Final Module in Dalumat 1

lOMoARcPSD|16062646
Final Module IN Dalumat 1
Bachelor of Civil Engineering (Southern Leyte State University)
Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

lOMoARcPSD|16062646
Studocu is not sponsored or endorsed by any college or university

FILI 3101
DALUMAT NA/ SA
FILIPINO
Gabay ng Pagkatuto 2021
DINALYN FILI
O.3101CASTILLO,LPT
FILIPINO
DALUMAT NA/ SA
i

This learning module is developed for instructional purposes only. A
ii
FILI 3101 DALUMAT NA/ SA
FILIPINO

Southern Leyte State University
Vision
A high quality corporate University of Science, Technology and Innovation.
Mission
SLSU will:
a) Develop Science, Technology, and Innovation leaders and
professionals;
b) Produce high-impact technologies from research and innovations;
c) Contribute to sustainable development through responsive
community engagement programs;
d) Generate revenues to be self-sufficient and financially-viable.
Quality Policy
We at Southern Leyte State University commit enthusiastically to satisfy our
stakeholders’ needs and expectations by adhering to good governance,
relevance and innovations of our instruction, research and development,
extension and other support services and to continually improve the
effectiveness of our Quality Management System in compliance to
ethical standards and applicable statutory, regulatory, industry and
stakeholders’ requirements.
The management commits to establish, maintain and monitor our

quality management system and ensure that adequate resources are
available.
iii
FILIPINO

COURSE OVERVIEW
Course No. FILI 3101
Course Code SA-3-A-11
Descriptive Title Dalumat na/sa Filipino
Credit Units 3
School Year/Term 2021 – 2022 / FIRST SEMESTER
Mode of Delivery Modular/ Online Class
Name of Instructor DINALYN O. CASTILLO
Course Description Ang DALUMATFIL ay isang maagawat na kursong nagpapalawak

at nagpapalalim sa kasanayan sa malalim at mapanuring
pagbasa, pagsulat, at pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t
ibang larangan, sa konteksto ng kontemporaryong sitwasyon at
mga pangangailangan ng bansa at ng mga mamamayang
Pilipino. Partikular na nakatuon ng kursong ito sa makrong
kasanayan pagbasa at pagsulat, gamit ang mga makabuluhang
pananaliksik sa wikang Filipino, bilang lunsaran ng pagpapalawak
at pagpapalalim sa kasanayan, kakayahan at kamalayan ng mga
estudyante na malikhain at mapanuring makapagdalumat o
“makapag-teorya” sa wikang Filipino, batay sa mga piling lokal at
dayuhang konsept at teorya na akma sa konsepto ng komunidad
at bansa. Pre-requisite sa kursong ito ang pagkuha ng kursong
ito ang kumukuha ng mga kursong sa larangan Humanities,
Social Sciences at Communication/HUSOCOM (gaya ng Bachelor
in Secondaray Education/BSE Filipino, BSE English, BSE
Chemistry, AB Political Sciene, Communication Arts, Journalism,
Legal Management at iba pa.), bukod pa sa 6 yunit ng batayang
GE-Filipino (KOMFIL at FILDS) na kinukuha rin ng mga mag-
aaral na ang kurso ay NON-HUSOCOM.
iv
FILIPINO

Course Outcomes Sa pagtatapos ng kurso, inaaasahang matututuhan ng mga mag-
aaral ang mga sumusunod:
 Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa

pagdadalumat o pagteteorya.
 Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at
kapaki-pakinabang na sanggunian sa pagdadalumat at
pananaliksik.
 Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa
pagpapaliwanag at pagpapalawak ng piling
makabuluhang konsepto at teoryang lokal at dayuhan na
akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
 Maisapraktika at mapaunlad pa ang mga batayang
kasanayan sa pananaliksik.
 Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon,
estadistika, datos atbp. mula sa mga babasahing
nakasulat sa Filipino sa iba’t iba ng larangan.
 Makapagsalin ng mga artikulo, pananaliksik atbp. na
makapag-aambag sa patuloy na intelektwalisasyon ng
wikang Filipino.
 Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa
pamamagitan ng tradisyonal at modernong midyang
akma sa kontekstong Pilipino.
 Makagawa ng mga malikhain at mapanghikayat na
presentasyon ng impormasyon at analisis na akma sa
iba’t ibang konteksto.
 Malinang ang Filipino bilang daluyan ng
inter/multidisiplinaring pagdadalumat at pananaliksik na
nakaugat sa mga realidad ng lipunang Pilipino.
 Makabuo ng isang sanaysay hinggil sa isang mungkahing
rebisyon o ekspansyon ng isang umiiral na konsepto o
teorya, o kaya’y isang mungkahing bagong konsepto o
teorya na akam sa mga realidad ng lipunang Pilipino.
 Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling teorya ng mga
Pilipino sa iba’t ibang larangan.
 Maisaalang-alang ang kultura at iba pang aspektong
panlipunan sa pagsasagawa ng pananaliksik.
 Mapahalagahan ang dinamikong ugnayan ng teorya at
praktika sa pananaliksik.
 Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino
bilang daluyan ng makabuluhan at mataas na antas ng
diskurso na akma at nakaugat sa lipunang Pilipino, bilang
wika ng pananaliksik na nakaayon sa pangangailangan ng
komunidad at bansa.

FILIPINO vi

MODULE GUIDE

FILIPINO vi

lOMoA
TALAAN NG NILALAMAN
PAHINA
Cover Page i
Disclaimer ii
SLSU Vision, Mission, Quality Policy iii
Course Overview iv
Module Guide v
Table of Contents vi
YUNIT I DALUMAT-SALITA: MGA SALITA NG

TAON/
SAWIKAAN, AMBAGAN, MGA SUSING
SALITA
AT IBA PA
Aralin 1 Sawikain O Idyoma

2 Mga Salita Ng Taon
3 Mga Susing Salita: Indie At Delubyo
YUNIT II MASINSIN AT MAPANURING PAGBASA

SA
MGA PANGUNAHING SANGGUNIAN SA
PAGDADALUMAT/ PAGTETEORYA SA
KONTEKSTONG FILIPINO
Aralin 1 Dalumat Ng Wika

2 Pilosipiya At Teoryang Sa Kontenstong Filipino
3 Wika Sa Panahon Ng Globalisasyon At
Internasyunalisasyon
YUNIT III PAGSASALIN NG PILINGTEKSTONG

