Prezentacja 8: Dunbar, R. (2016). Człowiek Biografia.

Prelegenci: Katarzyna Fabiszewska, Katarzyna Ragan, Oliwa Stachowicz

Robin Dunbar brytyjski antropolog i profesor psychologii ewolucyjnej

Uniwersytetu w Oxfordzie. Słynie z teorii dotyczącej maksymalnej
ilości stabilnych relacji międzyludzkich jednej osoby, tzw. liczby
Dunbara.
Człowiekowate (hominidy) - 7 gatunków (obecnie żyjące) + gatunki
wymarłe z tej linii ewolucyjnej (np. homo erectus).
Gatunki obecnie żyjące:
 człowiek,
 2 gatunku szympansa (zwyczajny i karłowate-bonobo),
 2 (lub 4) gatunki goryla (wschodni i zachodni),
 2 (lub 3) gatunki orangutana (sumatrzański i borneński)
Człekokształtne= człowiekowate + gibbonowate
Dwunożność:
 Wykształciła się około 6 mln lat temu
 Prawdopodobnie miała ułatwić podróżowanie oraz życie w teranie mniej zalesionym.
 Paleontolodzy identyfikują naszych przodków dzięki śladom dwunożności.
Co nas łączy z przodkami?
 wspólne dziedzictwo,
 podobieństwo fizjologiczne,
 zaawansowane zdolności poznawcze pozwalające na uczenie się i przekazywanie kultury,
 zbieracko-łowiecki tryb życia.
Czym wyróżnia się człowiek na tle innych?
 Religia
 Świat naszych umysłów (język, abstrakcyjne myślenie, kłamstwo)
 Duże mocno pofałdowane mózgi
- żółty- klasyczny model ewolucji człowieka
- fioletowy- odegrały ważną rolę w dyskusjach na temat ewolucji, zwykle niewidoczne w
zapisie archeologicznym
- czerwony- nowość i nie były rozważane w kontekście ewolucji
  
Cechy anatomiczne  Cechy archeologiczne Cechy behawioralne Cechy poznawcze

 dwunożność  ogień  tymczasowo  teoria umysłu

 chód spacerowy  paleniska zawiązywane (mentalizacja)
 płaska stopa  zmiana stylu grupy społeczne  mentalizacja
 przebudowana wytwarzania  śmiech wyższego
miednica narzędzi  zmiany w diecie rzędu 
 wzrost wielkości  sztuka (zwł. spożywanie
mózgu dekoratywna/ organów
 zmniejszone kły biżuteria podziemnych
 opóźniony  domostwa  roślin)
rozwój zębów  spożywanie mięsa
 typowy dla ludzi  gotowanie
współczesnych  polowanie
schemat rozwoju  instytucja babci
osobniczego  język
 jednoręczność  (romantyczne)
 wysmukła więzi między
budowa ciała partnerami
 menopauza  podział pracy
 późno  opowiadanie
usamodzielniając historii
e się niemowlęta   muzyka i taniec
 religia

Koszty życia w społeczeństwie rosną wraz z liczebnością grup. Są to między innymi:

Bezpośrednie – zazwyczaj wynikają z konfliktów wewnętrznych (hierarchia)
Pośrednie – wzrost czasu na poszukiwanie pożywienia ogranicza inne formy aktywności (iskanie)
Powodowane “pasażerów na gapę” – osobnik nie wnosi nic do grupy jedynie z niej pozyskując
(podwójny zysk na koszt pozostałych)
Grupy naczelnych tworzą sojusze chroniące członków przed nękaniem. Ich podstawę stanowią silne
więzi i powstają w wyniku działania dwóch osobnych procesów. Jeden z nich to silne emocjonalny
mechanizm powodowany przez iskanie (dotyk, głaskanie), które pełni wywołuje uwolnienie endorfin.
Jednak wraz z wzrostem liczby osobników zmniejsza się liczba iskanych osobników.
Teoria miłości Sternberga zakłada 3 wymiary miłości: bliskość, namiętność, zaangażowanie.
Teoria umysłu zakłada, że człowiek zdaje sobie sprawę z tego, że inni ludzie również mają umysł,
podobny do naszego (zdolność posiadania przekonania na temat czyjegoś przekonania).
Formalnie oznacza umiejętność używania słów typu wierzyć, przypuszczać, wyobrażać sobie, chcieć,
myśleć, mieć zamiar. Człowiek nie rodzi się z teorią umysłu nabywa ją około 5 roku życia, które
stopniowo rozwijać aż rzędu 5.
Sieć teorii umysłu, obejmuję korę
przedczołową oraz dwa obszary w płacie
skroniowym. Wykazano, że im wyższy rząd
intencjonalności tym więcej neuronów musi
zostać aktywowanych, aby zadanie zostało
poprawnie rozwiązane.
Badania Susanna Shultz i Kit Opie
Badania sugerują, że samotne osobniki ze stanu rozproszonego
przeszły do poligamii (miałyby być to skutek na zapotrzebowanie
zabezpieczania podczas zbierania pokarmu przed drapieżnikami).
Następnie zaproponowały, że ten stan rzeczy przekształcił się w formę
haremu i monogamię.
Dlaczego monogamia?
1. konieczność opieki przez dwoje rodziców (do wychowania
potomstwa o dużych mózgach potrzebni są oboje rodziców)
2. pilnowanie partnerki seksualnej przez samca (kiedy samice są rozproszone samiec nie może
jednocześnie pilnować kilku samic jednocześnie, więc skupia się na jednej, aby mieć
pewność, że to on uzyska do niej dostęp w okresie, kiedy jest płodna, a tym samym zabierając
tą szansę innym samcom)

