II. D�nya Sava��, 1939'dan 1945'e kadar s�ren k�resel sava�.

Sava�a d�nemin b�y�k

g��leri ve d�nya �lkelerinin b�y�k �o�unlu�u kat�ld� ve iki kar��t asker� ittifak
kuruldu: M�ttefikler ve Mihver. 30'dan fazla �lkeden gelen 100 milyondan fazla
personelin do�rudan kat�ld��� bu topyek�n sava�ta, sava��n b�y�k taraflar� t�m
ekonomik, end�striyel ve bilimsel kapasitelerini sava� i�in seferber ettiler. 70
ila 85 milyon �l�mle sonu�lanan II. D�nya Sava��, insanl�k tarihindeki en �l�mc�l
sava�t� ve sava� boyunca asker� personelden daha �ok sivil kay�p verildi.
Milyonlarca insan soyk�r�mdan (Holokost gibi), planlanm� a�l�k �l�mlerinden,
katliamlardan ve hastal�klardan �ld�. Tanklar, z�rhl� ara�lar, sava� u�aklar�,
stratejik bombard�manlar, u�ak gemileri, radar ve sonar, n�kleer silahlar�n
geli�tirilmesi ve roketler gibi bir�ok sava� teknolojisi sava�ta �nemli rol oynad�.

II. D�nya Sava��'n�n 1 Eyl�l 1939'da Almanya'n�n Polonya'y� istila etmesi ve

ard�ndan 3 Eyl�l'de Birle�ik Krall�k ve Fransa'n�n Almanya'ya sava� ilan etmesiyle
ba�lad��� kabul edilir. 1939'un sonlar�ndan 1941'in ba�lar�na kadar; Almanya bir
dizi harek�t ve antla�ma ile K�ta Avrupas�'n�n �o�unu istila etti ve kontrol�
alt�na ald�. Ayr�ca �talya, Japonya ve di�er �lkeler ile Mihver ittifak�n� kurdu.
A�ustos 1939'daki Alman-Sovyet Sald�rmazl�k Pakt� ile Almanya ve Sovyetler Birli�i,
Polonya'y� payla�t� ve istila etti. Bu sald�rmazl�k anla�mas�ndan yararlanan
Sovyetler Birli�i Finlandiya ve Romanya'n�n bir k�sm�n�, Balt�k devletlerinin ise
tamam�n� ilhak etti. Kuzey Afrika ve Do�u Afrika'da harek�tlar�n ba�lamas�n�n ve
1940'�n ortalar�nda Fransa'n�n 6 hafta i�erisinde ��k��n�n ard�ndan sava�
�o�unlukla Avrupal� Mihver devletleri ve Britanya �mparatorlu�u aras�nda
Balkanlar'daki harek�tlarla, Atlantik Sava��'yla, Britanya'da hava sava��yla ve
Blitz'le devam etti. 22 Haziran 1941'de ba�lar�nda Almanya, Avrupal� Mihver
devletleri ile Sovyetler Birli�i'ni istila ederek tarihin en b�y�k kara cephesi
olan Do�u Cephesi'ni a�t� ve Mihver'i, �zellikle de Alman Wehrmacht'�n� bir
y�pratma sava��na soktu. Almanya'n�n Sovyetler Birli�i seferine Japon �mparatorlu�u
dahil olmad�.

Asya ve Pasifik �zerinde h�kmetmeyi ama�layan Japonya, 1937'den beri �in

Cumhuriyeti ile sava� i�erisindeydi. Aral�k 1941'de Japonya, G�neydo�u Asya ve Orta
Pasifik'te bulunan Amerikan ve �ngiliz topraklar�n�n ve kolonilerinin neredeyse
tamam�na Pearl Harbor Sald�r�s� gibi e�zamanl� sald�r�lar d�zenledi. ABD'nin ve
Birle�ik Krall�k'�n Japonya'ya sava� ilan�ndan sonra Avrupal� Mihver devletleri,
m�ttefikleri ile dayan�ma i�inde ABD'ye sava� ilan etti. Japonya k�sa s�re i�inde
Bat� Pasifik'in �o�unu ele ge�irdi 1942'de Midway Muharebesi'ni kaybetmelerinin
ard�ndan ilerlemeleri durduruldu. Daha sonra Almanya ile �talya Kuzey Afrika'da
m�ttefik g��lerine ve Stalingrad'da Sovyetler Birli�i'ne kar�� a��r yenilgilere
u�rad�. 1943'teki aksilikler (�rne�in Do�u Cephesi'ndeki bir seri Alman yenilgisi,
M�ttefiklerin Sicilya'y� ve �talyan anakaras�n� istilas� ve Pasifik'teki m�ttefik
harek�t�) Mihver'i b�t�n cephelerde stratejik geri �ekilmeler yapmaya zorlad�.
1944'te Bat�l� M�ttefikler Alman i�gali alt�ndaki Fransa'y� geri ald� ve Sovyetler
Birli�i Mihver g��lerini topraklar�ndan tamamen at�p Almanya'y� istila etmeye
ba�lad�. 1944 ve 1945 boyunca, Japonya'n�n �in'deki ilerlemeleri tersine d�nerken,
M�ttefikler Japon Donanmas�'na �nemli darbeler vurdu ve stratejik Bat� Pasifik
adalar�n� ele ge�irdi.

Avrupa'daki sava�, Alman i�gali alt�ndaki b�lgelerin �zg�rle�tirilmesi, Sovyetler

Birli�i'nin ve Bat�l� M�ttefiklerin Almanya'y� istilas�, Berlin Muharebesi, Adolf
Hitler'in intihar� ve 8 May�s 1945'te Almanya'n�n ko�ulsuz teslimiyetiyle
sonu�land�. 26 Temmuz 1945'te M�ttefiklerin Potsdam Konferans�'ndan ve Japonya'n�n
bu �artlara g�re teslim olmay� reddetmesinin ard�ndan, ABD ilk atom bombalar�n� 6
A�ustos 1945'te Hiro�ima'ya ve 9 A�ustos'ta Nagazaki'ye att�. Japon adalar�n�n
potansiyel bir istilas�, ek atom bombas� sald�r�lar� olas�l��� ve 9 A�ustos'ta
Japonya'ya kar�� Sovyetlerin sava�a girmesi ve Man�urya'y� istilas�yla kar��
kar��ya kalan Japonya, 15 A�ustos 1945'te teslim olmaya niyetini a��klad� ve
Asya'da M�ttefikler zafer elde etti. Sava��n ard�ndan, Almanya ve Japonya i�gal
edildi ve Alman ve Japon liderlere kar�� sava� su�lar� mahkemeleri a��ld�.
�o�unlukla Yunanistan ve Yugoslavya'da i�lenmi� belgeli sava� su�lar�na ra�men,
�talyan liderler ve generaller diplomatik faaliyetler sayesinde genellikle cezalar
ile kar�� kar��ya kalmad�lar.

II. D�nya Sava��, d�nyan�n siyasi grupla�mas�n� ve sosyal yap�s�n� de�i�tirdi.

Birle�mi� Milletler (BM), uluslararas� i�birli�ini geli�tirmek ve gelecekteki
potansiyel �at�malar� �nlemek i�in kuruldu ve muzaffer b�y�k g��ler (�in, Fransa,
Sovyetler Birli�i, Birle�ik Krall�k ve ABD) G�venlik Konseyi'nin daimi �yeleri
oldu. Sovyetler Birli�i ve ABD rakip s�per g��ler olarak ortaya ��kt� ve bu
neredeyse yar�m y�zy�l s�ren So�uk Sava� i�in zemin haz�rlad�. Avrupa'n�n sava�tan
g�rd��� b�y�k zarar�n ard�ndan, b�y�k g��lerinin etkisi azald� ve bu Asya ile
Afrika'n�n dekolonizasyonunu tetikledi. End�strileri zarar g�ren �o�u �lke ekonomik
iyile�me ve geni�lemeye y�neldi. Siyasi b�t�nle�me, �zellikle Avrupa'da,
gelecekteki d�manl�klar� �nleme, sava� �ncesi d�manl�klar� sona erdirme ve ortak
bir kimlik olu�turma �abas� ile ba�lad�.

Kronoloji
Ayr�ca bak�n�z: II. D�nya Sava�� kronolojisi
Avrupa�daki sava��n genellikle 1 Eyl�l 1939�da[1][2] Polonya Seferi ile ve iki g�n
sonra Birle�ik Krall�k ve Fransa'n�n Almanya'ya sava� ilan�yla ba�land��� kabul
edilir. Pasifik'te sava��n ba�lama tarihi olarak kabul edilen tarihlerin aras�nda
ise, �kinci �in-Japon Sava��'n�n ba�lad��� 7 Temmuz 1937[3][4] ve Japonya'n�n
Man�urya'y� istila etti�i 19 Eyl�l 1931 yer al�r.[5][6][7]

Di�er baz� g�r�ler ise, �in-Japon Sava�� ile Avrupa ve kolonilerindeki sava��n
e�zamanl� olarak ger�ekle�ti�ini ve iki sava��n 1941'de birle�ti�ini savunan
�ngiliz tarih�i A.J.P. Taylor'�n g�r�lerini takip eder.[8][9] II. D�nya Sava�� i�in
kullan�lan di�er ba�lang�� tarihlerinin aras�nda II. �talya-Habe�istan Sava��'n�n
ba�lad��� 3 Ekim 1935 bulunur.[10][11][12] Bunun yan�nda, Hem I. hem de II. D�nya
Sava��'n�n ayn� "Avrupa �� Sava��" veya "�kinci Otuz Y�l Sava��" n�n bir par�as�
oldu�u g�r�� de vard�r.[13][14] �ngiliz tarih�i Antony Beevor, II. D�nya Sava��'n�n
ba�lang�c�n� May�s'tan Eyl�l 1939'a kadar Sovyetler Birli�i ile Mo�olistan ve
Japonya g��leri aras�nda sava��lan Halhin Gol Muharebesi olarak belirler.[15]

Sava��n biti� tarihi hakk�nda da evrensel bir fikir birli�i yoktur. O zamanlarda
sava��n, 2 Eyl�l 1945'te Japonya'n�n resmen teslim olarak Asya'daki sava�� resmen
bitirmesi ile de�il, 14 A�ustos 1945'teki m�tareke ile sonland��� kabul g�r�yordu.
Japonya ve M�ttefikler aras�nda bir bar� antla�mas�, 1951'de imzaland�.[16] 1990'da
Almanya'n�n gelece�ini ilgilendiren bir antla�ma, Do�u ve Bat� Almanya'n�n yeniden
birle�mesine zemin haz�rlad� ve bu, II. D�nya Sava��'n�n sebep oldu�u sava� sonras�
sorunlar�n �o�unu ��zd�.[17] Japonya ile Sovyetler Birli�i aras�nda hi�bir zaman
resmi bir bar� antla�mas� imzalanmad�.[18]

Arka plan
Avrupa
I. D�nya Sava��, �ttifak Devletleri'nin (Avusturya-Macaristan, Almanya, Bulgaristan
ve Osmanl� �mparatorlu�u) yenilgisi ve 1917'de Bol�eviklerin Rusya'da iktidar� ele
ge�irerek Sovyetler Birli�i'ni kurmas� ile Avrupa siyasi haritas�n� k�kten
de�i�tirdi. Bu s�rada, Fransa, Bel�ika, �talya, Romanya ve Yunanistan gibi muzaffer
�tilaf Devletleri sava��n bir sonucu olarak yeni topraklar kazand�lar ve Avusturya-
Macaristan, Osmanl� ve Rus �mparatorluklar�n�n ��k��nden yeni ulus devletler
meydana geldi.

Cenevre'de toplanan Milletler Cemiyeti meclisi, 1930

Milletler Cemiyeti, gelecekteki potansiyel bir d�nya sava��n� �nlemek i�in 1919'da
Paris Bar� Konferans� s�ras�nda kuruldu. Organizasyonun temel ama�lar�, kolektif
g�venlik yoluyla silahl� �at�may� �nlemek, silahs�zlanmak ve bar���l m�zakereler ve
tahkim yoluyla uluslararas� anla�mazl�klar� ��zmekti.
I. D�nya Sava��'ndan sonra ortaya ��kan g��l� pasifist g�r�lere ra�men,[19] ayn�
d�nemde bir�ok Avrupa �lkesinde irredantizm ve intikamc� milliyet�ilik geli�meye
ba�lad�. Bu g�r�ler �zellikle, Versay Bar� Antla�mas� taraf�ndan dayat�lan �nemli
toprak, s�m�rge ve ekonomi kay�plar� nedeniyle Almanya'da belirgindi. Antla�ma
nedeniyle Almanya, Avrupa'daki topraklar�n�n %13'�n� ve deniza��r� topraklar�n�n
t�m�n� kaybetti, di�er devletleri ilhak etmesi yasakland�, tazminat �demek zorunda
b�rak�ld� ve �lkenin silahl� kuvvetlerinin b�y�kl���ne ve ekipmanlar�na s�n�rlar
getirildi.[20]

1918-1919 Alman Devrimi ile Alman �mparatorlu�u y�k�ld� ve daha sonra Weimar
Cumhuriyeti olarak bilinecek olan demokratik bir h�k�met kuruldu. �ki sava� aras�
d�nem boyunca, yeni kurulan cumhuriyetin destek�ileri ile hem sa� hem de sol g�r�l�
sert muhalifler aras�nda �eki�me g�r�ld�. Bir �tilaf m�ttefiki olan �talya, sava�
sonras� baz� toprak kazan�mlar� elde etti; ancak �talyan milliyet�ileri, Birle�ik
Krall�k ve Fransa'n�n �talyanlar�n sava�a giri�ini sa�lamak i�in verdikleri
s�zlerin bar� antla�mas�nda yerine getirilmemesi y�z�nden �fkeliydiler. 1922'den
1925'e kadar, Benito Mussolini �nderli�indeki fa�ist hareket; temsili demokrasiyi
ortadan kald�ran, sosyalist, sol ve liberal g��lere bask� uygulayan ve �talya'y�
bir b�y�k g�� yap�p bir "Yeni Roma �mparatorlu�u" yaratma s�z� veren yay�lmac� bir
d� politika izleyen milliyet�i, totaliter ve s�n�f i�birlik�isi bir ideoloji ile
�talya'da iktidar� ele ge�irdi.[21]

Adolf Hitler, N�rnberg'de bir Nazi siyasi mitinginde, A�ustos 1939

Adolf Hitler, 1923'te Alman h�k�metini devirmeye y�nelik ba�ar�s�z bir darbe
giri�iminden sonra 1933'te Almanya �ans�lyesi oldu. Hitler �rk temelli ve radikal
yeni bir d�nya d�zenini benimseyerek demokrasiyi kald�rd� ve k�sa s�re sonra b�y�k
bir tekrar silahlanma gayreti ba�latt�.[22] Bu s�rada Fransa, ittifak�n� g�vence
alt�na almak i�in, �talya'n�n s�m�rge olarak istedi�i Etiyopya'y� istila etmesine
g�z yumdu. Durum, 1935'in ba�lar�nda Saar B�lgesi'nin Almanya ile yasal olarak
yeniden birle�mesi ve Hitler'in tekrar silahlanma program�n� h�zland�r�p zorunlu
askerli�i ba�latarak Versay Antla�mas�'n� ihlal etmesi ile daha da k�t�le�ti.[23]

Topraklar� geni�leyen Romanya ile yeni kurulan Polonya ittifak kurdular. (�ttifak
Nazi Almanyas� Polonya�ya sava� a��nca ittifak Romanya taraf�ndan bozulmu�tur.)

Birle�ik Krall�k, Fransa ve �talya, Almanya'y� kontrol alt�na almak i�in Nisan
1935'te asker� k�reselle�me yolunda �nemli bir ad�m olan Stresa Antla�mas�'n�
imzalad�; ancak ayn� y�l�n Haziran ay�nda Birle�ik Krall�k ve Almanya aras�nda
�nceki k�s�tlamalar� hafifleten ba��ms�z bir denizcilik antla�mas� imzaland�.
Almanya'n�n Do�u Avrupa'da geni� topraklar� istila hedeflerinden endi�elenmeye
ba�layan Sovyetler Birli�i, Fransa ile bir kar��l�kl� yard�m antla�mas� haz�rlad�.
Ancak, Frans�z-Sovyet pakt�n�n y�r�rl��e girmeden �nce Milletler Cemiyeti
b�rokrasisinden ge�mesi gerekiyordu ve bu da antla�may� etkisiz k�l�yordu.[24][25]
Avrupa ve Asya'daki olaylarla yak�ndan ilgilenen ABD, ayn� y�l�n A�ustos ay�nda
Yans�zl�k Yasalar�'n� onad�.[26]

Mart 1936'da Hitler, Renanya'y� yeniden silahland�rarak Versay ve Locarno

Antla�malar�'n� ihlal etti ve yat�t�rma politikas� nedeniyle �ok az uluslararas�
muhalefetle kar��la�t�.[27] Ekim 1936'da, Almanya ve �talya Roma-Berlin Mihveri'ni
kurdu. Bir ay sonra, Almanya ve Japonya, �talya'n�n ertesi y�l kat�laca�� Anti-
Komintern Pakt�'n� imzalad�.[28]

Asya
�in'deki Kuomintang partisi, 1920'lerin ortalar�nda b�lgesel sava� a�alar�na kar��
bir birle�me harek�t� ba�latt� ve �in'i birle�tirdi; ancak k�sa s�re sonra �lkede,
eski m�ttefikleri olan �in Kom�nist Partisi[29] ve yeni ortaya ��km� b�lgesel sava�
a�alar�na kar�� bir i� sava� ba�lad�. 1931'de, h�k�metinin �lkenin Asya'y�
y�netmeyi hakk� olarak g�rd��� i�in �in'de uzun s�redir n�fuz elde etmek i�in
f�rsat arayan ve giderek militaristle�en Japon �mparatorlu�u,[30] Man�urya'y�
istila etmek ve Man�ukuo kukla devletini kurmak i�in bir bahane olarak bir sahte
bayrak operasyonu olan Mukden Olay�'n� ger�ekle�tirdi.[31]

�in, Japonya'n�n Man�urya'y� istilas�n� durdurmas� i�in Milletler Cemiyeti'ne

ba�vurdu. Japonya, Man�urya'ya olan istilas�ndan dolay� k�nand�ktan sonra,
Milletler Cemiyeti'nden �ekildi. �ki �lke daha sonra �anghay, Rehe ve Hebei'de
1933'teki Tanggu Ate�kesi imzalanana kadar birka� muharebede �at�t�. �inli
g�n�ll�ler daha sonra Man�urya, Chahar ve Suiyuan'da Japon sald�rganl���na kar��
direni�i s�rd�rd�.[32] 1936'daki Xi'an Olay�'ndan sonra, Kuomintang ve kom�nist
kuvvetler Japonya'ya kar�� beraber sava�mak i�in ate�kes konusunda anla�t�lar.[33]

Sava� �ncesi olaylar

�talya'n�n Etiyopya'y� istilas� (1935)

Benito Mussolini askerlerini tefti� ediyor, 1935

Ana madde: II. �talya-Habe�istan Sava��
II. �talya-Habe�istan Sava��, Ekim 1935'te ba�layan ve May�s 1936'da son bulan bir
s�m�rge sava��yd�. Sava�, �talya Krall���'n�n silahl� kuvvetleri taraf�ndan �talyan
Somalisi ve Eritresi'nden ba�lat�lan asker� harek�t ile Etiyopya �mparatorlu�u'nu
istilas� ile ba�lad�.[34] Etiyopya'n�n asker� i�gali ve yeni olu�turulan �talyan
Do�u Afrikas�'na ilhak� ile sonu�lanan sava�, ayr�ca Milletler Cemiyeti'nin bar��
koruma g�c� olarak zay�fl���n� da ortaya ��kard�. Hem �talya hem de Etiyopya
cemiyete �ye �lkelerdi; ancak cemiyet �talya cemiyet s�zle�mesinin 10. maddesini
a��k�a ihlal ederken �ok az �ey yapt�.[35] Birle�ik Krall�k ve Fransa, �talya'ya
i�gal nedeniyle yapt�r�m uygulanmas�n� desteklediler; ancak yapt�r�mlar tam olarak
uygulanmad� ve �talyan istilas�n� sona erdirmedi.[36] Daha sonra �talya,
Almanya'n�n Avusturya'y� topraklar�na katma hedefine olan itirazlar�n� sonland�rd�.
[37]

�spanya �� Sava�� (1936-1939)

Ana madde: �spanya �� Sava��

1937'deki Guernica Bombard�man�, Avrupa'n�n di�er yerlerinde, bir sonraki b�y�k

sava��n �ehirlerin bombalan�p y�ksek sivil kay�plar verdirmeye dayanaca��na dair
korkular uyand�rd�.
�spanya'da i� sava� ba�lad���nda Hitler ve Mussolini, General Francisco Franco
�nderli�indeki Milliyet�i isyanc�lara askeri destek verdi. �talya, Milliyet�ilere
Nazilerin verdi�inden daha �ok destek verdi; Mussolini �spanya'ya toplamda
70.000'den fazla asker ve 6.000 havac�l�k personelinin yan� s�ra yakla��k 720 u�ak
g�nderdi.[38] Sovyetler Birli�i ise, �spanya Cumhuriyeti'nin mevcut h�k�metini
destekledi. Uluslararas� Tugaylar olarak bilinen 30.000'den fazla yabanc� g�n�ll�
de ayr�ca Milliyet�ilere kar�� sava�t�. Hem Almanya hem de Sovyetler Birli�i, bu
vek�let sava��n� en geli�mi� silahlar�n� ve taktiklerini �at�mada test etmek i�in
bir f�rsat olarak kulland�. Milliyet�iler Nisan 1939'da sava�� kazand� ve art�k
diktat�r olan Franco, sava� boyunca resmi olarak tarafs�z kald� ama �o�unlukla
Mihver'e daha yak�n davrand�.[39] Franco'nun Almanya ile olan en b�y�k i�birli�i,
Do�u Cephesi'nde sava�mak i�in g�n�ll�lerin g�nderilmesiydi.[40]

Japonya'n�n �in'i istilas� (1937)

Ana madde: �kinci �in-Japon Sava��

�anghay Muharebesi s�ras�nda Japon �mparatorluk Ordusu askerleri, 1937

Temmuz 1937'de Japonya, t�m �in'i istila etmeye y�nelik bir asker� harek�t ile
sonu�lanan Marco Polo K�pr�s� Olay�'n�n sonras�nda eski �in imparatorluk ba�kenti
Pekin'i ele ge�irdi.[41] K�sa s�re i�erisinde Sovyetler, �in ile bir sald�rmazl�k
pakt� imzalad� ve �in'e malzeme deste�i vermeye ba�lad�; bu �in'in Almanya ile olan
i�birli�ini etkin bir �ekilde sona erdirdi. Eyl�l'den Kas�m'a kadar, Japon
kuvvetleri Taiyuan'a sald�rd�, Niangzi Ge�idi civar�nda Ulusal Devrimci Ordu ile
�at�t�[42] ve Pingxing Ge�idi'nde kom�nist kuvvetler ile sava�t�.[43][44]
Generalissimo �an Kay �ek �anghay'� savunmak i�in en iyi ordusunu konu�land�rd�;
ancak 3 ayl�k �at�malar�n sonucunda �ehir d�t�. Japonlar, �in kuvvetlerini geri
p�sk�rtmeye devam etti ve Aral�k 1937'de ba�kent Nankin'i ele ge�irdi. Nankin'in
d���nden sonra, on binlerce veya y�z binlerce �inli sivil ve silahs�zland�r�lm�
asker Japonlar taraf�ndan katledildi.[45][46]

Mart 1938'de Milliyet�i �in kuvvetleri Tai'erzhuang'da ilk �nemli zaferlerini elde
etti, ama daha sonra May�s'ta Xuzhou Japon kuvvetleri taraf�ndan ele ge�irildi.[47]
Haziran 1938'de �in kuvvetleri, Sar� Irmak'ta yapay bir sel ba�latarak Japonlar�n
ilerlemesini durdurdu; bu hamle �inlilere Vuhan'da savunmalar�n� haz�rlamalar� i�in
zaman kazand�rd�; ancak �ehir buna ra�men Ekim ay�nda Japonlara d�t�.[48] Japon
asker� zaferleri, Japonya'n�n umdu�unun aksine �in direni�inin sonunu getirmedi;
aksine �in h�k�meti i� b�lgelerdeki �ong�ing'e ta��nd� ve sava�may� s�rd�rd�.[49]
[50]

