EEM 283 ÖLÇME VE ENSTRÜMANTASYON

Dr.Öğr.Üyesi Mehmet UÇAR

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
mehmetucar@duzce.edu.tr

5 
SENSÖRLER
 Sensör nedir?  Transdüser nedir?
• Sensörler kontrol sistemlerinin 
sıcaklık, nem, basınç gibi değerleri 
algılamasını sağlayan elemanlardır. 
Fiziksel ortam değişikliklerini 
algılayan cihazlardır.
• Genel anlamda transdüser bir 
enerji formunu diğer bir enerji 
formuna çeviren yapılardır. Ama 
daha çok algılanan bilgiyi elektrik 
enerjisine çeviren elemanlar 
olarak bilinirler.
• Sensörler elektronik devrelerden 
yapıldığı için sensör‐trandüser 
kavramları eş anlamda kullanılır.
 Giriş Büyüklüklerine göre Sensör Çeşitleri
• Mekanik Sensörler: Uzunluk, alan, kütlesel akış, kuvvet, moment, 
basınç, hız,ivme, pozisyon, ses dalga boyu ve yoğunluğu gibi 
mekaniksel değişiklikleri algılayan sensör sınıfıdır.
• Termal Sensörler: Sıcaklık, ısı akışı gibi termal değişiklikleri 
algılayan sensör sınıfıdır.
• Elektriksel Sensörler: Voltaj, akım, direnç, endüktans, kapasitans, 
dielektrik katsayısı, polarizasyon, elektrik alanı gibi elektriksel 
değişiklikleri algılayan sensör sınıfıdır.
• Manyetik Sensörler: Alan yoğunluğu, akım yoğunluğu, manyetik 
moment gibi manyetik değişiklikleri algılayan sensör sınıfıdır.
• Işıma Sensörleri: Yoğunluk, dalga boyu, polarizasyon, faz, 
yansıtma ve gönderme gibi değişiklikleri algılayan sensör sınıfıdır. 
Besleme İhtiyacına Göre Sensör Çeşitleri
• Aktif
– Harici bir enerji kaynagına ihtiyaç duymadan çalısırlar.
– Ölçülen degere göre kendileri bir sinyal üretirler
– Örnek: Termokupl, fotovoltaik piller (günes hücreleri),
piezoelektrik sensörler.
• Pasif
– Harici bir güç kaynagına ihtiyaç duyarlar.
– Ölçülen degerle orantılı olarak direnç, kapasite ve endüktans
degisimi olusur.
– Bu degisimler elektriksel sinyale çevrilip yükseltilirler.
 Actuator (Eyleyiciler, sürücüler)
• Sensörlerin ters islemini yapan cihazlara aktüatör denir.
• Elektriksel sinyali, baska bir forma, genellikle elektriksel sinyale 
çeviren cihazlardır.
• Aktuatörler de transdüser olarak adlandırılabilir.
Sensör Uygulamalarına 
Örnekler
Sensör Ölçme İle İlgili Temel Kavramlar
Doğruluk : Bir aletin bilinen giris degerindeki sapma
miktarını belirtir. Genelde yüzdelik olarak.
Duyarlık (tekrarlanabilirlik) : tekrar tekrar ölçmede aynı
sonucu verebilmesi.
Çözünürlük: ölçülen nicelikteki en küçük algılanabilir
farklılık.
Termik Sensörler (Sıcaklık ve Isı Sensörleri)
• Ortamdaki ısı değişimini algılamamıza yarayan cihazlara termik 
sensörler denir.
• Sıcaklık en sık ölçülen çevresel bir büyüklüktür. Çünkü fiziksel, 
elektronik, kimyasal, mekanik ve biyolojik tüm sistemler 
sıcaklıktan etkilenir. Bu nedenle kontrol sistemlerinde sıcaklığın 
ölçülmesi ve belli değerlerde tutulması önemlidir.
• Sıcaklık: Isı enerjisi ile orantılı bir büyüklüktür,Termometre ile 
ölçülür birimleri ;Santigrat,Fahrenhayt ve Kelvin dir.
• Termik enerji olarakta ifade edilen bir enerji çeşididir Birimi 
kalori veya Joul’dür. Sıcaklık ısı enerjisinin etkisiyle ortaya çıkar , 
fakat, iki ortam arasında bir sıcalık farkı varsa, bir ısı enerjisinin 
akışı söz konusu olabilir.
 Termistör
• Sıcaklık ile direnci değişen elektronik malzemelere; term 
(sıcaklık), rezistör (direnç), kelimelerinin birleşimi olan termistör 
denir.
• Termistörler genellikle yarı iletken malzemelerden imal 
edilmektedir. Termistör yapımında çoğunlukla oksitlenmiş 
manganez, nikel, bakır veya kobaltın karışımı kullanılır.
• Termistörler ikiye ayrılır sıcaklıkla direnci artan termistöre PTC, 
sıcaklıkla direnci azalan elemana da NTC denir.
 PTC (Positive Temperature Coefficient)
• a. Çalışma Prensibi: Bulunduğu ortamın veya temas ettiği 
yüzeyin sıcaklığı arttıkça elektriksel direnci artan devre 
elemanıdır.
• b. Kullanım Alanları: PTC’ler ‐ 60 ºC ile +150 ºC arasındaki 
sıcaklıklar da kararlı bir şekilde çalışır. 0.1 ºC’ ye kadar 
duyarlılıkta olanları vardır. Daha çok elektrik motorlarını fazla 
ısınmaya karşı korumak için tasarlanan devrelerde kullanılır. 
Ayrıca ısı seviyesini belirli bir değer aralığında tutulması 
gereken tüm işlemlerde kullanılabilir.
 NTC (Negative Temperature Coefficient) 
• a. Çalışma Prensibi: Bulunduğu ortamın veya temas ettiği 
yüzeyin sıcaklığı arttıkça elektriksel direnci azalan devre 
elemanıdır.
• b. Kullanım Alanları: NTC’ler ‐ 30 Cº ile +50 Cº arasındaki 
sıcaklıklar da kararlı bir şekilde çalışırlar. 0.1 Cº’ye kadar 
duyarlılıkta olanları vardır. Daha çok elektronik 
termometrelerde, arabaların radyatörlerin de, amplifikatörlerin 
çıkış güç katlarında, ısı denetimli havyalarda kullanılırlar. 
PTC’lere göre kullanım alanları daha fazladır.
Arduino İle Termistor Kullanımı
 Termistör Uygulamaları

