Oksana Dmitrieva

Interakcje międzykulturowe

WAPWr, studia magisterskie, sem II

Rok 2022/2023

Sandro Botticelli, Narodziny Wenus, ok. 1482–1485

tempera, płótno, 172,5 × 278,5 cm
Gallerie degli Uffizi, Florencja

„Narodziny Wenus” zostały stworzone przez Botticellego około 1485 roku. Obraz
został odkryty w 1550 roku wraz z „Wiosną” w Villa Castello, która w czasach
Botticellego należała do braci Giovanniego i Lorenzo Popolano De ' Medici,
młodszych kuzynów Lorenzo di Piero de’ Medici.

Fabuła
Temat obrazu, który celebruje Wenus jako symbol miłości i piękności, jest
prawdopodobnie sugerowany przez „stances to Tournament” Angelo Poliziano.
We Florencji w tym czasie pamiętano legendarny obraz starożytnego greckiego
malarza Apellesa „Wenus Anadiomena” („Wenus wyrastająca z wody”),
który Poliziano opisuje w swoim wierszu. Epitet nawiązuje do legendy
opowiedzianej przez Hezjoda w Teogonii, o narodzinach bogini, która pojawiła się
z morskiej piany.
Tytuł obrazu nie jest do końca dokładny, ponieważ nie opisuje momentu narodzin
bogini, ale przybycie Wenus w muszle na brzeg jednej z wysp (Cypr, Cytera lub
Pafos), napędzanej wiatrem, pośród kwiatowego deszczu, symbolizującego
zapłodnienie morza niebem. Na ziemi Gracja ubiera boginię i zabiera do siedziby
bogów.

Opis i analiza obrazu

Wenus - bogini miłości

Centralną postacią obrazu jest Niebiańska Wenus, zrodzona z połączenia ducha i
materii. Pozycja bogini oparta jest na klasycznym modelu „Wenus Czysta”
(Venus Pudica).
Jedną ręką bogini zakrywa pierś, drugą trzyma kępkę długich włosów, którymi
zakrywa łono. Postać jest lekko przesunięta w prawo, z ciężarem ciała
przenoszonym na lewą nogę, co w sztuce klasycznej znane jest jako kontrapost.
Muszla, w której znajduje się Wenus, jest symbolem kobiecości.
Naga postać kobieca, uważana za grzeszną w średniowiecznej sztuce
chrześcijańskiej, stała się symbolem niematerialności w okresie renesansu.
Według neoplatonizmu Akademii florenckiej Venus Botticelli nie uosabia cielesnej
miłości ani zmysłowej przyjemności – swoją postawą i pięknymi rysami twarzy jest
bliższa ideałowi czystego rozumu lub wyższej wiedzy, prawdy moralnej. Zgodnie z
tą filozofią piękność jest atrybutem Boskości, dlatego obraz Wenus jest
porównywalny z obrazem Matki Boskiej.

Zefir — Bóg zachodniego wiatru

Wiosenny wiatr Zefir pojawia się po lewej stronie bogini i popycha ją w kierunku
ziemi owocującym oddechem. Róże spadają z nieba. To są kwiaty, które według
mitu pojawiły się z okazji narodzin Wenus.

Ora - bogini wiosny

Bosą dziewczynę na brzegu utożsamia się z jedną z Or odpowiedzialnych za
zmianę pór roku. Ora wiosny wręcza Wenus różową szatę haftowaną sezonowymi
kwiatami, które mają symboliczne znaczenie: róże - miłość, pierwiosnki -
odrodzenie, mirty - płodność.
Ora ma na sobie jedwabną sukienkę haftowaną chabrami i ozdobioną girlandą z
mirtu, Świętej rośliny i symbolu wiecznej miłości. Talię dziewczyny otacza pas róż,
między nogami kwitnie Anemon, co wiąże się z nadejściem wiosny.
Za kobiecą postacią krajobraz jest nakreślony przez zatoczki i przyłądki wybrzeża i
ozdobiony gajem drzew pomarańczowych, być może w celu poparcia hipotezy, że
klient pochodzi z rodziny Medyceuszy. (Owoce cytrusowe były uważane za symbol
Medyceuszy).

Albo Aura (nimfa wiatru), albo Chloris (nimfa związana z wiosną)

Kobieta ściska postać Zefira. Być może tą kobietą jest starożytne bóstwo kwiatów
i owoców Chloride lub Chloris. Stając się małżonką Zefiru, zmieniła się we Florę, a
z tego związku narodził się Carlos — Bóg owoców. Niektórzy historycy sztuki
uznają w uskrzydlonej kobiecej postaci bóstwo bryzy Aurę wspomnianą
w „Stanach na turniej".

Dobrze dopracowane szczegóły

Botticelli w tej pracy położył nacisk na alegoryczne znaczenie. W ten sposób
pozbył się perspektywy i zniekształcił formy, zwłaszcza w stylizacji postaci. Natura
jest wyidealizowana i przekształcona w dekoracyjne środowisko, w którym
ucieleśnia się ideał piękności.
Artysta podzielał z klasykami ideę, że piękno jest jedynym celem sztuki. Uważał
jednak, że piękność jest wartością samą w sobie i jest tworzone tylko przez sztukę,
a nie pochodzi z natury.
Pomimo klasycyzmu kompozycji figura Wenus bardziej odpowiada kryteriom
gotyku, w każdym razie pod względem rytmu i struktury. Falistość konturu i
włosów sprawia wrażenie unoszenia się w powietrzu.
Niektóre części jej ciała są nieproporcjonalne: szyja jest zbyt długa, ramiona są
opuszczone, a prawa ręka jest dłuższa niż zwykle. Z drugiej strony postać Wenus
jest absolutnie wyidealizowana: wszystkie proporcje jej ciała, zaczynając od
pozycji pępka, odpowiadają złotemu podziałowi.
Obraz „Narodziny Wenus” sugeruje paralelizm między kulturą klasyczną a
chrześcijańską. Schemat kompozycyjny dzieła faktycznie przypomina tradycyjny
schemat chrztu Chrystusa. Pozycja Chloris jest podobna do pozycji Jana
Chrzciciela, który wylewa wodę na głowę Jezusa.
To subtelne dopasowanie między pogańskim mitem o narodzinach Wenus z
morskiej piany a chrześcijańską ideą odrodzenia duszy poprzez chrzest wodą jest
znakiem tego, że arcydzieło Botticellego ma charakter duchowy.

Technika i gra kolorów

Można zauważyć, że obraz nie ma perspektywicznej struktury. Botticelli nie używa
również kąta, którego zniekształcenia optyczne pozbawiłyby obraz doskonałości.
Obraz wykonany jest w technice temperowej na płótnie. Artysta obficie używał
złota.
W „Narodzinach Wenus" Botticelli wychwala wartość linii ze szkodą dla poczucia
objętości. Kontury postaci mają rytmiczny i ciągły ruch, który uniemożliwia
widzowi zrozumienie sceny jako całości. Podobnie światło nie ma źródeł, nie
kształtuje kształtów, nie wzmacnia kolorów, ale reprezentuje jedynie nieokreślony
duchowy blask.

Bibliografia:
- https://niezlasztuka.net/o-sztuce/sandro-botticelli-narodziny-wenus/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Narodziny_Wenus
- Buszyński J., Osęka A., 100 najsłynniejszych obrazów, Warszawa 1977.