Sovyet-Japon s�n�r �at�malar�

Ana madde: Sovyetler Birli�i-Japonya s�n�r �at�malar�

Hasan G�l� Muharebesi'nde K�z�l Ordu top�u birlikleri, 1938

1930'lar�n ortalar�ndan sonuna kadar, Man�ukuo'daki Japon kuvvetleri zaman zaman
Sovyetler Birli�i ve Mo�olistan ile s�n�r �at�malar� ya�ad�. Japonya'n�n kuzeye
do�ru geni�lemesine dayanan Hokushin-ron doktrinine o zamanda �mparatorluk Ordusu
taraf�ndan s�cak bak�l�yordu. 1939'da Hasan G�l�'nde Japonlar�n yenilmesi, devam
eden �kinci �in-Japon Sava��[51] ve Japon m�ttefiki Nazi Almanyas�'n�n Sovyetler
ile tarafs�zl�k pe�inde ko�mas� nedeniyle bu politikay� s�rd�rmek zor olacakt�.
Japonya ve Sovyetler Birli�i sonunda Nisan 1941'de bir tarafs�zl�k pakt� imzalad�;
ve Japonya, Deniz Kuvvetleri taraf�ndan desteklenen ve kuzeyin aksine g�neye
odaklanan Nanshin-ron doktrinini benimsedi ve bu sonunda Japonya'n�n ABD ve Bat�l�
M�ttefikler ile sava��na yol a�t�.[52][53]

Avrupa'da i�galler ve antla�malar

(Soldan sa�a) Chamberlain, Daladier, Hitler, Mussolini ve Ciano, M�nih

Antla�mas�'n� imzalamalar�ndan hemen �nce, 29 Eyl�l 1938
Avrupa'da, �talya ve Almanya giderek daha da sald�rganla��yorlard�. Mart 1938'de
Almanya, Avusturya'y� ilhak etti ve bu, di�er Avrupa �lkelerinden �ok az tepki
ald�.[54] Bundan cesaretlenen Hitler, �ekoslovakya'ya, etnik Alman n�fusunun
ya�ad��� bir b�lge olan S�detler y�z�nden bask� yapmaya ba�lad�. Daha sonra
Birle�ik Krall�k ve Fransa, �ngiliz Ba�bakan� Neville Chamberlain'in yat�t�rma
politikas�n� izledi ve bu b�lgeyi, Nazilerin ba�ka bir toprak talebi olmamas�
kar��l���nda �ekoslovak h�k�metinin isteklerine kar�� yap�lan M�nih Antla�mas� ile
Almanya'ya teslim etti.[55] K�sa s�re sonra Almanya ve �talya, �ekoslovakya'y�
Macaristan'a daha fazla toprak vermeye zorlad� ve Polonya, �ekoslovakya'n�n Zaolzie
b�lgesini ilhak etti.[56]

Almanya'n�n beyan etti�i t�m talepleri M�nih Antla�mas� ile kar��lanm� olsa da,
Hitler �ahsi olarak �ngiliz m�dahalesi y�z�nden tek bir operasyonda
�ekoslovakya'n�n tamam�n� ele ge�iremedi�i i�in �fkeliydi. Sonraki konu�malar�nda
Hitler, �ngiliz ve Yahudi "sava� tacirlerine" tepki g�sterdi ve Ocak 1939'da
�ngiliz donanmas�n�n �st�nl���n� ortadan kald�rmak i�in Alman donanmas�n�n gizlice
b�y�t�lmesini emretti. Mart 1939'da Almanya, �ekoslovakya'n�n geri kalan�n� istila
etti ve ard�ndan Bohemya ve Moravya Protektoras� ile Alman yanl�s� bir ba��ml�
devlet olan Slovak Cumhuriyeti'ni olu�turarak �lkeyi b�ld�.[57] Hitler ayr�ca 20
Mart 1939'da Litvanya'ya �nceden Memel B�lgesi olarak bilinen Klaipeda B�lgesi'nin
Almanya'ya ilhak�n� zorlayan bir �ltimatom verdi.[58]
Joachim von Ribbentrop ve Sovyet lideri Josef Stalin Alman-Sovyet Sald�rmazl�k
Pakt�'n� imzalad�ktan sonra, 23 A�ustos 1939
Pani�e kap�lan Birle�ik Krall�k ve Fransa, Hitler'in Danzig Serbest �ehri �zerinde
yeni iddialarda bulunmas� �zerine Polonya'n�n ba��ms�zl���n� desteklediklerini
garanti etti; Nisan 1939'da �talya Arnavutluk'u istila etti�inde ayn� garanti
Romanya ve Yunanistan'a da verildi.[59] Fransa ve Birle�ik Krall�k'�n Polonya ile
kurdu�u ittifaklardan k�sa s�re sonra, Almanya ve �talya �elik Pakt ile kendi
ittifaklar�n� resmile�tirdi.[60] Hitler, Birle�ik Krall�k ve Polonya'y�, Almanya'y�
"ku�atmaya" �al�makla su�lad� ve Birle�ik Krall�k'la imzalad��� deniz antla�mas�
ile Polonya'yla imzalad��� sald�rganl�k pakt�n� iptal etti.[61]

Alman askerleri Polonya s�n�r�na do�ru hareket etmeye devam ederken, durum A�ustos
sonunda genel bir kriz h�line geldi. 23 A�ustos'ta Fransa, Birle�ik Krall�k ve
Sovyetler Birli�i aras�nda potansiyel bir askeri ittifakla ilgili ��l� m�zakereler
durdu�unda,[62] Sovyetler Birli�i Almanya ile bir sald�rmazl�k pakt� imzalad�.[63]
Bu pakt�n, Alman ve Sovyet "n�fuz alanlar�n�" (Almanya i�in bat� Polonya ve
Litvanya; Sovyetler Birli�i i�in do�u Polonya, Estonya, Letonya ve Besarabya)
tan�mlayan ve Polonya ba��ms�zl���n�n s�rd�r�l�p s�rd�r�lmeyece�i sorusunu g�ndeme
getiren gizli bir protokol� vard�.[64] Pakt, Sovyetlerin Polonya'ya kar��
ger�ekle�tirilen bir asker� harek�ta kar�� ��kma olas�l���n� ge�ersiz k�ld� ve I.
D�nya Sava��'nda oldu�u gibi, Almanya'n�n iki cepheli bir sava�la y�zle�mek zorunda
kalmayaca��na dair bir g�vence verdi. Bundan hemen sonra Hitler, sald�r�n�n 26
A�ustos'ta ba�lamas�n� emretti; ama Birle�ik Krall�k'�n Polonya ile bir kar��l�kl�
yard�m antla�mas� imzalad���n� ve �talya'n�n tarafs�zl���n� koruyaca��n� duyunca
sald�r�y� ertelemeye karar verdi.[65]

Birle�ik Krall�k'�n sava�tan ka��nabilmek i�in yapt��� do�rudan m�zakere

taleplerine yan�t olarak Almanya, ili�kileri k�t�le�tirmek i�in bir bahane olmalar�
i�in Polonya'dan baz� taleplerde bulundu.[66] 29 A�ustos'ta Hitler, tam yetkili bir
Polonyal� diplomat�n Danzig'in Almanya taraf�ndan ilhak�n� m�zakere etmek �zere
derhal Berlin'e gelmesini ve Danzig Koridoru'nda Alman az�nl���n ayr�l�k i�in oy
verece�i bir referanduma izin verilmesini istedi.[66] Polonya Alman taleplerine
uymay� reddetti ve 30-31 A�ustos gecesi �ngiliz b�y�kel�isi Nevile Henderson ile
bir g�r�me s�ras�nda Ribbentrop, Almanya'n�n toprak iddialar�n� reddedilmi� olarak
g�rd���n� s�yledi.[67]

Sava��n gidi�at�
Avrupa'da sava��n ba�lamas� (1939-1940)
Ana madde: II. D�nya Sava��'nda Avrupa Cephesi

Alman askerleri Polonya s�n�r kap�s�n� y�karken, 1 Eyl�l 1939

1 Eyl�l 1939'da Almanya Polonya�ya sald�r�nca Romanya hemen Polonya ile olan
ittifak�n� bozdu. Nazi Almanyas� istilaya bahane olarak g�sterilen Gleiwitz Vakas�,
yani birka� sahte bayrak operasyonunun d�zenlemesinin ard�ndan Polonya'y� istila
etti.[68] Polonya'ya kar�� yap�lan ilk Alman sald�r�s�, Westerplatte'deki Polonya
savunmas�na kar�� ger�ekle�ti.[69] Birle�ik Krall�k, Almanya'ya istilay� durdurmas�
i�in bir �ltimatom verdi ve �ltimatomun g�rmezden gelinmesinin ard�ndan, 3 Eyl�l'de
Fransa ve Birle�ik Krall�k, ard�ndan ise Avustralya, Yeni Zelanda, G�ney Afrika ve
Kanada, Nazi Almanyas�na sava� ilan etti. �ttifak, Frans�zlar�n Saarland'a yapt���
k���k bir harek�t d��nda Polonya'ya do�rudan asker� destek sa�lamad�.[70][71]
Bat�l� M�ttefikler ayr�ca Almanya'ya kar�� bir deniz ablukas� ba�latt�; bu �lke
ekonomisine ve sava� gayretine zarar verdi.[72][73][74] Almanya buna, M�ttefik
ticari ve sava� gemilerine kar�� bir denizalt� sava�� emri vererek tepki g�sterdi
ve bu daha sonra Atlantik Sava�� h�line geldi.[75]

Polonya Savunmas� s�ras�nda Polonyal� askerler, Eyl�l 1939

8 Eyl�l'de Alman askerleri Var�ova'n�n banliy�lerine ula�t�. Polonya kar��
sald�r�s�, Alman ilerlemesini birka� g�n boyunca durdurdu; ancak k�sa s�re
i�erisinde Wehrmacht kar�� sald�r�ya �st�n geldi ve Polonya askerlerini ku�att�.
Polonya ordusundan geriye kalanlar, ku�at�lm� Var�ova'ya do�ru ilerledi. 17 Eyl�l
1939'da Japonya ile ate�kes imzalad�ktan sonra Sovyetler Birli�i, Polonya
devletinin varl���n� sona erdirdi�i bahanesiyle[76] do�u Polonya'y� istila etti.
[77] 27 Eyl�l'de Var�ova garnizonu Nazilere teslim oldu ve Polonya Ordusu'nun son
b�y�k birimi 6 Ekim'de teslim oldu. Asker� yenilgiye ra�men, Polonya asla teslim
olmad�; bunun yerine s�rg�ndeki Polonya H�k�meti'ni kurdu ve i�gal alt�ndaki
Polonya'da gizli bir devlet ayg�t� olarak varl���n� devam ettirdi.[78] Polonyal�
asker� personellerin �nemli bir k�sm� Romanya'ya ve Balt�k �lkelerine tahliye
edildi; bunlar�n bir�o�u daha sonra sava��n di�er cephelerinde Mihver Devletleri'ne
kar�� sava�t�.[79]

Almanya bat� Polonya'y� ilhak edip �lkenin orta k�sm�nda bir i�gal b�lgesi
kurarken, Sovyetler Birli�i �lkenin do�usunu ilhak etti; Polonya topraklar�ndan
baz� di�er k���k par�alar Litvanya ve Slovakya taraf�ndan ilhak edildi. 6 Ekim'de
Hitler, Polonya'n�n gelece�inin yaln�zca Almanya ve Sovyetler Birli�i taraf�ndan
belirlenece�i �art�yla Birle�ik Krall�k ve Fransa'ya bir bar� teklifinde bulundu.
Teklif reddedildi,[67] ve bunun �zerine Hitler Fransa'ya kar�� bir sald�r� emri
verdi,[80] ancak sald�r� k�t� hava ko�ullar� nedeniyle 1940 bahar�na kadar
ertelendi.[81][82][83]

K� Sava�� s�ras�nda K�z�l Ordu mevzilerini hedef alan bir Fin makineli t�fek
tak�m�, �ubat 1940
Sovyetler Birli�i, Balt�k devletlerini (Alman-Sovyet Sald�rmazl�k Pakt�'na g�re
Sovyet n�fuz alan� alt�nda kalan Estonya, Letonya ve Litvanya), i�lerinde Sovyet
birliklerinin konu�land�r�lmas�n� �ng�ren "kar��l�kl� yard�m paktlar�" imzalamaya
zorlad�. K�sa s�re sonra, �nemli miktarlardaki Sovyet asker� birimleri �lkelere
do�ru harekete ge�ti.[84][85][86] Finlandiya benzer bir antla�ma imzalamay� ve
topraklar�n�n bir k�sm�n� Sovyetler Birli�i'ne b�rakmay� reddetti. Sovyetler
Birli�i Kas�m 1939'da Finlandiya'y� istila etti,[87] ve bunun �zerine Sovyetler
Birli�i, Milletler Cemiyeti'nden at�ld�.[88] Ezici say�sal �st�nl���ne ra�men,
Sovyet asker� ba�ar�s� asgari seviyedeydi ve Fin-Sovyet sava��, Mart 1940'te
Sovyetlerin Finlandiya'dan k���k miktarlarda toprak ilhak etmesi ile sona erdi.[89]

Haziran 1940'ta, Sovyetler Birli�i; Estonya, Letonya ile Litvanya'y� ve Romanya'n�n

Besarabya ile kuzey Bukovina b�lgelerini zorla ilhak etti.[85] Bu s�rada, Nazi-
Sovyet siyasi yak�nla�mas� ve ekonomik i�birli�i[90][91] yava�lad�[92][93] ve her
iki devlet de sava� haz�rl�klar�na ba�lad�.[94]

Bat� Avrupa (1940-1941)

Ana madde: Bat� Cephesi (II. D�nya Sava��)

Bel�ika ve kuzey Fransa'da Alman ilerleyi�i, 10 May�s-4 Haziran 1940

Nisan 1940'ta Almanya, �sve�'ten gelen ve M�ttefiklerin kesmeye �al�t��� demir
cevheri tedarikini korumak i�in Danimarka ve Norve�'i istila etti.[95] Danimarka
iki saatlik �at�man�n ard�ndan teslim oldu, Norve� ise M�ttefik deste�ine ra�men
iki ay i�erisinde tamamen istila edildi. Birle�ik Krall�k'�n Norve�'teki sava�tan
ve yenilgiden duydu�u ho�nutsuzluk, Winston Churchill'in 10 May�s 1940'ta Ba�bakan
olarak atanmas�na yol a�t�.[96]

Ayn� g�n, Naziler Fransa'ya kar�� bir asker� harek�t ba�latt�. Fransa-Almanya
s�n�r�ndaki g��l� Maginot Hatt�'n�n savunmalar�n� a�mak i�in Almanlar Fall Gelb
Harek�t� ile sald�r�s�n� tarafs�z Bel�ika, Hollanda ve L�ksemburg'a y�neltti.[97]
Daha sonra Alman askerleri, M�ttefikler taraf�ndan yanl� bir �ekilde z�rhl�
ara�lara kar�� a��lamaz bir do�al bariyer olarak g�r�len[98] Ardenler b�lgesine
kar�� bir taaruz ger�ekle�tirdi.[99][100] Yeni blitzkrieg taktiklerini ba�ar�yla
uygulayan Wehrmacht, h�zla Man� Denizi'ne do�ru ilerledi ve M�ttefik ordular�n�n
�o�unu Lille yak�nlar�nda ku�atarak Bel�ika'daki M�ttefik g��lerini birbirlerinden
ay�rd�. Birle�ik Krall�k, Haziran ay� ba�lar�nda �nemli say�lardaki M�ttefik
askerini k�tadan b�lgeden tahliye etmeyi ba�ard�; ancak bu askerler neredeyse t�m
ekipmanlar�n� terk etmek zorunda kald�.[101]

10 Haziran'da, �talya hem Birle�ik Krall�k'a hem de Fransa'ya sava� ilan etti ve
Fransa'y� istilaya ba�lad�.[102] Naziler, zay�flam� Frans�z ordusuna kar��
ilerlemelerini g�neye �evirdi ve 14 Haziran'da Paris, Alman ordusuna d�t�. Sekiz
g�n sonra Fransa, Almanya ile bir ate�kes imzalad�; �lke Alman ve �talyan i�gal
b�lgelerine,[103] ve resmi olarak tarafs�z olmas�na ra�men genellikle Almanya ile
beraber hareket eden Vichy Rejimi alt�nda i�gal edilmemi� bir devlete b�l�nd�.
Fransa'n�n donanmas�n� elinde tutmas�na ise izin verildi, ama 3 Temmuz'da Birle�ik
Krall�k bu filoya sald�rd�.[104]

Blitz sonras�nda Aziz Paul Katedrali'nden g�r�ld��� haliyle Londra, 29 Aral�k 1940
Britanya Muharebesi,[105] Temmuz ay� ba�lar�nda Luftwaffe'nin gemilere ve limanlara
d�zenledi�i sald�r�lar ile ba�lad�.[106] Birle�ik Krall�k Hitler'in bar� teklifini
reddetti[107] ve Alman hava harek�t� A�ustos'ta ba�lad�; ancak Alman kuvvetleri
Kraliyet Hava Kuvvetleri'ni ma�lup etmekte ba�ar�s�z oldu; bunun bir sonucu olarak
Almanya'n�n Britanya'y� i�gali plan� s�resiz ertelendi. Alman stratejik
bombard�manlar� Blitz s�ras�nda Londra ve di�er �ngiliz �ehirleri �zerinde
yo�unla�t�; ancak �ngiliz sava� gayretini engellemekte ba�ar�s�z oldu[106] ve May�s
1941'de b�y�k �l��de sona erdi.[108]

Yeni ele ge�irilen Frans�z limanlar�n� kullanan Alman Donanmas�, Atlantik'teki

�ngiliz gemilerine kar�� U-botlar� kullanarak geni�letilmi� Kraliyet Donanmas�'na
kar�� bir ba�ar� elde etti.[109] �ngiliz Anavatan Filosu, 27 May�s 1941'de Alman
sava� gemisi Bismarck'� bat�rarak �nemli bir zafer elde etti.[110][111]

Kas�m 1939'da ABD, �in'e ve Bat�l� M�ttefikler'e yard�m edebilmek i�in �nlemler
ald� ve Yans�zl�k Yasalar�'n� M�ttefiklerin "pe�in �deyerek" al�mlar�na izin
verecek �ekilde de�i�tirdi.[112] 1940'ta Almanya'n�n Paris'i ele ge�irmesinin
ard�ndan ABD, donanmas�n�n boyutunu b�y�k �l��de artt�rmaya ba�lad�. Eyl�l ay�nda
ABD, sadece �ngiliz �sleri i�in Amerikan muhriplerinin sat�lmas�n� da kabul etti.
[113] Bunlara ra�men Amerikan halk�n�n b�y�k �o�unlu�u, 1941'e kadar sava�a
herhangi bir do�rudan asker� m�dahaleye kar�� ��kmaya devam etti.[114] Aral�k
1940'ta Franklin D. Roosevelt, Hitler'i d�nyay� istila etmeyi planlamakla su�lad�
ve Mihver ile herhangi bir m�zakereyi; yarars�z oldu�unu s�yleyip ABD'yi
"demokrasinin cephaneli�i" haline getirme �a�r�s� yaparak ve �ngiliz sava�
gayretini desteklemek i�in Land-Lease programlar�n� te�vik ederek reddetti.[107]
ABD, Almanya'ya kar�� kapsaml� bir asker� harek�t i�in stratejik planlamaya
ba�lad�.[115]

Eyl�l 1940'�n sonunda Tripartite Pakt�, Japonya, �talya ve Almanya'y� Mihver

devletleri olarak resmen birle�tirdi. Tripartite Pakt�, bir Mihver devletine
sald�ran, Sovyetler Birli�i istisnas� d��nda herhangi bir �lkenin Mihver'in hepsine
kar�� sava�mak zorunda kalaca��n� belirtiyordu.[116] Mihver, Kas�m 1940'ta
Macaristan, Slovakya ve Romanya'n�n da ittifaka kat�lmas�yla geni�ledi.[117]
Romanya ve Macaristan daha sonra; Romanya'n�n durumunda Sovyetler Birli�i
taraf�ndan ilhak edilen topraklar� geri almak, i�in Mihver'in Sovyetler Birli�i'ne
kar�� olan sava��nda �nemli rollerde bulundu.[118]

Akdeniz (1940-1941)

Tobruk Ku�atmas� s�ras�nda Avustralya Ordusu'nun 9. T�meninden �ngiliz Milletler

Toplulu�u kuvvetlerinin askerleri; Kuzey Afrika Cephesi, A�ustos 1941
Haziran 1940'�n ba�lar�nda �talya Kraliyet Hava Kuvvetleri bir �ngiliz deniza��r�
topra�� olan Malta'ya sald�rd� ve aday� ku�att�. Yaz sonundan sonbahar�n ba�lar�na
kadar �talya, �ngiliz Somalisi'ni istila etti ve �ngilizlerin kontrol�ndeki M�s�r'a
bir taaruz d�zenledi. Ekim'de �talya Yunanistan'a sald�rd�; ancak sald�r� a��r
�talyan kay�plar�yla geri p�sk�rt�ld�; harek�t aylar i�inde k���k b�lgesel
de�i�iklikler ile sona erdi.[119] Almanya; �talya'ya yard�m etmek, �ngilizlerin
orada Romanya petrol sahalar�na kar�� potansiyel bir tehdit olu�turacak bir yer
edinmesini engellemek ve Akdeniz'deki �ngiliz egemenli�ine bir darbe vurmak i�in
Balkanlar'� istila haz�rl�klar�na ba�lad�.[120][121]

Aral�k 1940'ta Britanya �mparatorlu�u askerleri, M�s�r ve �talyan Do�u

Afrikas�'ndaki �talyan g��lerine y�nelik kar�� sald�r�lar d�zenlemeye ba�lad�.[122]
Bu harek�tlar olduk�a ba�ar�l� oldu; �ubat 1940'�n ba�lar�na kadar �talya, do�u
Libya'n�n kontrol�n� kaybetti ve �ok say�da �talyan askeri esir al�nd�. �talyan
Donanmas� da �nemli kay�plar verdi; Kraliyet Donanmas� Taranto'da bir u�ak gemisi
sald�r�s� ile �� �talyan sava� gemisini hizmet d�� b�rakt� ve Matapan Burnu
Muharebesi'nde birka� sava� gemisini bat�rd�.[123]

Alman Afrika Kolordusu'na ba�l� bir Panzer III, Kuzey Afrika'n�n ��llerinde
ilerlerken, 1941
�talyan ma�lubiyetleri, Almanya'n�n Kuzey Afrika'ya bir yurt d�� sefer kuvveti
g�ndermesine sebep oldu ve Mart 1941'in sonunda Erwin Rommel'in Alman Afrika
Kolordusu, �ngiliz Milletler Toplulu�u g��lerini geri p�sk�rten bir harek�t
ba�latt�.[124] Bir aydan k�sa bir s�re i�erisinde, Mihver kuvvetleri bat� M�s�r'a
kadar ilerledi ve Tobruk liman�n� ku�att�.[125]

Mart 1941'in sonlar�na do�ru, Bulgaristan ve Yugoslavya Tripartite Pakt�'n�

imzalad�; ancak Yugoslav h�k�meti pakt�n imzalanmas�ndan iki g�n sonra �ngiliz
yanl�s� milliyet�iler taraf�ndan yap�lan bir darbe ile devrildi. Almanya buna, hem
Yugoslavya hem de Yunanistan'�n 6 Nisan 1941'de ba�layan e�zamanl� istilalar�yla
kar��l�k verdi; her iki �lke de bir ay i�inde teslim oldu.[126] Nazilerin
Balkanlar'� istilas�, May�s sonunda Yunanistan'�n Girit adas�n�n havadan istilas�
ile tamamland�.[127] Mihver zaferinin h�zl� olmas�na ra�men, Yugoslavya'da
Mihver'in i�galine kar��, sava��n sonuna kadar devam eden �iddetli ve b�y�k �apl�
bir partizan sava�� ba�lad�.[128]

May�s'ta, Ortado�u'daki �ngiliz Milletler Toplulu�u g��leri, Irak'ta Vichy

kontrol�ndeki Suriye i�indeki �slerden gelen Alman u�aklar� taraf�ndan desteklenen
bir ayaklanmay� bast�rd�.[129] Haziran ve Temmuz aras�nda, �zg�r Fransa'n�n yard�m�
ile �ngiliz kuvvetleri, Frans�z deniza��r� topraklar� Suriye ve L�bnan'� istila ve
i�gal etti.[130]