• Digital Termometreler termistör yardımıyla ısı değerini 
alırlar.
LM35, LM335 serisi entegre ısı sensörleri

• LM35 serisi sensörlerin 
çıkış gerilimleri sıcaklık ile 
orantılı olarak değişir. 
Ölçüm aralığı ‐55 ile 150 
derce arasındadır. Her bir 
derece için çıkış voltajı 10 
mV artar.
• Hassasiyeti yarım derece
düzeyindedir. 4 ile 30 volt 
arasında çalışabilir.
 Arduino ve LM35 ile sıcaklık ölçmek
float temp;
int tempPin = 0; // analog input pin
int sampleTime = 1000; // 1 second dafault
void setup()
{ 
Serial.begin(9600);
}
void loop()
{
//gets and prints the raw data from the lm35
temp = analogRead(tempPin);
Serial.print("RAW DATA: ");
Serial.print (temp);
Serial.println(" ");
//converts raw data into degrees celsius and prints it out
// 500mV/1024=.48828125
temp = temp * 0.48828125;
Serial.print("CELSIUS: ");
Serial.print(temp);
Serial.println("*C ");
//converts celsius into fahrenheit 
temp = temp *9 / 5;
temp = temp + 32;
Serial.print("FAHRENHEIT: ");
Serial.print(temp);
Serial.println("*F");
delay(sampleTime);

}
 Direnç Termometresi (RTD)
(Direnci Sıcaklıkla Değişen) İle 
Sıcaklık Ölçmek
• Direnç termometreleri, iletken bir telin direnç değerinin 
sıcaklıkla değişmesinden istifade edilerek oluşturulan bir 
sıcaklık algılayıcısıdır.
• Direnç termometreler endüstride, laboratuvarlarda çok yaygın 
olarak kullanılmaktadır.
• Direnç termometreler ‐200°C’den +850°C’ye kadar çok çeşitli 
süreçlerde yaygın olarak kullanılır.
• Özellikle düşük sıcaklıklarda termokupullara nazaran çok daha 
doğru değerler verdikleri için tercih edilir.
 Elektrik Direnç Termometreleri (RTD)
• Direnç termometre elemanı, platin veya nikel telden sarılan 
direncin cam, mika veya seramik içine gömülmesi ile oluşur. 
Platin RTD’ler ‐250°C’den 900°C’ye kadar kullanılabilmektedir.
Nikel telden yapılmış olan RTD’ler ‐60°C ile +150°C arasındaki 
sıcaklıklarda kullanılır. Sıcaklık artınca Dirençleride artmaktadır.
Direnç termometreleri yavaş değişen sıcaklık ölçümlerinde 
kullanıldıklarında en iyi sonuçlar verirler.
RDT Direnç Malzemeleri
 RTD sıcaklık Nasıl Hesaplanır?

• RTD’lerin dirençlerindeki değişim değeri ile sıcaklık tayin 
edildiği için RTD’ler yukarıda görülen köprü devreleri 
yardımıyla kullanılır.
 Termokupl (Thermocouple) İle Sıcaklık 
Ölçmek
• Elektriksel sıcaklık ölçme yöntemlerinden en çok kullanılanıdır. Isıl ciftin 
çalışma prensibi SEEBECK etkisi olarak bilinen termoelektriksel olaya 
dayanır.
• Seebeck’e göre farklı malzemelerden yapılmış iki iletken veya yarı 
iletkenin uçları birleştirilir, kaynak yapılıp ; elde edilen uçlara bir ısı enerjisi 
verilirse, uçlar arasında bir termik gerilim (elektromotor kuvvet,emk) 
meydana gelir. Bunun nedeni sıcak kaynaktan soğuk kaynağa doğru 
hareket eden elektronların doğurduğu elektromotor kuvvettir. Elektron 
akışına zıt yönde oluşan bu EMK kuvvetine “seebeck elektromotor 
kuvveti”, olaya “Seebeck Termoelektriksel Olayı” ve bu şekilde 
oluşturulmuş devreye de “Isıl Çift (Termoeleman,Termocouple) Devresi” 
denir.
• Voltaj sıcaklığın ve metal tiplerine bağlıdır. Düşük Sıcaklık farklarında, 
değişim lineer, büyük sıcaklık farklarında değişim lineer değildir.
Termolemanlar (Thermocouple, Isıl Çiftler)
 Termokupl Çalışma Prensibi
• Farklı iki iletkenin (Örnek:Bakır(Cu) 
ile Konstantan(C) ) birer uçlar 
birbirine kaynak edilip 
ısıtıldıklarında, içlerinde bulunan 
elektronlarda bir hareketlenme 
meydana gelir. Ancak bu 
hareketlenme farklı iletkenler 
arasında farklılık gösterir. Hızlı 
hareket eden elektron diğer İletkene 
geçerken,iletkenlerin uçlarında bir 
potansiyel fark oluşur, bu potansiyel 
fark gerilimden faydalanarak ,sıcaklık 
ölçülür. Hassas bir voltmetre ile 
sıcaklıkla orantılı olarak , mV’lar 
mertebesinde bir DC gerilimi elde 
edilir. Ölçülen gerilim için kalibrasyon 
yapılarak sıcaklığa dönüştürülür.
En Çok Kullanılan Isıl Çift Malzemeleri
 Nem ve Isı Sensörleri (DHT11)
• DHT11 içerisinde dijital sinyal çıkışı ve sıcaklık ‐ nem sensörü 
birimlerini bulundurmaktadır. İçinde 8 bitlik mikroişlemci vardır.
İlgili DHT11.rar kütüphanesi kodlamada kullanılır.
• Özel bir dijital sinyal elde etme tekniğine sahiptir. Bu sensör 
içerisinde direnç tipi nem ölçüm bileşeni ve NTC Sıcaklık ölçüm 
bileşeni barındırmaktadır. 
• DHT11; 0 – 50  arasında ölçüm yapabilmektedir. Sıcaklık ölçüm 
doğruluğu 2  dir. %20 ‐ % 90 RH arası nem ölçümü 
gerçekleştirebilmektedir. Nem ölçüm doğruluğu ise +‐ %5 RH dır
• DTH11 tek kablo üzerinden çift yönlü seri iletişim yapabilecek 
şekilde tasarlanmıştır. Data çıkışı mikro denetleyicinin dijital 
giriş‐çıkışlarından herhangi birine bağlanarak veri okuma işlemi 
gerçekleştirilebilmektedir. 
DHT11 ve Arduino Kullanımı
// Arduinoturkiye.com DHT11 Test Programı
#include <dht11.h> // dht11 kütüphanesini ekliyoruz.
#define DHT11PIN 2 // DHT11PIN olarak Dijital 2"yi belirliyoruz.
dht11 DHT11;
void setup()
{
Serial.begin(9600); // Seri iletişimi başlatıyoruz.
Serial.println("Arduinoturkiye.com DHT11 Test Programi");
}
void loop()
{ // Sensörün okunup okunmadığını konrol ediyoruz. 
// chk 0 ise sorunsuz okunuyor demektir. Sorun yaşarsanız
// chk değerini serial monitörde yazdırıp kontrol edebilirsiniz.
int chk = DHT11.read(DHT11PIN);
// Sensörden gelen verileri serial monitörde yazdırıyoruz.
Serial.print("Nem (%): ");
Serial.println((float)DHT11.humidity, 2);
Serial.print("Sicaklik (Celcius): ");
Serial.println((float)DHT11.temperature, 2);
Serial.print("Sicaklik (Fahrenheit): ");
Serial.println(DHT11.fahrenheit(), 2);
Serial.print("Sicaklik (Kelvin): ");
Serial.println(DHT11.kelvin(), 2);
// Çiğ Oluşma Noktası, Dew Point
Serial.print("Cig Olusma Noktasi: ");
Serial.println(DHT11.dewPoint(), 2);
// 2 saniye bekliyoruz. 2 saniyede bir veriler ekrana yazdırılacak.
delay(2000);
}
 DHT22 Sıcaklık Sensörü

