e-ISSN: 2459-1467

OTJHS OTSBD
Online Turkish Journal of Health Sciences Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi

Online Turkish Journal of Health Sciences 2021;6(2):310-314 Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi 2021;6(2):310-314

İyi Bir Sistematik Derleme Nasıl Yazılmalı?

How Should a Good Systematic Review be Written?

1
Nursan ÇINAR
1
Sakarya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği, Sakarya, Türkiye

Nursan Çınar: https://orcid.org/0000-0003-3151-9975

ÖZ
İyi bir sistematik derleme, ilgilenilen araştırma sorusu için
var olan tüm kanıtların bir arada bulunacağı eşsiz bir kay-
naktır. Literatür taraması daha detaylı yapıldığı ve yazarın
önyargısı daha az olduğu için sistematik derlemeler altın
standart olarak kabul edilmektedir. Sistematik derleme
çalışmaları kanıt yönünden üstün olmakla birlikte, sis-
tematik derleme yöntembilime uygun olarak yapıl-
madığında ve raporlandırılmadığında bias riski artar.
Karar vericiler için sınırlı bilgi oluşturur. Uygun yöntem
ile yapılmış yüksek düzeyde sistematik derlemeler in sağ-
lık hizmetlerinin sunumuna büyük değer katacağını bil-
erek sistematik derleme yapmayı öğrenmek sağlık profe-
syonelleri için önemli bir hedef olmalıdır. Bu makalede
iyi bir sistematik derleme yazımı ile ilgili bilgi ve te-
crübeler paylaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Araştırma sorusu, raporlama, sis-
tematik derleme, yöntembilim
ABSTRACT
A good systematic review is a unique resource where all
available evidence for the research question of interest can
be found together. Systematic reviews are considered the
gold standard because the literature review is more detailed
and the author's bias is less. Although systematic review
studies are superior in evidence, when not done and re-
ported in accordance with the systematic review methodol-
ogy, the risk of bias increases and creates limited informa-
tion for decision makers. Learning to do systematic reviews
should be an important goal for healthcare professionals,
knowing that highly systematic reviews with appropriate
methodology will add great value to the delivery of health-
care services. In this article, knowledge and experiences
about writing a good systematic review are shared .
Keywords: Methodology, reporting, research question,
systematic review

Sorumlu Yazar / Corresponding Author: Yayın Bilgisi / Article Info:

Nursan Çınar Gönderi Tarihi/ Received: 01/03/2021
Sakarya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Kabul Tarihi/ Accepted: 21/03/2021
Hastalıkları Hemşirleiği Anabilim Dalı, Esentepe Kampüsü, 54187, Online Yayın Tarihi/ Published: 05/06/2021
Sakarya, Türkiye
Tel: 0264 295 66 21
Email: ndede@sakarya.edu.tr

Atıf/ Cited: Çınar N. İyi Bir Sistematik Derleme Nasıl Yazılmalı? Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi 2021;6(2):310-314. doi:
10.26453/otjhs.888569

