Professional Documents
Culture Documents
Filipino10 Q4 Ver4 Mod1.1
Filipino10 Q4 Ver4 Mod1.1
Filipino
Ikaapat na Markahan – Modyul
1 Kaligirang Pangkasaysayan ng
El Filibusterismo
KAHON NG KATUGUNAN
Alamin
i
ii
Subukin
1
9. Nasaksihan nila ang malagim at kalunos-lunos na pagbitay sa tatlong paring
martir.
A. kahabag-habag B. kahapis-hapis
C. kahindik-hindik D. kumaripas
11. Totoong binagtas ni Dr. Jose Rizal ang napakatinik na daan tungo sa kanyang
adhikain subalit siya’y nagtagumpay.
A. napakadali B. napakaganda
C. napakahirap D. napaka-init
Balikan
2
sa Noli Me Tangere. Makatutulong kung isusulat mo ang dalawang pangunahing
tauhang naging daan upang mapalabas ang mga gintong aral na taglay ng nobela
3
Pangunahing Pangunahing
Tauhan NOLI ME Tauhan
TANGERE
Tuklasin
“Tatsulok”
By: Bamboo
4
[Repeat Refrain and Choros]
Gawain A. Tala-Kahulugan
Piliin ang kasingkahulugan ng mga salitang sinalungguhitan sa kanta mula sa
pagpipilian na nasa loob ng kahon. Gawin sa iyong kuwaderno.
1. A. baon E. mahirap
2. B. buhay F. mayaman
3. C. iwasan G. nakahiga
4. D. laban H. salat 5.
Gawain B. Tala-Isyu
Itala ang mga isyung panlipunan na nabanggit mula sa awit.
Suriin
5
sa kasalukuyan. Kaya’t halika, gawin mo ang mga gawaing inilaan para sa iyo nang
madali mong maunawaan ang Kaligirang Pangkasaysayan ng nobelang El
Filibusterismo.
6
Pagyamanin
1.
nanganib sa mga prayle
Pangunguap: _________________________________________________
2.
hinimok na umalis
Pangungusap: ________________________________________________
3.
lumisan ng Pilipinas
Pangungusap:
________________________________________________ 4. naaliw sa
ganda ng Paris
Pangungusap:
________________________________________________ 5. balakid sa
pagsusulat
Pangungusap: ________________________________________________
6. pamilya’y pinag-uusig
Pangungusap: ________________________________________________ 7.
lumiban sa pagkain
Pangungusap: ________________________________________________
8. nasamsam na mga kopya
Pangungusap:
________________________________________________ 9. sipi ng mga
noble
Pangungusap: ________________________________________________
7
Pangungusap: ________________________________________________
Isaisip
8
Isagawa
9
Kaangkupan Angkop na Angkop ang Hindi gaanong Hindi angkop ang
sa Paksa angkop ang mga kaisipan angkop kaisipan mga kaisipan sa
mga kaisipan sa sa paksa. sa paksa. paksa.
paksa.
Tayahin
10
1. Tulad ng inaasahan, nagpuyos ang damdamin ng mga makapangyarihang
Espanyol matapos matunghayan ang nilalaman nito.
A. nagliyab B. nagngitngit
C. nagsaya D. nagtimpi
11
C. kapus-palad D. kuyom na palad
13. Totoong binagtas ni Dr. Jose Rizal ang napakatinik na daan tungo sa kanyang
adhikain subalit siya’y nagtagumpay.
A. napakadali B. napakaganda
C. napakahirap D. napaka-init
Binabati kita!
Galingan mo!
12
Karagdagang Gawain
1. NAGING DELIKADO
n n a i
2. HINIKAYAT
i i m
3. SAGABAL
a a i
4. s I KOPYA
5. NAWALA
n w a s
Binabati kita!
Ngayon ay may kaalaman ka na sa mga
talasalitaan na magagamit mo sa susunod
na aralin. Pagbutihan mo at ipagpatuloy pa
ang iyong kaalaman. Halika, buksan mo ang
kasunod na pahina.
Alamin
Subukin
15
Nakita ni Simoun ang nagdusang ama at si Elias sa kanyang pangitain.
A. Nagkaroon ng iba’t ibang pangitain si Jose Rizal.
B. Nagkaroon ng iba’t ibang pangitain si Jose Alejandrino.
C. Nagkaroon ng iba’t ibang pangitain ang kapatid ni Rizal.
D. Nagkaroon ng masamang pangitain ang ina ni Jose Rizal.
12. Bakit pinagtibay ni Rizal ang kanyang loob upang ipagpatuloy at tapusin ang
nobela kahit kulang sa panustos mula sa pamilya? A. Dahil sa pag-ibig ng
taong-bayan kay Rizal.