• Dth11 sensörüne çok benzer.
• DHT22; ‐40 – +80  arasında ölçüm yapabilmektedir. 
Sıcaklık ölçüm doğruluğu 1 dir. 0‐100 % RH arası nem 
ölçümü gerçekleştirebilmektedir. Nem ölçüm doğruluğu 
ise +‐ %5 RH dır.
• Kodlama sırasında dht22 kütüphanesinin indirilmesi 
gerekir.
• 2 saniyelik periyodlarla ölçüm yapılabilir.
 DS18B20 Sıcaklık Sensörü

• Tek hatlı dijital sıcaklık sensörüdür. ‐55 ile 125 
arasında ölçü yapabilir.
• Sensörün dahili ROMunda 64 bitlik benzersiz seri 
iletişim kodu bulunur.
• Endüstriyel sistemler ve tüketici ürünlerinde kullanılır.
• Kod yazarken «Onewire.h» kütüphanesini indirmek 
gerekir.
 Sht15 Sıcaklık ve Nem Sensörü

• Kompakt, düşük maliyetli,yüksek hassaiyete sahip, uzun 
kullanımlı bir sensördür.
• CMOSens  teknolojisi kullanır.
• Tıbbi uygulamalar, test ölçümleri, bina kontrol ve 
otomasyon uygulamlarında kullanılır.
• 4 saniyeden daha kısa zamanda tepki verir. Güç tüketimi 
çok küçüktür.
 IR (Infrared) (Kızıl Ötesi) Sensörler
• IR(kızıl ötesi) algılayıcıları cisimlerin ısılarını algılarlar. 
• IR kameraları görüntüleme yöntemi olarak gözle görülmeyen 
infrared ışın enerjisini (ısıyı) esas alan ve görüntünün genel 
yapısını infrared ışın enerjisine göre oluşmuş renkler ve 
şekillerin belirlendiği görüntüleme sistemidir.
• Siyah beyaz veya renkli (kırmızı sıcak, siyah soğuk) gibi 
renklerden siyah ‐ kırmızı arasında oluşan bir görüntü verir.
• Genelde güvenlik amaçlı da kullanılabilir ama çok çeşitli 
sektörlerin de kullanımına açıktır. Özellikle ısıya güdümlü füze, 
gece görüş sistemleri ve benzeri askeri tekniklerin gelişmesi ile 
önemi artmıştır. Elektrik sektöründe ise, elektriksel 
problemlerin tespitinde kullanılır. Enerji sektöründe tesisat ve 
binalarda sıcaklık analizi için kullanılır.
 Sıvı Kristalli Sıcaklık Sensörleri
• Endüstride kullanılan birçok ticari yağlar ve hayvan 
vücudundaki protein ve yağlar sıvı kristal durumundadır. Sıvı 
kristallerin renkleri, kırmızıdan mora kadar değişmektedir. 
Sıcaklıkla Renk değişimi tersinir bir işlemdir.
• Sıvı kristaller kullanılarak, sıcaklık ölçülmesi 
ve görüntü elde edilmesinde kullanılmaktadır.
• Sıvı kristal sıcaklığı ölçülecek cisim üzerine sürülerek 
gözlenmesi ve fotoğrafı alınabilir.
• Teknikte sıvı kiristal cisim üzerine sürülür ve cisim üzerindeki 
sıcaklık dağılımı görünür hale gelir. Dış etkilerden korumak için 
sıvı kristalin üzeri polivinil alkol ile kaplanır.
 Optik Sensörler
• Üzerine düşen ışığa bağlı olarak üstünden geçen akımı değiştiren
elemanlara optik sensörler(algılayıcılar)denir .
• Optik sensörler ışık miktarındaki değişmeleri elektriksel işaretlere
dönüştürürler.
İnsan gözü, dalga boyu 380 nanometreden 780 nanometreye kadar
olan elektromanyetik dalgaları ışık olarak algılar. 
Ultraviyole (mor ötesi), ve enfraruj (kızıl ötesi) Işınlar ise insan gözü
tarafından algılanamaz.
 LDR (Light Dependent Resistance)
Fotodirenç
• Işıkta az direnç, karanlıkta yüksek direnç gösteren devre 
elemanlarına LDR denir. Aydınlıkta LDR'lerin üzerinden geçen 
akım artar, karanlıkta ise azalır.
• LDR'ler, CdS (kadmiyum sülfür), CdSe (kadmiyum selinür), 
selenyum, germanyum ve
• silisyum vb. gibi ışığa karşı çok duyarlı maddelerden 
üretilmektedir.
• LDR'ler, endüstriyel kumanda sistemlerinde, otomatik gece
lambalarında, dijital sayıcılarda, brülörlerde, kanın renk
yoğunluğunu belirleyen tıbbî cihazlarda, flaşlı fotoğraf
makinelerinde, hareket dedektörlerinde, zil butonlarında vb. 
kullanılırlar.
LDR
 Arduino ve LDR