GİRİŞ lar, literatürde ki boşluklar ya da yetersizlik alanları

Sistematik Derleme (SD), belli bir konuda hazırlan-
mış araştırma sorusuna yanıt bulmak için, belirlen-
miş ölçütlere uygun olarak aynı konuda yapılmış
çalışmaların sistemli ve yan tutmadan taranması,
bulunan çalışmaların geçerliğinin değerlendirilmesi
ve sentezlenerek birleştirilmesidir. Sistematik derle-
me, uygun şekilde yapıldığında ve rapor edildiğin-
de, sağlık hizmetinin bilgi tabanına çok büyük de-
ğer katar. Sistematik derleme ve meta-analizler ka-
nıt piramidinin en üst basamağında yer alır ve kli-
nik uygulama kılavuzları için çıkarımlar yapılabilir.
Sağlık alanındaki kaynakların fazlalığı ve araştır-
macıların zamanının kısıtlılığı düşünüldüğünde
derlemelerin karar vermede ne kadar önemli bir role
sahip olduğu anlaşılır. Aynı zamanda sistematik
derlemeler ile gelecekte araştırılması gereken konu-
da tanımlanabilmektedir. İyi bir derleme, ilgilenilen
araştırma sorusu için var olan tüm kanıtların bir
arada bulunacağı eşsiz bir kaynaktır. Daha detaylı
literatür taraması içerdiği ve yazarın önyargısı daha
az olduğu için sistematik derlemeler altın standart
olarak kabul edilmektedir.1-5
Unutmamalıdır ki bir sistematik derlemenin amacı
yalnızca tüm bilgileri toplamak değildir.
İlgili çalışmaları kapsamlı bir biçimde tarayıp çeşit-
li kabul ve ret ölçütleri kullanarak hangi çalışmala-
rın derlemeye gireceğini tarafsız bir şekilde belirle-
yip bu çalışmalarda yer alan bilgilerin sentez edil-
mesi ile oluşturulur.
Sistematik derleme çalışmaları kanıt yönünden üs-
tün olmakla birlikte, sistematik derleme metodoloji-
sine uygun olarak yapılmadıklarında ve raporlandı-
Derleme Makalesi (Review Article)
rılmadıklarında bias riski artar ve karar vericiler için
sınırlı bilgi oluştururlar. Özellikle kapsama alınan
çalışmaların metodolojik kalitesindeki yetersizlikler
ve raporlamadaki sorunlar, araştırma sonuçlarının
yorumlanma ve genellenmesinde yetersizliğe ya da
çelişkilere yol açarak klinik karar için güçlü kanıt
oluşturmazlar.
İyi bir sistematik derleme yazarı SD metodolojisinin
en temel aşamalarını yerine getirir:
 Araştırma sorusunu oluşturur.
 Dahil etme ve hariç tutma kriterlerini belirler.
 Protokol yapar.
 Açık ve tekrarlanabilir bir yöntem kullanır. Kap-
samlı literatür taraması yapar.
 Uygun verilerin kalitesini ve geçerliliğini değer-
lendirir.
 Bulguları sistematik olarak sentezler, yorumlar
ve raporlar.1-3,6,7
ARAŞTIRMA SORUSUNUN FORMÜLE EDİL-
MESİ
İyi bir sistematik derleme yapmanın ilk adımı açık,
net ve yapılandırılmış bir soru şeklinde ele alınması
gereken sorunu tanımlamaktır. Özellikle, arama stra-
tejisi derleme sorusu üzerine kurulduğu için, derle-
me sorusunu formüle etmek, arama stratejisini geliş-
tirmek için çok önemlidir. Bir derlemenin “nasıl”
hazırlanacağını sormadan önce “neden” hazırlanaca-
ğını sormak akıllıcadır. Derlemeyi hemen yazmaya
başlamak çekici de olsa, önemli soruların neler oldu-
ğunu belirlemek için geçireceğiniz zaman asla boşa
gitmeyecektir.2,7,8
Sorular, kanıta dayalı uygulamaların arkasındaki
itici güçtür. Kanıta dayalı uygulama soruları, gerçek
sorunlara odaklanır. Kanıta dayalı uygulamaların en