B. Dahil sa inpirasyon mula sa kanyang pinakaiibig.
C. Dahil sa adhikaing imulat ang kaisipan ng mga Pilipino.
D. Dahil sa paghanga ng mga kababayan sa katapangan niya.
14. Ang mga sumusunod ay mga dahilan kung bakit hindi agad natapos ni Rizal
ang pagpalimbag ng aklat MALIBAN sa?
A. Naubos ang salaping kanyang natipid.
B. Nilimot ang pangakong tulong sa paglimbag ng nobela.
C. Hindi dumating ang hinihintay na salapi mula sa kanyang pamilya .
D. Tinanggal ni Rizal ang ibang bahagi ng nobela dahil sa sama ng loob.
15. Ano ang naisabay gawin ni Rizal habang isinusulat niya ang El
Filibusterismo? A. Pagsulat ng mga tula at iba pang mga akda.
B. Pagtuturo sa mga bata na nakikita niya sa mga lansangan.
C. Pagbisita sa mga kaibigan at pamamasyal sa magagandang lugar.
16
D. Pagguhit ng iba’t ibang guhit tungkol sa kabuktutan ng mga Espanyol.
Balikan
Tuklasin
17
2. Higit na naging madali para kay Rizal ang pagsulat ng El Filibusterismo kaysa
Noli Me Tangere.
3. Nalagay sa panganib ang pamilya at iba pang mahal sa buhay ni Rizal habang
isinulat niya ang nobelang ito.
4. Ang ganda at kasiyahang hatid ng Paris ay nagbigay-inspirasyon sa kanyang
tapusin na ang kanyang nobela sa lugar na ito.
5. Mas maraming pahina ang tinanggal, nilagyan ng ekis, binura, o hindi isinama
ni Rizal sa Noli Me Tangere kaysa sa mga pahinang hindi niya isinama sa El
Filibusterimo.
Suriin
18
makapangyarihang prayle sa kanyang pamilya. Nagpahinuhod siya sa payo ng
gobernador-heneral at palihim na tumaliis ng Pilipinas noong Pebrero 1888.
Nagtungo siya sa ibat’t ibang bansa sa Asya, sa Amerika, at sa Europa. Napakarami
niyang natutuhan sa mga paglalakbay na iyon.
Sinimulang isulat ni Rizal ang El Filibusterismo sa London noong 1890. Ayon kay
Maria Odulio de Guzman, binalangkas ni Rizal ang pagkatha sa El Fili noong mga
huling buwan ng 1884 at mga unang buwan ng 1885 nang isinusulat pa niya ang
Noli. Habang isinusulat ni Rizal ang El Fili, naisasabay rin niya ang pagbisita sa mga
kaibigan at pamamasyal sa magagandang lugar sa Europa. Lubhang nasiyahan at
naaliw si Rizal sa ganda ng Paris kaya’t napag-isipan niyang lumipat muna sa
Brussels, Belgium upang matutukang mabuti at mapag-isipan nang lubusan ang
pagsulat ng nobela. Kasama ang kaibigang si Jose Alejandrino ay nanirahan sila
roon. Nanggamot din siya upang matugunan ang mga pangngailangan niya roon.
Patong-patong na suliranin ang kanyang naranasan habang isinulat niya ang El Fili.
Kung kinulang siya sa pananalapi nang isinulat niya ang Noli ay higit siyang kinapos
nang isinusulat na niya ang El Fili kaya sadya siyang naghigpit ng sinturon. Halos
lumiban siya sa pagkain makatipid lamang. Nakapagsanla rin siya ng kanyang mga
alahas upang matustusan ang pagsusulat. Matindi ang pagnanais niyang tapusin na
agad ang nobela dahil maging sa kanyang pagtulog ay napapanaginipan niyang may
namamatay sa kanyang mga mahal sa buhay. Iniwasan niyang kapusin ng panahon
sa pagsusulat. Batid niyang walang ibang makatatapos ng kanyang obra kung hindi
siya lamang.