int ledPin = 3;

int photocellInput = 0;

void setup()  {
pinMode(ledPin, OUTPUT);
}

void loop()  {

photocellInput = (analogRead(0)/4); 
// Divides input 0‐1023 to resemble to 0‐255

analogWrite(ledPin, photocellInput);  
// The delay can be change to get the desired dimming effect
delay(20);                            
}
Fotodiyotlar (Photodiode, Işığa Duyarlı Diyot)
• Foto diyotlar da bir tip optik sensördür.

• Diyot tek yönlü akım geçiren elemandır.

• Foto diyot ise ışığın etkisi ile tek yönlü akım geçişini sağlar.
• Fotodiyotlar, transistör ve tristör tetiklemelerinde, ışık kontrollü 
devrelerde, alarm devrelerinde ,elektronik flaşlarda ışık ölçüm 
cihazlarında oprtokuplörlerde ve sayıcı devrelerinde kullanılırlar. 
 Fotodiyotlar

• Üzerine ışık düştüğünde iletken olarak katot ucundan 
anot ucuna doğru akım geçirir.
 Fotodiyotlar
• Fotodiyodlarda mercekli kısma gelen ışığa göre katotdan 
anota doğru akan düşük değerli akım değişir. Geçen akım, 
ışığın şiddetine bağlı olarak 100 mA‐150 mA, gerilim ise 0,14‐
0,15 V arasında değişmekte olup çok küçüktür.
• Fotodiyotların çalışma hızı son derece yüksektir (yaklaşık 1 ns 
ile 0,2 ms). Bu hızlı davranışları ve boyutlarının küçük olması 
sayesinde fiber optik kabloyla veri iletiminde 
kullanılmaktadırlar.
• Bu elemanlar, hem bir gerilim üreteci hem de ışık algılayıcı 
olarak kullanılabilir.
• Fotodiyodlar enfraruj ışınlara karşı da duyarlıdır. Bunu 
sağlamak için, diyodun gövdesindeki  alıcı kısmın merceği 
renkli cam ya da plastikten yapılarak normal ışınların etkide 
bulunması önlenir.
• Avometreyi ohm kademesine getiririz. Foto diyotu avometre uçlarına ters 
olarak bağladıktan sonra fotodiyotun karanlıkta direncinin yüksek aydınlıkta 
ise direncinin düşük olduğunu görmemiz gerekir. Aksi durumda fotodiyot 
bozuktur. 

40
 Fototransistörler
Beyaz ucuna ışık düştüğünde C‐E
arasından akım geçişini sağlayan
elemanlardır. Işık enerjisi (foton) 
gelebilmesi için beyaz ucunun 
bulunduğu kısma mercek şeklinde
cam yerleştirilmiştir.
Fotodiyodlardan farklı olarak
ışıkla üretilen akımı yükseltme 
yaparlar. Bu özellikleri sayesinde 
fotodiyodlardan çok üstündürler.
• Bu elemanlar, TV, video, müzik seti, klima gibi cihazların 
uzaktan kumanda devrelerinde,
• gün ışığına duyarlı olarak çeşitli
aygıtların ve alarm sistemlerinin
çalıştırılmasında vb. kullanılmaktadır. optokuplör
• Ölçü aleti direnç konumuna alınır. Foto transistörün ışık alan kısmı kapatılır. 
Bu anda ölçü aletinde sonsuz direnç gözükür.
• Foto transistörün üzeri açıldığında yani ışık aldığında ölçü aletinde küçük bir 
değer okunur. ( 15 – 20 ). 
• Bunların dışındaki durumlarda foto transistör bozuktur.

42
 Fotopiller (Solar Cell, Güneş Pili,
Photo Voltaic Cell)
• Güneş enerjisini (gün ışığını) elektrik enerjisine dönüştüren 
elemanlara fotopil denir.
 Ultrasonik Mesafe Sensörleri