zorlu yönlerinden biri, cevaplanabilir soruyu gerçek-
ten belirlemektir. Soruyu tanımlama becerisi, soruyu
yanıtlamak için ilgili bilgileri bulmak için çok
önemlidir. İlgili bilgilerin başarılı bir şekilde alınma-
sı, açıkça tanımlanmış, iyi yapılandırılmış bir soruy-
la başlar. Soru sormak için standart bir format veya
çerçeve, temel unsurlara odaklanmaya yardımcı olur.
Soru oluşturma aynı zamanda bir düşünme dönemi
de sağlar. Gerçekten aradığım bilgi bu mu? Neden
bu bilgiyi arıyorum? Soruları üzerine düşünmemizi
sağlar.2,7,8
İyi bir araştırma konusu seçmek kolay olmayabilir.
 İlgilendiğiniz bir konuyu seçtikten sonra, kapsam-
lı bir arama yapmayı yararlı bulabilirsiniz.
 Bu önemli tartışmalar ve güncel konular hakkında
bilgi edinmenize ve araştırma sorunuza daha iyi
odaklamanıza olanak sağlayacaktır.
Nursan Çınar
 Sorunun çok geniş veya çok dar olması durumun-
da, konunun araştırılması çok zor olacaktır. Çoğu
durumda geniş bir konuyla başlayacaksınız. Daha
sonra yönetilemez miktarda bir literatüre ulaşırsa-
nız onu daraltmanız gerekebilir. Konunuzu daralt-
manın birkaç yolu vardır:
 Belirli bir coğrafi bölge, zaman dilimi veya nüfus
seçilebilir.
 Konunun belirli bir yönünü seçilebilir veya kilit
konulara veya güncel tartışmalara odaklanılabilir.
Standart SD sorusu PICO(S) içerir: PICO kavramı
klinik soruları aranabilir anahtar kelimelere ayırmak
için 1995 yılında Richardson ve arkadaşları tarafın-
dan tanımlanmıştır.9 Schardt ve ark. soru tipine ve
bu belirli soruyu cevaplamak için en iyi çalışma ta-
sarımına atıfta bulunmuşlar ve PICO (S) modelini
sunmuşlardır.10
PICO (S) modelinin bir arama stratejisi aracı olarak
kullanılması literatür taramalarının kalitesini arttırır.
Araştırma sorusunun çerçevesi belirlenir. Araştırma
sorusu katılımcıları (P: Population), müdahaleleri (I:
Interventions), karşılaştırma gruplarını (C:
Comparators), sonuçları (O: Outcomes) ve araştırma
desenlerini(Hangi çalışma tasarımlarının soruyu
cevaplamak için uygun olduğunu belirler) (S: Study
designs) açıkça tanımlamalıdır. Araştırma sorusunun
bu bileşenleri kısaca PICOS olarak adlandırılmakta-
dır.1,2,7,8,10
Örnek:
Başlık: Dondurma ve Çözdürmenin Olgun Anne
Sütünün İçeriğine Etkileri: Sistematik Derleme12
Araştırma sorusu: Dondurma ve çözdürme olgun
anne sütünün içeriğini etkiler mi?
Katılımcıların Türü (P: Population): Miadında
(38.gestasyon haftasını tamamlamış) doğum yapan
annelerden alınan olgun süttür.
Müdahalelerin Türü (I: Interventions): Donduru-
lan (-18 veya -20°C ‘de) ve çözdürülen olgun anne
sütünün içerik analizidir.
Karşılaştırma Grupları (C: Comparators): Miadın-
da doğum yapmış annelerden alınan olgun taze (3-24
saat) sütlerdir.
Ölçülen Sonuçlar (O: Outcomes): Olgun taze anne
sütü içeriği ile dondurma ve çözdürme yapılan olgun
anne sütü içeriğinin (makrobesin, mikrobesin ve
biyoaktif içerik) karşılaştırılmasıdır.
Araştırma Desenleri (S: Study designs): Randomize
kontrollü deney ve prospektif kohort çalışmalardır.
Sistematik derleme sorusu tanımlandıktan sonra
değişiklik yapılmamalıdır. Yazarlar formüle edilen
sorunun klinik olarak alakalı, yeni ve ilginç olmasını
sağlamalıdır.
311
Derleme Makalesi (Review Article)
DAHİL ETME VE HARİÇ TUTMA KRİTER-
