Μια ολόκληρη βιβλιογραφία αναπτύχθηκε σ’ αυτόν τον τομέα,
συνεισφέροντας στη διαμόρφωση μιας ολοένα και πιο επιστημονικής προσέγγισης
της αξίας της ανθρώπινης ζωής.
Όποια φιλοσοφία και αν υιοθετήσουμε, δεν θα πρέπει να συγχέουμε την αξία
μιας ανθρώπινης ζωής με το ηθικό της υπόβαθρο.
Σε αντίθεση με το ανθρώπινο δυναμικό, που στηρίζεται στις δυνατότητες
παραγωγής ενός ατόμου, η αξία της ανθρώπινης ζωής αποτελεί το μέτρο
σύγκρισης της πραγματικής μελλοντικής κερδοφορίας ή της αξίας των υπη-
ρεσιών που μπορεί να προσφέρει ένα άτομο – και αυτό μεταφράζεται ως η
κεφαλαιοποιημένη αξία των καθαρών μελλοντικών ειδοδημάτων ενός ατόμου
μετά την αφαίρεση του κόστους αυτοσυντήρησής του, όπως η τροφή, η ένδυση
και η διαμονή του.
Από την πλευρά των εξαρτώμενων μελών, η αξία της ζωής ενός ενήλικου
ατόμου υπολογίζεται με βάση την αξία των αγαθών που μπορεί να τους παρέχει
εφόσον έχει αναλάβει την ανατροφή τους. Παρομοίως από την πλευρά ενός
οργανισμού, η αξία της ζωής ενός εργαζόμενου μετράται με βάση τις υπηρεσίες
που μπορεί να προσφέρει στην επιχείρηση. Γι’ αυτό το λόγο και με βάση αυτή
την οπτική αποδεικνύεται ότι δεν υφίσταται μόνο μία αξία για την ανθρώπινη
ζωή. Η εκάστοτε αξία έχει άμεση σχέση με το σκοπό και τη σημασία αναφορικά
με το περιβάλλον του ατόμου.

27
 1 κεφάλαιο

Το 1942 ο S. S. Huebner πρότεινε την αξία της ανθρώπινης ζωής ως το φιλο-

σοφικό πλαίσιο για την ανάλυση των βασικών οικονομικών κινδύνων που αντι-
μετωπίζει ένα άτομο. Ισχυρίστηκε ότι η ανθρώπινη ζωή έχει ποιοτικές όψεις που
συντελούν στην εμφάνιση οικονομικών αξιών. Βλέπε το Ένθετο 1.1.
Η αξία της ανθρώπινης ζωής επηρεάζεται αρνητικά από ένα (1) αιφνίδιο
θάνατο, (2) ανικανότητα προς εργασία, (3) συνταξιοδότηση και (4) ανεργία.
Οποιοδήποτε συμβάν επηρεάζει την παραγωγική ικανότητα του ατόμου έχει
ανάλογο αντίκτυπο και στην αξία του.
Η πιθανότητα ζημιών από ένα θάνατο ή μία ανικανότητα είναι μεγαλύτερη από
κάποιους άλλους πιο συχνά επερχόμενους ασφαλιζόμενους κινδύνους. Λιγότερο
από 1% των οικημάτων υφίσταται κάποια στιγμή ολική καταστροφή από φωτιά
ή κάποια άλλη ζημία καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, τη στιγμή που ένας
στους έξι εργάτες πεθαίνει πριν φτάσει την ηλικία των εξήντα πέντε ετών. Επίσης,
ο μέσος όρος ζημιών ακίνητης περιουσίας στις καλά προστατευμένες πόλεις δεν
ξεπερνάει το 10% με 15% της συνολικής αξίας του ακινήτου. Αυτό σημαίνει ότι
έχουμε απλώς μερική απώλεια. Ίσως μόνο μία στις τριάντα περιπτώσεις πυρκα-
γιάς οδηγεί στην ολοκληρωτική καταστροφή ενός κτιρίου. Αντίθετα, η επέλευση
ενός θανάτου ισούται πάντοτε με ολοκληρωτική καταστροφή. Το ίδιο ισχύει και
σε μερικές περιπτώσεις περιστατικών που αφορούν στην υγεία. Βλέποντας λοιπόν
τα πράγματα από αυτό το πρίσμα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο κίνδυνος
ενός θανάτου είναι σοβαρότερος από μία ξαφνική πυρκαγιά ή κάποιον άλλον
κίνδυνο. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για την αναπηρία.
Παρόλα αυτά οι περισσότεροι επιζητούν συνήθως την ασφάλιση της οικίας
τους ενώ αποφεύγουν συχνά ή δεν αγοράζουν ποτέ υψηλά κεφάλαια ασφάλισης
από θάνατο, ανικανότητα και ισόβια κατ’ οίκον νοσηλεία.
Η ασφάλιση ζωής και υγείας προφυλάσσουν το άτομο από τους κινδύνους και
την αβεβαιότητα που κρύβει η ίδια η ζωή. Η έννοια της αξίας της ανθρώπινης
ζωής εξασφαλίζει το φιλοσοφικό πλαίσιο διαμόρφωσης της απόφασης για την
αγορά ασφάλισης.