MAKABULUHANSA DALUMAT
NG/SAFILIPINO AT PAGSULAT NG
DALUMAT SANAYSAY
Aralin 1 Pagsasalin Ng Mga Piling Teksto
YUNIT II PAGDADALUMAT SA FILIPINO
Aralin 1 Pagbasa At Pagsulat Sa Dalumat Filipino

FILIPINO

lOMoA
PAUNANG PASULIT
Panuto: Isulat ang TAMA kung wasto ang pahayag o pangungusap at
MALI naman kung hindi. Tandaan, kailanma’y hindi magiging tama
ang mali.
1. Ang idyoma ay isang uri ng pagpapahayag na kusang

nalinang at nabuo sa ating wika.
2. Ang mga millennials ay ang mga taong nabibilang sa Net
Generation.
3. Ang pagbaybay ng mga hiram na salita ay nakakiling sa
Ingles. 4. Ang tinatawag na code-switching ng mga
dalubwika ay hindi totoo namang di code-switching.
5. Ang tagalog ay diyalekto.
6. Ang Pilipino ay nakabatay sa iba’t ibang wikain sa Pilipinas.
7. Ang Pilipino at Filipino ay pareho lamang.
8. Ang Filipino ang kasalukuyang tawag sa wikang pambansa
ng
Pilipinas.
9. Ang wika ay kaluluwa ng isang bansa.
10. Ang wika natin ay batay sa Filipino.
11. 21 ang titik sa ABAKADA.
12. 28 ang letra sa makabagong alpabetong Filipino.
13. Naglalagay ng gitling kung walang kahulugan ang inuulit na
salita tulad ng paruparo.
14. Hindi gumagamit ng gitling kapag mayroon nang kudlit ang
salita tulad ng iba’t iba.
15. Sa salitang magmahal, ay nakahiwalay ang panlaping mag
sapakat ito’y salita rin.
16. Maituturing na pormal ang isang wika kung ang mga
salitang ginagamit ay malawakang kinikilala ng pamayanan, ng
bansa, o maging ng mundo.
17. Maituturing na impormal ang wikain kung hindi payak at
FILIPINO

lOMoA
ginagamit sa pang-araw-araw na komuniksayon.

18. Kolokyal ang mga salitang ginagamit sa partikular na lugar.
19. Ang balbal ang pinakamababang antas ng wika.
20. Wikaing pampanitikan ang ginagamit sa mga aklat
pangwika.

FILIPINO

lOMoA
YUNIT
DALUMAT-SALITA: MGA SALITA

I
NG TAON/ SAWIKAAN,
AMBAGAN, MGA SUSING SALITA
AT IBA PA
ARALIN
1 SAWIKAIN O IDYOMA
2 MGA SALITA NG TAON
3 MGA SUSING SALITA: INDIE AT DELUBYO

FILIPINO
lOMoA
INTRODUKSYON
Sa patuloy na pagbabago ng bansa ay hindi mawari na
nagbabago rin ang daloy ng kultura lalo sa pang-araw-araw na
ginagawa natin. Kabilang narito ang wika na siyang pinakamidyum ng
ating pakikipagtalastasan. Sa bawat panahon na nagdaan ay patuloy
ang pagbabago at pag-unlad ng wika kaya isa sa mga katangian nito
na ang wika ay daynamiko. Sa yunit na ito ay tatalakayin ang
sawikaan at mga bagong salita sa bawat taon. Pokus nito ang
pagtalakay sa mga kumperensya/ aktibidad na lumilinang sa
pagdadalumat gamit ang mga salita sa Filipino at iba pang wika ng
bansa. Tatalakayin din kung paano umuunlad ang wika sa bansa at
paano mga dahilan ng pagbabago ng wika, mapahalagahan ang wika
at makabuo ng sariling opinyon hinggil sa epekto ng pagbabago ng
panahon sa wika. Ang pagpapahayag ng damdamin, kaisipan at mga
naisin sa buhay ay lubhang mahalaga sa bawat tao. Sa pamamagitan
nito, nauunawaan natin ang iba ta gayon din sila sa atin. Alisin mo ang
pagpapahayag at para mo na ring kinitlan ng buhay ang isang tao.
Ang sawikain o idyoma ay isang uri ng pagpapahayag na kusang
nalinang at nabuo sa ating wika. Sa ating pang-araw-araw na
pakikipagtalastasan, pagsasalita at pagsusulat, gumagamit tayo nito.
Kaya nga’t maging ang mga mamamahayag sa radyo, telebisyon at
pahayagan ay gumagamit din nito upang bigyang diin at gawing
kaakit-akit ang kanilang pagsasalita at pagsusulat.
Katulad ng sawikain, ang sawikain ay may ibang kahulugan bukod
sa literal na ibig sabihin ng mga salitang pinagkabit-kabit upang
mabuo ito. Ito ay ginagamit din sa pagpapahayag ng damdamin, ideya
at kagustuhan sa paraang kaayaaya sa pandinig at pagbasa.
Layunin ng modyul na ito na tulungan kang bumasa at umunawa
ng kahulugan ng mga gamiting sawikain at salawikain. Gagabayan ka
nito sa pagbuo ng mga pangungusap na ginagamitan ng idyoma. Dito
ay palalawakin ang kaisipan ng mga mag-aaral sa mga salitang
pinaunlad ng mga Pilipino.

FILIPINO

lOMoA
ARALIN
1
SAWIKAIN O IDYOMA
Inaasahang Matutuhan sa Modyul:
 Malaman ang kahulugan ng Sawikain at kahalagahan nito.
 Matukoy ang mga kahulugan ng mga halimbawa ng

sawikain.
 Makapagbigay ng mga halimbawa ng sawikain at kung
paano ito gagamitin.
 Makabuo ng sariling sawikain at bigyan ng sariling
kahulugan.
Bilang ng Oras: 3 oras
Pagpapahalagang Moral:
“ Kung ano ang bukang bibig, ay siyang nilalaman ng dibdib.”

