Perkufizimi i nje sistemi te shperndare

(1)

Nje sistem i shperndare eshte :

Hyrje ne Sistemet e Shperndare Nje bashkesi kompjuterash te
pavarur qe i shfaqet perdoruesit si
nje sistem i vetem koherent.

Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms, Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,

Perkufizimi i nje sistemi te shperndare Karakteristikat kryesore te nje

(2) sistemi te shperndare
• Dallimet midis kompjuterave te ndryshem dhe menyrat si ata
komunikojne i mbahen te fshehta perdoruesit.
• Perdoruesit dhe aplikacionet mund te nderveprojne me sistemin
e shperndare ne menyre konsistente dhe te njejte, pavaresisht se
ku dhe kur ndodh nderveprimi.
•Sistemet e shperndare duhet te jene te lehte per t’u zgjeruar ose
pershkallezuar.
•Nje sistem i shperndare normalisht do te jete vazhdimisht ne
pune, megjithese ndoshta disa pjese te tij mund te jene
perkohesisht jashte funksioni.
Nje sistem i shperndare i organizuar si middleware. Shtresa
middleware shtrihet mbi shume makina, dhe i ofron cdo
aplikacioni te njejten nderfaqe.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms, Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,

Transparenca ne nje sistem te

Qellimi i sistemeve te shperndare
shperndare (1)
Nje qellim i sistemit te shperndare eshte qe te fsheh faktin qe proceset
dhe burimet e tij jane fizikish te shperndare neper kompjutera te shumte.
• Lidh burimet me perdoruesit Nje sistem i shperndare qe eshte ne gjendje t’ia paraqes veten
perdoruesve dhe aplikacioneve sikur eshte nje sistem i vetem kompjuterik
• Transparence ne shperndarje thuhet se eshte transparent.
• I hapur Forma te ndryshme te transparences ne nje sistem te shperndare jane:
• Akses – fsheh ndryshimet ne paraqitjen e te dhenave dhe menyren
• Pershkallezimi se si aksesohet nje burim
• Vendndodhje – fsheh vendndodhjen e burimit
• Migrim – fsheh faktin qe nje burim mund te ndryshoje vendndodhjen
• Zhvendosje - fsheh faktin qe nje burim mund te ndryshoje
vendndodhjen ndersa eshte ne perdorim
• Replikim- fsheh faktin qe nje burim eshte i replikuar
• Konkurence – fsheh faktin qe nje burim mund te perdoret nga disa
perdorues njekohesisht
• Defekt- fsheh defektin dhe rregullimin e nje burimi
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms, Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,

1
 Transparenca (2) Pershkallezimi
• Megjithese transparenca ne shperndarje ne pergjithesi preferohet
per cdo sistem te shperndare, ka situata kur tentativa per t’ia
Pershkallezimi mund te matet te pakten sipas tre
fshehur perdoruesit te gjitha aspektet e shperndara te sistemit nuk dimensioneve:
eshte gjithmone nje ide e mire. •Madhesia – mund te shtojme lehtesisht me
• Duhet bere nje kompromis midis shkalles se larte te
transparences dhe performances se sistemit. (p.sh. Shume
shume perdorues dhe burime ne sistem
aplikacione ne Internet perpiqen vazhdimisht te kontaktojne nje •Shtrirja gjeografike – perdoruesit dhe burimet
server perpara se te heqin dore perfundimisht. Si rrjedhim qendrojne shume larg nga njeri tjetri
tentativa per te maskuar nje defekt te perkohshem te serverit
perpara se te provohet nje server tjeter mund te ngadalesoje
•Shtrirja administrative- vazhdon te jete lehtesisht
sistemin) i manaxhueshem edhe nese perfshin shume
organizma te administrativ te pavarur

Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms, Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,

Probleme nga pershkallezimi Probleme nga pershkallezimi

Koncepti
Sherbime te centralizuara
Te dhena te centralizuara
Algoritme te centralizuar
Shembulli
Nje server i vetem per te
gjithe perdoruesit
Nje numerator telefonik i
vetem
Percaktimi i rruges bazuar
ne informacion te plote
Duhet te perdoren algoritme te decentralizuar
karakteristikat e te cileve jane:
• Asnje makine nuk ka informacion te plote rreth
gjendjes se sistemit.
• Makinat i marrin vendimet ne baze te
informacionit lokal.
• Mos funksionimi i nje prej makinave nuk e prish
algoritmin.
• Nuk ka supozim implicit qe ekziston nje ore
globale.

Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms, Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,

Teknika per pershkallezimin (1) Teknika per pershkallezimin (2)

Nje teknike pershkallezimi eshte shperndarja. Nje komponente

Ndryshimi ndermjet lejimit te nje serveri (a) ose nje klienti (b) qe te
kontrollojne format ndersa ato jane duke u plotesuar.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
ndahet ne pjese me te vogla, te cilat shperndahen neper sistem. Ne
figure eshte nje shembull i ndarjes se name space-it DNS (Domain
Name System) ne zona. Emrat ne cdo zone trajtohen nga nje name
server i vetem.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,

2
 Teknika per pershkallezimin (3)
Nje teknike tjeter pershkallezimi eshte replikimi.
• Replikimi ndihmon ne balancimin e ngarkeses ndermjet
komponenteve gje qe permireson performancen.
• Ne sistemet me shtrirje te gjere gjeografike, nje kopje e
afert mund te fsheh problemet ne lidhje me vonesat ne
komunikim.
• Cache eshte nje forme e vecante replikimi. Ne ndryshim
nga replikimi cache eshte nje vendim qe merret nga klienti
i nje burimi dhe jo nga pronari i nje burimi.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
Koncepte hardware (2)
Multikompjuterat ndahen ne:
• Multikompjutera homogjen – ekziston nje rrjet i vetem
nderlidhes qe perdor te njejten teknologji kudo. Te gjithe
procesoret jane te njejte. Kane tendence te perdoren me
teper si sisteme paralel (ne nje problem te vetem) ashtu si
dhe multiprocesoret.
• Multikompjutera heterogjen – perbehte nga kompjuterat te
ndryshem dhe te pavarur te cilet jane te lidhur nepermjet
rrjeteve te ndryshem. P.sh. nje sistem kompjuterik i
shperndare mund te jete i perbere nga nje bashkesi rrjetesh
kompjuterik lokal (LAN-esh) te cilet jane te lidhur p.sh.
nepermjet nje FDDI.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
Koncepte software (2)
Sistemet e operimit per kompjuterat e shperndare ndahen ne dy kategori:
• Tightly coupled
– Sistemi i operimit perpiqet te siguroje nje pamje te vetme globale te burimeve
qe ai manaxhon.
– nje sistemi te tille i referohemi si DOS (Distributed Operating System), dhe
perdoret per manaxhimin e multiprocesoreve dhe multikompjuterave
homogjen. Qellimi kryesor i DOS eshte te fsheh nderlikimet ne manaxhimin e
harware-it te cilin mund ta perdorin se bashku disa procese.
• Loosely coupled NOS (Network Operating System)
– Mund te konsiderohen si nje bashkesi kompjuterash ku secili ekzekuton
sistemin e ti operativ. Megjithate keto sisteme operimi punojne se bashku per
t’i bere sherbimet dhe burimet e tyre te vlefshme dhe per te tjeret (burimet
lokale behen te vlefshme per klientet ne largesi)
– Perdoret per sistemet multikompjuter heterogjen.
Middleware
– Nje shtrese software mbi NOS qe implementon sherbime me qellim te
pergjithshem. Qellimi eshte te ofroj transparence ne shperndarje.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
Koncepte hardware (1)
Megjithese te gjithe sistemet e shperndare perbehen nga shume CPU, ekziztojne
disa menyra te ndryshme se si mund te organizohet hardware-i, sidomos persa i
perket menyres se si ato jane lidhur dhe komunikojne. Ne figuren e meposhtme
kompjuterat jane ndare ne dy grupe:
• Multiprocesore – ekziston nje hapesire e vetme adresimi e cila aksesohet nga te
gjithe procesoret
• Multikompjutera – secili prej kumpjuterave ka hapesiren e vet te adresimit p.sh.
nje bashkesi kompjuterash personal te lidhur me ane te nje rrjeti.
Secila prej kategorive te mesiperme mund te ndahet me tej ne baze te arkitektures se
rrjetit nderlidhes. Keto ndarje jane:
• bus-based
• switch based
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
Koncepte software (1)
Se si do te duket nje sistem i shperndare percaktohet
kryesisht nga software-i.
Sistemet e shperndare jane shume te ngjashem me sistemet
e operimit tradicional. Ato:
• Sherbejne si manaxhues burimesh, duke lejuar qe shume
perdorues dhe aplikacione te perdorin se bashku burime si
CPU-te, kujtesat, pajisjet periferike, rrjetin, dhe te dhena te te
gjitha llojeve.
• Perpiqen te fshehin se sa te natyren heterogjene te hardware-it
duke ofruar nje makine virtuale ne te cilen mund te
ekzekutohen me lehtesi aplikacionet
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
DOS (Distributed Operating
System)
Funksionaliteti i DOS-ve eshte i njejte me ate te sistemeve te
operimit tradicional per kompjuterat me nje procesor, vetem
se tani duhet te marrin parasysh faktin qe ekzistojne shume
procesore. Dy tipet e DOS jane:
– Sistem operimi multiprocesor qe manaxhon burimet e nje multiprocesori.
– Sistem operimi multikompjuter qe eshte zhvilluar per multikompjuterat
homogjen
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
3