LERİNİ BELİRLEME
Çalışma sorusu kesinleştirildiğinde, yazarlar kap-
samlı bir dahil etme ve hariç tutma kriterleri listesi
oluşturmalıdır. Araştırma sorununun bileşenleri dik-
kate alınarak dâhil etme ve dışlama kriterleri
(inclusion and exclusion criteria) tanımlanır.4,5 Se-
çim yanlılığını önlemek için, veri toplama ve analiz-
den önce dahil etme ve hariç tutma kriterleri üzerin-
de anlaşılmalıdır.
 Dahil edilecek uygun makaleleri belirlemek için
katı kriterler gereklidir.1
 Sistematik Derleme yaparken, yazarların seçe-
cekleri ve hariç tutacağı çalışmaları açıkça ta-
nımlamaları çok önemlidir.
 Literatürde iyi temsil edilen konular için mevcut
kanıtları sentezlemeyi hedefliyorsanız, yalnızca
yüksek düzeyde kanıt içeren makaleleri (Düzey I
ve II) dahil etmelisiniz.
 Bununla birlikte, eğer derleme sorusu ile ilgili
alanda çok fazla çalışma yapılmamışsa, daha
sonra düşük düzeyli çalışmaları dahil etmek de
akıllıca olacaktır.
 Ayrıca makalenin dahil edileceği dile karar ver-
mek önemlidir. Her ne kadar sadece İngilizce
makalelerin alınması bias oluştursa da çeviri
imkânlarının sınırlı olması sebebiyle sıklıkla
tercih edilir.
 Yayın yılı sınırlaması yararlı olabilir.1,2,4,8
 Yalnızca insan çalışmalarının veya hem insan
hem de hayvan çalışmalarının dahil edilip edil-
meyeceği belirlenir.1,2,4,8
Protokol: Sistematik derleme çalışmaları önemli
araştırma projeleridir ve belirli bir protokol dahilin-
de yapılması gerekmektedir. Sistematik derleme
sürecinin belli bir plan ve protokol çerçevesinde
planlanması ve yürütülmesi gerektiği hem uluslara-
rası kanıt merkezlerinin raporlarında, hem de yayın-
larda belirtilmektedir.1-3,5
Protokol, önyargıyı en aza indirmek amacıyla derle-
menin açık bir plan takip etmesini ve kullanılacak
yöntemlerin belirtilmesini sağlar.5 PROSPERO
(International Prospective Register of Systematic
Review) İngiltere Ulusal Sağlık Araştırmaları En-
stitüsü tarafından finanse edilen sistematik derleme
kayıt sistemidir. PROSPERO; duplikasyondan ka-
çınmaya ve protokolde planlama aşaması tamamlan-
mış çalışmalarla karşılaştırmasına olanak tanıyarak
bias riskini azaltmaya yardımcı olmak ve kayıtlı
sistematik derlemelerin kapsamlı bir listesini
sağlamayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda devam
Nursan Çınar
eden sistematik derlemeler hakkındaki bilgilere ser-
best ve açık erişim sağlayarak sistematik derleme
sürecinde şeffaflığı teşvik eder ve konunun isten-
meyen bir şekilde tekrarlanmasını önlemeye yar-
dımcı olur.2,11
Sistematik derlemelerde «PROSPERO registered
number» isteyen dergileri sayısı giderek artmaktadır.
PROSPERO her kayıtlı sistematik derleme için bir
kayıt numarası verir. Bu numara, yayınlarda ve ra-
porlarda gösterilebilir. Bu numara derlemenin daha
sonraki kullanımını takip etmeye ve etkilerini izle-
meye de olanak sağlar.
Örnek:
İncelemeye başlamadan önce, çalışmanın protokolü
sistematik derleme ve meta-analizlerin kayıt altına
alınmasını sağlayan "PROSPERO" veri tabanına
kaydedilmiştir (ID=CRD42020172569; https://
www.crd.york.ac.uk/prospero/display _record.php?
RecordID =172569).11,12
KAPSAMLI LİTERATÜR TARAMASI
Belli bir konu hakkında önemli bilgi içeriği olan
