Temat

Pierwszy – Świat u progu I Wojny Światowej

Niemcy, USA i Japonia zaczynają mieć coraz większą rolę w światowej polityce. Niemcy pragną zdobyć więcej kolonii (co
grozi konfliktem z UK i Francją). Szybki rozwój niemieckiej gospodarki niepokoił anglików.
W 1898 r. cesarz Wilhelm II odbył podróż do Konstantynopola, Damaszku i Jerozolimy – deklaracja przyjaźni z muzułmanami,
zapowiedź niemieckich wpływów w Turcji (konflikt o wpływy na Bliskim Wschodzie)
Linia kolejowa Berlin-Stambuł-Bagdad – linia kolejowa, która miała być wyrazem wpływów niemieckich
Antagonizmy:
Czynnik Wielka Brytania II Rzesza, Niemcy
Przemysł Utrata przodującej roli na rzecz USA i Niemiec Szybki, dynamiczny rozwój, nowoczesność
Flota potęga Próba dorównania potędze brytyjskiej
kolonie „perła w koronie”, czyli w Indiach budzą się Plan przejęcia kolonii afrykańskich
aspiracje niepodległościowe
polityka Polityka równowagi sił Polityka ekspansywna, militarna
Francja
 Antyniemieckie nastroje po utracie Alzacji i Lotaryngii (1870 r.)
 Silne uczucie strachu przed kolejną porażka
 Zawarcie sojuszu francusko-rosyjskiego w 1892 r. (przekonanie, że Niemcy nie poradzą sobie z konfliktem na dwa
fronty)
Kryzysy marokańskie
 Wilhelm II popiera Maroko jako niepodległe państwo (1905)
 Na międzynarodowej konferencji ustalono, że Maroko jest niepodległe, ale to strefa wpływów Francji i Hiszpanii
 Wybuch powstania przeciwko sułtanowi, który ulegał Francji
 Niemcy wysyłają okręt wojenny „Pantera”
 Ostateczne porozumienia – Maroko pod protektoratem Francji, Niemcy mogą eksploatować kopaliny i Kongo
Francuskie
„Kocioł Bałkański”
 Piotr I – w 1903 r. nowy król Serbii, polityka prorosyjska
 Plan Serbii na podbój ziem słowiańskich kosztem Austro-Węgier
 Aneksja Bośni i Hercegowiny w 1908 r. przez Austro-Węgier
o Serbia musiała to zaakceptować, bo Austro-Węgry poparły Niemcy, a Rosja nie była w stanie pomóc Serbii
 Włochy atakują Turcję w celu zdobycia Trypolitanii i Cyrenajki (włoscy osadnicy). Turcja ustępuje
 Liga Bałkańska – przymierze Serbii, Czarnogóry, Bułgarii i Grecji (zachęcone przez Rosje)
 Pierwsza Wojna Bałkańska (X 1912 – V 1913)
o Liga Bałkańska vs. Turcja
 o Pokój w Londynie – Turcja traci wszystkie posiadłości w Europie, Macedonia podzielona między państwa
bałkańskie, Bułgaria uzyskała Trację
 Powstanie niepodległej Albanii (aby uniemożliwić Serbii dostęp do morza)
 Druga Wojna Bałkańska (VI – VIII 1913)
o Bułgaria niezadowolona z nabytków atakuje Serbię i Grecję. Bułgaria traci zdobycze.
Wyścig zbrojeń – rodzaj militarnej rywalizacji, której celem było wyposażenie armii w nowe i bardziej skuteczne wyposażenie
 Ważna była flota – nowe okręty, łodzie podwodne
 Proch nitrocelulozowy (bezdymny) – zamiast prochu czarnego, poprawa celności, zasięgu i siły rażenia
 Karabiny maszynowe – coraz bardziej popularne, standardowe wręcz
 Samoloty
 Usprawnienie łączności (telegraf, telefon, radio)
 Wyścig zbrojeń wpłynął na poprawę gospodarki krajów, ale kosztem tego, że w razie przedłużenia się konfliktów grozi
krajom problem gospodarczy. Wszyscy planowali więc wojnę błyskawiczną (jedynie Brytyjczycy przypuszczali 2 lata)
Powstanie trójprzymierza
 Sojusz antyrosyjski między Niemcami a Austro-Węgrami 1879 (dwuprzymierze)
 Włochy się włączają w 1882 r.
o początkowo powód to rywalizacja o kolonie z Francją
o później jednak ten zapis został martwy, Włosi i Austro-Węgry wrogość (jednoczenie Włoch kosztem Austrii,
Tyrol i Istria zamieszkane przez ludność Włoską na terenie Austro-Węgier)
o Do państw centralnych dołącza Turcja (1914) i Bułgaria (1915)

Trójporozumienie (ententa)
 Dwuporozumienie Francji i Rosji z 1892 r.
 Entente cordiale – serdeczne porozumienie z 1904 r. między Francją a Wielką Brytanią
o Francja protektorem Maroka
o Wielka Brytania kontrola nad Egiptem
o ”zapomnienie” incydentu w Faszodzie (1898) – konfliktu o wpływy
 Sojusz angielsko-rosyjski z 1907 r.
o Afganistan pod protektorat UK, Rosja dzieli się na strefę wpływów Rosji (północ), neutralną (środek) i Anglii
(południe). Tybet wspólną strefą wpływów
Trójprzymierze (państwa centralne) Trójporozumienie (ententa)
Niemcy, Austro-Węgry, początkowo Włoch, później Turcja i Francja, Rosja, Wielka Brytania,
Bułgaria
Odmienne cele (Niemcy pragnęli pokonania UK i Francji, Sojusz antyniemiecki, ten sam cel
Austro-Węgry pokonać Rosję i Serbię)
Wewnętrzne sprzeczności osłabiały sojusz Wspólny cel jednoczył pomimo różnic
Osłabienie sojuszu poprzez zmianę stron Włoch Osłabienie sojuszu poprzez rewolucje w Rosji