Mihver'in Sovyetler Birli�i'ne sald�r�s� (1941)

Ana madde: Do�u Cephesi (II. D�nya Sava��)

II. D�nya Sava��'nda Avrupa Cephesi'nin animasyonlu haritas�, 1939-1945. K�rm�z�,

Bat�l� M�ttefikleri ve 1941'den sonra Sovyetler Birli�i'ni; Ye�il, 1941'den �nce
Sovyetler Birli�i'ni ve Mavi Mihver Devletleri'ni g�steriyor.
Avrupa ve Asya'daki durumun �ncesine g�re nispeten istikrarl� olmas� �zerine
Almanya, Japonya ve Sovyetler Birli�i bir sava� i�in haz�rl�klar yapmaya ba�lad�.
Sovyetler, Almanya ile aras�ndaki gerilimin artmas�ndan �ekinirken ve Japonya,
G�neydo�u Asya'daki kaynak zengini Avrupa deniza��r� topraklar�n� ele ge�irerek
Avrupa'daki sava�tan yararlanmay� planlarken, iki g�� Nisan 1941'de Sovyet-Japon
Tarafs�zl�k Pakt�'n� imzalad�.[131] Di�er tarafta Naziler, d�zenli olarak Sovyetler
Birli�i'ne kar�� bir sald�r� i�in haz�rl�k yap�yor ve askerlerini Sovyet s�n�r�na
y���yordu.[132]

Hitler, Birle�ik Krall�k'�n sava�� bitirme tekliflerini reddetmesinin, ABD ve

Sovyetler Birli�i'nin er ya da ge� Almanya'ya kar�� sava�a girece�i umuduna
dayand���na inan�yordu.[133] Bu nedenle Hitler, Almanya'n�n Sovyetler ile
ili�kilerini g��lendirmeye veya Sovyetler'e sald�rmaya, b�ylece onlar� Birle�ik
Krall�k i�in bir etken olarak ortadan kald�rmaya karar verdi. Kas�m 1940'ta,
Sovyetler Birli�i'nin Tripartite Pakt�'na kat�l�p kat�lmayaca��n� belirlemek i�in
m�zakereler yap�ld�. Sovyetler pakt� imzalamaya kar�� bir ilgi g�sterdi; ancak
Finlandiya, Bulgaristan, T�rkiye ve Japonya topraklar�ndan Almanya'n�n kabul
edilemez olarak g�rd��� taleplerde bulundu. 18 Aral�k 1940'ta Hitler, Sovyetler
Birli�i'nin istilas�na haz�rlanmak i�in bir talimat yay�nlad�.[134]

Sovyetler Birli�i'nin Mihver devletleri taraf�ndan istilas� s�ras�nda Alman

askerleri, 1941
22 Haziran 1941'de, Sovyetleri kendilerine kar�� bir sald�r� planlamakla su�layan
Almanya, �talya ve Romanya deste�i ile Barbarossa Harek�t�'n� ba�latarak Sovyetler
Birli�i'ni istila etti. K�sa s�re sonra Finlandiya ve Macaristan da istilaya
kat�ld�.[135] Bu s�rpriz sald�r�n�n ana hedefleri[136] Balt�k b�lgesi, Moskova ve
Ukrayna; nihai hedef ise ilerlemeyi Hazar'dan Beyazdeniz'e kadar uzanan
Arkhangelsk-Astrakhan hatt� yak�n�nda durdurmakt�. Hitler'in harek�t�
d�zenlemekteki ama�lar�; Sovyetler Birli�i'ni asker� bir g�� olarak ortadan
kald�rmak, Kom�nizmi yok etmek, yerel halk� evlerinden kovarak[137] bir Lebensraum
("living space") olu�turmak[138] ve Almanya'n�n geri kalan d�manlar�n� yenmek i�in
gereken stratejik kaynaklara eri�imi garanti etmekti.[139]

Sava�tan �nce K�z�l Ordu, olas� bir Alman istilas� durumunda stratejik kar��
sald�r�lara haz�rlan�yor olsa da,[140] Barbarossa Harek�t� Sovyet y�ksek asker�
kurulunu bir stratejik savunma takti�i uygulamaya zorlad�. Yaz aylar�nda Mihver,
Sovyet topraklar� i�erisinde �nemli kazan�lar elde etti ve bu iki taraf i�in de hem
personel hem de malzeme a��s�ndan b�y�k kay�plara neden oldu. A�ustos ortas�na
kadar, Alman Kara Kuvvetleri Genelkomutanl���, y�ksek �l��de g�c�n� kaybetmi� olan
Ordu Grubu Merkez'in sald�r�s�n� ertelemeye ve orta Ukrayna ve Leningrad'a do�ru
ilerleyen birlikleri takviye etmek i�in 2. Panzer Ordusu'nu ba�ka y�ne
y�nlendirmeye karar verdi.[141] Kiev'e do�ru yap�lan harek�t �o�unlukla
ba�ar�l�yd�; d�rt Sovyet ordusunun ku�at�l�p imha edilmesiyle sonu�land� ve
Mihver'in K�r�m ile end�striyel olarak geli�mi� do�u Ukrayna'ya ilerlemesini m�mk�n
k�ld�.[142]

Leningrad Ku�atmas� s�ras�nda bir Alman bombard�man� sonucu y�k�lan evlerinden

ayr�lan Sovyet siviller, 10 Aral�k 1942
Mihver askerlerinin d�rtte ���n�n ve ve hava kuvvetlerinin �o�unun Fransa ve Orta
Akdeniz'den Do�u Cephesi'ne kayd�r�lmas�,[143] Birle�ik Krall�k'� b�y�k
stratejisini yeniden g�zden ge�irmeye y�neltti.[144] Temmuz'da, Birle�ik Krall�k ve
Sovyetler Birli�i Almanya'ya kar�� bir asker� ittifak kurdu ve A�ustos'ta, ABD ve
Birle�ik Krall�k, ortakla�a sava� sonras� d�nya i�in �ngiliz ve Amerikan
hedeflerinin ana hatlar�n� �izen Atlantik Bildirisi'ni yay�nlad�.[145] A�ustos
sonlar�nda �ngilizler ve Sovyetler, �ran'�n petrol sahalar�n� koruma alt�na almak
ve Mihver'in �ran �zerinden Bak� petrol yataklar�na veya Britanya Hindistan�'na
do�ru ilerlemesini engellemek i�in tarafs�z �ran'� istila etti.[146]

Ekim ay�na kadar Mihver, harek�t�n Ukrayna ve Balt�k b�lgesindeki hedeflerine

ula�t�lar ve sadece Leningrad[147] ile Sivastopol'daki ku�atmalar devam ediyordu.
[148] Mihver Moskova'ya kar�� yapt�klar� b�y�k harek�t� tekrarlad�lar; iki ay
boyunca giderek sertle�en havalarda ge�en �iddetli �at�malardan sonra Alman ordusu,
neredeyse Moskova'n�n d� banliy�lerine kadar ilerledi ve burada yorgun
askerler[149] sald�r�lar�n� ask�ya almak zorunda kald�.[150] Mihveler taraf�ndan
b�y�k toprak kazan�mlar� elde edildi; ancak harek�t ana hedeflerine ula�amad�:
Sovyetler iki kilit �ehrin kontrol�n� kaybetmedi, Sovyetler'in direnmek i�in olan
kabiliyeti k�r�lmad� ve ve Sovyetler Birli�i askeri potansiyelinin �nemli bir
b�l�m�n� korudu. B�ylece, Avrupa'daki sava��n blitzkrieg d�nemi sona erdi.[151]

Aral�k ba�lar�nda yeni olu�turulan rezervler,[152] Sovyetler'in Mihver askerleriyle

say�sal e�itli�e ula�mas�n� sa�lad�.[149] Bu, asgari say�da Sovyet askerinin
Do�u'da Japon ordusu taraf�ndan yap�lacak herhangi bir sald�r�y� cayd�rmak i�in
yeterli olaca��n� tespit eden istihbarat verileri ile birlikte,[153] Sovyetler'in 5
Aral�k'ta ba�layan ve Alman birliklerini t�m cephe boyunca 100-250 kilometre (62-
155 mi) bat�ya iten b�y�k bir kar�� sald�r�ya ba�lamas�n� sa�lad�.[154][155]

Pasifik'te sava��n ba�lamas� (1941)

Ana madde: Pasifik Cephesi (II. D�nya Sava��)
1931'de sahte bayrak operasyonu Mukden Olay�'n�n ger�ekle�tirilmesi, 1937'de
Japonlar�n Amerikan gambotu USS Panay'� topa tutmas� ve 1937 ile 1938 y�llar�ndaki
Nankin Katliam� �zerine ABD-Japonya ili�kileri giderek k�t�le�meye ba�lad�. 1939'da
ABD, Japonya'ya aralar�ndaki ticaret antla�mas�n�n s�resini uzatmayaca��n� bildirdi
ve Amerikan kamuoyunun �o�unlu�unun Japon yay�lmac�l���na kar�� olmas� ABD'nin
Japonya'ya kimyasal, mineral ve asker� par�a ihra� etmesini yasaklay�p Japon rejimi
�zerindeki ekonomik bask�y� artt�ran bir dizi ekonomik yapt�r�m ile sonu�land�.
[107][156][157] Japonya 1939'da stratejik olarak �nemli bir �in �ehri olan
�ang�a'ya kar�� ilk sald�r�s�n� d�zenledi; ancak sald�r� Eyl�l sonuna do�ru geri
p�sk�rt�ld�.[158] �ki taraf�n da ger�ekle�tirdi�i harek�tlara ra�men, �in ve
Japonya aras�ndaki sava� 1940'ta ��kmaza girdi. Tedarik yollar�n� engelleyerek �in
�zerindeki bask�y� art�rmak ve Bat� devletlerine kar�� bir sava� durumunda Japon
kuvvetlerinin daha iyi konumlanmas� i�in Japonya, Eyl�l 1940'ta kuzey Hindi�in'i
istila ve i�gal etti.[159]

Hong Kong'a giren Japon kuvvetleri, 9 Aral�k 1941

Milliyet�i �in kuvvetleri, 1940'�n ba�lar�nda Japonlara kar�� b�y�k �l�ekli bir
kar�� sald�r� ba�latt�. A�ustos'ta, �inli kom�nistler orta �in'de bir harek�t
ba�latt�; misilleme olarak Japonya, i�gal alt�ndaki b�lgelerde kom�nistlerin insan
ve materyal kaynaklar�n� t�ketmek i�in sert �nlemler ald�.[160] �inli kom�nist ve
milliyet�i g��ler aras�nda devam eden kar��tl�k, Ocak 1941'de iki g�c�n i�birli�ini
etkili �ekilde sona erdiren silahl� �at�malarla sonu�land�.[161] Mart ay�nda Japon
11. Ordusu, 19. �in Ordusu'nun kararg�h�na sald�rd� ancak Shanggao'da geri
p�sk�rt�ld�.[162] Eyl�l'de Japon kuvvetleri �ang�a'y� yeniden ele ge�irmek i�in bir
harek�t d�zenledi ve milliyet�i �in kuvvetleriyle �at�t�.[163]

Avrupa'daki Alman ba�ar�lar�, Japonya'y� G�neydo�u Asya'da Avrupa h�k�metleri

�zerindeki bask�y� art�rmaya te�vik etti. Hollanda h�k�meti, Japonya'ya Hollanda
Do�u Hint Adalar�'ndan bir miktar petrol tedarik etmeyi kabul etti; ancak
kaynaklara ek eri�im i�in yap�lan m�zakereler Haziran 1941'de ba�ar�s�zl�kla
sonu�land�.[164] Temmuz 1941'de Japonya, Uzak Do�u'daki �ngiliz ve Hollanda
topraklar�n� tehdit etmek i�in g�ney �inhindi'ye asker g�nderdi. ABD, Birle�ik
Krall�k ve di�er Bat�l� h�k�metler bu harekete �lkelerindeki Japon m�lklerinin
dondurulmas� ve Japonya'ya kar�� genel bir petrol ambargosu ile tepki g�sterdi.
[165][166] Japonya ayn� zamanda Bat�'daki Alman istilas�ndan faydalanarak amac�yla
Sovyet Uzak Do�usu'nu istila etmeyi planl�yordu; ancak yapt�r�m tehditlerinden
sonra operasyondan vazge�ildi.[167]

1941'in ba�lar�ndan beri ABD ve Japonya, gergin bir durumda olan ili�kilerini
iyile�tirmek ve �in'deki sava�� sona erdirmek amac�yla m�zakerelerde
bulunuyorlard�. Bu m�zakereler s�ras�nda Japonya, Amerikal�lar taraf�ndan
elveri�siz oldu�u gerek�esiyle reddedilen bir dizi �neride bulundu.[168] Ayn�
zamanda ABD, Birle�ik Krall�k ve Hollanda; aralar�ndan herhangi birine kar�� bir
Japon sald�r�s� olmas� durumunda b�lgelerinin ortak savunulmas�n�n tart��laca��
gizli m�zakerelere ba�lad�lar.[169] Roosevelt 1946'da ba��ms�z olmas� planlanan bir
Amerikan himayesi olan Filipinler'i olas� bir Japon istilas�na kar�� g��lendirdi ve
Japonya'y�, ABD'nin herhangi bir "kom�u �lkeye" kar�� yap�lacak bir Japon
sald�r�s�na tepki verece�i konusunda uyard�.[169]
USS Arizona, Pearl Harbor'daki Amerrikan Pasifik Filosu'na yap�lan Japon s�rpriz
sald�r�s�nda kaybedildi.
�lerleme eksikli�inden b�kan ve Amerikan, �ngiliz ve Hollanda yapt�r�mlar�n�n
��kard��� zorluklar� hissetmeye ba�layan Japonya sava� haz�rl�klar�na ba�lad�. 20
Kas�m'da Hideki Tojo y�netimindeki yeni bir h�k�met, Japonya'n�n son teklifi olarak
M�ttefiklere ge�ici bir i�birli�i plan� sundu. Plan, �in'e yap�lan Amerikan
yard�m�n�n sona erdirilmesi ve Japonya �zerinde olan petrol ve di�er kaynaklara
y�nelik ambargonun kald�r�lmas� �a�r�s�nda bulunuyordu. Buna kar��l�k olarak
Japonya, G�neydo�u Asya'ya herhangi bir sald�r� d�zenlemeyece�ine ve kuvvetlerini
g�ney �inhindi'den �ekece�ine s�z verecekti.[168] 26 Kas�m'da sunulan Amerikan
kar�� plan� ise Japonya'n�n �in'in tamam�ndan ko�ulsuz olarak �ekilmesini ve t�m
Pasifik devletleriyle sald�rmazl�k paktlar� imzalamas�n� gerektiriyordu.[170] Bu,
Japonya'n�n �in'deki taleplerinden vazge�mek ile Hollanda Do�u Hint Adalar�'nda
bulunan, ihtiya� duydu�u do�al kaynaklar� silah zoru ile ele ge�irmek aras�nda
se�im yapmak zorunda kald��� anlam�na geliyordu;[171][172] Japon ordusu �in'den
�ekilmeyi kabul edilebilir bir se�enek olarak g�rmedi ve bir�ok subay petrol
ambargosunu �st� kapal� bir sava� ilan� olarak g�rd�.[173]

Pasifik Cephesi (1942-43)

Nisan 1942'nin sonunda Japonya ve m�ttefiki Tayland, Burma, Malaya, Hollanda Do�u
Hint Adalar�, Singapur ve Rabaul'u neredeyse tamamen isgal ederek M�ttefik
birliklerine a��r kay�plar verdirdi ve �ok say�da esir ald�.[174] Filipin ve ABD
kuvvetlerinin inat�� direni�ine ra�men, Filipin Milletler Toplulu�u sonunda May�s
1942'de ele ge�irildi ve h�k�meti s�rg�ne zorland�. 16 Nisan'da Burma'da
Yenangyaung Sava�� s�ras�nda 7.000 �ngiliz askeri Japon 33. T�meni taraf�ndan
ku�at�ld� ve �in 38. T�meni taraf�ndan kurtar�ld�.[175][176] Japon kuvvetleri
ayr�ca G�ney �in Denizi, Java Denizi ve Hint Okyanusu'nda deniz zaferleri elde etti
ve Avustralya'n�n Darwin kentindeki M�ttefik donanma �ss�n� bombalad�.[177] Ocak
1942'de, M�ttefiklerin Japonya'ya kar�� tek ba�ar�s�, �in'in �ang�a'daki zaferiydi.
[178] Haz�rl�ks�z ABD ve Avrupal� ??rakiplere kar�� elde edilen bu kolay zaferler,
Japonya'y� a��r� �zg�venli ve a��r� geni�lemi� durumda b�rakt�.[179]

May�s 1942'nin ba�lar�nda Japonya, Port Moresby'yi amfibi sald�r� ile ele ge�irmek
ve b�ylece Amerika Birle�ik Devletleri ile Avustralya aras�ndaki ileti�im ve ikmal
hatlar�n� kesmek i�in operasyonlar ba�latt�. Planlanan i�gal, iki Amerikan filo
gemisine odaklanan bir M�ttefik g�rev g�c�n�n Mercan Denizi Muharebesi'nde Japon
deniz kuvvetleriyle berabere kalmas�yla engellendi.[180] Japonya'n�n daha �nceki
Doolittle Bask�n� taraf�ndan motive edilen bir sonraki plan�, Midway Atol�'n� ele
ge�irmek ve Amerikan u�ak gemilerini ortadan kald�r�lmak �zere sava�a �ekmekti;
Japonya, bir oyalama olarak, Alaska'daki Aleut Adalar�'n� i�gal etmek i�in
kuvvetler de g�nderecekti.[181] May�s ortas�nda Japonya, �in hava �slerini yok
ederek ve �in 23. ve 32. Ordu Gruplar�na kar�� sava�arak Doolittle Bask�n�nda
hayatta kalan Amerikal� havac�lara yard�m eden �inlilere misilleme yapmak amac�yla
�in'deki Zhejiang-Jiangxi harekat�n� ba�latt�.[182][183] Japonya, Haziran ay�
ba�lar�nda operasyonlar�n� harekete ge�irdi, ancak May�s ay� sonlar�nda Japon
donanma kodlar�n� k�ran Amerikal�lar, sava� planlar�n�n ve d�zeninin tamamen
fark�ndayd� ve bu bilgiyi kesin bir zafer elde etmek i�in kulland�.[184]

Midway Sava��n�n bir sonucu olarak agresif eylem kapasitesi b�y�k �l��de azalm�
olan Japonya, Papua B�lgesi'ndeki bir kara harekat�yla Port Moresby'yi ele ge�irmek
i�in gecikmi� bir giri�ime odaklanmay� se�ti.[185] Amerikal�lar, G�neydo�u
Asya'daki ana Japon �ss� Rabaul'u ele ge�irmek i�in ilk ad�m olarak, ba�ta
Guadalcanal olmak �zere g�ney Solomon Adalar�'ndaki Japon mevzilerine kar�� bir
sald�r� planlad�lar.[186]

Her iki plan da Temmuz ay�nda ba�lad�, ancak Eyl�l ortas�na kadar Guadalcanal
Sava�� Japonlar i�in �ncelik kazand� ve Yeni Gine'deki birliklere Port Moresby
b�lgesinden Avustralya ve Birle�ik Devletler ile kar��la�t�klar� adan�n kuzey
k�sm�na �ekilmeleri emredildi.[187] Guadalcanal k�sa s�rede Guadalcanal sava��nda
a��r birlik ve gemi taahh�tleriyle her iki taraf i�in bir odak noktas� haline
geldi. 1943'�n ba��nda Japonlar adada yenildiler ve birliklerini geri �ektiler.
[188] Burma'da �ngiliz Milletler Toplulu�u g��leri iki operasyon d�zenledi.
Birincisi, Arakan b�lgesine bir sald�r�yd�. 1942'nin sonlar�nda feci bir �ekilde
gitti ve May�s 1943'te Hindistan'a geri �ekilmeye zorlad�.[189] �kincisi, d�zensiz
kuvvetlerin �ubat ay�nda Japon cephelerinin arkas�na yerle�tirilmesiydi ve bu,
Nisan sonunda kar��k sonu�lar elde etti.[190]

Bat�daki Deniz Sava�lar�

Akdeniz�de M�ttefikler, �zellikle �ngilizler a��s�ndan deniz hakimiyeti ya�amsal
bir �nem ta��maktad�r. �ngiliz �mparatorlu�u'nun Uzak Do�u ba�lant�s� Akdeniz
�zerinden sa�lanmaktayd�. Ayr�ca Kuzey Afrika'daki askeri varl���n�n takviyesi ve
ikmali a��s�ndan da bu deniz yolunun �nemi b�y�kt�. Art arda uygulanan ba�ar�l�
deniz operasyonlar� (Mers-el-Kebir Sava��, Taranto Sava��, Matapan Yar�madas�
Sava�� gibi) bu deniz yolunda �ngiliz hakimiyetini sa�lam� olmakla birlikte bir
s�re i�in Uzak Do�u ba�lant�s� Afrika k�tas�n�n g�ney ucu dola��lmak zorunda
kal�narak sa�lanm�t�r.Atlas Okyanusu'ndaki deniz sava�lar� ise, Bismarck olay�
d��nda, Alman denizalt�lar�yla M�ttefik deniz ve hava g��leri aras�nda s�rm�t�r.
Sava��n genel �izgisi, deniz ticaret hatlar�na sald�ran Alman denizalt�lar�yla
onlar� �nlemeye �al�an M�ttefik su �st� gemileri ve u�aklar� aras�nda ge�mi�tir.

Kuzey Afrika ��karmas�

8 Kas�m 1942'de Britanyal� ve ABD g��lerinden olu�an bir g�rev kuvveti Fas ve
Cezayir k�y�lar�na Torch Harekat� ile bir ��karma yapt�. 6 A�ustos 1942 g�n�
ba�layan �ngiliz taarruzu kar��s�nda (II. El Alameyn Sava��), geri �ekilmek zorunda
kalan Rommel, bu ��karma harek�t� sonucu iki ate� aras�nda kalm� oluyordu.

General Montgomery komutas�ndaki Britanyal� 8. Ordusunun ileri Harek�t�, Rommel'in

d�emi� oldu�u onbinlerce may�n dolay�s�yla yava� yava� ilerleyebiliyordu. B�ylece
Britanya�n�n 8. Ordusu, 13 Aral�k 1942'de Tobruk�a ula�abiliyor. 1943 y�l�n�n ocak
ay� sonunda ise Libya t�m�yle Rommel�in kontrol�nden ��km�t�r. Art�k Kuzey
Afrika�da durum t�m�yle ABD ve �ngilizlerin lehine d�nm�t�r.

�talya Cephesi
Ana madde: �talya Cephesi (II. D�nya Sava��)

Monte Cassino enkazlar�

10 Temmuz 1943 ve 2 May�s 1945 tarihleri aras�nda Britanyal� ve Amerikal�
donanmalar�n�n Husky Harek�t� ile Sicilya'ya yapm� oldu�u ��karmayla a��lm� olan
cephedir.

M�ttefikler, Kuzey Afrika�daki Alman askeri varl���n� ortadan kald�rd�ktan sonra

�talya'ya y�neldiler. �talya'ya bir ��karma yap�lmas�ndan �nce Sicilya adas�ndaki
Alman askeri g�c�n�n de k�r�lmas� gerekmi�ti. �talya topraklar�na M�ttefik
��karmas� iki noktadan yap�lm�t�r. General Montgomery�nin 8. Ordusu, Sicilya�dan
hareketle dar Messina bo�az�n� ge�erek �talyan �izmesinin parmak ucuna ��km�t�r.

�kinci ��karma operasyonu olan Salerno ��karmas� ise, Salerno'nun g�neyindeki iki
plaja, bir �ngiliz, bir Amerikan kolordusu taraf�ndan yap�lm�t�r. ��karman�n ���nc�
g�n�nde M�ttefik harek�t� durdurulmu�; ancak ilerleyen g�nlerdeki takviyeler ve
a��r bombard�manlar sonucu sa�lam bir k�pr� ba�� olu�turulabilmi�tir.

Ayn� g�n �talya, M�ttefikler'le bir m�tareke imzalad�, fakat bu m�tareke Salerno
��karmas�na kadar gizli tutuldu. ��karma birlikleri esas hedefleri olan Napoli'ye
Harek�t�n ���nc� haftas�nda ula��yorlar.