28
 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ

Ένθετο 1.1

Η ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ HUEBNER
Ένα άτομο θεωρείται ότι κατέχει δύο ειδών περιουσίες – την ενεργή (την
παρούσα) και την εν δυνάμει (τη μελλοντική). Η πρώτη περιλαμβάνει την υφι-
στάμενη περιουσία, δηλ. ό,τι έχει κάποιος σε κινητές και ακίνητες αξίες. Η
δεύτερη αναφέρεται στην ικανότητα που έχει κάποιος να παράγει εισόδημα για
τους άλλους, ξεπερνώντας το όριο που αφορά στη δική του ικανότητα αυτοσυντή-
ρησης και με δεδομένο τον παράγοντα χρόνο, την ικανότητά του να συσσωρεύει
υπεραξία στην ήδη διαθέσιμη περιουσία του. Η ασφαλίσιμη αξία των οικονομι-
κών δυνατοτήτων ενός ατόμου ισούται με τη νομισματική αξία των ακολούθων
ποιοτικών χαρακτηριστικών που ενσωματώνονται κατά τρόπο προσωποπαγή:
(1) ηθική συμπεριφορά, (2) καλή υγεία, (3) θέληση για εργασία, (4) θέληση για
περαιτέρω επιμόρφωση και (5) δημιουργική αντίληψη και κρίση.
Η αξία μιας ανθρώπινης ζωής μπορεί να καθορισθεί ποσοτικά ως η
παρούσα αξία των αναμενόμενων καθαρών εισοδημάτων ενός ατόμου. Τις
ίδιες οικονομικές αρχές εφαρμόζουμε είτε αυτές αφορούν στην αποτίμηση
της αξίας της περιουσίας είτε την ικανότητα προς εργασία ενός ατόμου. Η
αποτίμηση της αξίας ενός ατόμου σημαίνει να λάβουμε υπ’ όψιν την παρούσα
αξία των μελλοντικά προβλεπόμενων εισοδημάτων του.

1.4
Το Προϊόν της Ασφάλισης Ζωής και Υγείας
Ο σκοπός μας εδώ είναι να δώσουμε μια γενική εικόνα για το πως εξελίσ-
σεται η προσφορά ασφαλίσεων. Η προσφορά ασφαλίσεων διαμορφώνεται σε
συνάρτηση με τις τιμές όπως διαγνώσαμε στο ∆ιάγραμμα 1.1. Όσο υψηλότερη
είναι η τιμή μιας μονάδος τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η παρεχόμενη ποσότητα.
Παρόλα αυτά, η προσφορά ασφαλίσεων δεν είναι ένα αντικείμενο που θα μπο-
ρούσαμε να το προσδιορίσουμε εύκολα, δεδομένου ότι το προϊόν της ασφάλισης
που παράγεται δεν είναι κάτι που μπορούμε να ορίσουμε ή να καταμετρήσουμε.
Παρά ταύτα γνωρίζουμε ότι η προσφορά ασφάλισης σχετίζεται με τη δυνατό-
τητα ανάληψης κινδύνου του ασφαλιστικού φορέα, η οποία εξαρτάται από την
29
 1 κεφάλαιο

