FİZİK

8. ELEKTROSTATİK
bö lü m
(1992 ÖSS)
1. İkisi de elektrik yüklü olan 4.
bir elektroskop ile bir
çubuğun yüklerinin işareti
bilinmiyor.
Çubuk, elektroskopa
dokundurulduğunda,
elektroskobun
yapraklarında
aşağıdakilerden hangisi Yalıtkan saplı K, L, M özdeş ve iletken kürelerinden
gerçekleşmez? her birinin elektrik yükü +q dur. Bu küreler, K ile L
birbirine dokunacak, M de ayrı kalacak biçimde,
şekildeki gibi yerleştiriliyor ve etkiyle elektriklenme
A) Önce daha çok açılma sonra biraz kapanma gerçekleşiyor.
B) Önce tümüyle kapanma sonra açılma Buna göre, kürelerin yeni qK, qL, qM yükleri
C) Tümüyle kapanma arasındaki ilişki nedir?
D) Daha çok açılma
E) Biraz kapanma A) qK = qL = qM B) qK = qL < qM
(1990 ÖSS) C) qK < qL < qM D) qM < qL < qK
E) qL < qM < qK
(1993 ÖSS)
2. Şekildeki ikizkenar dik
üçgenin köşelerindeki +q ,
+2q , +3q elektrik yükleri
hareketsiz tutulmaktadır. 5.
O noktasına, serbest
olarak bırakılan +q yükü
hangi yönde harekete
başlar?

A) I B) II C) III D) IV E) V
(1991 ÖSS)

3.

İlk hızı v olan bir elektron, K, L kürelerinin
arasından şekildeki yörüngeyi izleyerek geçiyor.
+ + K küresinin elektrik yükü +q olduğuna göre, L
+ ninki aşağıdakilerden hangisi olabilir?

X Y Z A) 0 B) +q C) –q D) +2q E) –2q
(1994 ÖSS)
Yalıtkan destek
İpek iplerle bağlı üç iletken küre önce (+) elektrikle
yükleniyor. Sonra bunlardan her biri , yüksüz ve
içleri boş X , Y , Z iletken kaplarından birine
şekildeki konumda tutuluyor.
Buna göre, bir süre sonra kapların iç yüzündeki
6. Özdeş ve iletken X, Y, Z kürelerinden, X in elektrik
elektrik yükleri için ne söylenebilir?
yükü -2q, Y ninki de +10q dur. Üç küre aynı anda
A) Üçü de yüksüzdür. birbirlerine dokundurulup ayrıldıklarında her birinin
B) Y (-) yüklü , X ve Z yüksüzdür. yükü +2q oluyor.
C) Y (+) , X (-) yüklü, Z yüksüzdür. Buna göre, Z nin başlangıçtaki yükü nedir?
D) X (-) , Z (+) yüklü, Y yüksüzdür.
E) X ve Y (+) , Z (-) yüklüdür. A) -6q B) -2q C) +2q D) +6q E) +8q

1990 - 2003 ÖSS SORULARI ve ÇÖZÜMLERİ 67

ELEKTROSTATİK

(1995 ÖSS) D) II ve IV E) III ve IV

(1998 ÖSS)
7. Pozitif elektrikle yüklü K 10. Elektrik yüklü, özdeş iki elektroskobun
noktasal K, L, M, N, topuzları birbirine dokundurulduğunda,
O cisimleri şekildeki yapraklar arasındaki açıklığın değişmemesi için,
konumda hareketsiz elektroskopların yüklerine ilişkin gerekli ve
tutulmaktadır. N L yeterli koşul aşağıdakilerden hangisidir?
O
O cismi serbest
bırakıldığında ok A) İkisinin de aynı büyüklükte ve zıt işaretli olması
yönünde harekete
başladığına göre , M B) İkisinin de aynı büyüklükte ve aynı işaretli
olması
l. N nin elektrik yükü, L ninkine eşittir.
ll. K ninki elektrik yükü, M ninkinden büyüktür. C) İkisinin de aynı büyüklükte olması
lll. K nin elektrik yükü, M ninkinden küçüktür. D) İkisinin de eksi işaretli olması
yargılarından hangileri doğrudur?
E) İkisinin de artı işaretli olması
(Bölmeler eşit aralıklıdır.)
(1999 / İpt ÖSS)
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll
D) l ve ll E) l ve lll
(1996 ÖSS)

11.