Hindi lamang kawalan ng pondo ang kanyang naging suliranin upang matapos ang
nobela. Naging balakid din ang suliranin niya sa puso, sa pamilya, at sa mga
kaibigan. Nakarating sa kanyang kaalaman na ang kanyang pinakaiibig na si Leonor
Rivera ay ipinakasal ng magulang nito sa ibang lalaki. Mababakas ang pighati niya
sa pangyayaring ito sa El Fili sa bahaging nagtalusira si Paulita sa katipang si
Isagani at nagpakasal kay Juanito. Nabatid din niyang ang kanyang magulang at
mga kapatid ay pinasasakitan at pinag-uusig ng pamahalaang Espanyol dahil sa
usapin sa lupa at sa maling paratang. Labis siyang nag-alala sa mga mahal niya sa
buhay sa Calamba, Laguna. Maiuugnay ito kay Kabesang Tales sa El Fili na may
ipinaglabang usapin hinggil sa pangangamkam ng lupa ng mga prayle kahit wala
silang katibayan ng pagaari bagkus ay nakuha pang manghingi ng buwis sa may-
aring si Kabesang Tales. Sa pagpapatuloy ng pagsusulat ni Rizal ng nobela ay
nagkaroon siya ng iba’t ibang pangitain. Ganito rin ang pangyayari sa buhay ni
Simoun nang nag-urong-sulong siyang isagawa ang katuparan ng kanyang plano.
Nakita niya ang nagdusang ama at si Elias sa kanyang pangitain. Lumayo rin kay
Rizal ang mga kasama niya sa La Solidaridad. Ikinalungkot din niya ang kawalan ng
pagkakaisa ng mga Pilipinong Ilustrado sa Espanya na sila sanang pag-asa ng
nakalugmok na mamamayan ng
Pilipinas. Dahil sa samo’t saring suliraning naranasan, naisip ni Rizal na sunugin na
lamang ang kanyang mga isinulat. Sinasabing may bahagi sa nobela ang hindi niya
napigilang inihagis sa apoy sa bigat at tindi ng kanyang mga alalahanin.
Dahil sa adhikain ni Rizal na imulat ang kaisipan at gisingin ang damdamin ng mga
Pilipino laban sa pang-aapi at pang-aabuso ng pamahalaang Espanyol ay pinagtibay
niya ang kanyang kalooban upang ipagpatuloy at tapusin ang nobela kahit kulang sa
panustos mula sa pamilya. Nang matapos ito noong Marso 29, 1891, at makahanap
ng murang palimbagan, ang palimbagang F. Meyer van Loo sa Ghent, Belgium ay
ipinadala niya ang manuskrito sa kaibigang si Jose Alejandrino. Sa kasamaang-
19
palad, hindi natapos ang paglilimbag ng aklat. Mahigit na isandaang pahina pa
lamang ito nang maipahinto na dahil naubos na ang kanyang pambayad mula sa
salaping kanyang natipid at nang hindi dumating ang hinihintay na salapi mula sa
kanyang pamilya sa Pilipinas. Nilimot din ng ilang mayayamang kaibigang Pilipino
ang kanilang pangakong tulong sa paglilimbag ng nobela.
Sa oras ng pangngailangang ito ay himalang dumating ang saklolo ng mayamang
kaibigang si Valentin Ventura. Siya ang gumastos upang matuloy ang nahintong
paglilimbag ng nobela noong Setyembre 1891. Dahil mabuting kaibigan si Rizal ay
inialay niya ang isang panulat at ang orihinal na manuskrito ng El Fili kasama ang
isang nilimbag at nilagdaang sipi bilang pasasalamat at pagtanaw ng malaking utang
na loob sa kaibigang si Valentin Ventura. Ipinadala ni Rizal sa Hong Kong ang
karamihan ng mga aklat at ang ibang bahagi ng mga ito ay sa Pilipinas napunta
pagkatapos niyang mabigyan ng kopya ang mga kaibigang sina Juan Luna, Marcelo
H. del Pilar, Graciano Lopez Jaena, at Dr. Ferdinand Blumentritt. Sa kasamaang
palad, nasamsam sa Hong Kong ang mga aklat na ipinadala ni Rizal gayundin ang
mga kopyang ipinadala niya sa Pilipinas. Ipinasira ng Pamahalaang Espanyol ang
mga sipi ng nobela subalit may ilang nakalusot at nagbigay ng malaking inspirasyon
sa mga naghihimagsik. Patuloy nitong naantig at nagpaalab sa diwa at damdamin ng
mga Pilipino. Kung ang Noli ang gumising at nagpaalab sa diwa at damdamin ng
mga Pilipino ukol sa mga karapatan, nakatulong naman nang malaki ang El Fili kay
Andres Bonifacio at sa Katipunan upang maiwaksi ang mga balakid na
nakasasagabal sa paghihimagsik noong 1896.
Ang El Fili ay inialay ni Rizal bilang pagpupugay sa tatlong paring martir na binitay
sa Bagumbayan noong Pebrero 1872 na sina Padre Mariano Gomez, Padre Jose
Burgos, at Padre Jacinto Zamora dahil lamang sa maling hinala ng mga Espanyol.