Sistemet e operimit multiprocesor
Ky sistem ofron suport per procesoret e shumte te cilet aksesojne te
njejten kujtese. Te gjitha strukturat e te dhenave qe nevojiten nga
sistemi i operimit per te manaxhuar hardware-in duke perfshire dhe
CPU-te e shumta vendosen ne kujtesen e perbashket. Keto te dhena
aksesohen nga shume procesore, prandaj duhet te mbrohen nga aksesi
ne te njejten kohe per te garantuar konsistence.
Keto sisteme operimi synojne te ofrojne performance te larte nepermjet
perdorimit te shume CPU-ve. Nje qellim i rendesishem i tij eshte qe te
ofroje transparence ne lidhje me numrin e CPU-ve. Arritja e nje
transparence te tille eshte relativisht e lehte sepse komunikimi ndermjet
aplikacioneve te ndryshem perdor te njejtat primitiva me sistemet e
operimit multitask per sistemet me nje procesor. I gjithe komunikimi
behet duke manipuluar te dhenat ne kujtesen e perbashket. Per
mbrojtjen e te dhenave nga aksesi ne te njejten kohe perdoren primitivat
e sinkronizimit. Dy primitiva te rendesishem jane semaforet dhe
monitoret.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
Sistemet e Operimit Multikompjuter
Ceshtje qe lidhen me sematiken e primitivave per
kalimin e mesazheve (1)
Sistemet e operimit multiprocesor qe nuk sigurojne nje nocion te kujteses se perbashket mund t’i ofrojne
aplikacioneve vetem sherbime per shkembimin e mesazheve. Semantika e primitivave per kalimin e
mesazheve ndryshojne gjeresisht ndermjet sistemeve te ndryshem. Keto ndryshime mund te shpjegohen
me lehtesi duke marre parasysh nese mesazhet ruhen ne buffer ose jo. Gjithashtu duhet te marrim
parasysh nese do te bllokohet ndonjehere nje proces dergues ose marres. Ne figure tregohet se ku
ndodhen buffer-at dhe bllokimet.
Buffer-i mund te ndodhet ne anen e derguesit ose marresit. Ekzistojne kater pika te ndryshme se ku mund
te bllokohet derguesi. Nese ne anen e derguesit ka buffer atehere derguesi bllokohet vetem kur buffer-I
eshte plot (pika S1). Nese ne anen e derguesit nuk ka buffer ka tre pika ku mund te bllokohet derguesi:
kur mesazhi eshte derguar (S2), kur mesazhi ka mberritur tek marresi (S3), ose mesazhi i eshte dorezuar
marresit (S3). Nese bllokimi ndodh ne S2, S3, ose S4 nuk ka kuptim buffer-i ne anen e derguesit.
Bllokimi ne anen e marresit mund te ndodh ne S3 vetem nese ne anen e marresit nuk ka buffer, ose kur
buffer-i eshte bosh. Nje mundesi tjeter eshte qe marresi te kontrolloje here pas here nesa kane mberritur
mesazhe. Por kjo do te conte ne shperdorim te kohes se CPU-se, ose nje pergjigje te vonuar ndaj
mesazheve qe kane mberritur, gje qe do te conte ne humbje te mesazheve nese bufferi eshte plot.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
NOS
• NOS nuk do ta konsiderojne hardware-in si homogjen dhe qe ai duhet te
manaxhohet sikur te ishte nje sistem i vetem.
• Pergjithesisht ndertohen nga nje bashkesi sistemesh me nje procesor, ku secili ka
sistemin e tij operativ. Makinat dhe sistemet e tyre operativ mund te jene te
ndryshme, por ata jane te gjithe te lidhur me njeri tjetrin ne nje rrjet.e
• NOS ofrojne mekanizma qe i lejojne perdoruesit te perdorin sherbimet qe ndodhen
ne nje makine specifike.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
Sistemet e Operimit Multikompjuter
(1)
Sistemet e operimit per multikompjutera kane kompleksitet dhe nje strukture
plotesisht te ndryshme nga sistemet e operimit per multiprocesor. Ky ndryshim
rrjedh nga fakti se strukturat e te dhenave per nje manaxhim global burimesh