Temat drugi – Na frontach Wielkiej Wojny

Zamach w Sarajewie

 „Czarna Ręka” – organizacja terrorystyczna przeciwko władzom austriacko-węgierskim

 Zamach na Franciszka Ferdynanda (następca tronu) 28 czerwca 1914 r. – Gavrilo Princip

 Ultimatum Austro-Węgier wobec Serbii (równoznaczne z utratą suwerenności)

Państwa Centralne Państwa Ententy
Niemcy, Austro- Rosja, Francja, Wielka
Węgry, Turcja, Brytania (od 1915 Włochy),
Bułgaria, Serbia, USA (1917)

Nowe rodzaje broni użytej w czasie I Wojny Światowej

 Artyleria ciężka

 Czołgi

 Samoloty

 Okręty podwodne

 Sterowce

 Broń chemiczna

Ofensywa Niemiecka

 Plan Schlieffena – pomysłodawca Alfred von Schlieffen. Pomysł pokonania Francji w sześć tygodni, przerzucenia
całości sił na wschód, zanim Rosja zaatakuje od drugiej strony. Odcięcie Francji od portów nad morzem Północnym, by
utrudnić wsparcie UK

 4 sierpnia 1912 Niemcy atakują neutralną Belgię – opór, który spowodował okrucieństwo wobec ludności cywilnej

 Francja atakuje Alzację i Lotaryngię – zmuszeni do odwrotu

 Brytyjski Korpus Ekspedycyjny przybywa na czas i zajmuje Mons i Charleroi, jednak po zaciętych walkach odwrót

 17 sierpnia 1914 Rosja atakuje Prusy – Niemcy przerzucają tam część swoich wojsk

 Bitwa nad rzeką Marną – wygrana Francji i Anglii

 Klęska planów wojny błyskawicznej i przejście do walk pozycyjnych

Charakter działań wojennych

 Wojna błyskawiczna – prowadzona jesienią 1914 r., przez Niemców – szybki, zsynchronizowany marsz dużych
formacji wspieranych ogniem artylerii i karabinów maszynowych, okrążenie wroga i zniszczenie go

 Wojna pozycyjna – wynikająca z zaangażowania w konflikt ogromnych armii i braku możliwości odniesienia sukcesu
w wojnie błyskawicznej. Okopy, schrony i ziemianki, gniazda karabinów maszynowych, zasieki, pas ziemi niczyjej

 Wojna manewrowa – na froncie wschodnim, charakteryzowała się dynamiką działań, brak ciągłych frontów,
gwałtowność zmian sytuacji, wysokie tempo działań rozwijanych na dużych przestrzeniach
Front Zachodni

 Miejsce – między Francją a Niemcami

 Dowódcy
o Helmuth von Moltke (młodszy) – szef niemieckiego sztabu generalnego, obwiniany o klęskę planu Schlieffena

o Ferdynand Foch – Francuz, bitwa nad Marną i pod Ypres, taktyka ataków frontalnych (nawet za cenę strat)

o Douglas Haig – dowódca sił brytyjskich, przełamywanie frontu mimo strat, więc miano „rzeźnik”

o Erik von Falkenhayn – niemiecki dowódca naczelny od 1916 r., walka na wyniszczenie

 Najważniejsze bitwy frontu

o Nad Marną – 5-9 IX 1914. Klęska Niemiec i doktryny Blitzkriegu (tzn. wojny błyskawicznej)
 o Pod Ypres – IV 1915, użycie gazów bojowych

o Pod Verdun – II-XII 1916, śmierć około 700 tys. Żołnierzy

o Nad Sommą – VII 1916, użycie czołgów brytyjskich do przełamania frontu (nieudane z braku doświadczenia)

Wojna na morzach

 Brytyjska blokada Niemiec (dostawy surowców z Kolonii)

 Bitwa jutlandzka 1916 – największa bitwa morska, bez rozstrzygnięcia

 Nieograniczona wojna podwodna od 1915, np. zatopienie Lusitanii

Front Wschodni

 Miejsce – linia Niemiec i Austro-Węgier przy Rosji

 Dowódcy
o Po stronie Niemieckiej – Hindenburg, Ludendorff

o Po stronie rosyjskiej – Aleksander Samsonow, Aleksiej Brusiłow

 Bitwy
o Pod Tannenbergiem – klęska Rosji, zwycięstwo Hindenburga i Ludendorffa (vs. Niemcy)

o Nad jeziorami mazurskimi – klęska Rosji, samobójstwo gen. Samsonowa (vs. Niemcy)

o Pod Komarowem i Kraśnikiem – klęska Rosji, ale utrzymanie Lwowa (vs. Austro-Węgry)

o Pod Gorlicami – V 1915, zwycięstwo Niemiec i Austro-Węgier nad Rosjanami i przesunięcie frontu na Litwę,
Białoruś i Wołyń

 Wielka ofensywa gen. Brusiłowa w 1916 r., przesunięcie frontu, ale wielkim kosztem – armia carska mniejsza o pół
miliona osób, nasilenie dezercji, naruszenia dyscypliny, nastroje antywojenne, a następnie buntownicze w Rosji
Działania wojenne na południu

 Miejsce – Bałkany, Włochy i cieśniny czarnomorskie

 Kontrola cieśnin Bosfor i Dardanele przez Turcję (ententa nie mogła pomóc Rosji drogą morską)

 Bitwy
o Pod Caporetto – 1917, przegrana Włoch vs. Niemcy i Austro-Węgry

o Bitwa o Gallipoli – klęska ententy