22 Ocak 1944'te M�ttefikler Roma'n�n 40 km g�neyinde, Anzio�ya bir ��karma daha

yap�yorlar.
�ok �etin �at�malarla ge�en �talya Cephesi, 29 Nisan 1945'te �talya topraklar�ndaki
Alman birliklerinin M�ttefikler'e yenilmesi ve �talya'n�n kay�ts�z �arts�z teslim
olmas� ile cephe kapanm�t�r.

Do�u Cephesi II
Stalingrad Sava��
Stalingrad Sava�� 23 A�ustos 1942 g�n� Nazilerin hava sald�r�s� ile ba�lam�t�r.
Naziler ilk ba�ta �ehrin %80 ini ele ge�irmeyi ba�arm�t�r. Fakat sonradan Jukov ve
Vasilevskiy taraf�ndan haz�rlanan Uran�s Harek�t� adl� harekat durumu tersine
�evirmi�tir. 19 Kas�m 1942'de ba�layan Uran�s Harekat� ile Rumen 3. ordu, Alman 6.
ordu ve 4. Panzer ordusu Sovyet birlikleri taraf�ndan ku�at�ld� ve imha edildi.
[191] Sonu� olarak ise Stalingrad Sava��'n� Sovyetler Birli�i kazanm� ve Stalingrad
Sava�� ile birlikte Do�u Cephesi'nde �st�nl�k Nazilerde iken �st�nl�k Sovyetler
Birli�i'ne ge�mi�tir. Stalingrad Sava��'nda her iki taraftan toplam 2 milyona yak�n
insan �lm�t�r ki bu say� ile bu sava� insanl�k tarihinin en kanl� sava�lar�
aras�nda yer alm�t�r.[192]

Kursk Sava��
Ana madde: Kursk Sava��
Kursk Sava�� (Almanya'n�n verdi�i kod ad�: Unternehmen Zitadelle/Hisar Harek�t�),
II. D�nya Sava�� s�ras�nda Do�u Cephesi'nde, Alman kuvvetlerinin Kursk ��k�nt�s�na
kar�� 1943 Temmuz ve A�ustos aylar�nda giri�tikleri genel taarruzdur. Bug�ne kadar
yap�lm� en b�y�k tank �arp�malar� ve bir g�nde en fazla kay�p verilmi� hava
�at�malar� bu muharebede ger�ekle�mi�tir. Nazilerin Do�u Cephesi'nde
ger�ekle�tirdi�i son stratejik taarruzdur. Sonucundaki Sovyet zaferi, Do�u
Cephesi'nde inisiyatifi Sovyetlere vermi�tir ve sava��n sonuna kadar da �yle
kalm�t�r.

Kursk ��k�nt�s�, Nazilerin Stalingrad'daki yenilgisi sonras�ndaki Sovyet taarruzu

ve Alman kar�� sald�r�s� sonucu olu�mu�tu. Naziler, ��k�nt�y� kuzey ve g�ney
kanatlar�ndan keserek cepheyi k�saltmay� ve K�z�l Ordu birliklerini �embere alarak
yeni bir b�y�k zafer elde etmeyi umuyorlard�. Ancak Sovyetlerin, Hitler'in planlar�
hakk�nda iyi bir istihbarat� vard�. Bu ve Nazilerin yeni silahlar�, �zellikle de
Panter tank�n� bekleyerek taarruzu s�rekli ertelemeleri K�z�l Ordu'ya derin bir
savunma hatt� olu�turmak ve kar�� sald�r� i�in stratejik rezervleri uygun yerlere
konu�land�rmak i�in yeterli zaman� verdi.

Naziler derin savunma hatlar� i�inde tamamen yorulduktan sonra Sovyetler kendi
kar�� sald�r�lar�n� yaparak 5 A�ustos'ta Orel ve Belgorod'u ve 23 A�ustos'ta da
Harkov'u geri alarak Nazileri geni� bir cephede geri att�lar. Bu sava� 2 y�ld�r
i�gal alt�nda kalan Kiev'in 2 Kas�m 1943'te kurtar�lmas�n�n �n�n� a�m�t�r.

Sovyetler daha �nce k� harek�tlar�nda ba�ar� elde etmi�lerse de bu, Sovyetlerin

sava�taki ilk ba�ar�l� stratejik yaz harek�t�yd�. Bu stratejik operasyon daha sonra
harp akademileri derslerinde yer ald�. Kursk Sava��, bir y�ld�r�m sava��n�n d�man
hatlar�n� yaramadan yenilmesiyle sonu�lanan ilk muharebedir.

K�z�l Ordu askerleri, Dinyeper Nehri'ni ge�i�ini haz�rlarken

Bagration Harek�t�
Ana madde: Bagration Harek�t�
Normandiya ��karmas�'ndan 16 g�n sonra ve Almanya'n�n Sovyetler Birli�i'ne sava�
ilan etti�i g�n�n ���nc� y�ld�n�m�nde, Alman hatlar�n�n merkez b�l�m�nde, 22
Haziran 1944 g�n� geni� kapsaml� bir K�z�l Ordu taarruzu ba�lat�lm�t�r. Stalin,
harek�t�n kod ad� olarak prens Bagration�un ad�n� se�mi�tir. Napolyon sava�lar�
s�ras�nda, �a��n en �st�n taktik kumandanlar�ndan biri say�lan Bagration, 1812 de
Napolyon ordular�na kar�� Borodino�da verilen sava�ta �lm�t�.

Sovyetler, 124 t�mende 1,2 milyon asker, 5.200 tank, 30 bin top ve 6 bin u�a�� bu
cepheye s�rm�lerdir. Naziler bu sald�r�ya, eksik kadrolu 63 t�mende 350 bin
dolay�nda asker, 900 tank ve 10 bin topla g���s germek durumundayd�lar.

Taarruzun ilk g�n� bitmeden Alman hatlar� iki cephede yar�ld� ve 53. Kolorduyla
birlikte Vitebsk kenti ku�at�ld�. Ayn� gece Luftwaffe, Ukrayna�daki Poltava
Amerikan �ss�ne bir hava ak�n� d�zenledi. 44 adet B-17 a��r bombard�man u�a��
pistte imha edildi. �steki yar�m milyon galonluk akaryak�t da kullan�lamayacak
duruma getirildi.

Alman 53. Ordu�sunun yar� mevcudunu olu�turan 5 t�men i�in 25 Haziran'da Hitler,
�ekilme emrini verdi ama 28 Haziran'a gelindi�inde 53. Kolordu�dan geriye pek bir
�ey kalmam�t�. 53. Kolordu�nun 5 t�meninden sadece biri, a��r kay�plarla Rus
ku�atmas�ndan kurtulabilmi�tir.

Ayn� g�n mare�al Rokossovski emrindeki Sovyet kuvvetleri Minsk�in hemen g�ney
do�usundaki Bobruisk kentini ve dolay�s�yla Alman 9. Ordusu�nu ku�at�rlar. Ku�atma
alt�ndaki bu ordudan sadece 15 ki�i kurtulabilecektir; K�z�l Ordu 70 bin tutsak
al�r.

2 Temmuz 1944'te Rokossovski�nin �nc� birlikleri, Minsk�in 60 km bat�s�nda, Var�ova

ba�lant�s�n� sa�layan kara ve demiryolunu keserler. K�z�l Ordu birlikleri bir
haftada 225 km yol kat ederek Alman t�menleri, kolordular� aras�ndan ge�ip Merkez
Ordular Grubu�nun geri ba�lant�s�n� kesmi�tir.

Merkez Ordular Grubu�ndan arta kalan 4. Ordu 3 Temmuz'da Berezina Nehri'nde kalan
tek k�pr�den bat�ya ge�erek imha olmaktan kurtulur. Nehri ge�mi�lerdir ama Berezina
Sava�� Alman 4. Ordu�su i�in �ok a��r kay�plarla sa�lanabilen bir ge�i� olmu�tur.
Ne var ki Berezina Nehri'nin bat�s�nda tutunmak da m�mk�n olamaz. Zaten ayn� g�n
Minsk�in Sovyetlerin eline ge�mesiyle de 4. Ordu ku�at�lm� duruma d�m�t�r. Havadan
ikmal giri�imleri de ba�lar ba�lamaz ba�ar�s�zl��a u�rar. 11 Temmuz 1944 g�n�, 4.
Ordu�dan sa� kalanlar da teslim oldular. B�ylece 1941 yaz�nda Alman i�galine giren
Belarus bu harek�tla kurtar�ld�.

12. Kolordu komutan� general M�ller, direnmenin intihardan farks�z olaca��n�

anlayarak elindeki t�m kuvvetlerle 8 Temmuz 1944'te teslim olmu�tur. Berezina
batakl�klar�n� ge�ip u�suz bucaks�z ormanlarda birka� kola ayr�lan 27. Kolordu,
�emberden ��kmak i�in �abalamaktad�r �imdi. 13 temmuzda Vilna kenti Rus'lar�n eline
ge�er ve kenti savunan Alman t�meni imha edilir.

Merkez Cephede ya�ananlar tam bir bozgundur. �� haftadan k�sa bir s�rede K�z�l
Ordu�nun ba�ard��� bu dev k�ska� harek�t�yla Merkez Ordular Grubu, neredeyse
t�m�yle sava� d�� kalm�t�r. Naziler, 200 bin asker ve subay ile 22 generalin i�inde
bulundu�u toplam 55 t�menini kaybetmi�tir. Baz� kaynaklarda ise Alman kay�plar�n�n
400 bini buldu�u belirtilmektedir.

Stratejik bombard�man
Ana maddeler: Dresden Bombard�man� ve Tokyo Bombard�man�
II. D�nya Sava��n�n �zelliklerinden biri, gerek cephede olsun, gerekse cephe
gerisinde, hava unsurlar�n�n yo�un olarak kullan�lmas�d�r. Cephe gerisine y�nelen
hava taarruzlar�, lojistik hedeflere y�nelmi�tir, silah sanayi tesisleri, destek
sanayi tesisleri, enerji santralleri, petrol depolama ve rafineri tesisleri,
ileti�im ve ula��m hatlar� bombard�man�n hedefleri olmu�lard�r.

Britanya Sava��'n�n son bulmas� ve Do�u Seferi'nin ba�lamas�yla Alman hava

kuvvetlerinin �nemli bir b�l�m� Rusya'da bulunmaktad�r. Dolay�s�yla Alman hava
kuvvetlerinin Bat�'daki faaliyetleri, �nleme faaliyetleri olarak kalm�t�r.

B�yle olunca Stratejik Bombard�man, esas olarak M�ttefik bombard�man filolar�n�n

Alman tesislerine y�nelik bombard�manlar�d�r. Ne var ki, zaman zaman sivil hedefler
de bu bombard�mana hedef olmu�tur. K�ln, Essen, Bremen, Hamburg gibi Alman
kentlerine yo�un hava sald�r�lar� d�zenlenmi�tir.

"�kinci Cephe"
Normandiya ��karmas�
Ana madde: Normandiya ��karmas�

Amerikan askerleri Normandiya ��karmas�nda, 6 Haziran 1944

Villersbocage �at�mas�nda terkedilen Cromwell tank

Zafer Ge�idinde M�ttefikler ve �zg�r Fransa birlikleri (Paris)

Gustav Knittel Ordu Grubu'na ba�l� birlikler (Malmedy, Bel�ika)

6 Haziran 1944 gece yar�s� M�ttefik Para��t�� Birlikleri'nin Normandiya sahili
arkas�ndaki kritik yerle�im b�lgelerine indirme yapmas�yla ba�lam�t�r. G�n a�r�rken
M�ttefikler'in hava ve donanma bombard�man� ile ilk M�ttefik askerleri sahilde
�nceden belirlenen b�lgelere ��karma yapm�lard�r. Bu b�lgelere Utah, Omaha, Gold,
Juno ve Sword kod adlar� verilmi�ti.

M�ttefik kay�plar�n�n en y�ksek oldu�u ��karma b�lgesi Omaha kumsal�d�r. Di�er

��karma b�lgelerinde de, sert bir direni�le kar��la��lmas�na ra�men ilerleme
sa�lanm�, yeterli derinli�i olan k�pr� ba�lar� olu�turulmu�tu.

26 Haziran 1944'te yo�un �at�malardan sonra Amerikal�lar�n eline ge�en Cherbourg,

ibrenin art�k M�ttefikler'den yana d�nd���n�n a��k g�stergesidir. Kuvvet �st�nl���
art�k yerine oturmu�, i�lemeye ba�lamaktad�r. Amerikan sava� sanayi Avrupa
topraklar�na oluk oluk akmaktad�r. Cherbourg gibi derin bir liman, b�y�k teknelerin
bile yana��p y�klerini bo�altmalar� i�in uygundur. M�ttefikler i�in b�yle bir
liman, t�m kan dola��m�n�n ana atardamar�d�r.

General Bradley'in Normandiya'daki ordular grubuna ba�l� 3. Ordu'nun komutas�na 1

A�ustos 1944'te General Patton atan�r. Patton, M�ttefik ilerlemesi y�n�nden yeni
bir soluk getirecektir.

Hitler'in giri�ti�i birka� kar�� taarruz ise a��r kay�plarla sonu�lanm�, ba�ar�s�z
giri�imler olarak kalm�t�r.

"Market Garden"
Ana madde: Market Garden Operasyonu
Market Garden Operasyonu, (17 Eyl�l - 25 Eyl�l 1944) II. D�nya Sava�� s�ras�nda,
Amerika Birle�ik Devletleri ve Birle�ik Krall�k ortak g��lerinin Bel�ika �zerinden
Almanya'ya girmesini ama�layan operasyondur. Alman birliklerinin d�zenli geri
�ekili�i nedeniyle taktik Alman galibiyeti sa�lam�t�r. Amerikal�lar b�y�k kay�plar
vermelerine ra�men Bel�ika'y� ele ge�irmi�lerdir. Ancak Hollanda'ya y�nelik harek�t
Arnhem'daki Alman kar�� sald�r�s� nedeniyle sonu�suz kalm�t�r.

Lumberjack Harek�t�
M�ttefikler'in planlar� nisan ay�ndan �nce Ren Nehri'ni ge�meyi �ng�rmemektedir.
Fakat 7 Mart'ta Remagen yak�n�nda Ludendorff K�pr�s� sa�lam olarak ele ge�irilince
i� de�i�ir. Tam h�zla bu k�pr�den Ren�i ge�erler. Bu sava��n gidi�at�n�
de�i�tirecek bir olanakt�r. M�ttefik tank ve toplar�, motorize birlikleri, Bonn'un
dolay�s�yla Ruhr sanayi b�lgesinin hemen g�neyinden bu su kanal�n� ge�meye
ba�lam�t�r.

Patton, 29 Mart 1945'te Frankfurt'u al�r, 12 Nisan'da ABD 9. Ordusu, Magdeburg

yak�nlar�nda Elbe Nehri'ni ge�er. Art�k Berlin'e 80 km kalm�t�r.

Avrupa'da sava��n sonu

1945 y�l�nda K�ln �ehrinin %90'� harabeye d�n�m�t�. �ehirde ayakta kalabilen ender
binalardan birisi de sol �stte bulunan K�ln Katedrali'dir.

Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt ve Joseph Stalin 1945'te Yalta

Konferans�'nda

Teslim belgesini imzalayan Wilhelm Keitel (8 May�s 1945, Karlshorst, Berlin)

Berlin
Ana madde: Berlin Muharebesi

Almanyan�n toprak kayb� (Oder-Neisse hatt�)

1945 y�l� ba�lar�ndan itibaren Alman ordular� gerek Bat�'da Amerikan ve Britanyal�
ordular� kar��s�nda, gerek Do�u'da K�z�l Ordu kar��s�nda gerilemeye devam
etmektedir. Ocak ay�nda Amerikan birlikleri Arden b�lgesini ele ge�irirken K�z�l
Ordu da Vist�l nehrine dayan�r.

Mart ay�nda M�ttefik kuvvetler Ren nehrini ge�erek Alman topraklar�nda ilerlerken
K�z�l Ordu da ilerlemesini s�rd�r�r. Nisan ay� ise Nazi y�netiminin sonu olmu�tur.
23 Nisan 1945'te SSCB kuvvetleri Berlin'e girmi�, 30 Nisan 1945'te ise Hitler
intihar etmi�tir. Almanlar, yar�m milyona yak�n bir kuvvetle Berlin'i 2 May�s
1945'e kadar savunsalar da, yo�un Rus taarruzlar� kar��s�nda 150 bin kay�pla kenti
kaybederler.

Oder-Neisse Hatt�
Ana madde: Oder-Neisse Hatt�

Sava��n sonundaki Sovyet geni�lemesi, Orta Avrupa s�n�rlar�n�n de�i�mesi ve

kom�nist bir Do�u Bloku'nun olu�mas�yla sonu�land�. B�ylece So�uk Sava� da ba�lad�.

Sovyet Sava� An�t�, Treptower Park�, Berlin

Yalta Konferans�'nda (�ubat 1945) �� b�y�k M�ttefik devlet (Birle�ik Krall�k, SSCB
ve ABD) Polonya'n�n SSCB ile s�n�r�n� bat�ya do�ru, yakla��k Curzon Hatt�'na kadar
�ekmeyi kararla�t�rd�. Bu d�zenlemenin Polonya i�in yol a�t��� toprak kayb� ise
bat�daki s�n�r�n Almanya'n�n zarar�na olarak bat� y�n�nde kayd�r�lmas�yla
kar��land�. Josef Stalin Yalta'da, Balt�k Denizindeki Swinoujscie'den (Swinem�nde)
g�neye do�ru uzanarak Szczecin'in bat�s�ndan ge�en, daha sonra Frankfurt (Oder)'�n
g�neyinde Neisse (Nysa Luzycka) Nehri ile birle�ti�i noktaya kadar Oder Nehrini
(Odra) izleyen, ard�ndan Neisse Nehri boyunca Zittau yak�n�ndaki �ekoslovakya
s�n�r�na kadar uzanan Oder-Neisse Hatt�'n�n s�n�r kabul edilmesini istedi. Stalin
b�ylece 1939'da (Alman-Sovyet Antla�mas�) i�gal etti�i ve geri vermek istemedi�i
Curzon Hatt�n�n do�usundaki topraklar�n� yitiren Polonya'n�n bu kayb�na kar��l�k
bir �d�n vermeyi d��n�yordu.

Ama yeni s�n�r�n tam olarak nereden ge�ece�i konusunda Bat�l� M�ttefikler ile SSCB
aras�nda anla�mazl�k ��kt�. ABD ile Birle�ik Krall�k b�yle bir d�zenlemenin
yaln�zca �ok say�da Alman�n yer de�i�tirmesine yol a�makla kalmayaca��n�
(Polonya'ya b�rak�lan topraklarda o s�rada 5 milyon Alman ya��yordu), ayn� zamanda
gelecekte Almanya'y� kay�plar�n� geri istemeye y�neltece�ini, b�ylece kal�c� bir
bar��n kurulmas�n� �nleyece�ini �ne s�rd�. Onlar�n �nerdi�i s�n�r �izgisi Oder
Nehri boyunca uzan�yor, sonra Wroclaw (Breslau) ile Opole aras�ndaki bir noktada
Oder ile birle�en bir ba�ka Neisse Nehrini (Glatzer Neisse ya da Nysa Klodzka)
izliyordu. Anla�mazl�k nedeniyle Almanya-Polonya s�n�r� konusunda Yalta'da bir
karara var�lamad�. Ancak Bat�l� M�ttefikler bu hatt� �bar� konferans�na kadar
ge�ici s�n�r� olarak kabul etmeye raz� oldular (Potsdam, 1945).

Temmuz-A�ustos 1945'te Potsdam Konferans� topland���nda, Sovyet ordusu Oder-Neisse

Hatt�'n�n do�usundaki b�t�n topraklar� i�gal etmi� ve bu b�lgede Sovyet yanl�s�
ge�ici bir Polonya y�netimi olu�turulmu� bulunuyordu. ABD ve Birle�ik Krall�k bu
tek yanl� hareketi �iddetle protesto etmekle birlikte oldubittiyi kabul ederek,
SSCB'ye b�rak�lan Do�u Prusya'n�n kuzey kesimi d��nda, Oder-Neisse Hatt�'n�n
do�usundaki b�t�n b�lgenin Polonya'n�n denetimine verilmesini onaylad�. Potsdam
Konferans�'nda ayr�ca b�lgedeki Almanlar�n Polonyal�larca Almanya'ya g�nderilmesine
izin verildi. Ama Polonya-Almanya s�n�r�n�n nihai olarak gelecekte toplanacak bir
bar� konferans�nda �izilmesi kararla�t�r�ld�.

Nazi Almanyas�'n�n teslimiyeti

7 May�s 1945 g�n� General Jodl, Almanya'n�n teslim belgesini imzalad�. Almanya
resmi olarak 8 May�s 1945'te ko�ulsuz teslim oldu. Bu tarih Zafer G�n� olarak
kutlanmaktad�r. Rusya zaman fark� dolay�s�yla 9 May�s'ta kutlamaktad�r.[193][194]

Japonya'n�n teslimiyeti
Ana madde: Japonya'n�n teslim olu�u
Japonya'n�n teslim olu�u, 15 A�ustos'ta ilan edilen ve resmi olarak 2 Eyl�l 1945
g�n� imzalanan Japonya'n�n teslimiyet belgesi ile II. D�nya Sava��'n�n sona
ermesini sa�lam�t�r. B�ylece sava��n sona kalan Pasifik Cephesi de kapanm�t�r.

Iwo Jima
Ana madde: Iwo Jima Muharebesi
Iwo Jima Sava�� (Japonca: ?????? Iwo To no tatakai/Iwo Jima no tatakai, �ngilizce:
Battle of Iwo Jima), 16 �ubat 1945 - 26 Mart 1945 tarihlerinde Pasifik Okyanusunda
bulunan Iwo Jima adl� k���k bir adada Japon �mparatorlu�u ile Amerika Birle�ik
Devletleri aras�nda meydana gelen �at�mad�r.

Okinawa Sava��
Ana madde: Okinawa Sava��
Okinawa Sava�� (Japonca: ??? Okinawa Sen), Pasifik Sava��'n�n son a�amas�nda 1945
y�l�nda Okinawa Adalar�na ��karma yapan Amerika Birle�ik Devletleri ile Japon
�mparatorlu�u aras�nda meydana gelen sava�t�r.

Atom bombalar�
Ana maddeler: Hiro�ima'ya atom bombas� sald�r�s� ve Nagasaki'ye atom bombas�
sald�r�s�
Japonya, kendi adas�na kadar geri �ekilmek zorunda kalmas�na ra�men, yo�un
stratejik bombard�mana kar��n direnmesini s�rd�rmektedir. ABD ba�kan� Truman,
Pasifik'teki sava�� bir an �nce bitirebilmek i�in atom bombas� kullanmaya karar
verildi�ini a��klar. 6 A�ustos 1945'te Hiro�ima, 9 A�ustos 1945'te ise Nagasaki
kentleri atom bombas�yla vurulur. Atom bombas� binlerce sivilin kayb�na neden
olmu�tur.[195] Hem psikolojik harp olarak hem de toplu sivil tahrip a��s�ndan
s�cakl���n� g�n�m�zde de korumaktad�r.