FILIPINO

lOMoA
INPUT
Ang SAWIKAIN o Idiom sa wikang Ingles ay salita o grupo ng

mga salitang patalinghaga na nagsasaad ng hindi tuwirang
paglalarawan sa isang bagay, kaganapan, sitwasyon o pangyayari. Ito
ay may dalang aral at kadalasan ay nagpapahiwatig ng sentimyento
ng isa o grupo ng mga tao. Malalalim na salita ang ginagamit sa
sawikain at pinapalitan ang pangkaraniwang tawag kung kaya ito ay
nagiging matatalinghagang pahayag.
Ang salawikain at sawikain ay napakalaking bahagi ng kasaysayan
at kultura sa lahat ng bansa sa mundo. Ito ang mga panitikang
sumasalamin sa magkapareho at magkasalungat na paniniwala ng
iba’t ibang bansa. Sa mga panitikang ito naipapahayag ang mga
saloobin ng mga mamamayan ng mas malaya at hindi nila kailangang
magpaliwanag sa kahit sino.
Ang idyoma ay isang pagpapahayag na kusang nalinang at nabuo
sa lingguwaheng Filipino. Ito’y may kahulugan na hindi maaaring
makuha o maunawaan sa literal na kahulugan nito. May naiiba itong
kahulugan sa literal o tahasang pahayag. Kadalasa’y taglay nito ang
maraming pangkulturang bagay: malarawan, mapagbiro at
mapagtawa. Nagtataglay din ito ng pansosyal at panliteral na
pagpapahiwatig ng kahulugan. Bunga nito, mahalagang malaman mo
na kinakailangang maisaulo ang mga salitang bumubuo ng idyoma
gayundin ang ayos nito. Kung sakaling ang idyoma ay ginagamitan ng
pandiwa, ang bahaging pandiwa ay kailangang sumusunod sa tatlong
panahunan ng pandiwa na gaya ng mga sumusunod:
MGA HALIMBAWA NG SAWIKAIN:
1. Abot-tanaw
Kahulugan: Naaabot ng tingin
Halimbawa: Aking napagtanto na tayo pala ay abot-tanaw ng
Panginoon.
2. Agaw-dilim
Kahulugan: Malapit nang gumabi
Halimbawa: Agaw-dilim nang umuwi si Ben sa kanilang bahay.
FILIPINO

lOMoA
3. Amoy tsiko
Kahulugan: Lango sa alak, lasing
Halimbawa: Amoy tsiko ng umuwi si Alex sa bahay.
4. Ikurus sa noo
Kahulugan: Tandaan
Halimbawa ng Gamit: Ang mga aralin sa eskwela ay dapat
ikurus sa noo.
5. Butas ang bulsa
Kahulugan: walang pera
Halimbawa ng Gamit: Nagsusugal si Juan kaya palaging butas
ang bulsa.
6. Ilaw ng tahanan
Kahulugan: Ina
Halimbawa ng Gamit: Mahal na mahal namin ang aming ilaw ng
tahanan.
7. Bukas ang palad
Kahulugan: Matulungin
Halimbawa ng Gamit: Ang mga taong bukas ang palad ay
pinagpapala ng Panginoon.
MGA GAWAIN
I.
A. Panuto: Ibigay ang mga kahulugan ng mga sawikain na sa
sumusunod na bilang.
1. Alilang-kanin 6. Ibaon sa hukay

2. Amoy pinipig 7. Nagbibilang ng poste
3. Bahag ang buntot 8. Huling hantungan
4. Ilaw ng tahanan 9. Huling Baraha
5. Balitang-kutsero 10. Batong lansangan
B. Panuto: Gamitin sa pangungusap ang mga sawikain na naaayon sa

bilang na nasa gawain A.
C. Panuto: Magbigay ng sampong halimbawa ng sawikain at ibigay ang

FILIPINO

lOMoA
kahulugan ng mga ito.
II.
Ibigay ang iyong sariling opinyon tungkol sa Sawikain o Idyoma.
Bumuo lamang ng limang pangungusap sa pagpapaliwanag. ( 5
puntos)

FILIPINO

lOMoA
ARALIN
2
MGA SALITA NG TAON
Inaasahang Makukuha sa Modyul:
1. Makapagbigay ng mga halimbawa ng makabagong salita

kung paano ito gagamitin.
2. Maunawaan kung bakit nagkaroon ng paglawak at pag-
unlad sa wika.
3. Makapagsulat ng isang sanaysay upang ilahad ag kanilang
reaksyon sa ipapalabas ng Video Presentation.
Bilang ng Oras: 3 na oras
“ Hindi na mahalaga ang mataas na kaalaman sa wika, sapat na

ang nagkakaunawaan gamit ang wika”

FILIPINO

lOMoA
INPUT:
SALITA NG TAON
Makabagong Salita
Sa patuloy na pagbabago ng panahon, patuloy din na

nagbabago ang ating kapaligiran, at ang gawi ng pamumuhay at
pakikisalamuha ng mga tao sa iba’t-ibang panig ng mundo. Kung ikaw
ay nabubuhay na ng ilang dekada, marahil ay mas mabilis mong
mapupuna ang mga pagbabagong naganap sa gawi ng mga tao at
kung ikaw naman ay isa sa mga sinasabing “millennial”, malamang ay
ginagawa mo rin ang ilan sa mga bagay na ito, kagaya na lamang ng
paggamit ng mga makabagong salita o ang pagbibigay ng bagong
kahulugan sa mga salitang dati pa man ay nagagamit na. Ito ang
Halimawa ng ilan sa mga salitang ginagamit ng mga millennial at ang
kahulugan ng mga ito:
 Triggered – Ito ay ginagamit ng mga millennial para ipahayag

ang kanilang masamang damdamin sa tuwing mayroon silang
di kaaya-aya na nakikita o naririnig. Shook – Ito ay isang
salitang ginagamit ng mga millennial upang ipahayag ang
FILIPINO

lOMoA
kanilang pagkagulat o pagkabigla.