• Uzaklık ölçümü, endüstriyel sistemlerde yaygın bir 
şekilde kullanılmaktadır. Gerekli olduğu yerler:
‐ Çeşitli robotik uygulamalarda
‐ Hırsız alarm devrelerinde
‐ Endüstriyel kontrol sistemlerinde
‐ Görme engelliler için geliştirilen cihazlarda
‐ Park sensörlerinde
‐ Mini insansız hava araçlarında
• Uzaklık ölçümünde en çok Ultrasonik (US) ve İnfrared 
IR) sensörler kullanılmaktadır.
Kullanım Alanları
 Ultrasonik Sensör Çalışma Prensibi
• Ultrasonik ses dalgaları 20 kHz ile 500 kHz arasında frekanslara 
sahip ses dalgalarıdır. Bizim duyabildiğimiz 300 Hz‐14000 Hz 
bandının üzerindedirler. 
• Ultrasonik sensörler ultrasonik ses dalgaları yayan ve bunların 
engellere çarpıp geri dönmesine kadar geçen süreyi hesaplayarak 
aradaki uzaklığı belirleyebilen sensörlerdir. 
 Ultrasonik Sensör
• US sensörler, güvenilir 
performanslarından dolayı hassas 
ölçüm gerektiren ölçümlerde ve 
yansımaların çok olduğu problemli 
ortamlarda kullanılabilir. Cismin 
renginden, saydamlığından, ortam 
gürültüsünden, tozlu atmosferik 
koşullardan etkilenmez. Temassız 
uzaklık ölçümü sağlar. Geniş 
algılama aralığına sahiptir. 
Özellikle ses yansıtma özelliği 
yüksek maddelerde, örneğin; 
katılarda, sıvılarda ve granül 
malzemelerde etkin olarak 
kullanılır.
 Ultrasonik Sensör
Sinyal ile Mesafe Hesaplamaları
X = V x t (ses hızı 340m/sn)
34000 cm/1000000 us (340000/1000000=1/29) olarak 
bulunur
X=t/29 olarak bulunur. (Ses gidip‐geldiği için 2 ile çarpılır.)
X=t/58 (29*2=58)
Ultrasonik Sensör
 Infrared Sensörler (IR) Sensör
• Bir cismin uzaklığını ölçmek için kızılötesi dalga boyunu 
kullanan sensörlere infrared (IR) sensör denir. 
• Lens aracılığı ile IR LED tarafından ışık yayılır. 
• Cisimden yansıyan ışık, ikinci bir lens aracılığıyla konuma 
duyarlı foto algılayıcı tarafından alınır. 
• Foto algılayıcının iletkenliği ışığın geldiği konuma göre 
değişir. İletkenliğe bağlı olarak bir gerilim üretilir.
• Bu gerilim değerine göre uzaklık hesaplanır
Infrared Sensörler (IR)
Sharp IR Sensör
IR
 Alev sensörü
• Alev sensörü yangın algılamalarında sıkça kullanılan 
sensörlerdir.Ayrıca yangın söndüren robotlarda da 
kullanılmaktadır.
• Alev sensörü 760 nm ~ 1100 nm ışık IR dalga boyuna duyarlıdır.
• Analog çıkış (A0): Isı direnci Gerçek zamanlı çıkış voltajı sinyalidir
const int sensorMin = 0; // sensor minimum // range value:
const int sensorMax = 1024; // sensor maximum switch (range) {
case 0: // A fire closer than 1.5 
void setup() { feet away.
// initialize serial communication @ 9600 baud: Serial.println("** Close Fire 
Serial.begin(9600); **");
} break;
void loop() { case 1: // A fire between 1‐3 
// read the sensor on analog A0: feet away.
int sensorReading = analogRead(A0); Serial.println("** Distant Fire 
// map the sensor range (four options): **");
int range = map(sensorReading, sensorMin,  break;
sensorMax, 0, 3); case 2: // No fire detected.
Serial.println("No Fire");
break;
}
delay(1); // delay between 
reads
}
 PIR (Passive Infrared sensor) Sensör

• PIR sensörler görüş alanlarındaki insanların ve sıcak kanlı 
canlıların yaydıkları IR ışıkları algılayabilen sensörlerdir. 
Genellikle hareket sensörü olarak kullanılırlar. ( hırsız alarmları, 
otomatik aydınlatma üniteleri gibi yerlerde ). 
• Algılayıcı ısı veya kızılötesi ışına maruz kaldığında elektrik yüklü 
yüzey oluşturan kristalimsi bir maddeden yapılmıştır. Kızılötesi 
ışınların çarpma miktarı değiştikçe oluşan elektriksel yük 
miktarı da değişir ve bu yük algılayıcının içinde ölçülebilir.
 PIR Sensör

• 3.3 ile 5 V arası çalışmaktadır. Sensör yaklaşık 3‐5 metre 
arası aktif haldedir. Hareket algıladığı an DATA çıkışını 
HIGH yapmaktadır. Yaklaşık 15sn HIGH’ta bulunmaktadır. 
Daha sonra sabit değere yani LOW’a geri dönmektedir.
 PIR Sensörü Kullanımı 

int pirPin = 3; // PIR pin
int ledPin = 4;   // LED pin
int deger = 0;             
void setup() {
pinMode(pirPin, INPUT);     // PIR Pin'i giriş yapılıyor
pinMode(ledPin, OUTPUT);      // LED Pin'i çıkış yapılıyor
Serial.begin(9600);           //Serial Porttan veri göndermek için baundrate 
ayarlanıyor.
}
void loop(){
deger = digitalRead(pirPin);  // Dijital pin okunuyor
Serial.println(deger);          // Okunan değer seri porttan okunuyor.
if (deger == HIGH) {            
digitalWrite(ledPin, HIGH); // Eğer okunan değer 1 ise LED yakılıyor.
}
else{
digitalWrite(ledPin,LOW);   // Eğer okunan değer 0 ise LED söndürülüyor.
}
}
Renk Sensorü TCS230
 Renk Sensorü TCS230

• https://github.com/AlexeyKrasikov/Main/tree/master/T
CS3200
• http://www.dfrobot.com/wiki/index.php?title=TCS3200
_Color_Sensor_(SKU:SEN0101)
 MANYETİK SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER 
Bir tel bobin haline getirilip içinden akım geçirilirse, bu bobinin içinde ve
çevresinde manyetik alan oluşur. Bu manyetik alan gözle görülmez. Ancak bu
bobinin içerisindeki çekirdeğin hareketi ve bobinin çevresinden yaklaştırılan
metaller bobinin indüktansını değiştirir. İşte bu prensipten hareketle manyetik
sensörler geliştirilmiştir.

Manyetik sensör ve transdüserler, günlük hayatta daha çok güvenlik gerektiren yerlerde
metallerin (silah, bıçak gibi) aranmasında, hazine arama dedektörlerinde kullanılır.
Sanayide ise kumanda ve kontrol sistemlerinde, tıp elektroniğinde, fabrikalarda,
otomatik kumanda kontrol uygulamalarında, yer değişimlerinin hassas olarak
ölçülmesinde kullanılır.
 MANYETİK SENSÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI 
‐Bobinli basit manyetik sensör

‐Manyetik yaklaşım sensörü 
(endüktif yaklaşım anahtarı, proximity switch)

‐Alan etkili transdüser (hall effect sensor)

‐LVDT (lineer variable differential transformator)

‐Reed Anahtarı‐Röle (Reed Switch Sensor)
63
 İNDÜKTANS NEDİR?