κεφαλαιακή ισχύ του φορέα. Φυσικά, η τεχνογνωσία του ασφαλιστή αλλά και οι
ικανότητές του στη διοίκηση είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες στον καθορισμό
της προσφοράς ασφάλισης.
Η παραγωγή των ασφαλιστικών υπηρεσιών, όπως και στις λοιπές υπηρεσίες,
στηρίζεται στα κεφάλαια και το ανθρώπινο δυναμικό. Οι κυριότερες λειτουργίες
μιας ασφαλιστικής εταιρίας αφορούν την εκτίμηση κινδύνου και τη διαδικασία
αποζημιώσεων, τη διαχείριση επενδύσεων και τη διανομή προϊόντων. Το ∆ιά-
γραμμα 1.2 παρουσιάζει τις ενδιαφέρουσες διασυνδέσεις μεταξύ των επιμέρους
λειτουργιών.

Διάγραμμα 1.2

Λειτουργίες Ασφαλιστικής
Εταιρίας

1.4.1 Ο Ρόλος του Κεφαλαίου

Το κεφάλαιο παρέχει την ασφαλιστική δικλίδα ενάντια στη πιθανότητα τα
πραγματικά έξοδα, οι αποζημιώσεις και οι αποδόσεις μιας επένδυσης να αποκλί-
νουν αρνητικά από το επίπεδο που υποθετικά έχει καθορισθεί στα πλαίσια του
ασφαλιστικού τιμολογίου. Τα ασφαλιστήρια συμβόλαια είναι συμβόλαια ενδε-
χόμενων ζημιών οι οποίες βασίζονται σε μια ειδική τιμολόγηση. Αναλυτικότερα,
αυτό σημαίνει ότι το προϊόν, που είναι και το αντικείμενο της συναλλαγής μεταξύ
του πελάτη και του ασφαλιστή, τιμολογείται πριν να γνωρίζει επακριβώς η εταιρία
που το παράγει ποιο είναι το κόστος παραγωγής. Αυτός είναι και ο λόγος που οι

30
 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ

ασφαλιστικοί φορείς που αναλαμβάνουν τον κίνδυνο ορίζουν ένα επασφάλιστρο

για να καλύψουν τις αποκλίσεις των πραγματικών από τις αναμενόμενες ζημιές.
Οι ασφαλιστικοί φορείς μπορούν να δανειστούν επιπλέον κεφάλαια μέσω της
αγοράς αντασφάλισης. Γενικά, όσο μεγαλύτερο είναι το κεφάλαιο των ασφαλιστι-
κών φορέων σε σύγκριση με την παραγωγή ασφαλίστρων και το παθητικό, τόσο
περισσότερο αυξάνεται η δυνατότητά του να παρέχει ασφαλιστική προστασία
και τόσο ευνοϊκότερα γίνονται αποδεκτοί από τους δυνητικούς πελάτες τους και
τις σχετικές δημόσιες εποπτικές αρχές.
Εδώ έγκειται και το πιο σημαντικό πρόβλημα του καταναλωτή στον ασφαλι-
στικό χώρο. Οι καταναλωτές πληρώνουν τώρα για μια μελλοντικά υποσχόμενη
παροχή με συνθήκες που καθορίζονται από μία σύμβαση. Από την άλλη πλευρά
ποια μπορεί να είναι η εγγύηση που έχει ο αγοραστής ότι η ασφαλιστική εταιρία
θα ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της και θα πληρώσει; Ένα μεγάλο κεφάλαιο
σίγουρα δελεάζει οποιονδήποτε αλλά πώς μπορεί να γνωρίζει ένας καταναλωτής
τι είναι πραγματικά «μεγάλο» κεφάλαιο; Το κεφάλαιο μιας επιχείρησης (δηλ. η
καθαρή αξία) είναι η διαφορά που προκύπτει μεταξύ του ενεργητικού και του
παθητικού. Ακόμα όμως και αν ο καταναλωτής ορίσει τελικά το «μεγάλο» κεφάλαι-
ο, μπορεί να είναι απόλυτα βέβαιος ότι η θέση της εταιρίας με βάση το κεφάλαιο
που κατέχει ανταποκρίνεται και στην πραγματικότητα, εφόσον μπορεί να είναι
αποτέλεσμα υπερτίμησης του ενεργητικού της ή υποτίμησης του παθητικού της;