8. Özdeş K, L elektroskopları elektrikle yüklüdür ve

her ikisinin de yaprakları arasındaki açı  dır. K nın Şekildeki yalıtkan saplı özdeş ve iletken K, L, M
topuzu, L ninkine dokundurulup ayrıldığında kürelerinin elektrik yükleri sırasıyla qK, +Q ve 0
yapraklarının arasındaki açılar değişiyor. (sıfır) dır. M küresi K ye dokundurulup ayrıldıktan
Buna göre, K ve L elektroskoplarının yaprakları sonra, L ye dokundurulup ayrıldığında, M nin yükü
arasındaki açıların yeni değerleri için ne yine sıfır oluyor.
söylenebilir? Buna göre, qK aşağıdakilerden hangisine eşittir?
A) K nınkı sıfır, L ninki  dan küçüktür.
A) 0 B) +Q C) –Q D) +2Q E) –2Q
B) K nınki sıfır, L ninki  dan büyüktür.
(1999 ÖSS)
C) Her ikisininki de sıfırdır.
D) Her ikisininki de  dan büyüktür.
E) K nınki  dan küçük, L ninki  dan büyüktür. 12.
(1997 ÖSS) X

Z
Y
yalıtkan
yalıtkan

Yüksüz X, Y, Z metal küreleri şekildeki gibi birbirine

9. İletken X küresi +, iletken Y küresi de – elektrikle değmektedir. + elektrik yüklü bir cisim X küresinin
yüklüdür. iç yüzüne dokundurulup uzaklaştırılıyor.
Bu küreler birbirine dokundurulup ayrıldığında,
Bu işlemden sonra, Y ve Z kürelerinin elektrik
yeni elektrik yüklerinin işareti için,
yükleri için ne söylenebilir?
I. İkisininki de + dır.
II. İkisininki de – dir. Y Z
III. X inki +, Y ninki – dir. A) Yüksüzdür + yüklüdür
IV. X inki –, Y ninki + dır. B) Yüksüzdür – yüklüdür
yargılarından hangileri doğru olabilir? C) + yüklüdür Yüksüzdür
D) + yüklüdür + yüklüdür
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
E) + yüklüdür – yüklüdür
68 1990 - 2003 ÖSS SORULARI ve ÇÖZÜMLERİ
 FİZİK

(2000 ÖSS) (2003 ÖSS)

13. İletken K, L, M kürelerinin üçü de elektrikle
yüklüdür. K küresi önce L ye dokundurulup ayrılıyor, ÇÖZÜMLER
sonra da M ye dokundurulup ayrılıyor.
Bu işlemlerden sonra, kürelerin elektrik yükleri 1. Çubuk ve elektroskopun yükleri aynı işaretli ise
için, elektroskopun yaprakları daha çok açılabilir veya
I. K ile L yüklü, M yüksüzdür. biraz kapanabilir.
II. K ile M yüklü, L yüksüzdür. Çubuk ve elektroskopun yükleri zıt işaretli ise
yapraklar tümüyle kapanabilir, biraz kapanabilir
III. L yüklü, K ile M yüksüzdür. veya önce tümüyle kapanıp sonra açılabilir.
yargılarından hangileri doğrudur? Elektroskopun yapraklarında önce daha çok açılıp
sonra kapanma gerçekleşmez.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Cevap A’dır.
D) I ve II E) II ve III
(2001 ÖSS)

14. Elektrikle yüklü

noktasal K, L, M, N
parçacıkları ile +q
yüklü X parçacığı 2. Aynı işaretli yükler q1 = q q2 = 2q
şekildeki konumda birbirlerine itme
hareketsiz tutuluyor. kuvveti uygularlar. q F3
yüküne q, 2q ve 3q
yüklerinin II O
uyguladıkları itme F1
X parçacığı serbest bırakıldığında şekildeki ok kuvvetleri sırayla F1, F2
yönünde harekete başladığına göre K, L, M, N F2 ve F3 olsun.
parçacıklarının elektrik yükleri aşağıdakilerin q3 = 3q
hangisindeki gibi olabilir? Bu kuvvetlerin yönleri şekildeki gibidir. O noktasına
eşit uzaklıkta olan q ve 3q yüklerinin uyguladıkları
K L M N kuvvetlerin bileşkesi F3 yönündedir. O daki q yükü
A) +2q +2q –q +q üç kuvvetin bileşkesinin yönü olan II yönünde
hareket eder.
B) –2q –2q –q –q Cevap B’dir.
C) +q +2q +q +2q
D) +q +q –2q –2q
E) –q –2q –q –2q
(2002 ÖSS)

15. 3.

+ + + + + +
+ + + – + + +
+ + + –– – + + +
– –
+ + + – + +
– + – +
+ + – + +
+
+ – –– + +
+ + +
+ + + + + + + + + + + +
X Y Z
İletken üzerindeki net yük sıfırdan farklıysa yük
Sürtünmesiz yatay düzlemde, artı (+) elektrik yüklü, fazlası iletkenin dış kısmında toplanır.
iletken K, L, M küreleri şekildeki konumda (+) yüklü küre, yüksüz X kabına içten
tutulmaktadır. dokundurulduğunda X kabının dış kısmı (+)
L küresi serbest bırakıldığında hareket yüklenir. X kabının iç kısmı ve küre yüksüz olur.
etmediğine göre, (+) yüklü küre, yüksüz Y kabına içten
I. K nin elektrik yükü L ninkinden büyüktür. yaklaştırıldığında (–) yükleri çekip (+) yükleri iteceği
II. K nin elektrik yükü M ninkinden büyüktür. için kabın iç kısmı (–), dış kısmı (+) yüklenir.
Kürenin yükü ise değişmez.
III. L nin elektrik yükü M ninkinden büyüktür. (+) yüklü küre, yüksüz Z kabına dışından
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? dokundurulduğunda Z kabından küreye bir miktar
(–) yük geçer.) Sonuçta kabın dış kısmı ve küre (+)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yüklü, kabın iç kısmı ise yüksüz olur.
D) I ve II E) II ve III Cevap B’dir.
1990 - 2003 ÖSS SORULARI ve ÇÖZÜMLERİ 69
ELEKTROSTATİK