0 .r .S
L  N2
l
Fiziksel yapısına ve sarım sayısına bağlı olarak bir bobinin öz indüktansı(endüktansı)

L   : Bobinin öz endüktansı  (Henry)
o : Boşluk permeabilitesi (H/m)
r : Havanın permeabilitesi (r=1)
l : Bobinin uzunluğu (m)
S : Sarım yüzeyi (m2)
N : Bobinin sarım sayısı
64
 BOBİNLİ BASİT MANYETİK SENSÖR

 Bir bobinin içinde bulunan nüvenin konumu değiştirildiği zaman bobinin 
endüktansı değişir
 Nüve çekilince neden akım artar? 
 Örnek: hoparlör ve mikrofon (basınç algılama ve basınç üretme elemanı) 
 Mikrofon ses dalgalarının yarattığı basıncı elektrik sinyallerine çevirir. 
 Hoparlör ise elektrik sinyallerini basınca dönüştürür.

65
 MANYETİK YAKLAŞIM SENSÖRÜ
Endüktif proximity switch

 Hissetme yüzeylerinin 
bulunduğu tarafta ve 
hissetme mesafesi içinde 
kalan metal cisimleri algılama 
özelliğine sahip elektronik 
anahtarlardır
 Eski otomasyon 
donanımlarında mekanik 
yapılı sınır anahtarları  
kullanılmaktaydı
66
 İndüktif – Manyetik Temassız Algılayıcılar  

Indüktif(endüktif) sensör, kendisine yaklaşan cismi temas etmeden

algılamak için kullanılır. Sensör kendi algılama sahası içerisinde bir manyetik
alan oluşturur. Algılama sahasına giren bir metal cisim bu manyetik alanı etkiler.
Bu değişim sensör içerisindeki elektronik devrelerde işlenir ve sensörün çıkış
değerini değiştirir. Endüktif sensörler genellikle 50mm’ ye kadar ölçüm
yapabilirler.
68
ENDÜKTİF SENSÖR
 ENDÜKTİF SENSÖR

Her türlü iletken metali tespit ederler
Çeliği belli bir mesafeden tespit eder.
Yüksek frekanslı
Performansı : manyetik saha (300
to 800 kHz)
• Ortam sıcaklığı 
• Hedef materyal Aktif yüzey

• Hedef ölçülerinden etkilenebilir.
Yankı kangalı

LED

Bağlantı kablosu
NPN ‐ PNP SENSÖR BAĞLANTISI

KAHVE KAHVE

SİYAH SİYAH

MAVİ MAVİ
 MANYETİK TEMASSIZ SENSÖR
Reed – Temassız Algılayıcılar 

• Cam gövde içine konmuş minik kontaklara sahip elemanlardır
• Havası alınmış şeffaf cam ya da başka bir maddeden yapılmış 
olan muhafaza içinde bulunan demir‐nikel alaşımı mini 
kontakların konumu sabit mıknatıs ya da elektromıknatısla 
değiştirilir.
 Reed – Temassız Algılayıcılar 

 Manyetik temassız algılayıcılar kalıcı mıknatısların ve

elektromıknatısların oluşturdukları manyetik alanlara etkirler.

 Reed-anahtarlarında ferromanyetik malzemeden yapılan (Fe-Ni

karışımı, Fe=demir, Ni=nikel) kontak dilleri eritilerek cam bir pistona
bağlanır. Pistonun içinde reaksiyona girmeyen ve yanmayan bir gaz
(örneğin azot) bulunur.
 Reed – Temassız Algılayıcılar 

 Reed‐temassız algılayıcının yakınına bir manyetik alan yaklaştığı zaman,

kontak dilleri manyetiklenir. Manyetiklenen kontak dilleri birbirlerini çeker ve
kontak kapanır.
Arduino ve Reed Anahtarı 
/* Reed Switch */
void loop(){
const int pinSwitch = 12;  durumSwitch = 
const int pinLed = 9;    digitalRead(pinSwitch);
int durumSwitch = 0;          if (estadoSwitch == HIGH) {     
digitalWrite(pinLed, HIGH);  
void setup() { } 
pinMode(pinLed, OUTPUT);       else {
pinMode(pinSwitch, INPUT);      digitalWrite(pinLed, LOW); 
} }
}
Reed Anahtarı‐2
/* Reed magnetic sensor module test project*/
int Led=13; 
int buttonpin=3; 
Reed  Switch Code
int val; 
void setup()
{
pinMode(Led,OUTPUT); 
pinMode(buttonpin,INPUT); 
}
void loop()
{
val=digitalRead(buttonpin); 
if(val==HIGH) 
{
digitalWrite(Led,HIGH);
}
else
{
digitalWrite(Led,LOW);
}
}
 Limit Anahtarları
Sensörler: 
• Temaslı (örnek limit anahtarları)
• Temassız (proximity‐yakınlık sensörleri) (manyetik sensörler)
Olarak sınıflandırılırlar. 

Sanayide temassız olanlar daha çok kullanılırlar

Limit anahtarları temaslı sensörlerdir.

Çıkış sinyali vermeleri için ikazlanmaları gerekir
 ALAN ETKİLİ SENSÖRLER (HALL EFFECT SENSÖRLER)

• Hall Effect Sensor: Yarı iletken temelli bir maddenin karşılıklı iki ucuna gerilim 

uygulandıktan sonra elemana manyetik alan yaklaştırılırsa dönüştürücünün alt ve 
üst uçlarında gerilim oluşmaktadır
• Üzerinden elektrik akımı geçen bir levha dik olarak manyetik alan kuvvet çizgileri 
tarafından kesilirse levhanın alt ve üst uçları arasındaki elektron yoğunlukları 
farklılaşır. Bu ise üst ve alt uçlar arasında bir gerilim oluşmasına yol açar. 
• Oluşan gerilim manyetik alanın şiddeti ve levhanın boyutlarıyla ilgilidir.