1.4.2 Η Διαδικασία Παραγωγής Ασφαλιστικών Υπηρεσιών

Τα βασικότερα τεχνικά στοιχεία στη διαδικασία παραγωγής ασφαλίσεων
έχουν σχέση με την τιμολόγηση, την εκτίμηση του κινδύνου και τη διαχείριση
των αποζημιώσεων. Οι αναλογιστές καθορίζουν το ύψος των ασφαλίστρων και
των απαραίτητων αποθεματικών χρησιμοποιώντας τις πιο εύστοχες εκτιμήσεις
τους σχετικά με τις μελλοντικές ζημίες και τα έξοδα, χωρίς να παραβλέπουν τον
ανταγωνισμό.
Εξαιτίας του χρόνου που παρεμβάλλεται μεταξύ της εξόφλησης των ασφαλίστρων
και της πληρωμής των αποζημιώσεων, το ανταγωνιστικό ασφάλιστρο θα προκύπτει
από την παρούσα αξία των αναμενόμενων ζημιών, των εξόδων και των κερδών.
Όσο μεγαλύτερος είναι ο μέσος όρος του χρόνου που παρεμβάλλεται μεταξύ
των καταβληθέντων ασφαλίστρων και των αποζημιώσεων, τόσο μεγαλύτερη είναι
η επίδραση των επενδύσεων στην τιμολόγηση. Επομένως, οι αποδόσεις των επεν-
δύσεων έχουν μεγάλη σημασία για την τιμολόγηση των συνταξιοδοτικών παροχών
και την ισόβια κατ’οίκον νοσηλεία, ενώ έχουν μικρότερο βάρος στην τιμολόγηση
των ομαδικών ασφαλίσεων, στις ασφαλίσεις υγείας και στις πρόσκαιρες (απλές)
ασφαλίσεις ζωής.

31
 1 κεφάλαιο

Οι εκτιμητές κινδύνου αποφασίζουν αν και υπό ποιους όρους θα προχωρήσουν

στην έκδοση ενός συμβολαίου. Ο εκτιμητής κινδύνου συγκεντρώνει πληροφορί-
ες σχετικά με τον υποψήφιο για ασφάλιση αποτιμώντας την ενδεχόμενη ζημία.
Όταν το κεφάλαιο κάλυψης που ζητείται είναι πολύ υψηλό τότε η διαδικασία
αυτή γίνεται ακόμη πιο πολύπλοκη.
Η εμπειρία που χρειάζεται το προσωπικό αποζημιώσεων – εκείνοι που θα δια-
πραγματευθούν και θα ρυθμίσουν κάθε μορφή αποζημίωσης – ποικίλλει ανάλογα
με τη φύση της ασφαλίσεως. Οι αποζημιώσεις στα πλαίσια ενός ασφαλιστηρίου
συμβολαίου ζωής καθορίζονται όταν ο δικαιούχος αποστείλλει το αντίστοιχο αίτημα
προς αποζημίωση στην εταιρία αλλά και ένα αντίγραφο του πιστοποιητικού θανάτου
του ασφαλισμένου. Οι αποζημιώσεις στις ασφαλίσεις υγείας είναι πιο πολύπλοκες,
εφόσον πολλές φορές το προσωπικό αποζημιώσεων αναγκάζεται να αντιμετωπίσει
περιπτώσεις «ηθικού κινδύνου» συμπεριλαμβανομένης και της απάτης.
Το προσωπικό αποζημιώσεων συνεργάζεται με τους αναλογιστές προκειμένου
να υπολογίσουν τα χρηματικά ποσά που θα οριστούν ως αποθέματα εκκρεμών
ζημιών. Τα αποθέματα εκκρεμών ζημιών είναι πιο σημαντικά στις περιπτώσεις
ασφαλίσεων υγείας παρά στις αποζημιώσεις ασφαλίσεων ζωής. Στις ασφαλίσεις
ζωής οι αναλογιστές καθορίζουν τις απαιτήσεις των ασφαλισμένων προς την
εταιρία που αφορούν στις μελλοντικές αποζημιώσεις και τις αποκαλούμε μαθημα-
τικό απόθεμα ασφαλιστηρίου. Το αποθεματικό αυτό βασίζεται σε μαθηματικούς
τύπους, σε πίνακες θνησιμότητας και σε υποθετικές εισροές που σχετίζονται με
τις μελλοντικές αποδόσεις από τις επενδύσεις.

