Dümen Tutanın Görevleri

Dümen tutmak; hareket halindeki geminin dümen ve serdümen marifeti ile istenen yönde ilerleyişini
sağlamaktır. Serdümen; dümen tutan güverte tayfasıdır. Küçük teknelerde dümen doğrudan kaptan
tarafından tutulurken büyük gemilerde ise dümen serdümen tarafından tutulur.

Serdümen; kaptanın veya vardiya zabitinin verdiği dümen manevra komutlarını yerine getirir ve
geminin belirtilen rota hattında ilerlemesini sağlar. Bu kişi dümen dolabı üzerindeki kumanda
unsurları hakkında yeterli derecede bilgiye ve kılavuz kaptanların İngilizce olarak verecekleri
komutları ve konuyla ilgili sorularına cevap verebilecek derecede yabancı lisan bilgisine sahip
olmalıdır.

Akıntı seyri dışında rota hattı; geminin haritada çizili gitmesi gereken yön değeridir. Pruva hattı ise
geminin o an pruvasının gösterdiği yöndür. Gemiyi rotasından düşürebilecek akıntı veya rüzgâr yoksa
iyi tutulan bir dümende rota hattı ile pruva hattı ya aynı ya da birbirine çok yakındır.

Serdümen belirli bir rota hattında gemiyi götürmeye çalışken eğer gemi pruva hattına göre sancağa
kaçarsa dümeni iskeleye basarak, iskeleye kaçarsa sancağa basarak geminin takip etmesi istenen rota
hattında gitmesini sağlar.

Burada dikkat edilmesi gereken durum; geminin ağırlığı arttıkça dümenin sağırlaşmasıdır. Sağırlaşan
dümen nedeni ile serdümen rotadan kaçan gemiyi rotaya almak isterken sabırsızlık eder ve
gereğinden büyük açı kullanır. Gereğinden büyük dümen açısı hafif gemide hemen, ağır gemide yavaş
yavaş artan bir hızla geminin süratli dönmesine sebep olur.

Ağır Denizlerde Dümen Tutma Trafik yok, akıntı veya rüzgâr yok, deniz sakin, bu durumda dümen
tutmak kolaydır. Ancak hava kötüleştikçe bu iş zorlaşır. Çünkü bu sefer sorun sadece gemiyi
rotasında götürüp götürememek değil gemiyi büyük yalpalara düşürmeden götürebilmekte ayrı bir
sorun olur. Büyük yalpanın tehlikeleri ise malumdur. Bağlı ağırlıkların yerlerinden koparak
ayrılmasına, bu ağırlığın gemi içerisinde cana, mala ve çevreye tehlike oluşturmasına, ağırlığın
büyüklüğüne göre gemi yapısına zarar vermesine ve hatta geminin dengesinin bozularak geminin
alabora olmasına dahi sebep olabilir.

Ağır denizlerde dümen tutulurken aşağıdaki hususlara dikkat edilir.

● Dümen tutulurken büyük dümen açısı kullanılır,

● Başın dalga ile savrulmaları göz önünde tutularak, savrulma başlamadan dümen diğer tarafa
basılarak savrulma etkisi azaltılır

● Verilen rota, dalgaların bordadan alınmasını zorunlu kılıyor fakat düşülen yalpa sadece
üçlemelerde tehlikeli oluyorsa, denizler takip edilir ve sadece üçlemelerde baş dalgayı omuzluktan
alacak şekilde çevrilir, sonra tekrar rotaya alınır. Eğer yüzey dalgaları da tehlikeli derecede yalpaya
sebep oluyorsa rota değiştirilir.

● Verilen rota, dalgaların tam baştan alınmasını zorunlu kılıyor fakat sadece üçlemelerde tehlikeli
gerilmelere sebep oluyorsa, denizler takip edilir ve sadece üçlemelerde baş dalgayı omuzluktan
alacak şekilde çevrilir, sonra tekrar rotaya alınır. Eğer yüzey dalgaları da tehlikeli derecede
gerilmelere sebep oluyorsa rota değiştirilir.

● Dönüşlerde üçlemeler takip edilir ve en yüksek dalga geçer geçmez alabanda ile dönüşe geçilir.
Dümen Komutları

İskele alabanda (Hard a Port): Dümenin basılabildiği kadar iskeleye basılması için serdümene verilen
kumandadır. Başlangıçta belirttiğimiz gibi maksimum alabanda açısı 30-35° dir.

Sancak alabanda (Hard a starboard): Dümenin basılabildiği kadar sancağa basılması için serdümene verilen
kumandadır.

