EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ

Amaç ve Hedefler

Amaç:
• Epidemiyolojinin tanımı, tarihçesi, gelişimi ve amaçları temelinde yaklaşımını ve uygulama
alanlarını kavrama

Hedefler:
• Epidemiyolojiyi tanımlama
• Epidemiyolojinin gelişimi ve tarihçesini kavrama
• Toplum sağlık sorunlarının değişimini ve yapısını açıklama
• Epidemiyolojinin amaçlarını ve yaklaşımını kavrama
• Epidemiyolojinin temel ilkeleri ve uygulama alanlarını ayırt etme
2
Tanım

Yunanca

EPI (=üstünde, üzerinde),

DEMOS (=toplum, halk),
LOGOS (=bilim)

• “toplumun başına problem olan durumların incelenmesi”

3
 Epidemiyoloji

• Eski zamanlarda toplumu tehdit eden hastalıklar bulaşıcı hastalıklar olduğu için
ve bu dönemlerde epidemiyoloji daha çok bulaşıcı salgın hastalıklar ile
ilgilendiği için “salgınlar bilimi” veya “epidemileri (salgınları) inceleyen tıp bilimi”
olarak tanımlanmıştır.

4
 Epidemiyoloji

• İnsan sağlığı ve hastalıkları ile ilgili bilim dalları 3 ana grupta incelenebilir:
➢Temel tıp bilimleri (Anatomi, fizyoloji, biyokimya…)
➢Klinik tıp bilimleri (Dahiliye, cerrahi, pediatri, kadın doğum)
➢Toplum tıp bilimleri (Halk sağlığı, toplum hekimliği, koruyucu tıp, sosyal tıp)

5
 Epidemiyoloji

• Klinik tıp bilimlerinde hekim sadece herhangi bir sağlık sorunu olan kişiye
yoğunlaşır

• Toplum tıp bilimlerinin amacı insan topluluklarının sağlık düzeylerini,

hastalıklarını ve bunların çözüm yollarını belirlemektir

• Epidemiyoloji ise hem klinik hem de toplum tıp bilimlerinde kullanılır

6
 Epidemiyoloji

• Epidemiyoloji sadece ölüm, hastalık ve engellilik gibi durumlarla ilgilenmekle

kalmaz aynı zamanda bir çok pozitif sağlık durumu ve sağlığın geliştirilmesi ile
ilgili olaylarla ve hatta tüm sosyal olaylarla ilgilenir.
«hem klinik, hem toplum bilimlerinde»
Örn:
İntihar epidemiyolojisi,
Kaza epidemiyolojisi,
AİDS epidemiyolojisi vb...

7
Epidemiyoloji

❖Belli toplumlarda sağlıkla ilişkili durumların ve olayların saptanması,

❖Dağılımının ve nedenlerinin incelenmesi,
ve bu incelemeler sonucunda elde edilen bilgileri;
❖sağlık problemlerinin önlenmesi ve kontrolünde uygulanmasını sağlayan
bilim dalı
John Murray LAST, 1988

8
Epidemiyoloji
Hastalıkların / sağlık sorunlarının;
dağılımı,
nedenleri (belirleyicileri)
ve bunların tanısı, tedavisi ve önlenmesi için
uygun yöntemleri belirlemeye yarayan
araştırma tekniklerini öğreten bilim dalı

Tezcan (1992) 9
 Epidemiyolog = tıbbi dedektif
Epidemiyoloji = tıbbi araştırmaların mimarisi

• hastalık ve sağlık problemlerinin dağılımını

(Tanımlayıcı Epidemiyoloji),
• nedenlerini (Analitik Epidemiyoloji)
• sağlık problemlerinin teşhis, tedavi ve önlenmesi için
(Deneysel Epidemiyoloji)

uygun yöntemleri belirlemeye yarayan tıbbi araştırma tekniklerini öğreten bilim

dalı

10
 Tanımlayıcı Epidemiyoloji

• Sağlığı etkileyen olay-hastalık :

– Nedir?
– Kimlerde görülmektedir?
– Nerede görülmektedir?
– Ne zaman görülmektedir?
Olayın/hastaların özelliği nasıl?
Sağlıkla ilgili olayla karşılaşanlar/hastalar kim?
Olay/hastalık nerede gelişiyor?
11
Olay/hastalık ne zaman gelişiyor?
Analitik Epidemiyoloji

• Hastalık- sorun:
– Nasıl oluşur?
– Nedenleri nelerdir?
– Neden devam eder?

Sağlıkla ilgili olay/ hastalık neden belirli bir grupta oluşuyor?