yayınların/belgelerin (kitap, makale, süreli yayın,
gazete vb.)sistematik olarak gözden geçirilmesi ve
kritik edilmesi olarak tanımlanır. İyi yapılandırılmış
bir literatür araştırması, araştırılan konuyla ilgili
sağlam kanıtları bulmanın en etkili ve verimli yolu-
dur. Arama sürecindeki kilit rol anahtar kelimelere
düşmektedir. Anahtar kelimelerin keşfedilmesi kadar
doğru kullanılmaları da önemlidir. Anahtar kelime-
lerin oluşturulmasında araştırma soruları temel alın-
malıdır. İngilizce anahtar kelimeler için MeSH
(Medical Subjects Headings) ve İngilizce anahtar
kelimelerin Türkçe karşılığını oluşturmak için Tür-
kiye Bilim Terimleri (TBT) (https://
www.bilimterimleri.com/) içeriğinden yararlanılabi-
lir.2,4,5 Taramayı daraltabilmek adına anahtar kelime-
ler birlikte kullanılmanın ötesinde yan yana kullanı-
lıyorlarsa kelime grubu iki tırnak işaretinin (“ ”)
arasına yazılmalıdır.
Boolean bağlaçları (Boolean connectors: and,or,not)
“ve”, “veya”, “değil” kullanılarak alan sınırlandırı-
labilir. “Ve” tüm arama terimlerini içeren sonuçları
alır; “veya” sonuçların arama terimlerinin en az biri-
ni içermesi gerektiği anlamına gelir. Seçilen “değil”
terimle ilgili alıntıları hariç tutar.5 Literatür taraması
akademik araştırmaların en önemli bölümünü oluş-
turur. Bu aşamada bilinçli ve doğru olarak atılan her
adım araştırmacıya bilimsel yönden fayda sağlaya-
rak sonuca ulaştırır. Bibliyografik yazılım (Örnek:
EndNote, Reference Manager) kullanılarak elde edi-
len araştırmalar kayıt edilir ve depolanır.4
312
Derleme Makalesi (Review Article)
VERİ TABANININ SEÇİLMESİ
Konuyu seçtikten ve daralttıktan sonra, bir sonraki
adım arama için en uygun veri tabanlarını seçmektir.
Arama yapmak için veri tabanlarını belirlemek (The
Cochrane Library, MEDLİNE; CINAHL vb) yazar-
lar için kritik makaleleri gözden kaçırmamak için
önemli bir karardır.5
Örnek: Aşağıdaki anahtar kelimeler kullanılarak
tarama bileşimi oluşturulmuştur.
 Dondurma, çözdürme (freezing AND thawing).
 Anne sütü, insan sütü, olgun anne sütü, emzirme,
içerik,etki (“breast milk” OR “human milk” OR
“mature breast milk” OR “breastfeeding”) AND
(“contains” OR “effect”).
Tarama kombinasyonu: (freezing AND thawing)
AND (“breast milk” OR “human milk” OR “mature
breast milk” OR “breastfeeding”) AND (“contains”
OR “effect”).
Taramalar için belirtilen anahtar kelimeler doğrultu-
sunda MEDLİNE, Web of Science, Pubmed,
Science Direct, CINAHL, Scopus, Cochrane, TÜBİ-
TAK, Medline- Türk veri tabanı kullanılmıştır. Ayrı-
ca tez veri tabanları olarak ProQuest ve YÖKTEZ
kullanılmıştır.12
UYGUN VERİLERİN ÇEKİLMESİ VE KALİ-
TESİNİN İNCELENMESİ
PRISMA akış diyagramına göre seçim süreci üç
basamaktan oluşmaktadır. Bu basamaklar çalışma-
nın başlık, özet ve tam metinlerinin değerlendirilme-
sini kapsar. Derleme sürecinde metodolojik kalite ile
birlikte derlemenin raporlama kalitesinin artırılması
için en temel öneri, hem derlemenin yürütüldüğü
hem de yayın aşamasında derleme yöntemine uyul-
duğunu gösteren standardize araçları kullanmaktır.
Çalışmanın kalitesinin değerlendirilmesi, sistematik
derlemenin ortaya koyduğu kanıtın gücünün bir gös-
tergesidir ve gelecek araştırmalar için gerekli stan-