Sancak on (Starboard ten degrees): Dümeni dümen müşirinde on derece gösterene kadar sancağa basması ve
orada tutması için serdümene verilen kumandadır.

İskele yirmi (Port twenty degrees): Dümeni, dümen müşirinde yirmi derece gösterene kadar iskeleye basması
ve orada tutması için. serdümene verilen kumandadır.

Ortala (Midship): Bir tarafa doğru dümen tesiriyle dönmekte olan bir geminin pruvası, üzerinde olan dönme
hızı ile istenen rotaya gelebilecek kadar yaklaştığı zaman dümenin omurga istikametine alınması için
serdümene verilen kumandadır.

Karşıla (Meet her): Dümen ortalanmış olduğu halde geminin savrulmakta devam ettiği anlaşıldığı zaman bunu
önlemek için dümeni pruvanın savrulduğu yönün aksi tarafına basması için serdümene verilen kumandadır.

Gelsin (Steer more to Port (veya starboard): Dümen sancak veya iskeleye basıldığı halde pruvanın daha süratli
savrulması istenirse, bunu sağlamak üzere dümeni daha fazla basması için serdümene verilen kumandadır.

Viya (Steady): Geminin pruvası bir yöne çevrildik ten ve istenilen rotada seyrettikten sonra bundan
ayrılmaması için serdümen verilen kumandadır.

Viya böyle (Steady as she go): Geminin pruvasının bulunduğu rotada dümen tutması için serdümene verilen
kumandadır.

İyi böyle (Very well): Geminin pruvası istenilen bir rota veya kerterizde baş tut tuğu zaman bu şekilde dümen
tutması için serdümene verilen kumandadır.

Kaç böyle (Pruva kaç?) (How does she had):Herhangi bir rotada dümen tutulurken veya yeni bir rotaya
geçildiği zaman pruvanın hangi rotada olduğunu öğrenmek için serdümene verilen kumandadır.

İki derece sancakta git! (Steer Two degrees more): pruvanın gitmekte olduğu rotanın iki derece daha
sancağına gelmesi için serdümene verilen kumandadır. Örneğin rota 198 ise bu kuman-dadan sonra 200 yapılır.
Diğer Manevra Komutları
Kaldır (Ease the Rudder): Dümeni sancaktan iskeleye veya iskeleden sancağa basması için
serdümene verilen kumandadır. Buna “Karşılamak” da denir.

Ağır gelsin (Easy handsomely): Dümenin herhangi bir tarafa birdenbire basılması yüzünden
pruvanın hızla savrulmasının önüne geçmek için serdümene, dümeni ağır ağır basması için
verilen kumandadır.

İki derece iskelede git! (Steer Two degrees less): pruvanın, gitmekte olduğu Ro tanın iki
derece daha iskele tarafına gelmesi için serdümene verilen kumandadır. Örneğin, rota 048
ise, bu kumanda verilince 046 yapılır.

Beş derece sancaktasın! (You are Steering five degrees much): İstenilen rota dan beş
derece daha sancakta dümen tuttuğunu ve bunu düzeltmesini bildirmek için ser dümene
verilen kumandadır.

Beş derece iskeledesin! (You are Steering five degrees little): istenilen rotadan beş derece
daha iskelede dümen tuttuğunu ve bunu düzeltmesini bildirmek için serdümene verilen
kumandadır.

Rota söylemek: Rota 132° Course 132 veya, “Bir-üç-iki” (one-three-Two). Dümeni 132° ye
tut (Steer to 132°): pruvanın 132° de baş tutması için serdümene verilen kumandadır.

Dümen nerede? (How is the Rudder): Manevra sırasında diğer kumandalar veri lirken
gerekli bir manevra işleme geçirilirken serdümene dümenin nerede olduğunu rapor etmesi
için verilen kuman-dadır, bunun üzerine serdümen “iskele on-sancak alabanda-ortada”
şeklinde bir rapor yapacaktır.

Yedir! (Mind your right Rudder): Örneğin bu kumandanın “Yedir Sancağa!” şeklinde
verildiğini düşünelim. pruvayı iskeleye hiç kaçırmadan gemiyi ağır ağır sancağa almak için
serdümene verilen kumandadır.

Sancağa (veya iskeleye) kaçma! (Nothing to…): Gemi seyrederken pruvanın sancak veya
iskele tarafa savrulmaması isteniyorsa, buna dikkat etmesi için serdümene verilen
kumandadır. Amerika’da denizciler Sancak (starboard) terimi için “Right” ve İskele (Port) teri
mi için “left” kelimelerini kullanırlar. Bu sebepten Sancak alabanda “Right ful l Rudder” ve
İskele alabanda “Left Full Rudder” şeklinde söylenir.