12
 Deneysel Epidemiyoloji

• Sağlıkla ilgili olay/ hastalık nasıl önlenebilir?

• Nasıl kontrol edilebilir?

• Hastalıkların kontrolü için kullanılan ya da kullanılması düşünülen yeni

yöntemlerin etkinliği nedir?
• Altta yatan nedenlerin düzeltilmesinin etkisi nedir?
13
 Epidemiyolojinin Amaçları
1) Hastalık ve sağlık problemlerinin etyolojisini ya da nedenini ve risk faktörlerini belirlemek
• Asıl amaç hastalığın mortalite ve morbiditesini azaltmak
• Eğer nedensel faktörleri belirleyebilirsek; korunma programları için bir temel geliştirilebilir

2) Hastalıkların prognozunun ve doğal gelişiminin ortaya çıkarılmasında

• Bazı hastalıklar diğerlerinden daha ciddi olup daha hızlı öldürebilir
• Doğal hikayeyi belirlemek isteriz. Böylece yeni müdahale yolları geliştirebilir, bunları karşılaştırabiliriz

14
 Epidemiyolojinin Amaçları
3) Toplumların sağlık düzeylerinin saptanması, zaman süreci içindeki değişimin
incelenmesi ve diğer toplumlar ile kıyaslanmasında
• Öncelikli sağlık sorunları neler?
• Toplumda ilgili hastalığın yükü nedir?
• Sorunların toplumda dağılımı nasıl?

• Hangi sorunlara, hangi bölgede öncelik verilmeli?

• Zaman içinde değişim var mı? nasıl bir değişim görülüyor? Artış? Azalış? Bu değişim gerçek mi?

• Bu, sağlık hizmetlerini planlamak için, geleceğe yönelik tahminler için ve sağlık
hizmeti verenlerin eğitimi için önemli
15
 Epidemiyolojinin Amaçları

4) Klinik araştırma sonuçlarının değerlendirilmesinde, mevcut ve yeni,

koruyucu/tedavi edici önlemleri ve sağlık bakımı tiplerini incelemek
• Prostat kanseri için PSA kullanarak tarama yapmak yaşam beklentisini arttırır
mı?
• Yeni X ilacı mide CA’de etkin midir?

5) Sağlık hizmetlerinin etkinliğinin değerlendirilmesinde

• Tarama programının o toplumda ne gibi bir sağlık etkisi oldu?
16
 Epidemiyolojinin Amaçları

6) Halk sağlığı politikaları geliştirebilmek için olanak sağlama ve çevre sorunları

için düzenlemeler yapmak
• Bazı ev gereçlerindeki elektromanyetik radyasyon sağlığa zararlı mı?
• Atmosferdeki bazı partiküller insanlarda olumsuz sonuçlara neden olur mu?
• Hangi riskler işçilerde hastalıkla ilişkilidir ve ne gibi düzenlemeler gerekir?

17
 Epidemiyolojinin Kullanım Alanları

• Hastalıkların doğal seyrinin incelenmesi

• Toplumun sağlık sorunlarına tanı konulması

• Bireylerin herhangi bir sağlık sorununa yakalanma olasılığının tahmin edilmesi

• Sağlık sorunlarının zaman içindeki değişiminin incelenmesi

• Sağlık sorunlarının nedenlerinin belirlenmesi

• Topluma sunulan sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi

• Sendromların belirlenmesi 18
 Epidemiyoloji İçin Kaynak Önerileri

1. Tezcan S. Temel Epidemiyoloji. Hipokrat Kitapevi, Ankara. 2017. ISBN: 978-605-9160-54-4.

2. Rothman KJ, Greenland S. Modern Epidemiology. 2nd ed. Lippincot-Raven Publishers, Philadelphia, PA, 1998.
3. Gordis, L. (2014). Epidemiology (Fifth edition.). Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.
4. Ray M. Merrill (2017). Introduction to Epidemiology (Seventh Edition) Burlington, MA: Jones & Barlett Learning.
5. Moyses Szklo & F. J. Nieto (2014) Epidemiology Beyond the Basics. Burlington, MA: Jones & Barlett Learning.
6. Hennekens, C.H., Buring, J.E. Epidemiology in Medicine. ISBN 0-316-35636-0. Little, Brown and Company, USA, 1987.
7. David B. Resnik. What is Ethics in Research & Why is it Important?
http://www.niehs.nih.gov/research/resources/bioethics/whatis/
8. Pearce N. "Classification of epidemiological study designs". International Journal of Epidemiology 2012;41:393-397.
9. Grimes DA, Schulz KF. "An overview of clinical research: the lay of the land". Lancet 2012;359:57-61.

19
Teşekkürler

20