dartlar hakkında bilgi verir. Bu konuda uluslararası
kuruluş ve deneyimli yazarlar tarafından geliştirilen,
27 maddelik bir kontrol listesi ve dört aşamalı akış
diyagramı olan PRISMA Bildirgesi’nin (The
Preferred Reporting Items for Systematic reviews
and Meta-analysis) kullanılması ve bu bildirgedeki
maddelere uyum önerilmektedir.13 Cochrane Siste-
matik Derlemeler Rehberi ise Sistematik derleme ve
Meta-analiz yürütenler için temel bir kaynaktır. Ka-
lite değerlendirme aracının belirlenmesinde sistema-
tik derlemeye dahil edilen araştırmaların deseni dik-
kate alınmalıdır. Gerekirse bir sistematik derlemede
birden fazla kalite değerlendirme aracı kullanılabilir.
Nursan Çınar
Her bir çalışma için kalite değerlendirmeleri birbi-
rinden bağımsız bir şekilde en az iki araştırmacı ta-
rafından yürütülür. Bu araçlar ile çalışmaların meto-
dolojik kalitesini "zayıf", "orta" ve "güçlü" olarak
sınıflandırılabilmektedir. Değerlendirme sonucunda
“güçlü” ve “orta” puan alan çalışmalar, sistematik
derlemeye dahil edilir. Araştırma kalitesini değerlen-
diren araştırmacılar eş zamanlı olarak kodlamayı da
gerçekleştirebilir.1,2,4,5,8,12,13
Raporlama: Sistematik derleme ya da meta–analiz
raporlanırken PRISMA kuralları kullanılmalıdır.
PRISMA’nın kullanılması derleme raporunun kalite-
sini iyileştirmektedir. Böylece raporlanmada ulusla-
rarası standart sağlanabilir. Ayrıca Yazarlar
PRISMA’yı derlemeyi yürütmek için bir çerçeve
olarak da kullanabilirler. Akış diyagramında yazı ile
birlikte şekil olarak da sunulmalıdır. Yazarlar siste-
matik derleme bulgularında; çalışma seçiminin bir
raporunu, çalışmaların özelliklerini, çalışmalarda
yan tutma riskinin (bias) analiz sonuçlarını ve çalış-
maların sentezlenmiş bulguları sunmalıdır. Tablolar
bulguları sunmak için tercih edilen bir yöntem-
dir.1,4,5,8,13
Tartışmada yazarlar kanıtın gücü ile birlikte çalış-
manın kanıtlara nasıl katkıda bulunduğunu ifade
etmelidir. Ayrıca tartışma bölümümü çalışmalardaki
yan tutma, çalışmaların alınmasındaki zorluklar ve
sınırlılıkları da içermelidir.
SİSTEMATİK DERLEMELERİN GÜNCEL-
LENMESİ
Sistematik derleme güncellemeleri, daha önce yayın-
lanmış sistematik derlemenin güncel hale getirir. Bir
güncelleme için yol gösterici ilke, orijinal sistematik
derlemenin (veya daha önce güncellenmiş derleme-
nin) yürütülmesi ve raporlanmasından ayrı olması-
dır. Güncellenen derleme bağımsız bir yayın olacak-
tır. Orijinal sistematik derleme yayınının (veya daha
önce güncellenmiş derlemenin) bir parçası olmaya-
caktır. Yazarlar daha önce yayınladıkları çalışmaları
güncellediklerini açıkça belirtmeli ve bunlara atıfta
bulunmalıdırlar.
Güncellemenin gerekçesi “yeni kanıtları’’ belirleme
çabasıdır. Genel olarak “yeni kanıtlar” daha önce
tamamlanmış derlemeye dahil edilmemiş kanıtlar.
Örneğin, yeni kanıtları tanımlamak için ek bir veri
tabanı (MEDLINE ve MEDLINE ve EMBASE)
kullanılması güncelleme olarak kabul edilir. Alterna-
tif olarak güncelleme, orijinal (veya daha önce gün-
cellenmiş) sistematik derlemenin tamamlanmasının
üzerinden belirli bir süre geçtikten sonra başlatılabi-
lir (bu süre zarfında ortaya çıkan yeni kanıtların be-
313
Derleme Makalesi (Review Article) Nursan Çınar