 Receipts – Ito ay nagsisilbing ebidensiya tungkol sa isang
drama na nangyari sa internet, ang halimbawa nito ay ang
screenshots.
 Tea – Ito ay ang salitang ginagamit ng mga mga millennials na
tumutukoy sa mga tsismis na kanilang nakikita sa social media.
Ito ay tinawag na “tea” dahil sa unang letra ng tsismis na “t”.
 Extra – Ito ay ginagamit upang ilarawan ang isang taong
kumikilos sa dramatikong paraan kahit na hindi naman
kinakailangan ang ganoon ka-grabeng pagkilos.
 Woke – Tawag sa isang Indibidwal na alam ang mga
nangyayari sa lipunan. Ang mga taong “woke” ay karaniwang
nagbibigay alam tungkol sa racism, feminism, sexism,
homophobia, atbp. ; sila rin ay ang mga taong tumututol sa mga
ito.
 Blessed – Ito ay ginagamit upang maipahayag na maraming
magaganda at positibong bagay ang dumadating sa buhay ng
isang tao. Maaari din itong magsilbing explanation sa sari-
saring positibong nararamdaman ng isang tao.
 Lit – ito ay ang isang salitang ginagamit upang sabihin na ang
isang bagay o pangyayari ay astig.
Kung inyong mapapansin, ang mga salitang ito ay simple

lamang at sa katunayan nga ay matagal nang ginagamit ang ilang sa
mga ito. Ganoon pa man ay laganap na ang paggamit ng mga salitang
ito sa buong mundo marahil ay nagtataka kayo kung bakit mas
marami na ang gumagamit sa salitang katulad nito kahit na mayroon
namang mga salitang o pangungusap na maaari namang gamitin
bukod dito. Bilang parte ng mga tao na kung tawagin ay “millennial”
sa aking palagay, naaapektohan nito ang ating mundo ngayon dahil
kahit ito ay masasabing mga simpleng salita lamang ay nabibigyan
tayo nito ng mas madaling paraan upang ipaliwanag ang ating
nararamdaman at ng iba pang mga bagay lalo na sa tuwing ang ating
isipan ay naookupa na ng ibang bagay.
"Mga Patok at nauusong salita ng mga Millennials" ni NICA

MOLATE
Ano nga ba ang millennials? madalas natin itong naririnig

FILIPINO

lOMoA
ngunit karamihan saatin ay di alam ang ibig sabihin nito. Ang mga
millennials daw ay ang mga taong nabibilang sa generation Y o Net
Generation na kung saan kinalakihan na ang paggamit ng kompyuter
at internet sa kanilang pang araw araw na buhay. Sa ating generasyon
ngayon ay halos lahat ng kabataan ay marunong ng gumagamit ng
internet at halos taon taon ay mabilis na nagbabago ang mga
teknolohiyang ginagamit natin. Para makasunod sa mga uso, nais din
nating malaman ang mga pagbabago sa ating paligid kaya ang tanong
ko sayo, Isa kaba sa mga millennials na napag iwanan na pagdating sa
mga nauusong salita ngayon? Nais mo bang makahabol at
maunawaan ang mga salitang karaniwang ginagamit ng iyong mga
kakilala lalo na sa social media? Kung ganon kami ay naglista ng iilan
sa mga patok at mga nauusong salita ng mga millennials na maaaring
makatulong sayo upang ika'y makasunod at makaunawa sa kanila.
1. BAE- Ayon sa isang urban dictionary, acronym daw ito ng
pariralang “Before
Anyone Else.” Pero nanggaling daw talaga ito sa pet name ng mga
magkasintahan na baby o babe at naging popular ito lalo dahil ito ang
naging tawag kay Pambansang Bae Alden Richards. Madalas din itong
itawag sa mga lalaking may itsura at masasabi nating gwapo.
2. PABEBE- Ang ibig sabihin nito ay umarteng parang baby o magpa-
cute. Tulad din ng salitang Bae, naging popular ang pabebe dahil sa
pabebe wave ng nauusong tambalan ngayon ang Aldub. Ang pabebe
wave naman ay ang pa-cute o mahinhing pagkaway. May ibang
kahulugan din ito para sa iba, kumbaga ay maarte o nag iinarte.
3. GALAWANG BREEZY o Hokage- Ito na nga raw ang bagong

termino para sa mga kalalakihan na pasimpleng dumidiskarte sa
napupusuang babae. Maaaring nakuha ito sa salitang 'breezy' na ang
ibig sabihin ay mahangin, at ngayo’y nabigyan ng kakaibang
kahulugan bilang pagpapalipad-hangin.
4. Tara G! - Kapag tinatanong ka ng iyong kaklase ng "Ano Tara?"
kadalasan ang isasagot mo ay Tara,G! pero aminin ang alam mong
ibig sabihin nito ay " Tara,let's Go!" Pwes, ang tunay na ibig sabihin
nun ay "Tara, GAME!" Hahaha.
5. BEAST MODE- Ang salitang ito ay ginagamit ng mga millennials
ngayon upang ipahiwatig na sila ay galit na o naiinis. Posible raw
nagmula ang mga katagang ito sa video game na Altered Beast ng
FILIPINO

lOMoA
Sega, kung saan nagpapalit-anyo ang karakter dito at nagiging

halimaw.
6. NINJA MOVES - Nagmula raw ito sa mga “ninja” o mga warrior na
mayroong kakaibang galing, bilis kumilos, at diskarte na
maisakatuparan ang kanilang misyon nang hindi masyadong
napapansin. Kay kung nakakantyawan ka ng iyong mga kaibigan na
nag ninija moves, ibig nilang sabihin ay ikaw ay pasimpleng
dumidiskarte ng di napapansin.
7. WALWALAN - Kadalasan nababanggit ang salitang ito sa mga
inuman. Nagmula ito sa mga salitang “walang pakialam,” “walang
pangarap” at “walang kinabukasan.”
8. Eme-eme- Ito raw ay salitang beki na pamalit sa mga terms na

hindi masabi o maalala. Noong dekada ‘80, ibig sabihin nito ay “any-
any” o kung ano-ano lang. At nung dekada ’90 naman, naging “anik-
anik” at ngayon, eme-eme na!
9. Edi Wow! - ekspresyon na parang sinasabi sayo ng kausap mo na

"edi ikaw na!" kaya manahimik kana. Ganern.
MGA GAWAIN:
A. Panuto: Ibigay ang mga kahulugan ng mga makabagong salita at

ipaliwanag kung ano ang gamit nito sa pakikipagtastasan.
1. Pabebe
2. Walwalan
3. Edi Wow!
4. LR
5. Sana All
B. Panuto: Magbigay ng limang (5) makabagong salita at ibigay ang

kahulugan nito.

FILIPINO

lOMoA
ARALIN
3
MGA SUSING SALITA:
INDIE AT DELUBYO
1. Malaman ang kahulugan at ibig sabihin ng “Indie” at

“delubyo”
2. Makabuo ng sariling opinyon hinggil sa artikulo ng Susing

Salita: Indie at Delebyo” sa pamamagitan ng pagsulat ng sanaysay.
Bilang ng Oras: 6 na Oras

FILIPINO

lOMoA
INPUT:
Susing Salita: Indie at Delubyo Indie.