14 A�ustos 1945'te Japonya, kay�ts�z �arts�z teslim olmay� kabul etmi�tir.

Japonya'n�n teslim belgesi ise 2 Eyl�l 1945'te USS Missouri sava� gemisinde
imzalanm�t�r.[196]

Etkileri
Kay�plar ve sava� su�lar�
Ayr�ca bak�n�z: Sovyet sava� su�lar� � II. D�nya Sava�� ve II. D�nya Sava��'nda
Amerikan sava� su�lar�

II. D�nya Sava��'ndaki �l�mleri g�steren grafik[197]

Bir�ok �l�m kaydedilmedi�i i�in sava�taki toplam kay�p say�s�na ili�kin tahminler
de�i�iklik g�steriyor.[198] En yayg�n tahmin, 20 milyon asker� personel ve 40
milyon sivil olmak �zere sava�ta yakla��k 60 milyon insan�n �ld���d�r. �len
sivillerin �o�u; soyk�r�mlar, katliamlar, stratejik bombard�manlar, bula��c�
hastal�klar ve a�l�k nedeniyle �ld�.[199][200][201]

Sadece Sovyetler Birli�i'nde, sava� boyunca 8,7 milyon asker� ve 19 milyon sivil
olmak �zere[202] 27 milyonu a�k�n ki�i �ld�.[203] Sovyetler Birli�i'nde ya�ayan
insanlar�n d�rtte biri sava�ta yaraland� veya �ld�.[204] Almanya 5,3 milyon askeri
kay�p verdi, bunlar�n �o�u Do�u Cephesi'nde ve Almanya'daki son muharebelerde
ger�ekle�ti.[205]

Nazi �rk�� politikalar�n�n do�rudan veya dolayl� bir sonucu olarak tahmini 11[206]
ila 17 milyon sivil �ld�;[207] bunlar�n aras�nda yakla��k 6 milyon Yahudinin,
�ingenelerin, e�cinsellerin, en az 1,9 milyon etnik Polonyal�'n�n,[208][209]
milyonlarca di�er Slav�n (Ruslar, Ukraynal�lar ve Belaruslular gibi) ve di�er etnik
ve az�nl�k gruplar�n toplu katliamlar� da vard�.[207][210] 1941 ve 1945 aras�nda
200.000'den fazla etnik S�rp, Yahudiler ve �ingeneler ile birlikte Yugoslavya'da
Mihver m�ttefi�i H�rvat Usta�a taraf�ndan �ld�r�ld�.[211] Di�er tarafta ise, ayn�
d�nem i�erisinde 50.000 ila 73.000 Bo�nak ve H�rvat, �etnikler olarak bilinen S�rp
gerillalar taraf�ndan katledildi.[212] Ayr�ca, 100.000'den fazla Polonyal� Ukrayna
�syan Ordusu taraf�ndan 1943 ve 1945 aras�nda Volhinya ve Do�u Gali�ya'da
katledildi.[213] Ayn� zamanda, Armia Krajowa ve di�er Polonya birlikleri taraf�ndan
ger�ekle�tirilen misilleme sald�r�lar�nda yakla��k 10.000 ila 15.000 Ukraynal�
�ld�r�ld�.[214]

Nankin Katliam� s�ras�nda Japon �mparatorluk Ordusu askerleri taraf�ndan canl�

canl� g�m�len �inli siviller, Aral�k 1937
Asya ve Pasifik'te, �o�u �inli (yakla��k 7,5 milyon[215]) olmak �zere 3 milyon ila
10 milyondan fazla sivil, Japon kuvvetleri taraf�ndan �ld�r�ld�.[216] Japonlar
taraf�ndan i�lenen sava� su�lar� aras�nda en �nl� olan, elli ila �� y�z bin �inli
sivilin �ld�r�ld��� ve tecav�ze u�rad��� Nankin Katliam�'yd�.[217] Tarih�i
Mitsuyoshi Himeta'n�n raporuna g�re, Sanko Sakusen takti�i sebebiyle 2,7 milyon
sivil �ld�. Bu taktikten kaynaklanan en b�y�k kay�plar, General Yasuji Okamura'n�n
emriyle takti�in uyguland��� �antung'da ger�ekle�ti.[218]

Mihver kuvvetleri sava� boyunca biyolojik ve kimyasal silahlar kulland�. Japon

�mparatorluk Ordusu, bu t�rden �e�itli silahlar� �in'i istila ve i�gali s�ras�nda
(bkz. 731. Birim)[219][220] ve Sovyetler ile ger�ekle�en �at�malarda kulland�.[221]
Hem Almanlar hem de Japonlar, bu t�r silahlar� siviller[222] ve bazen de sava�
esirleri �zerinde denediler.[223]

Sovyetler Birli�i; 22.000 Polonyal� subay�n katledildi�i Katyn Katliam�'ndan,[224]

binlerce siyasi mahk�mun NKVD taraf�ndan hapsedilmesinden ve �ld�r�lmesinden ve
K�z�l Ordu taraf�ndan ilhak edilmi� olan do�u Polonya ve Balt�k devletlerinden
Sibirya'ya sivillerin s�rg�nlerinden sorumluydu.[225] Sava��n son d�nemlerinde
K�z�l Ordu askerleri iki milyon kadar Alman kad�n�na tecav�z etti.[226]

Metgethen katliam�, Do�u Prusya K�nigsberg'un birka� kilometre bat�s�nda kurulu ve

Ocak 1945'te Sovyet ilerleyi�i ile d�en k�y olan Metgethen'de, Alman kaynaklar�na
g�re, K�z�l Ordu askerleri taraf�ndan i�lenen katliamd�r. (Katliam s�ras�nda
�ld�r�len sivillerin SS taraf�ndan �ekilmi� bir foto�raf�. Foto�raftaki kad�nlar�n
ikisinde de �ld�r�lmeden �ne kendilerine tecav�z edildi�inin izleri bulunuyor.
[227])
II. D�nya Sava�� �ncesinde ve s�ras�nda, hava sava��na ili�kin hi�bir uluslararas�
insanc�l hukukun mevcut olmamas�na ra�men, Avrupa ve Asya'daki �ehirlerin stratejik
bombard�man� bazen bir sava� su�u olarak s�n�fland�r�l�r.[228] USAAF, toplam 67
Japon �ehrini bombalad�, bu bombard�manlar sonucu 393.000 sivil �ld� ve
�ehirlerdeki kentsel alanlar�n %65'i yok oldu.[229]

Soyk�r�m, toplama kamplar�, ve k�le i��ilik

Ayr�ca bak�n�z: Soyk�r�m, Holokost, Nazi toplama kamplar�, �mha kamp�, Nazi
Almanyas�'nda zorla �al�t�rma, Nazi insan deneyleri, Sovyet sava� su�lar�,
Nemmersdorf Katliam�, Metgethen katliam� ve II. D�nya Sava��'nda Amerikan sava�
su�lar�

Kad�n Schutzstaffel (SS) kamp gardiyanlar�, kamp mahk�mlar�n�n cesetlerini

kamyonlardan ��kar�p Bergen-Belsen toplama kamp� i�indeki toplu mezalara ta��yor,
1945
Nazi Almanyas�; bir kas�tl� imha program�n�n par�as� olarak yakla��k 6 milyon
Yahudi'nin �ld�r�ld��� Holokost ile birlikte 2,7 milyon Polonyal� ve 4 milyon di�er
"ya�amaya de�meyecek" (engelliler, ruhsal bozukluklara sahip olanlar, Sovyet sava�
esirleri, �ingeneler, e�cinseller, Masonlar ve Yehova'n�n �ahitleri gibi) ki�inin
�ld�r�lmesinden sorumluydu ve b�ylece bir "soyk�r�m devleti" haline geldi.[230]
�zellikle Sovyet sava� esirleri, kas�tl� olarak k�t� ko�ullarda tutuluyordu ve
Almanya'n�n elinde tuttu�u 5,7 milyon Sovyet sava� esirinden 3,6 milyonu Nazi
kamplar�nda �ld�.[231][232] Toplama kamplar�na ek olarak, insanlar� end�striyel
�l�ekte imha etmek i�in i�in Nazi Almanyas�'n�n bir�ok yerinde imha kamplar�
kuruldu. Nazi Almanyas�'da k�le i��iler s�kl�kla kullan�ld�; Alman i�gali alt�ndaki
�lkelerden yakla��k 12 milyon Avrupal�, Alman sanayisinde, tar�m�nda ve sava�
ekonomisinde zorla �al�t�r�lmak �zere ka��r�ld�.[233]

Sovyetlerin Gulag sistemi, 1942 ve 1943 y�llar�nda sava��n neden oldu�u yoksulluk
ve a�l���n, aras�nda Polonya ve Sovyetler taraf�ndan istila edilen di�er �lkelerin
vatanda�lar� ile Mihver sava� esirlerinin de bulundu�u mahk�mlar�n �l�m�ne sebep
oldu�u bir �l�m kamp� sistemi haline geldi.[234] Sava��n sonuna do�ru, esir
tutulduklar� kamplardan �zg�rle�tirilen Sovyet sava� esirleri ve �lkelerine geri
g�nderilen Sovyet vatanda�lar� NKVD taraf�ndan bir de�erlendirmeye tabi tutuldu, bu
de�erlendirme ile ger�ek veya potansiyel Nazi i�birlik�ileri olarak belirlenen
226.127 ki�i Gulag kamplar�na g�nderildi.[235][236]

Auschwitz'e yerle�tirilmi� Polonyal� k�z Czeslawa Kwoka'n�n SS taraf�ndan �ekilmi�

foto�raf�. Bu ve benzeri kamplarda 230.000 kadar �ocuk hapsedildi ve k�le i��ili�e
zorlan�p t�bbi deneylerde kullan�ld�.
�o�u k�le i��i kamp� olarak kullan�lan Japon sava� esiri kamplar� da y�ksek bir
�l�m oran�na sahipti. Uzak Do�u Uluslararas� Asker� Ceza Mahkemesi'nin bulgusuna
g�re Bat�l� sava� esirlerinin �l�m oran�, Almanlar ve �talyanlar alt�ndaki sava�
esirlerinden 7 kat fazla[237] olan %27'ydi (Amerikan sava� esirleri i�in %37).[238]
Japonya'n�n teslim olmas�ndan sonra Japonlar�n ellerinde tuttu�u, Birle�ik
Krall�k'tan gelen 37.583, Hollanda'dan gelen 28.500 ve ABD'den gelen 14.473 sava�
esiri serbest b�rak�l�rken serbest b�rak�lan �inli esirlerin say�s� sadece 56'yd�.
[239]

Kuzey �in ve Man�urya'dan en az 5 milyon �inli sivil 1935 ve 1941 y�llar� aras�nda
Do�u Asya Kalk�nma Kurulu taraf�ndan madenlerde ve sava� end�strilerinde �al�malar�
�zere k�lele�tirildi. 1942'den sonra bu say� 10 milyona ula�t�.[240] Cava'da 4 ila
10 milyon kadar ki�i, Japon ordusu taraf�ndan k�le i��ili�e zorland�. Bu Caval�
i��ilerinden yakla��k 270.000'i G�neydo�u Asya'da Japonlar�n kontrolleri alt�nda
tuttu�u di�er b�lgelere g�nderildi ve yaln�zca 52.000'i Java'ya geri d�nebildi.
[241]

�gal
Ayr�ca bak�n�z: Alman i�gali alt�ndaki Avrupa, Mihver Devletleri ile i�birli�i ve
Nazi ya�mas�

Palmiry orman�nda Alman askerleri taraf�ndan infaz edilmelerinden �nce g�zlerini

ba�larken foto�raflanan Polonyal� siviller, 1940
Avrupa'da i�gal, iki �ekilde meydana geldi. Bat�, Kuzey ve Orta Avrupa'da (Fransa,
Norve�, Danimarka, Al�ak �lkeler ve �ekoslovakya'n�n ilhak edilmi� b�lgeleri)
Almanya, �e�itli ekonomi politikalar� kurdu ve bu politikalar �zerinden sava��n
sonuna kadar 69,5 milyar reichsmark (27,8 milyar ABD dolar�) toplad�; bu de�er,
Nazilerin end�striyel �r�nleri, askeri te�hizat�, hammaddeleri ve di�er mallar�
b�y�k �l��de ya�malamas�n� i�ermiyor.[242] Bu sebeple, i�gal edilmi� �lkelerden
elde edilen gelir Almanya'n�n vergilerden elde etti�i kazanc�n %40'�ndan fazlayd�
ve bu oran, sava� devam ederken toplam Alman gelirinin yakla��k %40'�na y�kseldi.
[243]

Alman ordusu taraf�ndan as�lm� Sovyet partizanlar�. Rus Bilimler Akademisi'nin

1995'te yay�nlad��� bir rapora g�re, Sovyetler Birli�i'nde Almanlar�n sebep oldu�u
sivil kay�plar�n say�s� 13,7 milyonu, yani Sovyetler'in Alman i�gali alt�nda
bulunan b�lgelerindeki 68 milyon n�fusun %20'sini buluyordu.
Do�u'da, Lebensraum'un ama�lanan kazan�mlar� hareketli cephe hatlar� nedeniyle asla
elde edilmedi ve Sovyet yak�p y�kma taktikleri, Alman i�galcilerin kaynaklara
eri�imini engelledi.[244] Bat�'n�n aksine, Nazi �rksal politikalar� "a�a��
insanlar" olarak g�r�len Slav k�kenli insanlara kar�� b�y�k �l��de �iddeti te�vik
etti; bu sebeple �o�u Alman ilerleyi�ini toplu idamlar izliyordu.[245] �gal edilmi�
topraklar�n �o�unda direni� hareketlerinin kurulmu� olmas�na ra�men bu gruplar,
1943'�n sonlar�na kadar hem Do�u'da[246] hem de Bat�'da[247] Alman harek�tlar�na
�nemli bir zarar veremediler.

Asya'da Japonya, i�gali alt�ndaki uluslar�, s�m�rgele�tirilmi� halklar�

�zg�rle�tirmek amac�yla kuruldu�unu iddia eden bir Japon hegemonyas� olan B�y�k
Do�u Asya Ortak Refah� Alan� alt�nda birle�tirdi.[248] Japon kuvvetleri istila
ettikleri baz� yerlerde yerel halk taraf�ndan kendilerini Avrupa egemenli�inden
kurtaracak ki�iler olarak memnuniyetle kar��lansa da, Japon sava� su�lar� �o�u
yerde yerel kamuoyunu Japonlara kar�� �evirdi.[249] Japonya, ilk istilalar�
s�ras�nda geri �ekilen M�ttefik kuvvetleri taraf�ndan geride b�rak�lan 4.000.000
varil (640.000 m3) petrol� ele ge�irdi ve 1943'e kadar Hollanda Do�u Hint
Adalar�'ndaki �retim 1940'taki toplam �retim oran�n�n y�zde 76's�, yani 50.000.000
varil (7.900.000 m3) kadar y�kseldi.[249]

Sivil cephe ve �retim

1938 ve 1945 aras�nda M�ttefikler'in Mihver'e GSY�H oran�
Avrupa'da, sava��n ba�lamas�ndan �nce M�ttefikler hem n�fus hem de ekonomi olarak
�nemli avantajlara sahipti. 1938'de Bat�l� M�ttefikler (Birle�ik Krall�k, Fransa,
Polonya ve �ngiliz Dominyonlar�), Avrupal� Mihver g��lerinden (Almanya ve �talya)
y�zde 30 daha b�y�k bir n�fusa ve y�zde 30 daha y�ksek bir GSY�H'ye sahipti; e�er
s�m�rgeler dahil edilirse, M�ttefiklerin avantajlar� n�fusta Mihver'in 5 kat�,
GSY�H'de ise 2 kat� olurdu.[250] Ayn� zamanda Asya'da, �in Japonya'dan 6 kat y�ksek
bir n�fusa sahipti ancak GSY�H'si Japonya'dan sadece %89 kadar fazlayd�; e�er Japon
s�m�rgeleri dahil edilirse bu oran 3 kat y�ksek bir n�fusa ve %38 daha y�ksek bir
GSY�H'ye d��yordu.[250]

ABD, sava� boyunca M�ttefikler taraf�ndan kullan�lan sava� gemileri, nakliye

ara�lar�, sava� u�aklar�, top�ular, tanklar, kamyonlar ve cephaneler gibi t�m
m�himmatlar�n yakla��k ��te ikisini �retti.[251] M�ttefiklerin ekonomi ve n�fus
avantajlar� Almanya ve Japonya'n�n ilk blitzkrieg sald�r�lar� ile b�y�k �l��de
hafifletilmi� olsa da, 1942'de ABD ve Sovyetler Birli�i'nin M�ttefiklere
kat�lmas�n�n ard�ndan, sava� b�y�k �l��de bir y�pratma sava��na d�n�t��� i�in sivil
cephe ve �retim belirleyici fakt�r haline geldi.[252] M�ttefiklerin �retim
kabiliyetinin Mihver'den daha y�ksek olmas�n�n ana sebebi M�ttefiklerin do�al
kaynaklara daha fazla eri�imi olmas�yken; Almanya ve Japonya'n�n kad�nlar� istihdam
etme konusundaki isteksizli�i,[253] M�ttefiklerin stratejik bombard�man�,[254] ve
Almanya'n�n sava� ekonomisine ge� ge�i�i[255] gibi di�er fakt�rler de buna katk�da
bulundu. Ek olarak, ne Almanya ne de Japonya bu kadar uzun bir sava��n par�as�
olmay� planlam�yorlard� ve bunun i�in haz�r de�illerdi.[256][257] �retimlerini
artt�rabilmek i�in Almanya ve Japonya milyonlarca k�le i��i kulland�;[258] Almanya
�o�u Do�u Avrupa'dan olmak �zere 12.000.000 insan� k�lele�tirirken,[233] Japonya
Uzakdo�u Asya'da 18.000.000 insan� k�le olarak �al�t�rd�.[241][259]
Teklonoji ve sava� alan�ndaki geli�meler
U�aklar, ke�if i�in sava���lar, bombard�man u�aklar� ve yer deste�i olarak
kullan�ld� ve her rol �nemli �l��de geli�tirildi. U�aklar inovasyon, hava ikmalini
(s�n�rl� y�ksek �ncelikli malzemeleri, ekipman� ve personeli h�zl� bir �ekilde
ta��ma yetene�i); ve stratejik bombalama (d�man�n sava�ma yetene�ini yok etmek i�in
d�man sanayi ve n�fus merkezlerinin bombalanmas�) i�in �nemliydi.[260][261] Radar
ve karadan havaya top�u gibi savunmalar da dahil olmak �zere u�aksavar silahlar� da
ilerledi. Jet u�a��n�n kullan�m� �nc�l�k edildi ve ge� tan�t�lmas�, �ok az etkisi
oldu�u anlam�na gelse de, jetlerin d�nya �ap�nda hava kuvvetlerinde standart hale
gelmesine yol a�t�.[262] G�d�ml� f�zeler geli�tiriliyor olsa da, sava�tan birka�
y�l sonras�na kadar u�aklar� g�venilir bir �ekilde hedef alacak kadar geli�mi�
de�ildi.

Deniz sava��n�n hemen hemen her alan�nda, �zellikle de u�ak gemileri ve

denizalt�larda ilerlemeler kaydedildi. Sava��n ba�lang�c�nda havac�l�k sava��
nispeten az ba�ar�l� olsa da, Taranto, Pearl Harbor ve Mercan Denizi'ndeki
eylemler, sava� gemisinin yerine bask�n ana gemi olarak ta��y�c�y� kurdu.[263][264]
[265] Atlantik'te eskort u�ak gemileri, etkili koruma yar��ap�n� art�rarak ve Orta
Atlantik bo�lu�unu kapatmaya yard�mc� olarak M�ttefik konvoylar�n�n hayati bir
par�as� olduklar�n� kan�tlad�lar.[266] Ta��y�c�lar ayn� zamanda nispeten d��k u�ak
maliyeti ve a��r z�rhl� olmalar�n� gerektirmemeleri nedeniyle sava� gemilerinden
daha ekonomikti.[267] Birinci D�nya Sava�� s�ras�nda etkili bir silah oldu�u
kan�tlanan denizalt�lar�n,[268] �kinci D�nya Sava��'nda �nemli olaca�� t�m
taraflarca tahmin ediliyordu. �ngilizler, geli�tirmeyi denizalt� kar��t� silahlar
ve sonar ve konvoylar gibi taktikler �zerinde odaklarken, Almanya, Tip VII
denizalt� ve Wolfpack taktikleri gibi tasar�mlarla sald�r� kabiliyetini
geli�tirmeye odakland�.[269] Kademeli olarak Leigh ����, kirpi, kalamar ve g�d�ml�
torpidolar gibi M�ttefik teknolojilerinin geli�tirilmesi Alman denizalt�lar�na
kar�� galip geldi.[270]

Kara sava��, hem piyade hem de s�vari h�z�n� geride b�rakan geli�mi� toplara
dayanan I. D�nya Sava��'nda a��rl�kl� olarak piyade deste�i i�in kullan�lan tank,
birincil silah haline geldi.[271] 1930'lar�n sonlar�nda, tank tasar�m� I. D�nya
Sava�� s�ras�nda oldu�undan �ok daha geli�mi�ti ve ilerlemeler sava� boyunca h�z,
z�rh ve ate� g�c�ndeki art�larla devam etti.[272][273][274] Sava��n ba�lang�c�nda
�o�u komutan, d�man tanklar�n�n �st�n �zelliklere sahip tanklarla kar��lanmas�
gerekti�ini d��nd�.[275] Bu fikre, nispeten hafif erken d�nem tank toplar�n�n z�rha
kar�� zay�f performans� ve Almanlar�n tanka kar�� tank sava��ndan ka��nma doktrini
meydan okudu. Bu, Almanya'n�n birle�ik silah kullan�m�yla birlikte, Polonya ve
Fransa'daki son derece ba�ar�l� blitzkrieg taktiklerinin temel unsurlar�
aras�ndayd�.[271] Dolayl� toplar , tanksavar silahlar� (hem �ekili hem de kunda��
motorlu ), may�nlar , k�sa menzilli piyade tanksavar silahlar� ve di�er tanklar
dahil olmak �zere tanklar� yok etmenin bir�ok yolu kullan�ld�.[275] B�y�k �l�ekli
mekanizasyona ra�men, piyade t�m kuvvetlerin bel kemi�i olmaya devam etti,[276] ve
sava� boyunca �o�u piyade MG-34 ve �ehir ve orman ortamlar�nda yak�n d�v�e uygun
�e�itli hafif makineli t�fekler kulland�.[277] T�fe�in ve hafif makineli t�fe�in
bir�ok �zelli�ini i�eren ge� sava� geli�tirmesi olan sald�r� t�fe�i , �o�u silahl�
kuvvet i�in sava� sonras� standart piyade silah� haline geldi.[278]

�o�u b�y�k sava�an taraf, en iyi bilineni Alman Enigma makinesi olan �ifreleme
makineleri tasarlayarak, kriptografi i�in b�y�k kod kitaplar�n�n kullan�lmas�yla
ilgili karma��kl�k ve g�venlik sorunlar�n� ��zmeye �al�t�.[279] SIGINT ( sinyal
zekas� ) ve kriptanalizin geli�tirilmesi, �ifre ��zmenin saya� s�recini
etkinle�tirdi. SIGINT'e dikkate de�er �rnekler ise m�ttefiklerin Japon deniz
kodlar�n�n �ifresini ��zmesi ve �nc� bir y�ntem olan British Ultra idi.[280][281]
Askeri istihbarat�n bir ba�ka y�n� de, M�ttefiklerin Mincemeat ve Bodyguard
operasyonlar�nda oldu�u gibi b�y�k bir etki i�in kulland�klar� aldatmacan�n
kullan�lmas�yd�.[280][282]
Sava� s�ras�nda veya sava� sonucunda elde edilen di�er teknolojik ve m�hendislik
ba�ar�lar� aras�nda d�nyan�n ilk programlanabilir bilgisayarlar� ( Z3, Colossus ve
ENIAC ), g�d�ml� f�zeler ve modern roketler, Manhattan Projesi'nin n�kleer silah
geli�tirmesi, operasyon ara�t�rmas� ve �ngiliz Kanal� alt�nda yapay limanlar ve
petrol boru hatlar�n�n geli�tirilmesi gibi geli�meler bulunuyordu.[283] Penisilin
ilk olarak seri �retildi ve sava� s�ras�nda kullan�ld�.[284]