Bilang paggalang at pag-alala sa kanilang sakit at hinagpis, inihandog niya ang
nobela. Wika niya:
“Sa di pagsang-ayon ng Relihiyon na alisin kayo ng karangalan sa pagkapari ay
inilagay sa alinlangan ang kasalanang ibinibintang sa inyo; sa pagbabalot ng
pagkakamaling nagawa sa isang masamang sandali, at ang buong Pilipinas, sa
paggalang sa inyong alaala at pagtawag na kayo’y mga pinagpala, ay hindi lubos na
kinikilala ang inyong pagkakasala.
Samantala ngang hindi maliwanag na naipakikilalang ang inyong pagkakasangkot
sa pagkakagulo sa Kabite, maging bayani man kayo o hindi, nagkaroon man o hindi
ng hilig sa kalayaan, ay may karapatan akong ihandog sa inyo, bilang ginahis ng
kasamaang ibig kong bakahin, ang aking akda. At habang hinihintay namin na
kilalanin ng Espanya balang araw ang inyong kabutihan at hindi makipanagot sa
pagkakapatay sa inyo, ay maging putong na dahong tuyo man lamang ang inyong
liblib na libingan ang mga dahon ng aklat, at lahat nang walang katunayang
maliwanag na umupasala sa inyong alaala ay mabahiran nawa ang kanilang kamay
ng inyong dugo.”
Ayon sa pag-aaral hindi napatunayan ang pagkakasangkot ng tatlong paring martir
sa pag-aalsa sa Cavite. Hindi rin pinayagang muli ng mga Espanyol na mabuksan
ang kanilang kaso upang hindi na lumabas pa ang katotohanan. Inihambing naman
ni Ginoong Ambeth Ocampo ang Noli sa El Fili. Ayon sa kanya, mas maraming hindi
isinama si Rizal sa El Fili. May halos apatnapu’t pitong (47) pahina ang tinanggal,
nilagyan ng ekis, binura, at binago. Samantalang sa Noli Me Tangere ay ang
kabanata lamang tungkol kina Elias at Salome ang hindi niya naisama sa pag-
20
imprenta subalit buo ito at maaring isalin at pag-aralan din. Ayon din sa kanya,
noong 1925, binili ng pamahalaan ang orihinal na kopya ng nobela mula kay Valentin
Ventura.
Totoong binagtas ni Dr. Jose Rizal ang napakatinik na daan tungo sa kanyang
adhikain subalit siya’y nagtagumpay. Nakarating sa pinagpalang mga kamay ang
ikalawang obra maestrang El Filibusterismo na nagsilbi at patuloy na nagsisilbing
inspirasyon ng lahat ng Pilipino sa bansa at maging sa mga Pilipinong nasa iba’t
ibang bahagi ng mundo. Nawa’y isapuso nating lahat ang mga mensaheng taglay
nito.
Pagyamanin
21
A. Marami D. Nasa mabuting kalagayan
B. Mahirap E. Gobernador -Heneral Jose Alejandrin
C. L eon or R ivera
Paghusayan mo!
22
Pangyayari sa Kaligirang Pangyayari sa Nobela
Pangkasaysayan ng Nobela
___________________________
___________________________
1. Nagkaroon ng suliranin sa
___________________________
mga p rayle si Kabesang Tales
___________________________
nang kinamkam nila ang
___________________________ E
L lupang kanyang lupang
___________________________
___________________________ F
pinagyaman.
I
___________________________ L
I
B
U
S
T
E
R
_________________________ I 2 . Nagpakasal kay Juanito
_________________________ S
M ang katipan ni Isaganing si
_________________________ O
Paulita Gomez.
_________________________
_________________________
_________________________
Galingan mo!
Isaisip
23
Tiyakin ang kaligirang pangkasaysayan ng akda sa pamamagitan ng
pagpapatunay sa pagtukoy sa layunin ng may-akda sa pagsulat ng akda.Dumaan sa
napakaraming pagsubok at paghihirap si Rizal para lang matapos at mailimbag ang
nobela subalit hindi siya sumuko dahil sa matitinding layunin niya sa pagsulat na ito.
Base sa mga nabasa mo sa kaligirang pangkasaysayan, ilahad ang mga layunin o
adhikain niyang ito.
Filibusterismo
Ipali
wanag.
Bakit
24
Isagawa
25
Tayahin
2. Ano ang nangyari sa pamilya ni Rizal habang isinusulat niya ang kanyang
nobela?
A. humanga B. masaya
C. nalungkot D. nanganib
3. Ano ang ginawa ni Rizal sa mga bahagi ng nobela dahil sa tindi at bigat na
kanyang nadarama?
A. Ibinenta sa kakilala B. Inihagis sa apoy
C. Ipinatago sa kaibigan D. Itinapon sa basurahan
26
8. Ano ang nagbigay-inspirasyon kay Rizal upang tapusin na ang kanyang
nobela?
