UNIVERSITETI I ELBASANIT “ALEKSANDËR XHUVANI”

FAKULTETI EKONOMIK
PROGRAM I INTEGRUAR I CIKLIT TË DYTË TË
STUDIMEVE NË DREJTËSI

DETYRË KURSI
PËR LËNDËN:E drejte Romake

Titulli:Instituti Kufizimit

Punoi
Emër Mbiemer Leticja Gjylena
Klajdi Cekini

Pranoi : Prof.Silvana Dode

Elbasan, dt. 19.05.2022

1.Hyrje

2.Zotesia per te vepruar

3.Instituti kufizimit ne Rome

4.Instituti kufizimit sot

5.Kufizimi te drejtave

6.Gjendja jashtzakonshme

Referencat:E drejta romake,E drejta civile,internet

Instituti kufizimit per te vepruar
Deget e se drejtes jane te lidhura ngushte me njera tjetren,kjo jo vetem per shkak se jane tema
aktuale te veprimtarise sone njerzore por dhe sepse kane egzistuar qe ne fillimet e njerzimit dhe
kane evoluar nder vite.
Instituti i kufizimit trajtohet si nje teme e gjere ne disa dege te drejtesis sic eshte e drejta romake
por dhe ajo civile.
Cdo individ ka te drejten e zotesis per te vepruar.Pra zotesine qe me veprimet e tije te fitoje te
drejta dhe detyrime,por dhe te marre persiper keto detyrime.Zotesia juridike i perket te gjithe
subjekteve te se drejtes dhe eshte premise e domosdoshme qe ky subjekt te fitoje zotesine per te
vepruar.Zotesine per te vepruar nuk e kane te gjithe subjektet.Ketu ndalemi pikerisht tek instituti
kufizimit per te vepruar.
Nga e drejta romake dime qe ky institut ka te beje me zotesine per te vepruar por qe nga keto
veprime vine dhe pasoja juridike.Por cilat jane kufizimet te cilat kane ndryshuar apo evoluar
nder vite?
Ne fillimet e njerzimit gjinia ishte ajo qe bente diferencen.Te lindje grua,nenkuptoje vetem nje
trup,pa asnje te drejte per te vepruar.Me kalimin e kohes grate fituan disa te drejta si psh ne te
drejten private dhe marrdheniet kontraktore.Dhe pse me te drejta te pjesshme perseri nuk mund
te krahesoheshin me pushtetin ateror dhe te kishin te drejten e kujdestarise,adoptimit,apo lenia e
nje trashgimie apo testamenti.
Pervec grave kufizimet ne veprimeve kishin dhe ata te cilet nuk i perkisnin te njejtes fese me
romaket,gjithashtu dhe dallimet klasore( skllevrit).Ku keta te fundit ishin sende trupore dhe
mund te fitonin zotesine per te vepruar vetem nese cliroheshin nga padroni i tyre.
Kufizime te tjera ne veprime kane qene dhe mosha.Ne moshen 14 vjecare individi fitonte
zotesine per te vepruar ne lidhje me veprime qe sillnin pasurimin e tije.Kjo zotesi nuk ishte
100% e plote pasi individit i caktohej nje kujdestar der ne moshen 25 vjecare.Me mbushjen e
moshes personi ne moshe bente nje padi per heqjen e kujdestarise.
Por si ka ndryshuar ky institut sot? 
Ne ditet e sotme gruaja ka shum te drejta dhe detyrime.Ajo mund te behet nje trashgimtare,te
adoptoj apo te kete ne kujdestari nje femije apo te vendos se kur do te shuaj nje kontrate.Me
mbushjen e moshes 18 vjecare femra fiton zotesine e plote per te vepruar.Instituti i kufizimit nuk
egziston me per dallimet klasore apo per personat me fe ndryshe.
Per sa i perket te miturve,ata e fitojne zotesine per te vepruar sapo mbushin 14 por ashtu si dhe
ne rome ata duhet te kishin nje kujdestar,qe me mbushjen e moshes 18 vjecare me ane te nje
vendimi gjykate hiqte kufizimin e aftesis per te vepruar.
Mund te ndodh qe dhe persona madhor per shkak te semundjeve mendore nuk jane te zotet
tersisht apo pjeserisht per te vepruar.Keta persona nuk jane te zote per te pasur ndergjegjen e
shfaqes se vullnetit te tyre dhe si pasoje nuk jane ne gjendje te kuptojne rendesine e kryerjes se
veprimeve te tyre.
Instituti i kufizimit eshte nje teme teper e gjere e cila prek perditshmerine tone dhe na kufizon ne
shum veprimtari te cilat mund te sjellin pasoja per ne apo individet per rreth.Duke qene se te
drejtat   dhe liritë themelore nuk kanë karakter absolut, nënkupton që ato mund të jene objekt i
kufizimeve. Këto të fundit mbesin  në vlerësim të strukturave vendimmarrëse.Neni 17 i
kushtetuses se shqiperis përcakton, se kufizimi i të drejtave themelore duhet të bëhet për një
interes publik ose për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve.Pra, edhe kufizimi i tyre duhet të
adresohet sipas parashikimeve që vetë Kushtetuta ka bërë për të tilla të drejta e liri themelore.
kufizimet  mund të bëhen: vetëm me ligj; për një interes publik ose për mbrojtjen e të drejtave të
të tjerëve; në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë; pa cenuar thelbin e lirive dhe të të
drejtave; dhe pa tejkaluar kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane për të Drejtat e
Njeriut
Instituti i kufizimit u shfaq dhe ne nje forme tjeter e cila ka te beje me gjendjen e
jashtzakonshme.Në kushtet kur bota po përballej me koronavirusine ri (COVID-19)  dhe
Organizata Botërore e Shëndetësisë ka shpallur pandeminë për shkak të përmasave alarmante të
përhapjes të tij, shtetet janë detyruar të kufizojnë disa liri dhe të drejta themelore për të
parandaluar përhapjen e këtij virusi.