3. ryzyko dzieciobójstwa – poważne ryzyko u naczelnych (samica trzyma się blisko samca i
wykorzystuje go jako „ochroniarza”, aby chronił ją i jej dzieci przed innymi samcami
mogącymi je nękać lub/i zabić
Badania wskazują, że u naczelnych to właśnie dzieciobójstwo było kluczowym czynnikiem
napędzającym ewolucję monogamii.

Hipoteza mózgu społecznego

Głównym motorem ewolucji mózgu był rozwój coraz bardziej złożonych form życia społecznego.
Inne aspekty behawioru (np. pomysłowość w zakresie metod zdobywania pokarmu) okazują się być
raczej konsekwencją posiadania dużego mózgu.
Hipoteza mózgu społecznego przewiduje, że „naturalny” rozmiar społeczności u człowieka
współczesnego to 150.

Model budżetów czasowych - podstawa teoretyczna opracowana przez Robina Dunbara, Julię
Lehmann i Amandę Korstjens. Wywodzi się z obserwacji, że zwierzę może przetrwać w danym
środowisku tylko wtedy, gdy zostaną spełnione jego wymagania energetyczne i pokarmowe oraz
utrzymana spójność grupy:
Pozostaje kwestia odpoczynku (nie jest równoznaczna z nic nierobieniem) związany z czasem
nieaktywności, aby się nie przegrzać i czas na strawienie pokarmu.

Co wiemy dzięki modelowi budżetu czasowego?

 kluczowym ograniczeniem dla rozprzestrzeniania się człekokształtnych jest czas na
przemieszczanie się,
 Szympansy żyją bo były w stanie przejąć formę organizacji społecznej, w której grupy społeczne
dynamicznie tworzą się i rozwiązują.
 wszystkie człekokształtne i liściożerne makakowate (afrykańskie gerezy i ich azjatyccy kuzyni-
langury i hulmany) wymrą ze względu na brak elastyczności dietetycznej niezbędnej do
poradzenia sobie ze wzrostem temperatury.
 Zasięg biogeograficzny szympansa jest ograniczony przez drapieżników

Australopiteki:
- zamieszkiwały południowo-wschodnią Afrykę
- dzielili się na 2 gałęzie: „gracylni” australopithecus, z których wyewoluował rodzaj homo
oraz rodzaj paranthropus „masywni”.
Australopiteki byli pierwszymi człekokształtnymi (wykształciła się u nich dwunożność, ręce były
krótsze niż nogi a także ich stopy przekształciły się bardziej do formy ludzkiej).
Przemieszczały się na ternie pasu równikowego gdzie można było znaleźć najwięcej dojrzałych
owoców.
Ponieważ wykształciła się u nich dwunożność należy zwrócić uwagę na jej zalety, jakimi były:
-swobodny wykrok nogą w obie strony
-przewaga nad zwierzętami czworonożnymi
-efektywniejsze chłodzenie ciała
-szersze pole widzenia
Istnieją 4 możliwości jak australopiteki zaoszczędzały czas dzięki pożywianiu się:
-wybór pokarmu bogatego w składniki odżywcze
-jedzenie zwierząt roślinożernych bądź roślin (badacze nie mogą jeszcze tego przeanalizować)
-jedzenie dużej ilości termitów
-jedzenie organów podziemnych (korzeni i bulw)
Badania dowodzą że australopiteki żyły w poligamii (ich system rozrodczy jest podobny do
szympansiego)
Osobniki te wyginęły ok. 1,8mln. lat temu na skutek dużych zmian klimatycznych, natomiast gatunek
„masywnych” przetrwał aż do 1,4mln. lat temu.