A. Ang kasiyahan ng kanyang ina.
B. Ang ganda at kabaitan ni Leonor Rivera.
C. Ang ganda at kasiyahang hatid ng Paris.
D. Ang kabaitan ng mga tao doon sa Brussels, Belgium
10. Ano ang naisabay gawin ni Rizal habang isinusulat niya ang El Filibusterismo?
A. Pagsulat ng mga tula at iba pang mga akda.
B. Pagtuturo sa mga bata na nakikita niya sa mga lansangan.
C. Pagbisita sa mga kaibigan at pamamasyal sa magagandang lugar.
D. Pagguhit ng iba’t ibang guhit tungkol sa kabuktutan ng mga Espanyol
11. Ang mga sumusunod ay mga dahilan kung bakit hindi agad natapos ang
pagpapalimbag ng aklat MALIBAN sa?
A. Naubos ang salaping kanyang natipid.
B. Nilimot ang pangakong tulong sa paglimbag ng nobela.
C. Hindi dumating ang hinihintay na salapi mula sa kanyang pamilya .
D. Tinanggal ni Rizal ang ibang bahagi ng nobela dahil sa sama ng loob.
27
13. Anong pangyayari sa kaligirang pangkasaysayan ng nobela ang pangyayari
sa ibaba na umiral sa bahagi ng El Filibusterismo?
14. Bakit pinagtibay ni Rizal ang kanyang loob upang ipagpatuloy at tapusin ang
nobela kahit kulang sa panustos mula sa pamilya?
A. Dahil sa pag-ibig ng taong-bayan kay Rizal.
B. Dahil sa inpirasyon mula sa kanyang pinakaiibig.
C. Dahil sa adhikaing imulat ang kaisipan ng mga Pilipino.
D. Dahil sa paghanga ng mga kababayan sa katapangan niya.
28
Karagdagang Gawain
29
Dahil matagumpay mong natapos ang ikalawang
aralin, tanggapin mo ang aking maligayang pagbati
para sa iyo!
Ngayon buksan mo ang kasunod na pahina nang
mapalawak pa ang iyong kaalaman sa modyul na
ito.
Gabayan ka nawa ng Panginoon.
Magkakaugnay na mga
Aralin
Pangyayari sa Pagkakasulat ng
3
El Filibusterismo
Alamin
30
Ngayon ay may kaunting ideya ka na tungkol sa
kung ano ang nilalaman at mga gawain sa araling
ito.
Ihanda ang iyong sarili para matapos mo ang mga
gawain nang ma buti.
Subukin
Panuto: Tukuyin ang mga kondisyon sa panahong isinulat ang El Filibusterismo
batay sa kaligirang pangkasaysayan nito, patunay sa pag-iral ng kondisyong ito sa
kabuoan ng akda at layunin ng may-akda sa pagsulat ng akda. Isulat ang sagot sa
sagutang papel.
2. Ano ang naramdaman ni Rizal bago pa man siya magsimulang isulat ang El
Filibusterismo?
A. lungkot B. panganib
C. saya D. takot
31
4. Ano ang ginawa ni Rizal upang malayo siya sa panganib at ang kanyang
pamilya?
A. kinaibigan ang mga Espanyol B. lumisan sa Pilipinas
C. sumuko sa pamahalaan D. umanib sa pamahalaan
10. Bakit iilan lang ang nakalusot na kopya ng nobela ni Rizal sa Pilipinas?
A. Itinago ito ng pamahalaang Espanyol.
B. Sinunog ito ng pamahalaang Espanyol.
C. Ipinasira ito ng pamahalaang Espanyol.
D. Hinarang ito ng pamahalaang Espanyol.
12. Bakit nahinto ang pagpapalimbag ni Rizal sa kanyang nobela? A. Dahil nalaman
ito ng mga Kastila.
B. Dahil ipinasira ng mga Espanyol ay palimbagan.
C. Dahil kinapos ng pondo si Rizal sa pagpapalimbag.
32
D. Dahil hindi na tinaggap ng palimbagan ang nobela ni Rizal.
14. Paano nakatulong kina Andres Bonifacio at sa kanyang kilusan ang akdang ito ni
Rizal?
A. Nakakuha sila ng ideya kung paano maghimagsik.
B. Gumaan ang kanilang loob laban sa mga Espanyol.
C. Nakita nila ang kabuktutan ng pamahalaang Espanyol.
D. Naiwaksi nito ang mga balakid na nakasagabal sa paghihimagsik.
Balikan
Bago mo simulang tuklasin at suriin ang mga magkakaugnay na pangyayari
sa pagkasulat ng El Filibusterismo ay mas mabuti na magbalik-tanaw tayo sa
nakaraang aralin. Sagutin ang tanong sa ibaba nang matulungan kang maalala ang
mga
pangyayari.