1.4.3 Οικονομική Διαχείριση

Οι ασφαλιστικοί φορείς διαχειρίζονται σημαντικά χαρτοφυλάκια επενδύσεων.
∆ιαθέτουν πολύ ισχυρά κίνητρα για τη μεγιστοποίηση των επενδυτικών αποδόσεων,
διότι αυτός είναι ένας σημαντικότατος παράγοντας βάσει του οποίου εξαρτάται
τόσο η ανταγωνιστικότητα των παραγομένων προϊόντων όσο και η κερδοφορία. Η
ύπαρξη ενός δυσμενούς χαρτοφυλακίου που συνοδεύεται από πενιχρές επενδυτικές
αποδόσεις μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικές δυσχέρειες που κάποιες φορές γίνο-
νται ανυπέρβλητες και καταλήγουν στην πτώχευση του ασφαλιστικού φορέα.
Η οικονομική διαχείριση απαιτεί αποφάσεις που σχετίζονται με την ποιότητα
και την ποσότητα επενδύσεων, τη σύνθεση του χαρτοφυλακίου, καθώς και τη
διαχείριση κινδύνων ενεργητικού/παθητικού.
Το σύστημα εθνικών κανονισμών εποπτείας της ασφάλισης καθορίζει συγκε-
κριμένα όρια και κανόνες βάσει των οποίων πρέπει να διενεργούνται οι επεν-
δύσεις των ασφαλιστικών φορέων.

32
 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ Η ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ

1.4.4 Διανομή των Ασφαλιστικών Υπηρεσιών

Οι ασφαλιστικοί φορείς πωλούν ασφαλιστικές υπηρεσίες με έναν από τους
παρακάτω τρεις τρόπους ή με ένα συνδυασμό αυτών: (1) συνεργαζόμενοι με
έμμισθους ασφαλιστές και τότε τους αποκαλούμε συνδεδεμένους (2) μέσω ασφα-
λιστικών πρακτόρων και (3) μέσω κάποιου τραπεζικού οργανισμού. Η επιτυχία
ενός ασφαλιστικού φορέα εξαρτάται άμεσα από το επιτυχημένο σύστημα διανομής
στο οποίο εντάσσεται. Μερικοί ασφαλιστικοί φορείες πωλούν απευθείας στον
καταναλωτή – απευθείας πώληση – (direct response) – χωρίς την παρέμβαση
διαμεσολαβούντων, συγκεκριμένα διαμέσου του διαδικτύου, μέσω τηλεφωνικής
προσέγγισης, αγγελίας σε κάποια εφημερίδα ή με κάποιους άλλους τρόπους.
Παρόλα αυτά οφείλουμε να αναφέρουμε ότι ελάχιστες ασφαλίσεις πωλούνται
παγκοσμίως ακολουθώντας αυτή τη διαδικασία και το ποσοστό είναι υψηλότερο
στην Ευρώπη παρά στις Η.Π.Α.
Όμως το μεγαλύτερο ποσοστό πωλήσεων ασφαλίσεων ζωής παγκοσμίως έχει
καταγραφεί ότι πραγματοποιείται μέσω πρακτόρων – που αποκαλούνται διαμεσο-
λαβούντες στις περισσότερες αγορές. Ένας ασφαλιστικός πράκτορας (insurance
agent) είναι ο νόμιμος εκπρόσωπος ενός ασφαλιστικού φορέα. ∆ιεθνώς έχουμε δύο
είδη ασφαλιστικών πρακτόρων. Τους συνδεδεμένους ασφαλιστές που πωλούν μόνο
τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μίας μόνο εταιρίας και τους ανεξάρτητους πράκτορες
που συνεργάζονται με περισσότερες από μία ασφαλιστικές εταιρίες.
Συνήθως το νόμιμο εκπρόσωπο του ασφαλιζόμενου τον αποκαλούμε μεσίτη. Οι
μεσίτες πρέπει να έχουν γνώσεις για όλες τις αγορές και αναλαμβάνουν σημαντι-
κές και πολύπλοκες υποθέσεις. Η πώληση ασφαλιστηρίων συμβολαίων μέσω των
τραπεζών (bankassurance) είναι μια σχετικά πρόσφατη εξέλιξη με σημαντικές
προοπτικές. Οι τραπεζικοί υπάλληλοι είναι σπουδαίοι ασφαλιστικοί σύμβουλοι
σε αρκετές αγορές. Πωλούν περίπου 25% των ατομικών συμβολαίων συνταξι-
οδοτικών προγραμμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και ελέγχουν
τη διανομή περισσότερο από το 50% του συνόλου των ασφαλίσεων ζωής της
γαλλικής αγοράς. Ελάχιστες χώρες επιτρέπουν στους τραπεζικούς οργανισμούς
να αναλαμβάνουν ασφαλιστικές δραστηριότητες, παρόλα αυτά σε αρκετές τους
δίνεται αυτή η δυνατότητα μέσω θυγατρικών ασφαλιστικών επιχειρήσεων.
Το νομοθετικό πλαίσιο στην Ιαπωνία και στις Ηνωμένες Πολιτείες της
Αμερικής περιορίζει τη δυνατότητα των τραπεζικών οργανισμών να πωλούν
ασφαλίσεις.