4. M küresi hiçbir yere dokunmadığı için üzerindeki 8. Açılar eşit ve  olduğundan yük sayıları eşittir.
yük qM = +q olarak kalır. Birbirlerine dokundurulduklarında açılar değiştiğine
M küresi L deki (+) yüklerin bir kısmını K ya iter. Bu göre yükleri zıt işaretlidir.
durumda K daki (+) yük miktarı artar. qK > +q olur. Yükleri eşit ve zıt olduğundan
L deki yük miktarı azaldığı için qL < +q olur. dokundurulduklarında ikisi de nötr olur ve ikisinin
Sonuçta yükler arasındaki ilişki de yaprakları arasındaki açı sıfır olur.
qL < qM < qK bulunur. Cevap C’dir.
Cevap E’dir.

9. Küreler birbirlerine dokundurulduklarında net yükü

aralarında paylaşırlar. Sonuçta kürelerin yükleri
aynı işaretlidir.
5. K daki +q yükü (–) yüklü elektronu çeker. Cevap A’dır.
Elektron L küresine doğru saptığına göre L küresi
elektronu daha kuvvetli çekmektedir.
Küreler elektrona eşit uzaklıkta olduklarına göre
verilen durumun sağlanması için K daki yükün
+q dan daha büyük bir değerde olması gerekir.
Cevap D’dir.

10. Özdeş elektroskopların yüklerinin büyüklüğü ve

işareti aynı olursa elektroskopların topuzları
birbirlerine dokundurulduğunda aralarında yük
alışverişi olmaz. Bu durumda yapraklar arası
açıklık değişmez.
Cevap B’dir.

6. Özdeş küreler net yükü eşit şekilde paylaşırlar.

Başka bir ifadeyle her bir kürenin son yükü toplam
yükün aritmetik ortalaması olur. O halde,
q X  qY  qZ
+2q =
3
2q  10 q  q Z
+2q =
3 11. Özdeş küreler birbirlerine dokundurulduklarında net
6q = 8q + qZ yükü eşit şekilde paylaşırlar.
qZ = –2q M küresi K ya dokundurulduğunda K ve M nin
bulunur. yükleri
Cevap B’dir. qK  qM qK  0 qK
 
2 2 2
olur.
qK
Yükü olan M küresi L ye dokundurulduğunda
2
7. Aynı işaretli yükler birbirlerini iterler. K, L, M, N M nin yükü sıfır oluyorsa L ve M kürelerinin toplam
cisimleri O cismine eşit uzaklıkta olduklarından yükü sıfırdır. Buna göre,
uyguladıkları itme kuvvetleri yükleri ile orantılıdır. qL + qM = 0
O cismi N ve L ye doğru sapma göstermediğine qK
göre N ve L nin O ya uyguladıkları itme kuvvetleri +Q + =0
2
eşittir. O halde N nin elektrik yükü L ninkine eşittir.
O cismi K ya doğru hareket ettiğine göre M nin qK = –2Q
uyguladığı itme kuvveti K nınkinden büyüktür. O bulunur.
halde M nin elektrik yükü K nınkinden büyüktür.
Cevap E’dir.
Cevap E’dir.
70 1990 - 2003 ÖSS SORULARI ve ÇÖZÜMLERİ
 FİZİK

12. İletkenlerde yük dış kısımda bulunur. 14. L ve N yükleri cismin L N

yönündeki, K ve M yükleri
(+) yüklü cisim X küresine dokundurulduğunda X cismin K yönündeki
küresinin dış kısmı (+) yüklenir, iç kısmı ise +q
hareketini sağlar. K M
yüksüzdür.
Cismin verilen yönde
Y küresi X e içten dokunduğu için yüksüz olur. hareket edebilmesi için
Z ise X e dıştan dokunduğu için (+) yüklenir. cisme K ve L yönünde etki L
eden bileşke kuvvetler eşit
Cevap A’dır. büyüklükte olmalıdır.
B şıkkındaki yükler bu durumu sağlanmaktadır.
Cevap B’dir.

13.
1

K L M

2 15. L hareketsiz kaldığına göre, K ve M nin L ye

En son K ve M küreleri birbirine dokundurulduğuna uyguladığı itme kuvvetleri eşit olmalıdır.
göre K ve M nin ya ikisi de yüksüzdür ya da ikisinin qK .qL qM .qL qK
de yükü aynı işaretlidir. k  k   qM
4 d2 d2 4
İlk durumda K ve L nin toplam yükü sıfırsa L küresi
yüksüz olur. Aksi halde L yüklüdür. Kesinlikle qK > qM dir. qL ise diğerleri ile
kıyaslanamaz.
Cevap E’dir.
Cevap B’dir.

1990 - 2003 ÖSS SORULARI ve ÇÖZÜMLERİ 71