33
ang pagpatay sa tatlong paring martir?
Tuklasin
B
akit isa sa mga naging daan ng pagsulat ni Dr. Jose Rizal ng nobela ay
Gawain: Kwentutunan
Basahin ang maikling kwento sa ibaba na nagpapakita ng mga pangyayari na
may pagkakatulad sa pagkakasulat ng El Filibusterismo. Pagkatapos ay buuin ang
grapikong pantulong matapos mong mabasa ang kuwento at isulat ang sagot sa loob
nito. Gawin ito sa iyong kuwaderno.
Laban ni Pedring
ni Mary Grace D. Madar
34
Sa huli, nagtagumpay siya at napabagsak niya ang mga gahaman sa
kapangyarihan at simula noon nagbago na ang sistema ng kanilang pamahalaan.
Naging malaking tulong si Pedring sa pag-unlad at pagbabago sa kanilang bayan.
Kaya nararapat lamang nating ipaglaban ang ating karapatan lalo na kapag alam
natin na tama ang ating ginagawa dahil kung tayo ay magbubulag-bulagan lamang
ay walang magandang maidudulot sa ating at sa bayan.
35
Suriin
Ang kuwento sa naunang pahina ay may malaking kaugnayan sa Kaligirang
Pangkasaysayan sa araling ito. Hindi makaila na sa pagsusulat ng nobelang El
Felibusterismo ay kailangang pagdaanan ni Rizal ang napakadilim at napakatinik na
daan bago niya marating ang rurok ng tagumpay.
Bago pa man sinimulan ni Rizal ang pagsulat ng nobela ay ramdam na niya
ang panganib sapagkat ipinagbawal ng pamahalaan sa Pilipinas ang pag-aangkat,
pagpapalimbag, at pagpapakalat ng nobela. Subalit, dahil sa kanyang mithiin o
layunin, nilisan ni Rizal ang bansa upang maiwas siya at ang kanyang pamilya sa
kapahamakan at masimulang isulat ang nobelang El Filibusterismo. Sa pagsulat ng
nobela ay naranasan niya ang sari’t saring balakid. Kinulang siya ng pondo kaya’t
halos lumiban sa pagkain upang makatipid. Nagsangla siya ng kanyang mga alahas
upang matustusan ang pagsulat. Bukod dito, hadlang din sa kanya ang problema sa
puso, sa pamilya at sa mga kaibigan. Nabalitaan niya na ipinakasal ng magulang
ang kanyang iniirog sa iba. Inuusig ang kanyang pamilya ng pamahalaan dahil sa
usapin sa lupa at maling paratang. Nagkaroon siya ng iba’t ibang pangitain. Lumayo
ang kanyang kasamahan sa La Solidaridad at nawalan ng pagkakaisa ang mga
Pilipinong Ilustrado. Dahil sa bigat na pinapasan at tindi ng alalahanin, naisipan
niyang sunugin na lamang ang kanyang mga isinulat. Ngunit dahil sa layunin niyang
imulat ang kaisipan at gisingin ang damdamin ng mga Pilipino laban sa pang-aapi at
pangaabuso ng pamahalaang Espanyol ay pinagtibay niya ang kanyang kalooban
upang ipagpatuloy at tapusin ang nobela. Nagkaroon man ulit ng problema dahil
hindi natapos ang paglilimbag ng aklat dahil kapos sa pambayad naging hulog ng
langit naman sa kanya ang kaibigang sa Valentin Ventura. Dumating ang tulong ng
kaibigan kaya’t natuloy ang nahintong paglilimbag. Natapos ang aklat at ipinadala ito
sa Hongkong at sa Pilipinas. Sa kasawiang palad ay nakuha ito sa Hongkong at
ipinasira ng pamahalaan ang mga sipi ng nobela. Ganoon paman, may ilang
nakalusot na nagbigay ng malaking tulong sa mga naghihimagsik lalong lalo na kay
Andres Bonifacio at sa Katipunan upang maiwaksi ang mga balakid sa
paghihimagsik.
Mahirap man ang pinagdaanan ni Rizal subalit nagtagumpay naman siya sa
kanyang minimithi. Totoo nga ang kasabihang, “ Kailangan mong magsumikap
upang maabot ang pangarap.”
36
Pagyamanin
Gawain A: Tama o Mali
Tukuyin ang mga sumusunod na salaysay batay sa magkakaugnay na
pangyayari sa El Filibusterismo. Isulat ang T kung Tama at M naman kung Mali.