33
 1 κεφάλαιο

Σ υμπέρασμα
Η βιομηχανία των ασφαλιστικών προϊόντων και υπηρεσιών θα συνεχίσει να
αναπτύσσεται. Πράγματι, αναμένονται πρωτοφανείς αλλαγές στον τομέα της
ασφάλισης. Αρκετές από τις παλαιότερες εφαρμοσμένες τεχνικές έχουν αντικατα-
σταθεί από νεότερες και αυτές με τη σειρά τους αναμένεται να αντικατασταθούν
από άλλες στο εγγύς μέλλον. Οι θεμελιώδεις αρχές όμως στις οποίες στηρίζονται
τόσο ένας κίνδυνος όσο και η ασφάλισή του δεν θα μεταβληθεί μολονότι, με τη
πάροδο του χρόνου, έχουμε εμβαθύνει περισσότερο στη φύση των κινδύνων και
στη μεθοδολογία της αποτελεσματικότερης διαχείρισής τους.
∆εν θα πρέπει να εξετάζουμε τα ασφαλιστικά δρώμενα σαν να αναλύαμε
παράγοντες, γεγονότα και λειτουργικές διαδικασίες ανεξάρτητα από το περι-
βάλλον που αυτά διαμορφώνονται. Οι θεμελιώδεις αρχές στις οποίες στηρίζεται
η εκτίμηση ενός κινδύνου αλλά και η ασφαλιστική του κάλυψη αποτελούν τμήμα
ενός γενικότερου ευρύτερου πλαισίου, της σύγχρονης θεωρίας διαχείρισης των
κινδύνων. Όσο πιο σταθερά είναι τα θεμέλια αυτών των γνώσεων τόσο μεγαλύ-
τερη θα είναι και η διάρκειά τους στο χρόνο αλλά και πιο εύκολα θα μπορούμε
να χτίσουμε πάνω τους.

Ε ρωτήσεις
1. Με βάση την οικονομική θεωρία η ασφαλιστική αγορά θεωρείται ατελής, διότι
υφίστανται σοβαρά προβλήματα ασύμμετρης πληροφόρησης. Να εξηγήσετε
πώς τα φαινόμενα της αντεπιλογής και του ηθικού κινδύνου επηρεάζουν την
προσφορά και ζήτηση ασφαλίσεων ζωής και υγείας.
2. Να εξηγήσετε πώς η έννοια του ανθρώπινου δυναμικού επηρεάζει τη ζήτηση
και προσφορά ασφαλίσεων ζωής και υγείας.

34