Ang salitang “indie” ay pinaikling salita
sa Ingles na independent at kadalasang
ginagamit na katawagan sa mga pelikulang
iba ang linya ng pagkukuwento kung saan
“hindi siya masayahing kuwento. Hindi
siya kuwento na sadsad ng fictional na
drama. Ito ay sadsad ng katulad ng
[pelikulang] ‘Pamilya Ordinaryo,’ mga
dramang nagaganap sa lansangan na hindi
natin nababalitaan,” ani Tolentino.
“Pag sinabing ‘indie’ nagkakaintindihan

na kung ano’ng klaseng pelikula ang
panonoorin
o
tatalakayin natin. Kasi nga ay nagpapahiwatig na ito ng ibang
mundo ng paggagawa ng pelikula,” dagdag pa niya.
Karaniwan sa mga pelikulang indie ay pinopondohan ng mas

maliliit at/o independenteng pampelikulang istudyo ngunit ayon
kay Tolentino, mayroon din namang mga indie na ipinapalabas,
halimbawa, sa cable channels tulad ng Cinema One Originals na
pinondohan ng higanteng istasyong pangtelebisyon tulad ng
ABSCBN.
Binanggit din ni Tolentino na ang mga pelikulang indie ay
kadalasang hindi gaanong tinatangkilik, wala halos access ang mga
manonood dito, mahirap unawain, at hindi masasaya ang mga paksa
nito.
Sa usapin ng panonood, “Kailangan natin ng particular access dito

sa mga pelikulang ito para matunghayan. Kailangang karerin nating
pumunta sa Cultural Center of the Philippines para panoorin
halimbawa itong Cinemalaya na klase ng mga pelikula,” ani Tolentino.

FILIPINO

lOMoA
Maliban sa Cinemalaya Philippine

Independent Film Festival at iba pang mga
film festival na nagpapalabas ng mga
pelikulang indie, sa kauna-unahang
pagkakataon, ay inorganisa ng Film
Development Council of the Philippines
(FDCP) ang “Pista ng Pelikulang Pilipino”
kung saan ang lahat ng sinehan ay
eksklusibong magpapalabas ng 12
natatanging indie na pelikulang Filipino
mula Agosto 16-22 bilang bahagi ng
pagdiriwang ng Buwan ng Wika at dagdag
na suporta para sa mga ganitong klase ng
pelikula.
Sa usapin naman ng paksa, ayon kay Tolentino, “Hindi masasaya

ang paksa ng mga pelikula kaya for most part, hindi siya Marvel
superhero films na masaya at makakalimutan mo ang problema mo.
Dito, maalala mo ang problema ng lipunang Filipino at kung gaano
kabigat iyon kaya hindi siya masayang panoorin.”
“Ang indie ay napakalakas ng currency na ginagaya na rin siya

ng mainstream. May mga indie films naman na nangangarap na
maging mainstream na klase ng mga pelikula” ani niya.
Dagdag pa nito, “ang commonality ng

lahat ng indie ay may pagka-anti studio
siya. Ibig sabihin nito, iyung klase ng
kalakaran ng istudyo na kung saan ay may
Joyce Bernal ka na nagdidirek ng romantic
comedy o kung ano mang comedy at
pagkatapos ay may star actors ka na
magbibida. Kailangan ay may Star Studio
actors ka rito. Iyung iskrip na ginawa mo
ay dodoktorin ng isang komite ng iskrip
para kung romcom ito ay may kilig factor
every two minutes. Calibrated iyon kaya

FILIPINO

lOMoA
effective iyung mga romcom sa Pilipinas at iyon ang dominant genre

hanggang ngayon dahil may kilig factor nga siya na pinIpursue sa
maraming sandali sa pelikula.”
Sinabi rin ni Tolentino na matagal na ang kasaysayan ng mga

pelikulang indie na aniya’y noong dekada ’50 at ’60, “pag sinasabing
indie noon, ang ibig sabihin, hindi ito gawa ng mga studio tulad ng
Ilang-ilang Productions, Sampaguita Films, LVN Productions na mga
sikat noon. Ibig sabihin, ito ‘yung mga fly-by-night na mga
produksiyon…Pero ang layon nitong lahat ay kumita hindi katulad
ngayon na layon niyang maging mabigat.”
Ang mga pelikula umano noong dekada ’60 ay uso ang temang
“spaghetti westerns” na kahalintulad sa mga usong pelikula noon na
may temang cowboy culture, at sex. At noong 1972 ay nauso ang
bomba films.
Ilan sa mga filmikong istilo ng indie, ayon kay Tolentino, ay ang

pagiging neorealismo nito kung saan ipinapakita ang buhay sa isang
araw; ang karakter at sitwasyon mula sa laylayan, ginagampanan ng
karakter aktor; mabigat ang pasanin ng karakter (o tunay na may
hugot); tracking at babad shots o parang documentary films;
matagtag na kilos ng kamera; walang malinaw na tapos; poverty
porn, at pangaward.
Ikahuli, ayon kay Tolentino, ang tunguhin ng indie ay maging

kabahagi ng pambansang sinema; may manonood dapat na ma-
develop; magretain ng kilusang artistiko na ibig sabihin ang
artistic
integrity nito ay parating nandoon; manatili ang kilusang politikal, at
maging bahagi ng kilusang transformatibo at hindi iyong napapanood
lang sa mga film festival.
Delubyo.
Samantala, tinalakay naman ni Lagmay ang paggamit ng “wika

kontra delubyo” o disaster. Aniya, may dalawang klasipikasyon ang

FILIPINO

lOMoA
salitang ito: warning at response.
Ang warning umano ay

“responsibilidad ng gobyerno. Kailangan ito
ay accurate, reliable, understandable at
timely.”
Ang response naman ay “kailangang

matumbasan iyung warning o abiso ng
gobyerno ng tamang aksiyon ng mga
mamamayan sa komunidad,” ani Lagmay.
Ayon kay Lagmay ay mahalaga ang

paggamit ng siyensya kontra delubyo ngunit,
hindi lang siyensya o teknolohiya ang
solusyon para maibsan ang mga panganib ng delubyo.
“Kailangang palitan ang ating kultura at gawing culture of

safety. Dapat nakalarawan iyung kaalaman natin sa ating mga lugar,
sa ating mga komunidad sa pamamagitan ng sining o wika,” ika nga
ni Lagmay.
Kadalasan ay umaasa ang mga komunidad sa mga

ulat o impormasyon mula sa Philippine Atmospheric
Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA)
tungkol sa lagay ng panahon o kaya’y may paparating na ulan o bagyo
sa bansa.
Ayon kay Lagmay, ang forecast model na gawa ng PAG-ASA

kung saan
nakalarawan ang mga ulap,
ulan at kung saan tatahak
ang bagyo ang ginagamit
ng naturang ahensiya
upang ma-warningan ang
komunidad na mayroon
panganib.
“Ngunit, gusto kong