80
 ALAN ETKİLİ SENSÖRLER (HALL EFFECT SENSÖRLER)
Kullanıldığı Yerler
• Fırçasız DC motorlarda, 
• Otomobillerin hidrolik 
frenlerinde,
• Fan motoru anahtarında,
• Alarm devrelerinde,
• Hard disk sürücülerinde,
• Dönen sistemlerin devir 
kontrolünde,

81
 Hall Temassız Algılayıcılar  

Bir yarı iletkenden elektronlar akarken akım yönüne dik bir manyetik alan
uygulanınca elektronlar belli bir bölgede yoğunlaşır. Bu da yarı iletkenin diğer
uçlarında gerilim oluşmasına neden olur.Bu duruma hall etkisi denir. Bu
gerilimin değeri manyetik alana, levhanın yakınlığı ile değişir. Bu prensibe
göre alan etkili transdüserler yapılır. Alan etkili transdüserler hassas
mesafe, pozisyon ve dönüş algılayıcıları olarak kullanır.
Hall Temassız Algılayıcılar  
Hall Effect Sensör
Arduino Kod(Dijital Okuma)
const int hallPin = 2;  void loop(){
const int ledPin =  13;  // read the hall effect sensor:
int hallState = 0;           hallState = digitalRead(hallPin);

void setup() { if (hallState == LOW) {     

pinMode(ledPin, OUTPUT);       // turn LED on:    
pinMode(hallPin, INPUT);      digitalWrite(ledPin, HIGH);  
} } 
else {
// turn LED off:
digitalWrite(ledPin, LOW); 
}
}
Arduino Hall Effect Sensor Code ‐
Interrupt
/* void loop()//Measure RPM
Arduino Hall Effect Sensor Project {
by Arvind Sanjeev if (half_revolutions >= 20) { 
*/ rpm = 30*1000/(millis() ‐ timeold)*half_revolutions;
timeold = millis();
volatile byte half_revolutions; half_revolutions = 0;
unsigned int rpm; //Serial.println(rpm,DEC);
unsigned long timeold; }
void setup() }
{ void magnet_detect()//This function is called whenever a 
magnet/interrupt is detected by the arduino
Serial.begin(115200);
{
attachInterrupt(0, magnet_detect, RISING);//Initialize the intterrupt
pin (Arduino digital pin 2) half_revolutions++;
half_revolutions = 0; Serial.println("detect");
rpm = 0; }
timeold = 0;
}
 LVDT (LINEER VARIABLE DIFFERENTIAL TRANSFORMATOR)

• LVDT mekanik olarak hareketlendirilmiş nüvesi ile bir 
transformatördür
• Hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirir
• Bobinin içinde nüve hareket ettikçe endüktans  değişir
LVDT (LINEER VARIABLE DIFFERENTIAL TRANSFORMATOR)
Çalışma Prensibi
 Primer sargısına kararlı genlikte sinüsoidal dalga uygulanır. 
 Sekonder sargılarında bir AC sinyal indüklenir.
 Ferromanyetik malzemeden yapılmış bir nüve sargılara fiziksel 
olarak dokunmaksızın sargıların içindeki silindirik bölgeye 
yerleştirilir. 
 İki sekonder birbirine ters fazda bağlanmıştır. 
 Nüve transformatörün  manyetik merkezinde olduğunda 
sekonder çıkışları birbirini götürür ve çıkış gerilimi yoktur.
 Nüvenin manyetik merkez pozisyonundan uzaklaştırılmasıyla 
sekonder sargıları arasındaki indüklenen manyetik akı oranının 
dengesi bozulur ve bir çıkış gerilimi oluşur.
• LVDT’nin avantajları aşağıdaki gibidir:
Algılayıcı çok az sürtünme direnci ile kontaksız bir aygıttır.
Çıkış direnci çok düşüktür.
Gürültü ve parazitlere karşı az duyarlıdır.
• Doğrusal hareketlerin, basıncın ve maddelerin 
kalınlığının ölçülmesinde kullanılır
RVDT (ROTARY VARIABLE DIFFERENTIAL TRANSFORMATOR)

• RVDT (döner değişken fark transformatörü) LVDT ile 
aynı prensipte çalışır; tek farkı döner ferromanyetik 
nüve kullanılmasıdır. 
• RVDT’nin kullanılma yeri açısal yer değişiminin yada 
dairesel pozisyonların ölçümüdür. 
 Basınç Sensörleri
Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana
gelen değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini
elektriksel işarete dönüştüren devre elemanlarına denir.

Basınç sensörleri, çalışma prensibine göre dört grupta incelenebilir.

• Kapasitif basınç ölçme sensörleri

• Strain gage (şekil değişikliği) sensörler
• Load cell (yük hücresi) basınç sensörleri
• Piezoelektrik özellikli basınç ölçme sensörleri
 Kapasitif Basınç Sensörleri
Kondansatörler yapıları gereği elektrik yükü depolayabilir. Kondansatörlerin
yük depolayabilme kapasiteleri ise;
 Kondansatör plakalarının boyutlarına, 
 Plakalar arasındaki mesafenin uzaklığına ve
 İki plaka arasındaki yalıtkan (dielektrik) malzemenin özelliğine bağlıdır. 
 Kapasitif Basınç Sensörleri

Kondansatör plakaları birbirinden uzaklaştırılırsa ya da

esnetilirse veya iki plaka arasındaki dielektrik malzeme hareket
ettirilirse, kondansatörün kapasitesi değişir. Kondansatörün kapasitesi
ile beraber alternatif akıma gösterdiği direnç de değişir. İşte bu
prensipten hareketle kapasitif basınç sensörleri üretilmiştir.
 Kapasitif Sensör
Alandaki kapasitif değişikliği saptar. Metal  Elektrostatik yüzey
harici maddeler de algılanabilir.  Sıvı vs.
Aktif yüzey