Notlar
^ II. D�nya Sava��'n�n ba�lad��� ve bitti�i tarihler olarak baz� di�er tarihler
ileri s�r�lm� olsa da, bu en s�k kullan�lan zaman aral���d�r.
Kaynak�a
�zel
^ Weinberg 2005, s. 6
^ Wells, Anne Sharp (2014). Historical Dictionary of World War II: The War against
Germany and Italy (�ngilizce). Rowman & Littlefield Publishing. s. 7.
^ Mawdsley, Evan; Ferris, John (2015). The Cambridge History of the Second World
War, Volume I: Fighting the War (�ngilizce). Cambridge University Press.
^ F�rster & Gessler 2005, s. 64
^ Ghuhl, Wernar (2007). Imperial Japan's World War Two (�ngilizce). Transaction
Publishers. ss. 7, 30.
^ Polmar, Norman; Allen, Thomas B. (1991). World War II: America at war, 1941-1945
(�ngilizce). ISBN 978-0-394-58530-7.
^ Sterling, Seagrave (5 �ubat 2007). "post Feb 5 2007, 03.15 PM". 13 Temmuz 2008
tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Americans think of WW2 in Asia as having begun
with Pearl Harbor, the British with the fall of Singapore, and so forth. The
Chinese would correct this by identifying the Marco Polo Bridge incident as the
start, or the Japanese seizure of Manchuria earlier.
^ Taylor 1961, s. vii
^ Kellogg, William O (2003). American History the Easy Way. Barron's Educational
Series. s. 236. ISBN 0-7641-1973-7.
^ Ben-Horin 1943, s. 169
^ Taylor 1979, s. 124
^ Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). Asian and African Studies. s. 191.
^ Canfora 2006, s. 155
^ Prins 2002, s. 11
^ Beevor 2012, s. 10
^ Masaya 1990, s. 4
^ "History of German-American Relations � 1989-1994 � Reunification � "Two-plus-
Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12,
1990". usa.usembassy.de. 7 May�s 2012 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ "Why Japan and Russia never signed a WWII peace treaty". Asia Times. 4 Haziran
2018 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Ingram 2006, ss. 76-78
^ Kantowicz 1999, s. 149
^ Shaw 2000, s. 35
^ Brody 1999, s. 4
^ Zalampas 1989, s. 62
^ Mandelbaum 1988, s. 96
^ Record 2005, s. 50
^ Schmitz 2000, s. 124
^ Adamthwaite 1992, s. 52
^ Shirer 1990, ss. 298-99
^ Preston 1998, s. 104
^ Myers & Peattie 1987, s. 458
^ Smith & Steadman 2004, s. 28
^ Coogan 1993 "Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat
south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the
choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders
submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms
against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer
armies."
^ Busky 2002, s. 10
^ Stanton, Andrea L.; Ramsamy, Edward; J. Seybolt, Peter (2012). Cultural Sociology
of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. s. 308. ISBN 978-1-4129-
8176-7. 18 A�ustos 2018 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 6 Nisan
2014.
^ Barker 1971, ss. 131-32
^ Shirer 1990, s. 289
^ Kitson 2001, s. 231
^ Neulen 2000, s. 25
^ Payne 2008, s. 271
^ Payne 2008, s. 146
^ Eastman 1986, ss. 547-51
^ Hsu & Chang 1971, ss. 195-200
^ Tucker, Spencer C. (2009). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient
World to the Modern Middle East [6 volumes]: From the Ancient World to the Modern
Middle East. ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-672-5. 18 A�ustos 2018 tarihinde
kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Kuisong, Yang. "??????????????". 31 May�s 2007 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Levene, Mark; Roberts, Penny (1999). The Massacre in History. ss. 223-24.
^ Totten, Samuel (2008). Dictionary of Genocide. ss. 298-99.
^ Hsu & Chang 1971, ss. 221-30
^ Eastman 1986, s. 566
^ Taylor 2009, ss. 150-52
^ Sella 1983, ss. 651-87
^ Beevor 2012, s. 342
^ Goldman, Stuart D. (28 A�ustos 2012). "The Forgotten Soviet-Japanese War of
1939". The Diplomat. 29 Haziran 2015 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Neeno, Timothy. "Nomonhan: The Second Russo-Japanese War".
MilitaryHistoryOnline.com. 24 Kas�m 2005 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Collier & Pedley 2000, s. 144
^ Kershaw 2001, ss. 121-22
^ Kershaw 2001, s. 157
^ Davies 2006, ss. 143-44 (2008 yay�n�)
^ Shirer 1990, ss. 461-62
^ Lowe & Marzari 2002, s. 330
^ Dear & Foot 2001, ss. 234
^ Shirer 1990, s. 471
^ Watson, Derek (2000). "Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple
Alliance Negotiations in 1939". Cilt 52. Europe-Asia Studies. ss. 695-722.
doi:10.1080/713663077. JSTOR 153322.
^ Shore 2003, s. 108
^ Dear & Foot 2001, s. 608
^ "The German Campaign In Poland (1939)". 24 May�s 2014 tarihinde kayna��ndan
ar�ivlendi.
^ a b "The Danzig Crisis". ww2db.com. 5 May�s 2016 tarihinde kayna��ndan
ar�ivlendi.
^ a b "Major international events of 1939, with explanation". Ibiblio.org. 10 Mart
2013 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Evans 2008, ss. 1-2
^ Zabecki, David T. (1 May�s 2015). World War II in Europe: An Encyclopedia.
Routledge. s. 1663. ISBN 978-1-135-81242-3. 20 Ocak 2021 tarihinde kayna��ndan
ar�ivlendi. The earliest fighting started at 0445 hours when marines from the
battleship Schleswig-Holstein attempted to storm a small Polish fort in Danzig, the
Westerplate.
^ Keegan 1997, s. 35
^ Cienciala 2010, s. 128
^ Beevor 2012, s. 32
^ Dear & Foot 2001, s. 248-49
^ Roskill 1954, s. 64
^ Bjorkman, James. "New Hope for Allied Shipping". 18 Aral�k 2018 tarihinde
kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Ginsburgs, George (1958). "A Case Study in the Soviet Use of International Law:
Eastern Poland in 1939". 52 (1). The American Journal of International Law. ss. 69-
84. doi:10.2307/2195670. JSTOR 2195670.
^ Zaloga 2002, ss. 80, 83
^ Hempel 2005, s. 24
^ Zaloga 2002, ss. 88-89
^ N�rnberg Belgeleri C-62/GB86, Ekim 1939'da Hitler taraf�ndan verilen bir y�nerge
�unlar� s�yl�yor: "[Fransa'ya] sald�r�, ko�ullar m�mk�n olursa bu sonbaharda
ba�lat�ls�n."
^ Liddell Hart 1977, ss. 39-40
^ Bullock 1990, s. 563-64, 566, 568-69, 574-75
^ Cape, Jonathan; Deighton, L. Blitzkrieg: From the Rise of Hitler to the Fall of
Dunkirk. ss. 186-87. harek�t, nihayet ger�ekle�mesinden �nce yirmi dokuz kez
ertelendi.
^ Smith et al 2002, s. 24
^ a b Bilinsky 1999, s. 9
^ Murray & Millett 2001, ss. 55-56
^ Spring 1986, ss. 207-26
^ Dyke, Carl van. The Soviet Invasion of Finland. Portland: Frank Cass Publishers.
s. 71. ISBN 0-7146-4753-5.
^ Hanhim�ki 1997, s. 12
^ Ferguson 2006, s. 367, 376, 379, 417
^ Snyder 2010, s. 118
^ Koch 1983, s. 912-14, 917-20
^ Roberts 2006, s. 56
^ Roberts 2006, s. 59
^ Murray & Millett 2001, s. 57-63
^ Reynolds 2006, s. 76
^ Evans 2008, s. 122-23
^ Keegan 1997, s. 59-60
^ Regan 2004, s. 152
^ Liddell Hart 1977, s. 48
^ Keegan 1997, ss. 66-67
^ Overy & Wheatcroft 1999, s. 207
^ Umbreit 1991, s. 311
^ Brown 2004, s. 198
^ Keegan 1997, s. 72
^ a b Murray 1983
^ a b c "Major international events of 1940, with explanation". Ibiblio.org. 25
May�s 2013 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Dear & Foot 2001, ss. 108-09
^ Goldstein 2004, s. 35
^ Steury 1987, s. 209
^ Zetterling & Tamelander 2009, s. 282
^ Overy & Wheatcroft 1999, s. 328-30
^ Maingot 1994, s. 52
^ Cantril 1940, s. 390
^ Skinner Watson, Mark. "Coordination With Britain". US Army in WWII � Chief of
Staff: Prewar Plans and Operations. 30 Nisan 2013 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Bilhartz & Elliott 2007, s. 179
^ Dear & Foot 2001, s. 877
^ Dear & Foot 2001, s. 745-46
^ Clogg 2002, s. 118
^ Evans 2008, ss. 146, 152
^ US Army 1986, ss. 4-6
^ Jowett 2001, ss. 9-10
^ Jackson 2006, s. 106
^ Laurier 2001, ss. 7-8
^ Murray & Millett 2001, s. 263-76
^ Gilbert 1989, ss. 174-75
^ Gilbert 1989, ss. 184-87
^ Gilbert 1989, ss. 208, 575, 604
^ Watson 2003, s. 80
^ Morrisey, Will (24 Ocak 2019). "What Churchill and De Gaulle learned from the
Great War". Routledge. ss. 119-126. doi:10.4324/9780429027642-6. ISBN 978-0-429-
02764-2.
^ Garver 1988, s. 114
^ Weinberg 2005, s. 195
^ Murray 1983, s. 69
^ Shirer 1990, ss. 810-12
^ "Events leading up to World War II � Chronological History". US Government
Printing Office. 78th Congress, 2d Session � House Document N. 541. Iblibio.org.
1944. 14 Aral�k 2013 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Sella 1978
^ Steinberg 1995
^ Kershaw 2007, ss. 66-69
^ Hauner 1978
^ Roberts 1995
^ Wilt 1981
^ Erickson 2003, ss. 114-37
^ Glantz 2001, s. 9
^ Farrell 1993
^ Beevor 2012, s. 220
^ Bueno de Mesquita et al. 2003, s. 425
^ Kleinfeld 1983
^ Jukes 2001, s. 113
^ a b Glantz 2001, s. 26
^ Reinhardt 1992, s. 227
^ Milward 1964
^ Rotundo 1986
^ Deighton, Len (1993). Blood, Tears and Folly. Londra: Pimlico. s. 479. ISBN 978-
0-7126-6226-0.
^ Beevor 1998, ss. 41-42
^ Evans 2008, ss. 213-14
^ "Peace and War: United States Foreign Policy, 1931-1941", 1983. U.S. Department
of State Publication. 1983. ss. 87-97. 12 May�s 2008 tarihinde kayna��ndan
ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 3 Mart 2021.
^ "Pearl Harbor 1941: The First Energy War". Center for International Maritime
Security (�ngilizce). 30 Ocak 2019. 25 Mart 2021 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
Eri�im tarihi: 3 Mart 2021.
^ Jowett & Andrew 2002, s. 14
^ Overy & Wheatcroft 1999, s. 289
^ Joes 2004, s. 224
^ Fairbank & Goldman 2006, s. 320
^ Hsu & Chang 1971, s. 30
^ Hsu & Chang 1971, s. 31
^ "Japanese Policy and Strategy 1931 � July 1941". US Army in WWII � Strategy and
Command: The First Two Years. ss. 45-66. 6 Ocak 2013 tarihinde kayna��ndan
ar�ivlendi.
^ Anderson 1975, s. 201
^ Evans & Peattie 2012, s. 456
^ Coox, Alvin D. (1985). Nomonhan : Japan against Russia, 1939. Stanford, Calif.:
Stanford University Press. ISBN 0-8047-1160-7. OCLC 11160382.
^ a b "The decision for War". US Army in WWII � Strategy, and Command: The First
Two Years. ss. 113-27. 25 May�s 2013 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ a b "The Showdown With Japan Aug�Dec 1941". US Army in WWII � Strategic Planning
for Coalition Warfare. ss. 63-96. 9 Kas�m 2012 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ "The United States Replies". Investigation of the Pearl Harbor attack. Ibiblio.
29 Nisan 2013 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Painter 2012, s. 26: "The United States cut off oil exports to Japan in the
summer of 1941, forcing Japanese leaders to choose between going to war to seize
the oil fields of the Netherlands East Indies or giving in to U.S. pressure."
^ Wood 2007, s. 9
^ Lightbody 2004, s. 125
^ Beevor 2012. Weidenfeld Nicolson. 2012. ss. 247 267, 345. ISBN 978-0-297-84497-6.
^ Lewis 1953. s. 529.
^ �nce 1956. �nce Wiliam. 1956. s. 71-74. ISBN 978-0-304-29114-4.
^ Grove 1995. Grove, Eric J. Oxford �niversitesi Yay�nlar�. 1995. s. 362. ISBN 978-
0-19-211675-8.
^ Ch'i 1992. Ch'i, Hsi-Sheng. 1992. s. 158. ISBN 978-1-56324-246-5.
^ Perez 1998. Perez, Louis G. Greenwood Yay�n Grubu. 1998. s. 145. ISBN 978-0-313-
30296-1.
^ Maddox 1992. Maddox, Robert James. Westview Bas�n. 1992. s. 111-112. ISBN 978-0-
8133-0437-3. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ Salecker 2001. Salecker, Gene Eric. Kombine Yay�nc�l�k. 2001. s. 186. ISBN 978-1-
58097-049-5.
^ Schoppa 2011. Schoppa, R. Keith. Harvard �niversitesi Yay�nlar�. 2011. s. 28.
ISBN 978-0-674-05988-7. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ Chevrier, Marie Isabelle; Chomiczewski, Krzysztof; Garrigue, Henri; Granaszt�i,
Gyorgy; Dando, Malcolm R.; Pearson, G. S. (2004-07-13). The Implementation of
Legally Binding Measures to Strengthen the Biological and Toxin Weapons Convention:
Proceedings of the NATO Advanced Study Institute, held in Budapest, Hungary, 2001
(�ngilizce). Springer Science & Business Media. ISBN 978-1-4020-2097-1.
^ Ropp 2000. Ropp, Theodore. Johns Hopkins University Press. 2000. s. 368. ISBN
978-0-8018-6445-2.
^ Weinberg 2005. Weinberg, Gerhard L. Cambrigde �niversitesi Yay�nlar�. 2005. s.
339. ISBN 978-0-521-85316-3.
^ Gilbert, Adrian (2002). The encyclopedia of warfare : from earliest times to the
present day. Internet Archive. Guilford, Conn. : Lyons Press. ISBN 978-1-59228-027-
8.
^ Swain 2001. Swain, Bruce. Allen & Unwin. 2001. s. 197. ISBN 978-1-86508-352-0.
^ Hane 2001. Hane, Mikiso. Westview Bas�n. 2001. s. 340. ISBN 978-0-8133-3756-2.
Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ Marston 2005. 978-1-84176-882-3. Osprey Yay�nc�l�k. 2005. s. 111. ISBN 978-1-
84176-882-3.
^ Brayley 2002. Brayley, Martin J. Osprey Yay�nc�l�k. 2002. s. 9. ISBN 978-1-84176-
238-8.
^ "Uran�s Harek�t�". Google Arts & Culture. Eri�im tarihi: 20 Ekim 2022.
^ Ridder, Willem (Eyl�l 2007). Countdown to Freedom (�ngilizce). AuthorHouse. ISBN
978-1-4343-1229-7. 20 Eyl�l 2018 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi:
20 Ekim 2022.
^ Andrew Glass. "Nazi Germany surrenders, May 7, 1945". POLITICO (�ngilizce). 21
Haziran 2019 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 6 �ubat 2021.
^ "V Day celebration outside Bolshoi Theatre". BBC News (�ngilizce). 5 Ekim 2021
tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 6 �ubat 2021.
^ "Total Casualties | The Atomic Bombings of Hiroshima and Nagasaki | Historical
Documents | atomicarchive.com". www.atomicarchive.com. 18 Temmuz 2020 tarihinde
kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 10 �ubat 2021.
^ "V-J Day". The National WWII Museum | New Orleans (�ngilizce). 18 May�s 2020
tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 6 �ubat 2021.
^ "Research Starters: Worldwide Deaths in World War II". The National WWII Museum |
New Orleans (�ngilizce). 15 A�ustos 2017 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im
tarihi: 6 �ubat 2021.
^ Litchfield, Edward H. (1984). Basic Knowledge and Modern Technology (Quick
Reference Handbook Set) Rev Sub Edition.
^ O'Brien, Prof. Joseph V. "World War II: Combatants and Casualties (1937-1945)".
John Jay College of Criminal Justice. 25 Aral�k 2010 tarihinde kayna��ndan
ar�ivlendi.
^ White, Matthew. "Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century
Hemoclysm". Matthew White's Homepage. 7 Mart 2011 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ "World War II Fatalities". secondworldwar.co.uk. 22 Eyl�l 2008 tarihinde
kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Ellman & Maksudov 1994
^ Hosking 2006, s. 242
^ Smith 1994, s. 204
^ Herf 2003
^ "Victims". Florida Center for Instructional Technology. University of South
Florida. 2005. 16 May�s 2016 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ a b Niewyk & Nicosia 2000, ss. 45-52
^ Snyder, Timothy (16 Temmuz 2009). "Holocaust: The Ignored Reality". The New York
Review of Books. 10 Ekim 2017 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ "Polish Victims". www.ushmm.org. 7 May�s 2016 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ "Non-Jewish Holocaust Victims : The 5,000,000 others". BBC. Nisan 2006. 3 Mart
2013 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Evans 2008, ss. 158-60, 234-36
^ Geiger, Vladimir (2012). "Human Losses of the Croats in World War II and the
Immediate Post-War Period Caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherland)
and the Partisans (People's Liberation Army and the Partisan Detachments of
Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Communist Authorities: Numerical Indicators".
VIII (1). Revue f�r Kroatische Geschichte = Revue d'Histoire Croate. ss. 77-121. 17
Kas�m 2015 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 18 �ubat 2021.
^ "The Effects of the Volhynian Massacres". Volhynia Massacre. 21 Haziran 2018
tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ "Od rzezi wolynskiej do akcji Wisla. Konflikt polsko-ukrainski 1943-1947".
dzieje.pl. 24 Haziran 2018 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Dear & Foot 2001, s. 290
^ Rummell, R.J. "Statistics". The University of Hawaii System. 23 Mart 2010
tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Chang 1997, s. 102
^ Bix 2000, s. 365
^ Gold, Hal (1996). Unit 731 testimony (1. bas.). Boston: Tuttle. ISBN 0-8048-3565-
9. OCLC 57440210.
^ Tucker & Roberts 2004, s. 320
^ Harris 2002, s. 74
^ Lee 2002, s. 69
^ "Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence". The Japan Times
Online. 27 Temmuz 2004. 29 May�s 2012 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ "Decision to commence investigation into Katyn Massacre". Institute of National
Rememberance. 19 A�ustos 2014 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Gellately, Robert (2007). Lenin, Stalin, and Hitler : the age of social
catastrophe (1. bas.). New York: Alfred A. Knopf. s. 391. ISBN 978-1-4000-4005-6.
OCLC 82287392.
^ Women and war : a historical encyclopedia from antiquity to the present. Bernard
A. Cook, ABC-Clio Information Services. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. 2006. s.
481. ISBN 1-85109-770-8. OCLC 70680524.
^ De Zayas, Alfred M. (1994). A terrible revenge : the ethnic cleansing of the east
European Germans, 1944-1950. 1st pbk. ed. with new material. New York: St. Martin's
Press. ss. 40-41. ISBN 0-312-12159-8. OCLC 29877541.
^ Terror from the sky : the bombing of German cities in World War II. Igor
Primoratz. New York: Berghahn Books. 2010. s. 167. ISBN 978-1-84545-844-7. OCLC
732958369.
^ Dower, John (2007). "Lessons from Iwo Jima". 45 (6). Perspectives. ss. 54-56. 17
Ocak 2011 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Berenbaum, Michael (2006). The world must know : the history of the Holocaust as
told in the United States Holocaust Memorial Museum. 2nd ed. Arnold Kramer, United
States Holocaust Memorial Museum. Washington, D.C.: United States Holocaust
Memorial Museum. ISBN 0-8018-8358-X. OCLC 63115521.
^ Herbert 1994, s. 222
^ Overy 2004, ss. 568-69
^ a b Marek, Michael (27 Ekim 2005). "Final Compensation Pending for Former Nazi
Forced Laborers". Deutsche Welle. 2 May�s 2006 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Applebaum 2003, ss. 389-96
^ Bacon 1992
^ Ellman 2002
^ Tanaka 1996, ss. 2-3
^ "Japanese Atrocities in the Philippines". PBS Online. 27 Temmuz 2003 tarihinde
kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Bix 2000, s. 360
^ Ju, Zhifen (Temmuz 2002). "Japan's atrocities of conscripting and abusing north
China draughtees after the outbreak of the Pacific war". Harvard University Faculty
of Arts and Sciences. 21 May�s 2012 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ a b "Indonesia: World War II and the Struggle For Independence, 1942-50; The
Japanese Occupation, 1942-45". Kongre K�t�phanesi. 1992. 30 Ekim 2004 tarihinde
kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Liberman 1996, s. 42
^ Milward 1992, s. 138
^ Milward 1992, s. 148
^ Barber & Harrison 2006, s. 232
^ Hill 2005, s. 5
^ Christofferson & Christofferson 2006, s. 156
^ Radtke 1997, s. 107
^ a b Rahn 2001, s. 266
^ a b Harrison 1998, s. 3
^ Wilson, Mark R. (2016). Destructive Creation: American Business and the Winning
of World War II. Yeniden bas�m. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. s.
2. ISBN 978-0-8122-9354-8. 22 Kas�m 2020 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im
tarihi: 23 �ubat 2021. By producing nearly two thirds of the munitions used by
Allied forces - including huge numbers of aircraft, ships, tanks, trucks, rifles,
artillery shells , and bombs - American industry became what President Franklin D.
Roosevelt once called 'the arsenal of democracy' [...].
^ Harrison 1998, s. 2
^ Bernstein 1991, s. 267
^ Griffith, Charles (1999). The quest : Haywood Hansell and American strategic
bombing in World War II. Maxwell Air Force Base, Ala.: Air University Press. ISBN
1-58566-069-8. OCLC 42072236.
^ Overy 1994, s. 26
^ BBSU 1998, s. 84
^ Lindberg & Todd 2001, s. 126
^ World economic and social survey 2004. International migration. United Nations.
Department of Economic and Social Affairs. New York: United Nations. 2004. ISBN 92-
1-109147-0. OCLC 60330790.
^ Ju, Zhifen (Haziran 2002). "Japan's atrocities of conscripting and abusing north
China draughtees after the outbreak of the Pacific war". Harvard University Faculty
of Arts and Sciences. 21 May�s 2012 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
^ Tucker & Roberts 2004. Tucker, Spencer C. ; Roberts, Priscilla Mary. 2004. s. 76.
ISBN 978-1-57607-999-7. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ Levine 1992. Levine, Alan J. Praeger. 1992. s. 227. ISBN 978-0-275-94319-6.
^ Klavans, Di Benedetto & Prudom 1997 ; Ward 2010. Klavans, Richard A.; Di
Benedetto, C. Anthony; Prudom, Melanie J. 1997. s. 247 251. Eri�im tarihi: 8 Ocak
2023.
^ Tucker & Roberts 2004. Tucker, Spencer C. ; Roberts, Priscilla Mary. 2004. s.
163. ISBN 978-1-57607-999-7. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ U�ak Gemileri: D�nyan�n En B�y�k Deniz Gemileri ve U�aklar�. Piskopos Chris;
Chant, Chris. Silverdale Kitaplar�. 2004. s. 7. ISBN 978-1-84509-079-1.
^ Semper Fi: ABD Deniz Piyadelerinin Kesin Resimli Tarihi. Chenoweth, H.Avery;
Nihart, Brooke. 2005. s. 180. ISBN 978-1-4027-3099-3.
^ Sumner & Baker 2001. Sumner, Ian; F�r�nc� Alix. Osprey Yay�nc�l�k. 2001. s. 25.
ISBN 978-1-84176-195-4.
^ Hearn 2007. Hearn, Chester G. Stackpole Books. 2007. s. 4. ISBN 978-0-8117-3398-
4. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ Gardiner & Brown 2004. Gardiner, Robert; Brown, David K. Conway Maritime
Yay�nlar�. 2004. s. 52. ISBN 978-0-85177-953-9.
^ Burcher & Rydill 1995. Burcher, Roy; Rydill, Louis. Cambridge �niversitesi
Yay�nlar�. 1995. s. 16. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ Teknolojinin U-botunun Eyl�l 1939-May�s 1943 yenilgisine etkisi. Burns, RW. IEE
Proceedings - Bilim, �l��m ve Teknoloji. 1994. s. 343�355. Eri�im tarihi: 8 Ocak
2023.
^ a b Tucker & Roberts 2004. Tucker, Spencer C. ; Roberts, Priscilla Mary. 2004. s.
125. ISBN 978-1-57607-999-7. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ Silahlar�n ve Sava��n Evrimi. Dupuy, Trevor Nevitt. Jane'in Bilgi Grubu. 1982. s.
231. ISBN 978-0-7106-0123-0.
^ "The Vital Role Of Tanks In The Second World War". Imperial War Museums
(�ngilizce). 14 Temmuz 2015 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 2023-
01-08.
^ Castaldi, Carolina; Fontana, Roberto; Nuvolari, Alessandro (2009-08-01).
"'Chariots of fire': the evolution of tank technology, 1915�1945". Journal of
Evolutionary Economics (�ngilizce). 19 (4): 545�566. doi:10.1007/s00191-009-0141-0.
ISSN 1432-1386.
^ a b Tucker & Roberts 2004. Tucker, Spencer C. ; Roberts, Priscilla Mary. 2004. s.