perdoren se bashku nga te gjithe procesoret thjesht duke i vendosur ato ne nje
kujtese fizike te perbashket. Menyra e vetme per te komunikuar eshte me ane te
mesazheve.
Cdo nyje ka kernelin e vet qe mban modulet per manaxhimin e burimeve lokale sic
eshte kujtesa, CPU-ja lokale, nje disk lokal, etj. Cdo nyja ka gjithashtu nje modul
te vecante per te bere komunikimin ndermjet procesoreve (dergimin dhe marrjen e
mesazheve tek dhe nga nyjet e tjera).
Mbi cdo kernel lokal eshte nje shtrese software qe implementon sistemin operativ
si nje makine virtuale per ekzekutimin paralel dhe ne te njejten kohe te detyrave te
ndryshme. E thene ndryshe ofron nje implementim te plote software te kujteses se
perbashket. P.sh. disa sherbime qe implementohen ne kete shtrese jane:
icaktohet nje pune nje procesori, maskimi i defekteve ne hardware, komunikim
ndermjet proceseve, etj.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
Sistemet e Operimit Multikompjuter
Ceshtje qe lidhen me sematiken e primitivave per
kalimin e mesazheve (2)
Nje ceshtje tjeter e rendesishme ka te beje me faktin nese
komunikimi eshte i sigurte. Ne komunikimin e sigurte
derguesit i jepet garanci se mesazhi i tij do te merret (te gjithe
mesazhet do te mberrijne ne S3). Ne komunikimin e
pasigurte, derguesit nuk i jepet nje garanci e tille. Kur ne
anen e deguesit ka buffer komunikimi mund te jete i sigurte
ose je. Kur derguesi bllokohet ne S2 nuk eshte nevoja qe
sistemi i operimit te garantoje komunikim te sigurte.
nese sistemi operimit bllokon derguesin derisa mesazhi te
arrije ne S3 ose S4, duhet te garantoje komunikim te sigurte
sepse mund te ndodh qe derguesi te pres konfirmim per
marrje mesazhi nderkohe qe mesazhi I tij ka humbur gjate
transmetimit.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
Middleware
• Sipas perkufizimit qe eshte dhene ne lidhje me sistemet e shperndare as NOS
dhe as DOS nuk mund te klasifikohen si te tille.
• Ne DOS nuk kemi te bejme me nje bashkesi kompjuterash te pavarur, ndersa
NOS nuk na ofron pamjen e nje sistemi te vetem koherent.
• A eshte e mundur te ndertohet nje sistem i shperndare qe ka te mirat e te dyve? (I
pershkallezueshem si NOS, transparent dhe I lehte per t’u perdorur si DOS)
• Zgjidhja gjendet ne nje shtrese shtese software e cila perdoret ne NOS qe pak a
shume te fsheh heterogjenitetin e bashkesise se platformave qe ndodhen poshte
saj, por edhe per te permiresuar transparencen ne shperndarje. Kjo shtrese quhet
middleware.
Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,
4
 Modeli klient-server Shtresat e nje aplikacioni
Ne modelin klient – server proceset ndahen ne dy grupe:
Nje aplikacion klient-server ndahet ne tre nivele:
– Nje server eshte nje proces qe implementon nje sherbim specifik.
1. Niveli i nderfaqes se perdoruesit – ky nivel pergjithesisht implementohet ne
– Nje klient eshte nje proces qe kerkon nje sherbim nga nje server duke i
klient. Perfshin te gjithe programet qe e lejojne perdoruesin te nderveproje me
derguar atij nje kerkese dhe me pas pret per pergjigjen nga serveri.
aplikacionin.
2. Niveli i procesimit – ketu ndodhet funksionaliteti baze i nje aplikacioni.
3. Niveli i te dhenave – ketu ndodhen programet qe mbajne te dhenat aktuale.
Nje veti e rendesishme e ketij niveli eshte se te dhenat jane persistente, d.m.th.
edhe pse nuk ka aplikacion ne ekzekutim, te dhenat do te ruhen diku per
perdorimin pasardhes.

Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms, Bazuar ne Tanenbaum & Van Steen, Distributed Systems: Principles and Paradigms,