Aktif elektrod

Arz elektrodu

LED

Ayar vidası

Bağlantı kablosu
Kapasitif Sensör
 Strain Gauge (Gerinim Ölçer) Sensörleri

Temel olarak strain gaugeler esneyebilen bir tabaka üzerine ince bir
telin veya şeridin çok kuvvetli bir yapıştırıcı ile yapıştırılmasından
oluşmuştur
Strain Gauge (Gerinim Ölçer) Sensörleri
Üzerindeki basıncın etkisinden
dolayı tabakanın esnemesi, iletken şeridin
de gerilerek uzamasına sebep olmaktadır.Bu
uzama esnasında telin boyu uzayarak kesiti
azalacaktır. Bilindiği gibi iletkenlerin kesiti
azaldıkça dirençleri artacağından uygulanan
kuvvete bağlı olarak iletkenin direncinde de
değişme olacaktır. Bu direnç değişimine
bağlı olarak uygulanan kuvvetin miktarını
tespit edilebilir
Strain Gauge (Gerinim Ölçer) Sensörleri

Uygulanan ağırlık Çıkış

(kg) ( mV )
0 0
10 0.10
20 0.20
30 0.30
40 0.40
Strain Gauge (Gerinim Ölçer) Sensörleri
 Load Cell (Yük Hücresi) Sensörleri
Yük hücresi, bir kuvveti elektrik sinyali hâline dönüştürmek için kullanılan dönüştürücüdür. Bu 
dönüşüm dolaylı ve iki aşamada olur. Mekanik bir düzenleme ile, algılanan kuvvet bir gerinim ölçerin 
şeklini değiştirir. Gerinim ölçer şekil değişikliğini (gerinim) bir elektrik sinyali olarak ölçer.
 Load Cell (Yük Hücresi) Sensörleri

Yük hücresi (load cell) daha çok elektronik terazilerin yapımında kullanılan
basınç sensörüdür. Asıl çalışma prensibi strain gauge gibidir. Yukarıda 4 noktadan
ölçme yapan bir yük hücresi görülmektedir. Tek noktadan ya da iki noktadan ölçüm
yapanları da bulunmaktadır. A, B, C, D noktalarındaki strain gagelerin dirençleri
basınca bağlı olarak değişir. Bu değişim ile orantılı olarak da basınç miktarını tespit
edebiliriz.
Load Cell (Yük Hücresi) Sensörleri
Load Cell (Yük Hücresi) Sensörleri
Piezoelektrik Basınç Sensörleri
Piezoelektrik özellikli algılayıcılarda kuartz (quartz),
roşel (rochelle) tuzu, baryum, turmalin gibi kristal yapılı
maddeler kullanılır. Bu elemanlar üzerlerine gelen basınca
göre küçük değerli bir elektrik gerilimi ve akımı üretir. Bu
elektrik akımının değeri basıncın değeri ile doğru orantılıdır.
Piezoelektrik özellikli elemanlar hızlı tepki verdiklerinden
ani basınç değişikliklerini ölçmede yaygın olarak kullanılır.
Piezoelektrik Basınç Sensörleri
 Denge ve Eğim Sensörleri

Bazı otomasyon sistemlerinde ya da robot projelerinde eğimin algılanması

gerekebilir. Bu durumlarda eğimi algılayabilmek için içlerinde civa damlacığı ya da
metal bilye bulunan eğim sensörleri kullanılır. Bu sensörler bulundukları konuma göre
içlerindeki civa damlacığının ya da metal bilyenin sensör içerisindeki anahtarları
açması ya da kapamasıyla çalışır.
 İvmeölçer‐Akseloremetre

• Bir hareketin ivme niceliğini belirten, 
taşıtın hızlanmasından doğan 
sarsıntıları, titreşimleri gösteren araç 
(hızölçer).

• Bir eksen üzerinde ölçüm yapar, diğer 
eksene duyarsızdır.

• Uygulama alanları:
• Titreşimler , patlamalar , etkiler , şok 
dalgaları ölçümleri.
• Hava yastıkları , çamaşır makineleri, 
kalp monitörleri , araba alarmları.
 İvme ölçer
• İvmeölçer veya akselerometre, bir kütleye uygulanan 
ivmeyi ölçen cihaz.
• Uygulanan ivmenin ölçümünde, koordinat ivmesi 
(referans ivme) bilinmesine gerek duyulmuyor. Bunun 
yerine ivmeölçer, içindeki test kütlesine referans
eksenindeki, kütleden kaynaklı olan uygulanan 
kuvvetlere bakıyor. Örneğin;
• dünya üzerinde deniz seviyesine yakın bir bölgede düz 
bir yüzey üzerinde ivmeölçerin gösterdiği değer 9.81 m / 
s2 olurken, 
• serbest düşen bir cisim üzerinde veya boş uzayda 
göstereceği değer 0 m / s2 oluyor.
Arduino ve İvmeölçerler‐ADXL337
Arduino ve İvmeölçer‐ mma7361
Sağlık Sensörleri
Nabız sensörü
Kalp Atış sensörü (EKG)
 Breadboard

• Bağlantıları yandaki gibidir.
Direnç Değer Hesaplaması (Direnç Kodları)
Direnç Kodları
Diyot Çeşitleri
LED’ler
Arduino ve LED kullanımı

• void setup() {
• // initialize digital pin 9 as an output.
• pinMode(9, OUTPUT);
• }

• // the loop function runs over and over again 
forever
• void loop() {
• digitalWrite(9, HIGH);   // turn the LED on (HIGH is 
the voltage level)
• delay(1000);              // wait for a second
• digitalWrite(9, LOW);    // turn the LED off by 
making the voltage LOW
• delay(1000);              // wait for a second
• }
Arduino ve Çıt çıt Buton Kullanımı
int ledPin=8;
int butonPin=9;
int butonDurum=0;
void setup(){

pinMode(ledPin,OUTPUT); //led pinimizi çıkıs ayarladık
pinMode(butonPin,INPUT); // buton pinimizi giriş 
ayarladık

}
void loop(){

butonDurum=digitalRead(butonPin); // dijital olarak 
okuduk 
if(butonDurum==HIGH){

digitalWrite(ledPin,HIGH);

}else
digitalWrite(ledPin,LOW);