_____1. Bago pa man simulan ang pagsulat ng El Filibusterismo ay ramdam na ni
Rizal ang kasiyahan sapagkat pinaunlakan ng pamahalaan ang paglimbag
ng nobela.
_____2. Nilisan ni Rizal ang bansa upang maiwas sa kapahamakan.
_____3. Dumating ang tulong mula sa kaibigan kaya natuloy ang pagpalimbag ng
nobela.
_____4. Ipinadala sa Pilipinas ang mga kopya ng aklat ngunit hindi ito nakalusot.
_____5. Ang nobela ni Rizal ay nagbigay tulong sa mga naghihimagsik.
ng El Filibusterismo
37
Isaisip
Ipaliwanag ang magkakaugnay na pangyayari sa Kaligirang Pangkasaysayan
ng ElFilibusterismo. Isulat sa loob ng kahon ang sagot. Gawin ito sa iyong
kuwaderno.
1. Ano ang kaugnayan ng nobela sa pagpatay kay Dr. Jose Rizal?
38
Isagawa
39
Tayahin
3. Ano ang naramdaman ni Rizal bago pa man siya magsimulang isulat ang El
Filibusterismo?
A. lungkot B. panganib
C. saya D. takot
5. Ano ang ginawa ni Rizal upang malayo siya sa panganib at ang kanyang
pamilya?
A. kinaibigan ang mga Espanyol B. lumisan sa Pilipinas
C. sumuko sa pamahalaan D. umanib sa pamahalaan
40
9. Bakit nagkaroon ng problema si Rizal sa kanyang puso? A. Dahil hindi
makahinga.
B. Dahil nahihirapang huminga.
C. Dahil nagkaroon ng sakit sa puso.
D. Dahil nagpakasal ang kanyang iniibig sa iba.
41
Napakagaling ng iyong ipinakita sa araling
ito.
Binabati kita!
Ngayon, p aghusayan mo pang lalo ang
susunod na gawain.
Karagdagang Gawain
42
Pagbubuod ng Kaligirang
Aralin
Pangkasaysayan Gamit
4
ang Timeline
Alamin
43
Mga Tala para sa Guro
Mahusay at nalagpasan mo ang lahat ng gawain sa
araling ito. Kapuri
Ilalahad -puri
dito ng ang
guro iyong
ang ginawa!
kaligirang pangkasaysayan ng El
Filibusterismo
Ngayon ay lakasan batayloob
mo pa ang iyong sa timeline.
para
mapagtagumpayan mo ang kasunod na aralin. Laban
lang!
Subukin
44
Panuto: Tukuyin ang panahon at pangyayari sa pagsulat ni Rizal ng nobelang El
Filibusterismo.
45
14. Anong pangyayari ang nangyari noong taong 1885? A. Binalangkas ang El
Filibusterismo.
B. Ipinadala at nasamsam ang El Filibusterismo sa Hongkong.
C. Natapos ang sulat-kamay na nobelang El Filibusterismo sa Brussels.
D. Naipalimbag ang sulat-kamay ng El Filibusterismo sa Ghent, Belgium.
15. Anong pangyayari ang nangyari noong taong 1891? A. Binalangkas ang El
Filibusterismo.
B. Ipinadala at nasamsam ang El Filibusterismo sa Hongkong.
C. Natapos ang sulat-kamay na nobelang El Filibusterismo sa Brussels.
D. Naipalimbag ang sulat-kamay ng El Filibusterismo sa Ghent, Belgium.
Balikan
Gawain: Kuwentutunan
Basahin ang maikling kwento sa ibaba na nagpapakita ng
pagkakasunodsunod ng mga pangyayari at bumuo ng timeline gamit ang kuwento.
46
Si Bai ay mahilig maglakbay. Noong Desyembre 25, 2016, ang kanyang buong
pamilya ay nagtungo sa Japan upang doon magdiwang ng kapaskuhan. Doon ay
natunghayan ng loon pamilya ang nakakabighaning ganda ng pamusong cherry
blossom at Mt. Fuji. Natikman din nila ang masasarap na pagkain ng mga
Hapon. Naging masaya ang buong pamilya. Sa taon 2017 naman ipinagdiwang ni
Bai ang kanyang kaarawan sa malaparaisong ganda ng bansang Iceland kung saan
niregaluhan siya ng kanyang ina ng mamahaling relo. Doon ay namangha sila sa
naggagandahang tanawin na animo'y ibang dimensyon ng daigdig. Doon din nila
ni Bai sa halip ang nilibang ang sarili sa bagong kultura na kanyang matututunan
at karanasan na kanyang mararanasan. Napag-isipan niyang mag-aral ng kolehiyo
sa Amerika noong Enero 2020 sa kursong engineering at doon na rin siya
nakapagtapos ng pag-aaral.