FILIPINO

lOMoA
maintindihan natin na ang siyensya ay hindi perpekto. Walang model

na naglalarawan ng ginagawa ng kalikasan one, two days in advance.
At dapat iyon ay nasasabi sa taong bayan na mayroong uncertainty o
limitasyon ang siyensya,” ani Lagmay.
Kanya ring binigyang-diin ang kahalagahan ng paggamit ng

wika sa pagpapalaganap ng mga impormasyon tungkol sa kalamidad,
ulat ng panahon at iba’t iba pang mga panganib ng delubyo upang
mas epektibo itong maiparating sa taong bayan.
Sa bandang huli, umapila si Lagmay sa mga kalahok na

karamihan ay mga guro ng Filipino sa unibersidad mula sa iba’t ibang
panig ng Pilipinas na tulungan ang PAGASA na gawing mas epektibo
ang pagpapalaganap ng impormasyon sa taong bayan sa
pamamagitan ng wika.
Bukod kay Tolentino at Lagmay, ang iba pang mga eksperto na

inimbitahan bilang mga panauhing tagapagsalita sa pambansang
seminar na ito ay sina Kerima TarimanAcosta, media liaison officer
ng Unyon ng mga Manggagawa sa Agrikultura; Abner Mercado,
lektyurer sa Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas ng
KAL (DFPPKAL) at reporter sa ABS-CBN News and Current Affairs;
Dr. Glecy C. Atienza, propesor sa DFPP-KAL, at Dr. Percival Almoro,
propesor ng UP National Institute of Physics.
Tinalakay nila ang iba pang mga tampok na susing salita—ang

“bungkalan” (Tariman-Acosta), “balita” (Mercado), “ganap” (Atienza)
at “balatik” (Almoro).
Nagbigay ng mensahe
ang Pangulo ng UP Danilo L.
Concepcion samantalang ang
bating pagtanggap ay
inihandog ni Dr. Lourdes
Baetiong, kalihim ng
Kolehiyo ng Edukasyon. Ang
pambungad na pananalita
naman ay ipinahayag ni Dr.

FILIPINO

lOMoA
Rommel B. Rodriguez, direktor ng SWF.
Noong hapon naman ng Agosto 24 ay inilunsad ang mga bagong

publikasyon ng SWF. Ang mga inilunsad ay ang “Daluyan: Journal ng
Wikang Filipino,” “Pag-oorganisa sa Pamayanan Tungo sa Kaunlaran
na Mula sa Tao Para sa Tao” ni Dr. Angelito G. Manalili, “Bungkalan:
Manwal sa Organikong Pagsasaka ng Unyon ng mga Manggagawa sa
Agrikultura (UMA),” at “SUSMATANON: Kwentong Pambata” ni
Eduardo “Ka Edong” Sarmiento. Si Prop. Ronel Laranjo ang naging
tagapagdaloy ng palatuntunan.
Alinsunod sa temang “Wikang Filipino: Daluyan ng

Pambansang Pagkakakilanlan at Pagkakaisa” ay matagumpay na
naidaos ang pagdiriwang ng Buwan ng Wika sa tulong na rin ng
Opisina ng Pangulo, UP System; Opisina ng Tsanselor, UP Diliman;
Departamento ng Lingguwistiks ng Kolehiyo ng Agham Panlipunan at
Pilosopiya; Erya ng Araling Wika ng Kolehiyo ng Edukasyon; Office of
Student Activities; Diliman Information Office; Diliman Gender Office;
DZUP; Kolehiyo ng Musika at Center for International Studies.
MGA GAWAIN
A. Sagutin ang mga sumusunod.
1. Ano ang kahulugan at ibig sabihin ng Indie at Delubyo?
2. Ibigay ang sariling opinion tungkol sa binasang teksto.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________

FILIPINO

lOMoA
YUNIT
II
MASINSIN AT MAPANURING
PAGBASA SA MGA
PANGUNAHING SANGGUNIAN
SA PAGDADALUMAT/
PAGTETEORYA SA
ARALIN
1. DALUMAT NG WIKA
2. PILOSIPIYA AT TEORYANG SA KONTENSTONG FILIPINO
3. WIKA SA PANAHON NG GLOBALISASYON AT

INTERNASYUNALISASYON

FILIPINO

INTRODUKSYON
Sa bawat panahon ay nagbabago ang kultura. Dahil sa
pagbabagong ito ay naiimpluwensyahan nito ang kultura,
paniniwala at kagawian ng pananalita natin. Pokus nito ang
pagtalakay sa mga pangunahing sanggunian sa pagdadalumat/
pagteteorya sa kontekstong Filipino.
Anong teoryang pangwika ang maaari nating gamitin para

ipaliwanag ang kasalukuyang hubog, anyo at takbo ng wikang
Filipino? Paano ito makatutulong upang maging masinop at
masinsin ang ating analisis ng wika at ang naturang gamit nito para
sa mga tao at sa lipunan niyang ginagalawan?
Ito ang dalawang pangunahing tanong na sasagutin ko sa

panayam na ito. Ang una ay tumutukoy sa pagkakaroon o kawalan
ng internal na banghay o istruktura ng wika natin na pundasyon o
basehan ng performatibong kakayanan ng mga Filipino na gamitin
ang wikang Filipino. Samantala ang ikalawa nama’y tumutukoy sa
praktikalidad ng teorya upang tasahin at usisain ang nangyayaring
pagbabago ng wika sa gitna ng mabilisang pagbabago ng ating
panahon.
Inaasahang Matutuhanan sa Yunit
1. Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa pagpapaliwanag at

pagpapalawak ng piling makabuluhang konsepto at teoryang lokal

FILIPINO

na akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
2. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan
ng tradisyonal at modernong midyang akma sa kontekstong
Pilipino.
3. Makagawa ng mga malikhain at mapanghikayat na presentasyon ng
impormasyon at analisis na akma sa iba’t ibang konteksto.
4. Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa pagpapaliwanag
at pagpapalawak ng piling makabuluhang konsepto at teoryang
lokal at dayuhan na akma sa konteksto ng komunidad at bansa.