lirlenmesi amacıyla). Zaman, güncelleme işleminin Practice. 2011;6(2):75-80. doi:10.18438/

başlatılması için bir tetikleyici veya gösterge olabi- B8WS5N
lir. 8. Khan KS, Kunz R, Kleijnen J, Antes G. Five
steps to conducting a systematic review. Journal
of the Royal Society Of Medicine. 2003;96
TARTIŞMA VE SONUÇ (3):118-121. doi:10.1258%2Fjrsm.96.3.118
Sistematik bir derlemeyi yürütmek ve yayımlamak 9. Richardson WS, Wilson MC, Nishikawa J.
sistematik derleme yazmada tecrübeli bir araştırma- Hayward RSA. The well-built clinical question:
cının da olduğu bir araştırma ekibi, ekip üyeleri aras- A key to evidence-based decisions. ACP Journal
ında iş birliği, planlama aşamasından itibaren sis- Club. 1995;123:A12-13. doi:10.7326/ACPJC-
temli bir çalışma, zaman ve samimi çaba gerek- 1995-123-3-A12
10. Schardt C, Adams MB, Owens T, Keitz S,
tirir.1,2,4,6 Standartlara uygun yapılmayan sis-
Fontelo P. Utilization of the PICO framework to
tematik derlemelerin okuyucu beklentilerine cevap improve searching PubMed for clinical
vermesi beklenemez. Buna karşın iyi yapılandırılmış questions. BMC Medical Informatics and
ve standartlara uygun yapılmış sistematik derlemeler Decision Making. 2007;7:16. doi:10.1186/1472-
kanıt piramidinin en üst basamağında yer alır ve 6947-7-16
ilgilenilen araştırma sorusu için mevcut kanıtları bir 11. National Institute for Healt Research
arada sunan eşsiz bir kaynaktır. PROSPERO. https://www.crd.york.ac.uk/
prospero/. Erişim tarihi 28 Şubat 2021.
12. Yıldız Kaya Ö. Dondurma ve çözdürmenin ol-
Etik Komite Onayı: Bu çalışma Editör davetli derle- gun anne sütünün içeriğine etkileri: sistematik
me yazısıdır. Etik kurul iznine gerek yoktur. derleme. Sakarya Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Çıkar Çatışması: Yazar tarafından herhangi bir çı- Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Yüksek
kar çatışması bildirilmemiştir. Lisans Tezi, Sakarya, Türkiye. 2020.
Yazar Katkıları: Fikir-NÇ; Denetleme-NÇ; Yazıyı 13. Nahcivan N, İncirkuş K. Türkiye’de hemşirelik
dergilerinde yayınlanan sistematik derlemelerin
yazan-NÇ.
raporlama özellikleri. Hemşirelikte Eğitim ve
Hakem değerlendirmesi: Dış bağımsız. Araştırma Dergisi. 2018;15:106-16.
KAYNAKLAR
1. Yannascoli SM, Schenker ML, Carey JL, Ahn J,
Baldwin KD. How to write a systematic review:
A step-by-step guide. University of
Pennsylvania Orthopaedic Journal. 2013;23:64-
69.
2. Uman LS. Systematic reviews and meta-
analyses. Journal of the Canadian Academy of
Child and Adolescent Psychiatry. 2011;20(1):57
-59.
3. Chung KC, Burns PB, Kim HM. A practical
guide to meta-analysis. The Journal of Hand
Surgery. 2006;31(10):1671-1678. doi:10.1016/
j.jhsa.2006.09.002
4. Karaçam Z. Sistematik derleme metodolojisi:
sistematik derleme hazırlamak için bir rehber.
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yükseko-
kulu Elektronik Dergisi. 2013;6(1):26-33.
5. Oermann MH, Hays JC. Writing for publication
in nursing. In: Karaçam Z. ed. .Elif Gürsoy,
Hemşirelikte yayın yazarlığı içerisinde ve kanıta
dayalı uygulama makaleleri. 10 th ed. Ankara,
Nobel Tıp Kitabevi; 2020:135-155.
6. Molle AM, Myles PS. What makes a good
systematic review and metaanalysis? British
Journal of Anaesthesia. 2016; 117 (4): 428-30.
doi:10.1093/bja/aew264.
7. Davies KS. Formulating the evidence based
practice question: a review of the frameworks.
Evidence Based Library and Information

314