108. ISBN 978-1-57607-999-7. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ Cowley & Parker 2001. Cowley, Robert ; Parker, Geoffrey. Houghton Mifflin. 2001.
s. 221. ISBN 978-0-618-12742-9.
^ Cowley & Parker 2001. Cowley, Robert ; Parker, Geoffrey. Houghton Mifflin. 2001.
s. 221. ISBN 978-0-618-12742-9.
^ "The AK-47: the world's favourite killing machine". Amnesty International
(�ngilizce). 28 Aral�k 2018 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 2023-
01-08.
^ Ratcliff 2006. Ratcliff, RA. Cambrigde �niversitesi Yay�nlar�. 2006. s. 11. ISBN
978-0-521-85522-8. Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ a b "Birinci D�nya Sava��nda Kod K�rma". Eri�im tarihi: 8 Ocak 2023.
^ MacIntyre, Ben (2010-12-10). "Bravery of thousands of Poles was vital in securing
victory". The Times (English) (70127): 27�28.
^ "Deceptive Tactics for Defense of Information Systems: Lessons from Conventional
Warfare". web.archive.org. 2010-11-23. 17 May�s 2022 tarihinde kayna��ndan
ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 2023-01-08.
^ "WORLD WAR - II". INSIGHTSIAS (�ngilizce). 11 Temmuz 2022 tarihinde kayna��ndan
ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 2023-01-08.
^ "Alexander Fleming Discovery and Development of Penicillin - Landmark". American
Chemical Society (�ngilizce). 21 Aral�k 2022 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi.
Eri�im tarihi: 2023-01-08.
Genel
Adamthwaite, Anthony P. (1992). The Making of the Second World War. New York:
Routledge. ISBN 978-0-415-90716-3.
Anderson, Irvine H., Jr. (1975). "The 1941 De Facto Embargo on Oil to Japan: A
Bureaucratic Reflex". The Pacific Historical Review. 44 (2): 201-31.
doi:10.2307/3638003. JSTOR 3638003.
Applebaum, Anne (2003). Gulag: A History of the Soviet Camps. Londra: Allen Lane.
ISBN 978-0-7139-9322-6.
��� (2012). Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe 1944-56. Londra: Allen
Lane. ISBN 978-0-7139-9868-9.
Bacon, Edwin (1992). "Glasnost' and the Gulag: New Information on Soviet Forced
Labour around World War II". Soviet Studies. 44 (6): 1069-86.
doi:10.1080/09668139208412066. JSTOR 152330.
Badsey, Stephen (1990). Normandy 1944: Allied Landings and Breakout. Oxford: Osprey
Publishing. ISBN 978-0-85045-921-0.
Balabkins, Nicholas (1964). Germany Under Direct Controls: Economic Aspects of
Industrial Disarmament 1945-1948. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. ISBN
978-0-8135-0449-0.
Barber, John; Harrison, Mark (2006). "Patriotic War, 1941-1945". Ronald Grigor Suny
(Ed.). The Cambridge History of Russia. III: The Twentieth Century. Cambridge:
Cambridge University Press. ss. 217-42. ISBN 978-0-521-81144-6.
Barker, A.J. (1971). The Rape of Ethiopia 1936. New York: Ballantine Books. ISBN
978-0-345-02462-6.
Beevor, Antony (1998). Stalingrad. New York: Viking PressViking. ISBN 978-0-670-
87095-0.
��� (2012). The Second World War. Londra: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-
84497-6.
Belco, Victoria (2010). War, Massacre, and Recovery in Central Italy: 1943-1948.
Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-9314-1.
Bellamy, Chris T. (2007). Absolute War: Soviet Russia in the Second World War. New
York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-375-41086-4.
Ben-Horin, Eliahu (1943). The Middle East: Crossroads of History. New York: W.W.
Norton.
Berend, Ivan T. (1996). Central and Eastern Europe, 1944-1993: Detour from the
Periphery to the Periphery. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-
55066-6.
Bernstein, Gail Lee (1991). Recreating Japanese Women, 1600-1945. Berkeley & Los
Angeles: University of California Press]]. ISBN 978-0-520-07017-2.
Bilhartz, Terry D.; Elliott, Alan C. (2007). Currents in American History: A Brief
History of the United States. Armonk, NY: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-1821-4.
Bilinsky, Yaroslav (1999). Endgame in NATO's Enlargement: The Baltic States and
Ukraine. Westport, CT: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-96363-7.
Bix, Herbert P. (2000). Hirohito and the Making of Modern Japan. New York:
HarperCollins. ISBN 978-0-06-019314-0.
Black, Jeremy (2003). World War Two: A Military History. Abingdon & New York:
Routledge. ISBN 978-0-415-30534-1.
Mussolini and Fascist Italy (3rd bas.). Abingdon & New York: Routledge. 2006
[1984]. ISBN 978-0-415-26206-4.
Bonner, Kit; Bonner, Carolyn (2001). Warship Boneyards. Osceola, WI: MBI Publishing
Company. ISBN 978-0-7603-0870-7.
Borstelmann, Thomas (2005). "The United States, the Cold War, and the colour line".
Melvyn P. Leffler; David S. Painter (Ed.). Origins of the Cold War: An
International History (2nd bas.). Abingdon & New York: Routledge. ss. 317-32. ISBN
978-0-415-34109-7.
Bosworth, Richard; Maiolo, Joseph (2015). The Cambridge History of the Second World
War Volume 2: Politics and Ideology. The Cambridge History of the Second World War
(3 vol) (�ngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 313-14. 20 A�ustos
2016 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 14 �ubat 2021.
Brayley, Martin J. (2002). The British Army 1939-45, Volume 3: The Far East.
Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-238-8.
British Bombing Survey Unit (1998). The Strategic Air War Against Germany, 1939-
1945. London & Portland, OR: Frank Cass Publishers. ISBN 978-0-7146-4722-7.
Brody, J. Kenneth (1999). The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of
Reality, 1935-1936. New Brunswick, NJ: Transaction Publishers. ISBN 978-0-7658-
0622-2.
Brown, David (2004). The Road to Oran: Anglo-French Naval Relations, September 1939
� July 1940. London & New York: Frank Cass. ISBN 978-0-7146-5461-4.
Buchanan, Tom (2006). Europe's Troubled Peace, 1945-2000. Oxford & Malden, MA:
Blackwell Publishing. ISBN 978-0-631-22162-3.
Bueno de Mesquita, Bruce; Smith, Alastair; Siverson, Randolph M.; Morrow, James D.
(2003). The Logic of Political Survival. Cambridge, MA: MIT Press. ISBN 978-0-262-
02546-1.
Bull, Martin J.; Newell, James L. (2005). Italian Politics: Adjustment Under
Duress. Polity. ISBN 978-0-7456-1298-0.
Bullock, Alan (1990). Hitler: A Study in Tyranny. Londra: Penguin Books. ISBN 978-
0-14-013564-0.
Burcher, Roy; Rydill, Louis (1995). Concepts in Submarine Design. Journal of
Applied Mechanics. 62. Cambridge: Cambridge University Press. s. 268.
Bibcode:1995JAM....62R.268B. doi:10.1115/1.2895927. ISBN 978-0-521-55926-3.
Busky, Donald F. (2002). Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the
Americas. Westport, CT: Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-97733-7.
Canfora, Luciano (2006) [2004]. Democracy in Europe: A History. Oxford & Malden MA:
Blackwell Publishing. ISBN 978-1-4051-1131-7.
Cantril, Hadley (1940). "America Faces the War: A Study in Public Opinion". Public
Opinion Quarterly. 4 (3): 387-407. doi:10.1086/265420. JSTOR 2745078.
Chang, Iris (1997). The Rape of Nanking: The Forgotten Holocaust of World War II.
New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-06835-7.
Christofferson, Thomas R.; Christofferson, Michael S. (2006). France During World
War II: From Defeat to Liberation. New York: Fordham University Press. ISBN 978-0-
8232-2562-0.
Chubarov, Alexander (2001). Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the
Soviet and Post-Soviet Eras. London & New York: Continuum International Publishing
Group. ISBN 978-0-8264-1350-5.
Ch'i, Hsi-Sheng (1992). "The Military Dimension, 1942-1945". James C. Hsiung;
Steven I. Levine (Ed.). China's Bitter Victory: War with Japan, 1937-45. Armonk,
NY: M.E. Sharpe. ss. 157-84. ISBN 978-1-56324-246-5.
Cienciala, Anna M. (2010). "Another look at the Poles and Poland during World War
II". 55 (1): 123-43. JSTOR 25779864.
Clogg, Richard (2002). A Concise History of Greece (2nd bas.). Cambridge: Cambridge
University Press. ISBN 978-0-521-80872-9.
Coble, Parks M. (2003). Chinese Capitalists in Japan's New Order: The Occupied
Lower Yangzi, 1937-1945. Berkeley & Los Angeles: University of California Press.
ISBN 978-0-520-23268-6.
Collier, Paul (2003). The Second World War (4): The Mediterranean 1940-1945.
Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-539-6.
Collier, Martin; Pedley, Philip (2000). Germany 1919-45. Oxford: Heinemann. ISBN
978-0-435-32721-7.
Commager, Henry Steele (2004). The Story of the Second World War. Brassey's. ISBN
978-1-57488-741-9.
Coogan, Anthony (1993). "The Volunteer Armies of Northeast China". History Today.
43. 11 May�s 2012 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 6 May�s 2012.
Cook, Chris; Bewes, Diccon (1997). What Happened Where: A Guide to Places and
Events in Twentieth-Century History. Londra: UCL Press. ISBN 978-1-85728-532-1.
Cowley, Robert; Parker, Geoffrey, (Ed.) (2001). The Reader's Companion to Military
History. Boston: Houghton Mifflin Company. ISBN 978-0-618-12742-9.
Darwin, John (2007). After Tamerlane: The Rise & Fall of Global Empires 1400-2000.
Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-14-101022-9.
Davies, Norman (2006). Europe at War 1939-1945: No Simple Victory. Londra:
Macmillan Publishers. ix+544 pages. ISBN 978-0-333-69285-1. OCLC 70401618.
Dear, I.C.B.; Foot, M.R.D., (Ed.) (2001) [1995]. The Oxford Companion to World War
II. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-860446-4.
DeLong, J. Bradford; Eichengreen, Barry (1993). "The Marshall Plan: History's Most
Successful Structural Adjustment Program". Rudiger Dornbusch; Wilhelm N�lling;
Richard Layard (Ed.). Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East
Today. Cambridge, MA: MIT Press. ss. 189-230. ISBN 978-0-262-04136-2.
Dower, John W. (1986). War Without Mercy: Race and Power in the Pacific War. New
York: Pantheon Books. ISBN 978-0-394-50030-0.
Drea, Edward J. (2003). In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial
Japanese Army. Lincoln, NE: University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-6638-4.
de Grazia, Victoria; Paggi, Leonardo (Sonbahar 1991). "Story of an Ordinary
Massacre: Civitella della Chiana, 29 June, 1944". Cardozo Studies in Law and
Literature. 3 (2): 153-69. doi:10.1525/lal.1991.3.2.02a00030. JSTOR 743479.
Dunn, Dennis J. (1998). Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to
Moscow. Lexington, KY: University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-2023-2.
Eastman, Lloyd E. (1986). "Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937-
1945". John K. Fairbank; Denis Twitchett (Ed.). The Cambridge History of China. 13:
Republican China 1912-1949, Part 2. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN
978-0-521-24338-4.
Ellman, Michael (2002). "Soviet Repression Statistics: Some Comments" (PDF).
Europe-Asia Studies. 54 (7): 1151-1172. doi:10.1080/0966813022000017177. JSTOR
826310. 22 Kas�m 2012 tarihinde kayna��ndan (PDF) ar�ivlendi. Copy
���; Maksudov, S. (1994). "Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note" (PDF).
Europe-Asia Studies. 46 (4): 671-80. doi:10.1080/09668139408412190. JSTOR 152934.
PMID 12288331. 7 Kas�m 2015 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi (PDF). Eri�im tarihi:
14 �ubat 2021.
Emadi-Coffin, Barbara (2002). Rethinking International Organization: Deregulation
and Global Governance. London & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-19540-9.
Erickson, John (2001). "Moskalenko". Shukman, Harold (Ed.). Stalin's Generals.
Londra: Weidenfeld & Nicolson. ss. 137-54. ISBN 978-1-84212-513-7.
��� (2003). The Road to Stalingrad. Londra: Cassell Military Paperbacks. ISBN 978-
0-304-36541-8.
Evans, David C.; Peattie, Mark R. (2012) [1997]. Kaigun: Strategy, Tactics, and
Technology in the Imperial Japanese Navy. Annapolis, MD: Naval Institute Press.
ISBN 978-1-59114-244-7.
Evans, Richard J. (2008). The Third Reich at War. Londra: Allen Lane. ISBN 978-0-
7139-9742-2.
Fairbank, John King; Goldman, Merle (2006) [1994]. China: A New History (2nd bas.).
Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01828-0.
Farrell, Brian P. (1993). "Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis
of British Grand Strategy, Autumn 1941". Journal of Military History. 57 (4): 599-
625. doi:10.2307/2944096. JSTOR 2944096.
Ferguson, Niall (2006). The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the
Descent of the West. Penguin. ISBN 978-0-14-311239-6.
Forrest, Glen; Evans, Anthony; Gibbons, David (2012). The Illustrated Timeline of
Military History. New York: The Rosen Publishing Group. ISBN 978-1-4488-4794-5.
F�rster, Stig; Gessler, Myriam (2005). "The Ultimate Horror: Reflections on Total
War and Genocide". Roger Chickering; Stig F�rster; Bernd Greiner (Ed.). A World at
Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937-1945. Cambridge:
Cambridge University Press. ss. 53-68. ISBN 978-0-521-83432-2.
Frei, Norbert (2002). Adenauer's Germany and the Nazi Past: The Politics of Amnesty
and Integration. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11882-8.
Gardiner, Robert; Brown, David K., (Ed.) (2004). The Eclipse of the Big Gun: The
Warship 1906-1945. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-953-9.
Garver, John W. (1988). Chinese-Soviet Relations, 1937-1945: The Diplomacy of
Chinese Nationalism. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-505432-3.
Gilbert, Martin (1989). Second World War. Londra: Weidenfeld and Nicolson. ISBN
978-0-297-79616-9.
Glantz, David M. (1986). "Soviet Defensive Tactics at Kursk, July 1943". Combined
Arms Research Library. CSI Report No. 11. Command and General Staff College. OCLC
278029256. 6 Mart 2008 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 15 Temmuz
2013.
��� (1989). Soviet Military Deception in the Second World War. Abingdon & New York:
Frank Cass. ISBN 978-0-7146-3347-3.
��� (1998). When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler. Lawrence, KS:
University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-0899-7.
��� (2001). "The Soviet-German War 1941-45 Myths and Realities: A Survey Essay"
(PDF). 9 Temmuz 2011 tarihinde kayna��ndan (PDF) ar�ivlendi.
��� (2002). The Battle for Leningrad: 1941-1944. Lawrence, KS: University Press of
Kansas. ISBN 978-0-7006-1208-6.
��� (2005). "August Storm: The Soviet Strategic Offensive in Manchuria". Combined
Arms Research Library. Leavenworth Papers. Command and General Staff College. OCLC
78918907. 2 Mart 2008 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 15 Temmuz
2013.
Goldstein, Margaret J. (2004). World War II: Europe. Minneapolis: Lerner Publishing
Group. ISBN 978-0-8225-0139-8.
Gordon, Andrew (2004). "The greatest military armada ever launched". Jane Penrose
(Ed.). The D-Day Companion. Oxford: Osprey Publishing. ss. 127-144. ISBN 978-1-
84176-779-6.
Gordon, Robert SC (2012). The Holocaust in Italian Culture, 1944-2010. Stanford,
CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-6346-2.
Grove, Eric J. (1995). "A Service Vindicated, 1939-1946". J.R. Hill (Ed.). The
Oxford Illustrated History of the Royal Navy. Oxford: Oxford University Press. ss.
348-80. ISBN 978-0-19-211675-8.
Hane, Mikiso (2001). Modern Japan: A Historical Survey (3rd bas.). Boulder, CO:
Westview Press. ISBN 978-0-8133-3756-2.
Hanhim�ki, Jussi M. (1997). Containing Coexistence: America, Russia, and the
"Finnish Solution". Kent, OH: Kent State University Press. ISBN 978-0-87338-558-9.
Harris, Sheldon H. (2002). Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932-
1945, and the American Cover-up (2nd bas.). London & New York: Routledge. ISBN 978-
0-415-93214-1.
Harrison, Mark (1998). "The economics of World War II: an overview". Mark Harrison
(Ed.). The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison.
Cambridge: Cambridge University Press. ss. 1-42. ISBN 978-0-521-62046-8.
Hart, Stephen; Hart, Russell; Hughes, Matthew (2000). The German Soldier in World
War II. Osceola, WI: MBI Publishing Company. ISBN 978-1-86227-073-2.
Hauner, Milan (1978). "Did Hitler Want a World Dominion?". Journal of Contemporary
History. 13 (1): 15-32. doi:10.1177/002200947801300102. JSTOR 260090.
Healy, Mark (1992). Kursk 1943: The Tide Turns in the East. Oxford: Osprey
Publishing. ISBN 978-1-85532-211-0.
Hearn, Chester G. (2007). Carriers in Combat: The Air War at Sea. Mechanicsburg,
PA: Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-3398-4.
Hempel, Andrew (2005). Poland in World War II: An Illustrated Military History. New
York: Hippocrene Books. ISBN 978-0-7818-1004-3.
Herbert, Ulrich (1994). "Labor as spoils of conquest, 1933-1945". David F. Crew
(Ed.). Nazism and German Society, 1933-1945. London & New York: Routledge. ss. 219-
73. ISBN 978-0-415-08239-6.
Herf, Jeffrey (2003). "The Nazi Extermination Camps and the Ally to the East. Could
the Red Army and Air Force Have Stopped or Slowed the Final Solution?". Kritika:
Explorations in Russian and Eurasian History. 4 (4): 913-30.
doi:10.1353/kri.2003.0059.
Hill, Alexander (2005). The War Behind The Eastern Front: The Soviet Partisan
Movement In North-West Russia 1941-1944. London & New York: Frank Cass. ISBN 978-0-
7146-5711-0.
Holland, James (2008). Italy's Sorrow: A Year of War 1944-45. Londra: HarperPress.
ISBN 978-0-00-717645-8.
Hosking, Geoffrey A. (2006). Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union.
Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02178-5.
Howard, Joshua H. (2004). Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937-1953.
Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-4896-4.
Hsu, Long-hsuen; Chang, Ming-kai (1971). History of The Sino-Japanese War (1937-
1945) (2nd bas.). Chung Wu Publishers. ASIN B00005W210.
Ingram, Norman (2006). "Pacifism". Lawrence D. Kritzman; Brian J. Reilly (Ed.). The
Columbia History Of Twentieth-Century French Thought. New York: Columbia University
Press. ss. 76-78. ISBN 978-0-231-10791-4.
Iriye, Akira (1981). Power and Culture: The Japanese-American War, 1941-1945.
Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-69580-1.
Jackson, Ashley (2006). The British Empire and the Second World War. London & New
York: Hambledon Continuum. ISBN 978-1-85285-417-1.
Joes, Anthony James (2004). Resisting Rebellion: The History And Politics of
Counterinsurgency. Lexington: University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-2339-4.
Jowett, Philip S. (2001). The Italian Army 1940-45, Volume 2: Africa 1940-43.
Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-865-5.
���; Andrew, Stephen (2002). The Japanese Army, 1931-45. Oxford: Osprey Publishing.
ISBN 978-1-84176-353-8.
Jukes, Geoffrey (2001). "Kuznetzov". Harold Shukman (Ed.). Stalin's Generals.
Londra: Weidenfeld & Nicolson. ss. 109-16. ISBN 978-1-84212-513-7.
Kantowicz, Edward R. (1999). The Rage of Nations. Grand Rapids, MI: William B.
Eerdmans Publishing Company. ISBN 978-0-8028-4455-2.
��� (2000). Coming Apart, Coming Together. Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans
Publishing Company. ISBN 978-0-8028-4456-9.
Keeble, Curtis (1990). "The historical perspective". Alex Pravda; Peter J. Duncan
(Ed.). Soviet-British Relations Since the 1970s. Cambridge: Cambridge University
Press. ISBN 978-0-521-37494-1.
Keegan, John (1997). The Second World War. Londra: Random House. ISBN 978-0-7126-
7348-8.
Kennedy, David M. (2001). Freedom from Fear: The American People in Depression and
War, 1929-1945. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-514403-1.
Kennedy-Pipe, Caroline (1995). Stalin's Cold War: Soviet Strategies in Europe,
1943-56. Manchester: Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-4201-0.
Kershaw, Ian (2001). Hitler, 1936-1945: Nemesis. New York: W.W. Norton]. ISBN 978-
0-393-04994-7.
��� (2007). Fateful Choices: Ten Decisions That Changed the World, 1940-1941.
Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-7139-9712-5.
Kitson, Alison (2001). Germany 1858-1990: Hope, Terror, and Revival. Oxford: Oxford
University Press. ISBN 978-0-19-913417-5.
Klavans, Richard A.; Di Benedetto, C. Anthony; Prudom, Melanie J. (1997).
"Understanding Competitive Interactions: The U.S. Commercial Aircraft Market".
Journal of Managerial Issues. 9 (1): 13-361. JSTOR 40604127.
Kleinfeld, Gerald R. (1983). "Hitler's Strike for Tikhvin". Military Affairs. 47
(3): 122-128. doi:10.2307/1988082. JSTOR 1988082.
Koch, H.W. (1983). "Hitler's 'Programme' and the Genesis of Operation
'Barbarossa'". The Historical Journal. 26 (4): 891-920.
doi:10.1017/S0018246X00012747. JSTOR 2639289.
Kolko, Gabriel (1990) [1968]. The Politics of War: The World and United States
Foreign Policy, 1943-1945. New York: Random House. ISBN 978-0-679-72757-6.
Laurier, Jim (2001). Tobruk 1941: Rommel's Opening Move. Oxford: Osprey Publishing.
ISBN 978-1-84176-092-6.
Lee, En-han (2002). "The Nanking Massacre Reassessed: A Study of the Sino-Japanese
Controversy over the Factual Number of Massacred Victims". Robert Sabella; Fei Fei
Li; David Liu (Ed.). Nanking 1937: Memory and Healing. Armonk, NY: M.E. Sharpe. ss.
47-74. ISBN 978-0-7656-0816-1.
Leffler, Melvyn P.; Westad, Odd Arne, (Ed.) (2010). The Cambridge History of the
Cold War. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83938-9, in 3
volumes.
Levine, Alan J. (1992). The Strategic Bombing of Germany, 1940-1945. Westport, CT:
Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-94319-6.
Lewis, Morton (1953). "Japanese Plans and American Defenses". Greenfield, Kent
Roberts (Ed.). The Fall of the Philippines. Washington, DC: US Government Printing
Office. LCCN 53-63678. 8 Ocak 2012 tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi:
14 �ubat 2021.
Liberman, Peter (1996). Does Conquest Pay?: The Exploitation of Occupied Industrial
Societies. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-02986-3.
Liddell Hart, Basil (1977). History of the Second World War (4th bas.). Londra:
Pan. ISBN 978-0-330-23770-3.
Lightbody, Bradley (2004). The Second World War: Ambitions to Nemesis. London & New
York: Routledge. ISBN 978-0-415-22404-8.
Lindberg, Michael; Todd, Daniel (2001). BrownGreen- and Blue-Water Fleets: the
Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to the Present. Westport, CT: Praeger
Publishers. ISBN 978-0-275-96486-3.
Lowe, C.J.; Marzari, F. (2002). Italian Foreign Policy 1870-1940. Londra:
Routledge. ISBN 978-0-415-26681-9.
Lynch, Michael (2010). The Chinese Civil War 1945-49. Oxford: Osprey Publishing.
ISBN 978-1-84176-671-3.
Maddox, Robert James (1992). The United States and World War II. Boulder, CO:
Westview Press. ISBN 978-0-8133-0437-3.
Maingot, Anthony P. (1994). The United States and the Caribbean: Challenges of an