FILIPINO

ARALIN
1
DALUMAT NG WIKA
1. Malaman ang kahulugan ng Pilipino at paano ito naging

isang teorya ng wika.
2. Makapagsasagawa ng isang discussion panel hinggil sa mga

usaping pangwika.
“ Ang limitasyon ng aking wika ay siyang limitasyon ng aking

mundo” Ludwig Wittgenstein (TLP 1922

FILIPINO

INPUT:
PILI/FILIPINO/: ISANG TEORYA NG WIKA

Panayam Profesoryal Cecilio M. Lopez sa Wika at
Panitikang Filipino ni Dr. Rhod V. Nuncio
PiliFilipino
Ito ang inihahaing panimulang teorya upang suriin ang

paimbabaw, malaliman at kaibuturan ng wika. Ang tatlong
bahagdang ito ng wika ang magiging punto ng analisis at
pagdadalumat. Hango ito sa sinabi ni N. Chomsky (sa Searle 1971)
na mayroong surface structure (paimbabaw) at deep structure
(ubod) ang wika. Ang sa akin naman, may pumapagitna sa
dalawang level na ito, ang middle structure na tatawagin kong lalim
ng wika. Ito ang nawawala sa kayarian ng wikang Filipino (WF). Sa
madaling salita, walang lalim ang wika dahil walang gramatikang
nakaugat sa internal na himpilan ng ating kamalayan. Tanging ang
malakas at dominanteng paimbabaw na puwersa na mula sa iba’t
ibang direksyon, ideolohiya, adbokasi ang kasalukuyang nagiging
sandigan at batayan sa pagbabagong pangwika. Sa ngayon hangga’t
di matutugunan ang kakulangan sa lalim at ubod ng WF, ang
paimbabaw na level ng wika ang tumatayong stratehiya sa pagpili,
pagpilipit at pagpipilit na lumabas ang kakanyahan ng wika. Ang
tanong nga lang, hanggang kailan ito tatagal? At aasa lang ba ang
lahat sa politikal at ideolohikal na bangayan ng mga makawika ang
hinihintay na pagkagulang ng WF? Ika nga’y matira ang matibay!
Katulad ng nabanggit, paimbabaw ang debelopment ng wikang
Filipino. May tatlong pananaw tungkol dito:
a.)Kasalukuyang nililinang pa rin ang wika mula sa

pinagbatayang wikang Tagalog at ang nakalululang hamon na
paglinang nito mula sa mga katuwang na wika sa bansa,
b.) Mabilis na paglaganap ng Taglish sa iba’t ibang domain
ng kaalaman at
praktika,

FILIPINO

c.) Interbensyon ng gahum (estado, iskolar, media) na
nakakaapekto sa menu
ng pagpili, pamimilit at pagpilipit sa wikang Filipino.
PAIMBABAW NA WIKA
Ang puwersa ng pagbabagong wika ng WF ay hindi nakatarak sa

kognitibong kakayahan ng tao kundi sa samutsaring timpla (o
gimik) at interbensyon ng mga institusyon, grupo at mga polisiyang
bitbit ng mga ito. Bakit hindi nagmumula sa kognisyon o sa mental
na proseso ng paglikha ng wika? Dahil madalas at sa maraming
pagkakataon ang internal na lohika at istruktura ng pag-iisip natin
ay nakakapit sa banyagang padron, sa banyagang wika – Ingles.
Pansinin:
1. Ang makabagong alpabetong Filipino ay binibigkas ayon sa Ingles.

May implikasyon ito sa ponetika dahil nabaligtad ang prinsipyo ng
“kung ano ang bigkas, siya ang baybay”. Imbis na phonocentric (una
ang tunog kasunod ang baybay) naging graphicentric (kung ano
ang letra sa Ingles, ito ang baybay). Kung kaya’t mamimilipit sa
pagbigkas ang maraming batang mag-aaral ng WF kung ito ang
prinsipyong susundin sa ponetika ng WF. Ang “bahay” ay
bibigkasing “bey-hey”.
2. Ang pagbaybay ng mga hiram na salita at paglahok nito sa
sintaktikang anyo ng pangungusap ay nakakiling sa Ingles. Hal.
Nakaka-turn-off naman ‘yang friend mo. So, yabang! Marahil sa
mga Manileno o elistang namimilipit magFilipino o mag-Ingles, ito
ang makabagong syntax sa palabuuan ng pangungusap. Laganap
din ito sa broadcast media, showbiz, advertisement, interbyu sa
mga politiko at kabataang cosmopolitan kuno ang oryentasyon sa
kasalukyan.
3. Ang tinatawag na code-switching ng mga dalubwika (Sibayan,
Baustista, Cruz) ay totoo namang di code-switching dahil ganito
naman ang kaayusan at kayarian ng pangungusap sa mga wikang
lubos-lubos ang panghihiram ng mga salita. Wala nang switching na
nagaganap dahil lantaran na itong lumilitaw sa mga diskursong
gamit ang WF. Syntactic-semantic substitution ang nagaganap dahil
ang paggamit ng i-, pag, mag-, nag-, kaka-, um-, na- ay sadyang

FILIPINO

naghihintay ng halinhinang mga salitang banyaga o hiram nagiging
structurally flexible sa formang Taglish.
i-zerox, pag-zerox, mag-zerox, i-solve, pag-solve, nag-solve,
kakazerox, kaka-solve
i-text, pag-text, mag-text, kaka- i-equate, pag-equate,

text, natext mag-equate, kaka-equate
um-attend, um-increase, um-
order, umanswer
Kung kaya’t multiple substitution ang pedeng gawin dito na

maiaayos o mailalapat din sa pangungusap. Hal. “I-zerox mo ang
papers mo sa promotion.” “Ok na kakazerox ko nga lang.” Ang
Tagalog/Filipino component (unlapi o hulapi) ay laging
codependent sa hiram na salita, subalit nanatiling buo ang salitang
Ingles o ibang hiram na salita.
Wala namang ganitong halimbawa (co dependent ang Ingles sa

Filipino):
Re-ayos mo na yan!
Anti-makabayan ang mga trapo sa Congress.
Pindotize (na katawa-tawa ang dating) mo yong keypad.
Hindi ang wikang Ingles ang kalaban natin. Maaaring matuto

ang isang tao ng higit pa sa dalawang wika. At kapag sinabi nating
kakayahang bilingual o multilingual, nararapat na magkapantay ang
kabihasaan ng isang tao sa pagbasa, pagsulat, pakikinig at
pagbigkas sa mga wikang ito. Hindi tingi-tingi.
Ang problema’y kapabayaan at ang pagpapaubaya na sa

darating na panahon, gugulang at uunlad din ang WF. Fatalistikong
pananaw ito. Tila si Juan Tamad ito na naghihintay sa pagbagsak ng
bayabas sa kanyang bibig.