47
Naibigan mo ba ang k uwentong ginawa
ko para sa iyo?
Timeline
ni Bai
Suriin
Ang kuwento sa naunag pahina ay may pagkaka-ugnay sa araling ito na kung saan
ay tumatalakay sa pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa pagbuo ni Rizal ng
kanyang nobelang El FIlibusterismo. Suriin kung paano nabuo ni Rizal ang nobelang
ito.
Sinimulang isulat ni Rizal ang El FIlibusterismo sa London noong 1890. Ayon kay
Maria Adulio de Guzman, binalangkas ni Rizal ang pagkatha nito noong mga huling
buwan ng 1884 at mga unang buwan ng 1885 nang isinusulat pa niya ang Noli.
Nang matapos ito noong Marso 29, 1891 sa Brussels, Belgium at makahanap ng
murang palimbagan, ang palimbagang F. Meyer van Loo sa Ghent, Belgium ay
ipinadala niya ang manuskrito sa kaibigang si Jose Alejandrino. Hindi natapos ang
paglilimbag dahil kinapos siya sa pera. Dumating ang tulong mula sa kaibigang si
Valentin Ventura. Natuloy at natapos ang paglilimbag noong Setyembre 1891. Sa
parehong taon ay ipinadala niya ang karamihan ng mga aklat sa Hongkong ngunit
nasamsam ito. Ipinasara naman ng Pamahalaang Espanyol ang mga sipi ng nobela
sa Pilipinas ngunit may ilang nakalusot na nagbigay inspirasyon sa mga Pilipinong
naghihimagsik.
48
Pagyamanin
Gawain A: Isunod-sunod
Sa pagkakataong ito ay punan mo ng tamang petsa ang inihandang timeline
sa ibaba. Piliin ang tamang sagot sa loob ng kahon. Gawin ito sa iyong kuwaderno.
2 . ____________ 4. _____________
49
Gawain B. Hagdan-Hagdan ng Karunungan
Pagkatapos mong mapag-aralan ang kaligirang pangkasaysayan ng nobela
ay gawan mo ito ng buod batay sa timeline. Gamitin ang story ladder sa pagbuo nito.
Gawin sa iyong kuwaderno.
50
Isaisip
51
Isagawa
Tayahin
52
C. ikalima D. ikatlo
53
13. Anong pangyayari ang nangyari noong taong 1891? A. Binalangkas ang El
Filibusterismo.
B. Ipinadala at nasamsam ang El Filibusterismo sa Hongkong.
C. Natapos ang sulat-kamay na nobelang El Filibusterismo sa Brussels.
D. Naipalimbag ang sulat-kamay ng El Filibusterismo sa Ghent, Belgium.
14. Anong pangyayari ang nangyari noong taong 1885? A. Binalangkas ang El
Filibusterismo.
B. Ipinadala at nasamsam ang El Filibusterismo sa Hongkong.
C. Natapos ang sulat-kamay na nobelang El Filibusterismo sa Brussels.
D. Naipalimbag ang sulat-kamay ng El Filibusterismo sa Ghent, Belgium.
Karagdagang Gawain
54
2035 2020
2030 2025
Alamin
55
Ang aralin 5 ay naglalaman ng ilang salitang ginamit sa kaligirang
pangkasaysayan ng nobelang El Filibusterismo. Kabilang din dito ang mga
kondisyon ng lipunan sa panahong isinulat ang akda. Dito mo rin makikita ang mga
patunay sa umiral na mga kondisyon na makikita sa nobela. Ang mga
magkakaugnay na pangyayari sa pagkakasulat ng nobela. Nagpapakita rin ito ng
mga pangyayari sa pagkakasulat ng El Filibusterismo kagaya ng mga balakid o
suliraning kinaharap ni Dr. Jose P. Rizal at pagpatatagumpay nito.
Tayahin
56
Wasto ang Mayroong ilan Mayroong iilan Marami ang di
gramatikang/ na di wasto sa na di wasto sa wasto sa
balarilang gramitikang/ gramitikang/ gramitikang/
Gramatika/ ginamit sa balarilang bararilang balarilang
Balarila at sanaysay. ginamit sa ginamit sa ginamit sa
Kaangkupan Angkop na sanaysay. sanaysay. sanaysay. Hindi
sa Paksa angkop ang Angkop ang Hindi gaanong angkop ang
mga kaisipan mga kaisipan angkop ang mga kaisipan
sa paksa. sa paksa. kaisipan sa sa paksa.
paksa.
57
58
59