Asymmetrical Relationship. Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-2241-4.
Mandelbaum, Michael (1988). The Fate of Nations: The Search for National Security
in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Cambridge University Press. s. 96. ISBN
978-0-521-35790-6.
Marston, Daniel (2005). The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima.
Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-882-3.
Masaya, Shiraishi (1990). Japanese Relations with Vietnam, 1951-1987. Ithaca, NY:
Cornell Southeast Asia Program. ISBN 978-0-87727-122-2.
May, Ernest R. (1955). "The United States, the Soviet Union, and the Far Eastern
War, 1941-1945". Pacific Historical Review. 24 (2): 153-74. doi:10.2307/3634575.
JSTOR 3634575.*Mazower, Mark (2008). Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe.
Londra: Penguin Group. ISBN 978-1-59420-188-2.
Milner, Marc (1990). "The Battle of the Atlantic". Gooch, John (Ed.). Decisive
Campaigns of the Second World War. Abingdon: Frank Cass. ss. 45-66. ISBN 978-0-
7146-3369-5.
Milward, A.S. (1964). "The End of the Blitzkrieg". The Economic History Review. 16
(3): 499-518. JSTOR 2592851.
��� (1992) [1977]. War, Economy, and Society, 1939-1945. Berkeley, CA: University
of California Press. ISBN 978-0-520-03942-1.
Minford, Patrick (1993). "Reconstruction and the UK Postwar Welfare State: False
Start and New Beginning". Rudiger Dornbusch; Wilhelm N�lling; Richard Layard (Ed.).
Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today. Cambridge, MA: MIT
Press. ss. 115-38. ISBN 978-0-262-04136-2.
Mingst, Karen A.; Karns, Margaret P. (2007). United Nations in the Twenty-First
Century (3rd bas.). Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-4346-4.
Miscamble, Wilson D. (2007). From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the
Cold War. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86244-8.
Mitcham, Samuel W. (2007) [1982]. Rommel's Desert War: The Life and Death of the
Afrika Korps. Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-3413-4.
Mitter, Rana (2014). Forgotten Ally: China's World War II, 1937-1945. Mariner
Books. ISBN 978-0-544-33450-2.
Molinari, Andrea (2007). Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940-43.
Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84603-006-2.
Murray, Williamson (1983). Strategy for Defeat: The Luftwaffe, 1933-1945. Maxwell
Air Force Base, AL: Air University Press. ISBN 978-1-4294-9235-5. 25 Ocak 2021
tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 14 �ubat 2021.
���; Millett, Allan Reed (2001). A War to Be Won: Fighting the Second World War.
Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-00680-5.
Myers, Ramon; Peattie, Mark (1987). The Japanese Colonial Empire, 1895-1945.
Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-10222-1.
Naimark, Norman (2010). "The Sovietization of Eastern Europe, 1944-1953". Melvyn P.
Leffler; Odd Arne Westad (Ed.). The Cambridge History of the Cold War. I: Origins.
Cambridge: Cambridge University Press. ss. 175-97. ISBN 978-0-521-83719-4.
Neary, Ian (1992). "Japan". Martin Harrop (Ed.). Power and Policy in Liberal
Democracies. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 49-70. ISBN 978-0-521-
34579-8.
Neillands, Robin (2005). The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942
Expedition. Bloomington, IN: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34781-7.
Neulen, Hans Werner (2000). In the skies of Europe � Air Forces allied to the
Luftwaffe 1939-1945. Ramsbury, Marlborough, UK: The Crowood Press. ISBN 1-86126-
799-1.
Niewyk, Donald L.; Nicosia, Francis (2000). The Columbia Guide to the Holocaust.
New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11200-0.
Overy, Richard (1994). War and Economy in the Third Reich. New York: Clarendon
Press. ISBN 978-0-19-820290-5.
��� (1995). Why the Allies Won. Londra: Pimlico. ISBN 978-0-7126-7453-9.
��� (2004). The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia. New York: W.W.
Norton. ISBN 978-0-393-02030-4.
���; Wheatcroft, Andrew (1999). The Road to War (2nd bas.). Londra: Penguin Books.
ISBN 978-0-14-028530-7.
O'Reilly, Charles T. (2001). Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943-
1945. Lanham, MD: Lexington Books. ISBN 978-0-7391-0195-7.
Painter, David S. (2012). "Oil and the American Century" (PDF). The Journal of
American History. 99 (1): 24-39. doi:10.1093/jahist/jas073. 10 Ekim 2014 tarihinde
kayna��ndan ar�ivlendi (PDF). Eri�im tarihi: 14 �ubat 2021.
Padfield, Peter (1998). War Beneath the Sea: Submarine Conflict During World War
II. New York: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-24945-0.
Pape, Robert A. (1993). "Why Japan Surrendered". International Security. 18 (2):
154-201. doi:10.2307/2539100. JSTOR 2539100.
Parker, Danny S. (2004). Battle of the Bulge: Hitler's Ardennes Offensive, 1944-
1945 (New bas.). Cambridge, MA: Da Capo Press. ISBN 978-0-306-81391-7.
Payne, Stanley G. (2008). Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II. New
Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0-300-12282-4.
Perez, Louis G. (1998). The History of Japan. Westport, CT: Greenwood Publishing
Group. ISBN 978-0-313-30296-1.
Petrov, Vladimir (1967). Money and Conquest: Allied Occupation Currencies in World
War II. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-0530-1.
Polley, Martin (2000). An A�Z of Modern Europe Since 1789. London & New York:
Routledge. ISBN 978-0-415-18597-4.
Portelli, Alessandro (2003). The Order Has Been Carried Out: History, Memory, and
Meaning of a Nazi Massacre in Rome. Basingstoke & New York: Palgrave Macmillan.
ISBN 978-1-4039-8008-3.
Preston, P. W. (1998). Pacific Asia in the Global System: An Introduction. Oxford &
Malden, MA: Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-631-20238-7.
Prins, Gwyn (2002). The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the
Twenty-First Century. London & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-36960-2.
Radtke, K.W. (1997). "'Strategic' concepts underlying the so-called Hirota foreign
policy, 1933-7". Aiko Ikeo (Ed.). Economic Development in Twentieth Century East
Asia: The International Context. London & New York: Routledge. ss. 100-20. ISBN
978-0-415-14900-6.
Rahn, Werner (2001). "The War in the Pacific". Horst Boog; Werner Rahn; Reinhard
Stumpf; Bernd Wegner (Ed.). Germany and the Second World War. VI: The Global War.
Oxford: Clarendon Press. ss. 191-298. ISBN 978-0-19-822888-2.
Ratcliff, R.A. (2006). Delusions of Intelligence: Enigma, Ultra, and the End of
Secure Ciphers. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85522-8.
Read, Anthony (2004). The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle. New York: W.W.
Norton. ISBN 978-0-393-04800-1.
Read, Anthony; Fisher, David (2002) [1992]. The Fall Of Berlin. Londra: Pimlico.
ISBN 978-0-7126-0695-0.
Record, Jeffery (2005). Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of
the 1930s (PDF). Diane Publishing. s. 50. ISBN 978-1-58487-216-0. 11 Nisan 2010
tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi (PDF). Eri�im tarihi: 15 Kas�m 2009.
Rees, Laurence (2008). World War II Behind Closed Doors: Stalin, the Nazis and the
West. Londra: BBC Books. ISBN 978-0-563-49335-8.
Regan, Geoffrey (2004). The Brassey's Book of Military Blunders. Brassey's. ISBN
978-1-57488-252-0.
Reinhardt, Klaus (1992). Moscow � The Turning Point: The Failure of Hitler's
Strategy in the Winter of 1941-42. Oxford: Berg Publishers. ISBN 978-0-85496-695-0.
Reynolds, David (2006). From World War to Cold War: Churchill, Roosevelt, and the
International History of the 1940s. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928411-
5.
Rich, Norman (1992) [1973]. Hitler's War Aims, Volume I: Ideology, the Nazi State,
and the Course of Expansion. New York: W.W. Norton. ISBN 978-0-393-00802-9.
Ritchie, Ella (1992). "France". Martin Harrop (Ed.). Power and Policy in Liberal
Democracies. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 23-48. ISBN 978-0-521-
34579-8.
Roberts, Cynthia A. (1995). "Planning for War: The Red Army and the Catastrophe of
1941". Europe-Asia Studies. 47 (8): 1293-1326. doi:10.1080/09668139508412322. JSTOR
153299.
Roberts, Geoffrey (2006). Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939-1953. New
Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0-300-11204-7.
Roberts, J.M. (1997). The Penguin History of Europe. Londra: Penguin Books. ISBN
978-0-14-026561-3.
Ropp, Theodore (2000). War in the Modern World (Revised bas.). Baltimore, MD: Johns
Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-6445-2.
Roskill, S.W. (1954). The War at Sea 1939-1945, Volume 1: The Defensive. History of
the Second World War. United Kingdom Military Series. Londra: HMSO. 27 �ubat 2022
tarihinde kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 14 �ubat 2021.
Ross, Steven T. (1997). American War Plans, 1941-1945: The Test of Battle. Abingdon
& New York: Routledge. ISBN 978-0-7146-4634-3.
Rottman, Gordon L. (2002). World War II Pacific Island Guide: A Geo-Military Study.
Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-31395-0.
Rotundo, Louis (1986). "The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign".
Military Affairs. 50 (1): 21-28. doi:10.2307/1988530. JSTOR 1988530.
Salecker, Gene Eric (2001). Fortress Against the Sun: The B-17 Flying Fortress in
the Pacific. Conshohocken, PA: Combined Publishing. ISBN 978-1-58097-049-5.
Schain, Martin A., (Ed.) (2001). The Marshall Plan Fifty Years Later. Londra:
Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-333-92983-4.
Schmitz, David F. (2000). Henry L. Stimson: The First Wise Man. Lanham, MD: Rowman
& Littlefield. ISBN 978-0-8420-2632-1.
Schoppa, R. Keith (2011). In a Sea of Bitterness, Refugees during the Sino-Japanese
War. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-05988-7.
Sella, Amnon (1978). ""Barbarossa": Surprise Attack and Communication". Journal of
Contemporary History. 13 (3): 555-83. doi:10.1177/002200947801300308. JSTOR 260209.
��� (1983). "Khalkhin-Gol: The Forgotten War". Journal of Contemporary History. 18
(4): 651-87. JSTOR 260307.
Senn, Alfred Erich (2007). Lithuania 1940: Revolution from Above. Amsterdam & New
York: Rodopi. ISBN 978-90-420-2225-6.
Shaw, Anthony (2000). World War II: Day by Day. Osceola, WI: MBI Publishing
Company. ISBN 978-0-7603-0939-1.
Shepardson, Donald E. (1998). "The Fall of Berlin and the Rise of a Myth". Journal
of Military History. 62 (1): 135-54. doi:10.2307/120398. JSTOR 120398.
Shirer, William L. (1990) [1960]. The Rise and Fall of the Third Reich: A History
of Nazi Germany. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-72868-7.
Shore, Zachary (2003). What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign
Policy. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-518261-3.
Slim, William (1956). Defeat into Victory. Londra: Cassell. ISBN 978-0-304-29114-4.
Smith, Alan (1993). Russia and the World Economy: Problems of Integration. Londra:
Routledge. ISBN 978-0-415-08924-1.
Smith, J.W. (1994). The World's Wasted Wealth 2: Save Our Wealth, Save Our
Environment. Institute for Economic Democracy. ISBN 978-0-9624423-2-2.
Smith, Peter C. (2002) [1970]. Pedestal: The Convoy That Saved Malta (5th bas.).
Manchester: Goodall. ISBN 978-0-907579-19-9.
Smith, David J.; Pabriks, Artis; Purs, Aldis; Lane, Thomas (2002). The Baltic
States: Estonia, Latvia and Lithuania. Londra: Routledge. ISBN 978-0-415-28580-3.
Smith, Winston; Steadman, Ralph (2004). All Riot on the Western Front, Volume 3.
Last Gasp. ISBN 978-0-86719-616-0.
Snyder, Timothy (2010). Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin. Londra: The
Bodley Head. ISBN 978-0-224-08141-2.
Spring, D. W. (1986). "The Soviet Decision for War against Finland, 30 November
1939". Soviet Studies. 38 (2): 207-26. doi:10.1080/09668138608411636. JSTOR 151203.
Steinberg, Jonathan (1995). "The Third Reich Reflected: German Civil Administration
in the Occupied Soviet Union, 1941-4". The English Historical Review. 110 (437):
620-51. doi:10.1093/ehr/cx.437.620. JSTOR 578338.
Steury, Donald P. (1987). "Naval Intelligence, the Atlantic Campaign and the
Sinking of the Bismarck: A Study in the Integration of Intelligence into the
Conduct of Naval Warfare". Journal of Contemporary History. 22 (2): 209-33.
doi:10.1177/002200948702200202. JSTOR 260931.
Stueck, William (2010). "The Korean War". Melvyn P. Leffler; Odd Arne Westad (Ed.).
The Cambridge History of the Cold War. I: Origins. Cambridge: Cambridge University
Press. ss. 266-87. ISBN 978-0-521-83719-4.
Sumner, Ian; Baker, Alix (2001). The Royal Navy 1939-45. Oxford: Osprey Publishing.
ISBN 978-1-84176-195-4.
Swain, Bruce (2001). A Chronology of Australian Armed Forces at War 1939-45. Crows
Nest: Allen & Unwin. ISBN 978-1-86508-352-0.
Swain, Geoffrey (1992). "The Cominform: Tito's International?". The Historical
Journal. 35 (3): 641-63. doi:10.1017/S0018246X00026017.
Tanaka, Yuki (1996). Hidden Horrors: Japanese War Crimes in World War II. Boulder,
CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-2717-4.
Taylor, A.J.P. (1961). The Origins of the Second World War. Londra: Hamish
Hamilton.
��� (1979). How Wars Begin. Londra: Hamish Hamilton. ISBN 978-0-241-10017-2.
Taylor, Jay (2009). The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern
China. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03338-2.
Thomas, Nigel; Andrew, Stephen (1998). German Army 1939-1945 (2): North Africa &
Balkans. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-640-8.
Thompson, John Herd; Randall, Stephen J. (2008). Canada and the United States:
Ambivalent Allies (4th bas.). Athens, GA: University of Georgia Press. ISBN 978-0-
8203-3113-3.
Trachtenberg, Marc (1999). A Constructed Peace: The Making of the European
Settlement, 1945-1963. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-
00273-6.
Tucker, Spencer C.; Roberts, Priscilla Mary (2004). Encyclopedia of World War II: A
Political, Social, and Military History. ABC-CIO. ISBN 978-1-57607-999-7.
Umbreit, Hans (1991). "The Battle for Hegemony in Western Europe". P. S. Falla
(Ed.). Germany and the Second World War. 2: Germany's Initial Conquests in Europe.
Oxford: Oxford University Press. ss. 227-326. ISBN 978-0-19-822885-1.
United States Army (1986) [1953]. The German Campaigns in the Balkans (Spring
1941). Washington, DC: Department of the Army. 19 Haziran 2009 tarihinde
kayna��ndan ar�ivlendi. Eri�im tarihi: 14 �ubat 2021.
Waltz, Susan (2002). "Reclaiming and Rebuilding the History of the Universal
Declaration of Human Rights". Third World Quarterly. 23 (3): 437-48.
doi:10.1080/01436590220138378. JSTOR 3993535.
Ward, Thomas A. (2010). Aerospace Propulsion Systems. Singapore: John Wiley & Sons.
ISBN 978-0-470-82497-9.
Watson, William E. (2003). Tricolor and Crescent: France and the Islamic World.
Westport, CT: Praeger. ISBN 978-0-275-97470-1.
Weinberg, Gerhard L. (2005). A World at Arms: A Global History of World War II (2nd
bas.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85316-3.;
comprehensive overview with emphasis on diplomacy
Wettig, Gerhard (2008). Stalin and the Cold War in Europe: The Emergence and
Development of East-West Conflict, 1939-1953. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
ISBN 978-0-7425-5542-6.
Wiest, Andrew; Barbier, M.K. (2002). Strategy and Tactics: Infantry Warfare. St
Paul, MN: MBI Publishing Company. ISBN 978-0-7603-1401-2.
Williams, Andrew (2006). Liberalism and War: The Victors and the Vanquished.
Abingdon & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-35980-1.
Wilt, Alan F. (1981). "Hitler's Late Summer Pause in 1941". Military Affairs. 45
(4): 187-91. doi:10.2307/1987464. JSTOR 1987464.
Wohlstetter, Roberta (1962). Pearl Harbor: Warning and Decision. Palo Alto, CA:
Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0597-4.
Wolf, Holger C. (1993). "The Lucky Miracle: Germany 1945-1951". Rudiger Dornbusch;
Wilhelm N�lling; Richard Layard (Ed.). Postwar Economic Reconstruction and Lessons
for the East Today. Cambridge: MIT Press. ss. 29-56. ISBN 978-0-262-04136-2.
Wood, James B. (2007). Japanese Military Strategy in the Pacific War: Was Defeat
Inevitable?. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-5339-2.
Yoder, Amos (1997). The Evolution of the United Nations System (3rd bas.). London &
Washington, DC: Taylor & Francis. ISBN 978-1-56032-546-8.
Zalampas, Michael (1989). Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines,
1923-1939. Bowling Green University Popular Press. ISBN 978-0-87972-462-7.
Zaloga, Steven J. (1996). Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre.
Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-478-7.
��� (2002). Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg. Oxford: Osprey Publishing. ISBN
978-1-84176-408-5.
Zeiler, Thomas W. (2004). Unconditional Defeat: Japan, America, and the End of
World War II. Wilmington, DE: Scholarly Resources. ISBN 978-0-8420-2991-9.
Zetterling, Niklas; Tamelander, Michael (2009). Bismarck: The Final Days of
Germany's Greatest Battleship. Drexel Hill, PA: Casemate. ISBN 978-1-935149-04-0.
Konuyla ilgili yay�nlar
Barrett, David P.; Shyu, Lawrence N. (2001). China in the Anti-Japanese War, 1937-
1945: Politics, Culture and Society. New York: Peter Lang. ISBN 978-0-8204-4556-4.
Budiansky, Stephen (2001). Battle of Wits: The Complete Story of Codebreaking in
World War II. Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-14-028105-7.
Davidson, Eugene (1999). The Death and Life of Germany: An Account of the American
Occupation. University of Missouri Press. ISBN 978-0-8262-1249-8.
Fitzgerald, Stephanie (2011). Children of the Holocaust. Mankato, MN: Compass Point
Books. ISBN 978-0-7565-4390-7.
Garthoff, Raymond L. (1969). "The Soviet Manchurian Campaign, August 1945".
Military Affairs. 33 (2): 312-36. doi:10.2307/1983926. JSTOR 1983926.
Gilbert, Martin (2001). "Final Solution". Dear, Ian; Foot, Richard D. (Ed.). The
Oxford Companion to World War II. Oxford: Oxford University Press. ss. 285-92. ISBN
978-0-19-280670-3.
Hedgepeth, Sonja; Saidel, Rochelle (2010). Sexual Violence against Jewish Women
During the Holocaust. Lebanon, NH: University Press of New England. ISBN 978-1-
58465-904-4.
Macksey, Kenneth (1997) [1979]. Rommel: Battles and Campaigns. Cambridge, MA: Da
Capo Press. ISBN 978-0-306-80786-2.
Morison, Samuel Eliot (2002). History of United States Naval Operations in World
War II. 14: Victory in the Pacific, 1945. Champaign, IL. ISBN 978-0-252-07065-5.
Schofield, B.B. (1981). "The Defeat of the U-Boats during World War II". Journal of
Contemporary History. 16 (1): 119-29. doi:10.1177/002200948101600107. JSTOR 260619.
Sommerville, Donald (2008). The Complete Illustrated History of World War Two: An
Authoritative Account of the Deadliest Conflict in Human History with Analysis of
Decisive Encounters and Landmark Engagements. Leicester: Lorenz Books. ISBN 978-0-
7548-1898-4.
Collier, Martin (2000). Germany 1919-45. Oxford: Heinemann. ISBN 978-0-435-32721-7.
Zalampas, Michael (1989). Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines,
1923-1939. Bowling Green University Popular Press. ISBN 978-0-87972-462-7.
D� ba�lant�lar
Vikipedi'nin karde� projelerinden
II. D�nya Sava��
hakk�nda daha fazla bilgi edinin
Vikis�zl�k'te ara Vikis�zl�k'te tan�mlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikihaber'de ara Vikihaber'de haberler
Vikis�z'de ara Vikis�z'de al�nt�lar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
Vikikitap'ta ara Vikikitap'ta kitaplar
Vikiversite'de ara Vikiversite'de e�itim kaynaklar�
Vikit�r'de ara Vikit�r'de taksonomi
Meta-Wiki'de ara Meta-Wiki'de tart�ma
"World War II (1939-1945)." Encyclop�dia Britannica. Encyclop�dia Britannica
Online. Encyclop�dia Britannica Inc.
Avrupa'daki sava��n haritalar� 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde
ar�ivlendi.
Asya-Pasifik'teki sava��n haritalar� 12 �ubat 2021 tarihinde Wayback Machine
sitesinde ar�ivlendi.
Sava��n cephelerinin atlas� (Temmuz 1943'ten A�ustos 1945'e)
II. D�nya Sava��'n�n propaganda posterleri 2 �ubat 2017 tarihinde Wayback Machine
sitesinde ar�ivlendi.
Omniatlas'ta Avrupa'daki sava��n haritalar� 11 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine
sitesinde ar�ivlendi.
gtd
II. D�nya Sava��
gtd
Amerika Birle�ik Devletleri Silahl� Kuvvetleri
Otorite kontrol� Bunu Vikiveri'de d�zenleyin
BNE: XX526764BNF: cb11996115g (data)GND: 4079167-1HDS: 008927LCCN: sh85148273LIR:
1129NARA: 10644634NDL: 00570524NKC: ph117270NLI: 987007566075005171NLK
tan�mlay�c�s� KSH1998001372 ge�erli de�il.SELIBR: 139432TDV�A: ikinci-dunya-savasi
Kategori: II. D�nya Sava��D�nya sava�lar�1939'da �at�malar1940'ta �at�malar1941'de
�at�malar1942'de �at�malar1943'te �at�malar1944'te �at�malar1945'te
�at�malarK�resel �at�malar�a�da� AvrupaN�kleer sava�Sava�Arnavutluk'un
sava�lar�Avustralya'n�n sava�lar�Avusturya'n�n sava�lar�Bel�ika'n�n
sava�lar�Bolivya'n�n sava�lar�Bulgaristan'�n sava�lar�Kanada'n�n sava�lar��ili'nin
sava�lar�H�rvatistan'�n sava�lar�K�ba'n�n sava�lar��ekoslovakya'n�n
sava�lar�Danimarka'n�n sava�lar�Ekvador'un sava�lar�M�s�r sava�lar�El Salvador'un
sava�lar�Estonya'n�n sava�lar�Etiyopya'n�n sava�lar�Finlandiya'n�n
sava�lar�Fransa'n�n sava�lar�Almanya'n�n sava�lar�Yunanistan'�n
sava�lar�Honduras'�n sava�lar�Macaristan'�n sava�lar�Endonezya'n�n
sava�lar��talya'n�n sava�lar��ran'�n sava�lar�Irak'�n sava�lar�Japonya'n�n
sava�lar�Laos'un sava�lar�Letonya'n�n sava�lar�Litvanya'n�n sava�lar�Meksika'n�n
sava�lar�Mo�olistan'�n sava�lar�Karada�'�n sava�lar�Norve�'in sava�lar�Paraguay'�n
sava�lar�Peru'nun sava�lar�Polonya'n�n sava�lar�Hindistan'�n sava�lar�Romanya'n�n
sava�lar�Suudi Arabistan'�n sava�lar�S�rbistan'�n sava�lar�Slovakya'n�n
sava�lar�Sri Lanka'n�n sava�lar�Suriye'nin sava�lar�Tayland'�n
sava�lar�Hollanda'n�n sava�lar��in Cumhuriyeti'nin sava�lar�Sovyetler Birli�i'nin
sava�lar�Birle�ik Krall�k'�n sava�lar�Amerika Birle�ik Devletleri'nin
sava�lar�Uruguay'�n sava�lar�Vietnam'�n sava�lar�
Sayfa en son 21.35, 16 Ocak 2023 tarihinde de�i�tirildi.
Metin Creative Commons At�f-BenzerPayla��m Lisans� alt�ndad�r; ek ko�ullar
uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak, Kullan�m �artlar�n� ve Gizlilik Politikas�n�
kabul etmi� olursunuz.
Vikipedi� (ve Wikipedia�) k�r amac� g�tmeyen kurulu� olan Wikimedia Foundation,
Inc. tescilli markas�d�r.