Wcześni homo:
To osobniki, które po raz pierwszy opuściły Afrykę (zamieszkiwały Indonezję, Afrykę wschodnią i
pogranicze Europy a Azji).
Dzielą się oni na 3 gatunki: homo habilis (człowiek zręczny) i homo erectus (małpolud
wyprostowany) i homo ergaster (przypominał najbardziej człowieka współczesnego względem
budowy). Ostatecznie homo ergaster i homo erectus połączono w jednakowy gatunek.
U osobników tych wyewoulował większy mózg (h.ergaster 760cm3, homo erectus 930cm3) Przez co
wzrost rozmiarów mózgu wiązał się z większym zapotrzebowaniem energetycznym jakie stanowiły:
-dłuższy czas na pożywianie się
-zwiększona masa ciała (wcześni homo byli o ok.40% więksi od australopiteków)
-czas na utrzymanie więzi społecznych, bo większy mózg=szersze interakcje społeczne
-czas poświęcony na iskanie (ok.18% czasu)
Dokonano zatem analizy i zasugerowano niektóre możliwe rozwiązania związane z oszczędnością
czasu:
-spadek temperatury (obniżyło ok.2,5% czasu na odpoczynek)
-dłuższe nogi, a co za tym idzie szybsze przemieszczanie się
-zmiana w dystrybucji energii z jednego miejsca (jelit) do innego (mózgu)
-jedzenie UGOTOWANEGO mięsa (ciało wtedy przyswaja ok.50% więcej składników odżywczych);
Richard Wanghram twierdził, że wynalezienie gotowania przypada na 1,8mln. lat temu-to czas
pojawienia się wczesnych homo. Wymienia on 3 obserwacje: 1)zmiana w rozmiarze zębów
2)pierwsze ślady ognia 3) wzrost wielkości mózgu
Należy zatem wyodrębnić świadectwa korzystania z ognia przez homo erectus i homo ergaster:
-znalezienie wypalonej gleby w Kenii
-obecne ślady nacięć kości
-znalezienie zwęglonych drewnianych prętów
-odnalezienie palenisk
Rozwiązanie problemu z więziami społecznymi: dla wczesnych homo ważne było podtrzymanie więzi
społecznych, co objawiało się śmiechem. Śmiech wywoływał u nich endorfiny i był on 3-krotnie
skuteczniejszy od iskania – sprawiało to przyjemność kilku osobnikom na raz.
U wczesnych homo nastąpił przyrost mózgu przez:
-zmienność klimatyczną
-ryzyko ze strony drapieżników
-drapieżnictwo
-złożoność życia społecznego
Zakończenie życia h. ergaster i h.erectus przypada na ok.750tys. lat temu na skutek kolejnych zmian
klimatycznych.

Praludzie:
Pojawili się po wyginięciu homo erectus i homo ergaster gdy nastąpiło 8 cykli zlodowaceń.
Ok.600tys. lat temu pojawili się homo heidelbergensis (wczesny neandertalczyk), który zdominował
dużą część Europy i Azji.
Po zalezieniu skamieniałości heidelberczyków w północnej Hiszpanii (ponad 1000 kości) wyróżniono
cechy tych osobników:
-silne łuki brwiowe
-niskie czoło
-brak wyraźnego podbródka
-starte zęby
-duża warstwa zbitej istoty na kościach nóg (oznacza to prawdopodobnie że heidelberczycy nosili
ciężkie przedmioty)
Z homo heidelbergensis pochodzą neandertalczycy, którzy wyróżniali się takimi cechami jak:
-korzystanie z ciężkich oszczepów podczas polowania
-umiejętność sprawnego rozniecania ognia i regularne gotowanie
-wykazywanie uczuć np.empatia, współczucie
-ich ofiarami były ssaki lądowe
-mieli zwiększone rozmiary układu wzrokowego przez niski poziom światła (ich oczodoły były
większe niż u ludzi współczesnych nawet o 20%) świetnie widzieli w nocy
U neandertalczyków pojawiły się zalążki wokalizacji (śpiew bez słów, akompaniament, taniec
rytmiczny. Wokalizacja polegała u nich na zawołaniach służących do nawiązania kontaktu.
Dodatkowo była to pewna forma iskania kilku osobników na raz.
Neandertalczycy wyginęli ok.40 000 lat temu prawdopodobnie dlatego, że przegrali w rywalizacji z
homo sapiens.