FILIPINO

Kung kaya’t nangyari ang iba’t ibang direksyon at agendang
pangwika na batay sa interes ng iilan at uso ng panahon. Ang iba’t
ibang direksyong ito ay unti-unting nawawala’t namamatay, unti-
unti nauungusan ng malalaking diskurso tulad ng globalisasyon,
industriyalisasyon at postmodernismo. Kung kaya’t sa ating bayan
mismo, nagtatalaban ang mga ito at naiiwang nakatindig ang
mapanuksong alternatibo – ang gawing wikang ofisyal at panturo
ang Ingles.
Tingnan natin ang iba’t ibang direksyon na narating ng ating

wika sa kasalukuyan:
1. ) Ang WF ay Taglish – wikang bunga ng eksposyur sa midya,
paimbabaw at walang malinaw na gramatika (kung meron man
contingent ito at nakabatay sa talastasang publiko), ang wikang
“maiintelektuwalisa ayon kay Bonifacio Sibayan” (sipi mula kay
Sison-Buban 2006)
2.) Ang WF ay Taglish na may varayti sa iba’t ibang wika sa
bansa ayon kay Isagani Cruz
3.) Ang WF ay batay sa Tagalog o ang pananaig para rin ng
puristikong gahum o ng
Imperial Tagalog; walang pagkakaiba ang Filipino at Tagalog ayon
kay Cirilo Bautista (pananalitang ibinigay sa lunsad-aklat ng Galaw
ng Asoge, 2005)
4.) Ang WF ay larong-wika na pinasok ng mga batang manunulat
ngayon, iskolar sa iba’t ibang larang sa akademya, na walang
malinaw na alintuntunin ng laro ngunit nangingibabaw na
examplar ng kasalukuyang anyo ng wika
UBOD NG WIKA
Ang ubod ng wika ang unibersal na forma o kaayusan ng

basikong yunit ng kamalayan na taal nang matatagpuan sa isipan ng
tao. Kumbaga ito ang template ng isipan natin na yari na –
naghihintay na mapunan, mahubog, malilok, at maisaayos ayon sa
idaragdag na istruktura ng natural na wika. Kumbaga ito ang

FILIPINO

“universal o generative grammar” ni Chomsky, ang “private
language” ni Wittgenstein, “archiwriting” ni Derrida. Bago pa man
may istruktura ng wika, may nakalikha nang istruktura ang isip na
tatanggap at mag-oorganisa ng kamalayan ng tao. Kaya’t may
kakayanan ang lahat ng tao na matuto ng wika, ng kahit anumang
wika, dahil sa ubod ng wikang nakahimpil sa isipan natin. Ito ang a
priori grammar. Ito rin ang nag-uudyok sa imahinatibo’t malikhaing
paraan ng isip natin na ikonstrak ang wika batay sa iba’t ibang
modalidad/ range/ linguistikong yunit sa pagkatuto ng wika.
LALIM NG WIKA: GRAMATIKANG FILIPINO?
Lahat ng buhay na wika (natural languages) ay dumaraan sa

mahabang panahon ng pagbabago at madalas hindi developmental
ang yugto ng pinagdadaanan nito kundi retardasyon at tuluyang
pagkawala. Alam natin ang magiging kahihinatnan ng maramihang
puwersang pangwika na paimbabaw na nagtatalo-talo at
naghahalo-halo sa isip at kamalayan ng tao. Higit pa riyan,
nagpapaubaya at nagpaparaya ang mga ispiker-tagapakinig ng wika
dahil wala silang masandigang internal na lohika o gramatika ng
wikang naririnig at nababasa nila. Alalahanin natin ang sinabi ni
Emerita S. Quito (1989/2010: 23): “Hanggang ngayon, tayo ay
nasasadlak sa kabulukan ng Taglish. Ang maikling kasaysayang ito
ng wika sa ating bansa ay nagpapahiwatig ng dalawang bagay. Una:
pagkatapos ng 88 taon, hindi pa rin maaaring sabihin na ang
Pilipino ay natuto na ng wikang Ingles; at ikalawa, lumaganap ang
isang bulok na wika, ang Taglish, na hindi Ingles at hindi Filipino.”
Mahalaga ang lalim ng wika dahil:
1. Ito ang nagsasaayos ng mga signal o yunit ng ubod ng wika

para maging natural na wika,
2. nagsisilbi itong auditing at editing facility sa isip ng
gumagamit ng wika, ito ang precursor ng imahinatibong pag-iisip
ng tao ayon sa tuntunin ng wika niya at ng daynamikong
kakanyahan at kakayahan ng wika sa pagpapakahulugan
3. nagiging transisyonal at transgenerational ang pagsasalin ng

FILIPINO

pagkatuto ng wika na di nakadepende sa kung ano ang uso at
pinapauso
4. Intralinguistic facility ito para sa transformasyon ng wika
ayon sa pagbabalanse ng internal na lohika ng kanyang wika at ng
praktika/gamit ng wika bunsod ng pagbabago sa lipunan at iba
pang external factor.
Ang pagpili ng Filipino bilang wika ay mangyayari sa kailaliman
ng kanyang isip at kung magkagayon malayong-malayong
mabubuwal nang agad-agaran ang Filipino (tao at wika) sa
daluyong ng pagbabago sa mundo at lipunang ginagalawan. Ang
PiliFilipino ay panimulang pagtatangka sa pagteteorya sa wika at
analisis ng WF na may sandamakmak na varayti. Inisyal na hakbang
ito sa binubuong teorya ng wika at sa implikasyon nito na ang
istruktura ng WF ay dapat nakaangkla sa lalim at ubod ng wika o sa
gramatika (prescriptive) at pre-grammar (individuated inscription)
ng isang tao. Ang paimbabaw na wika’y di maglalaon ang magiging
natural na wika (descriptive) na gagamitin ng mamamayan. Ang
PiliFilipino ay kritikal at istratehikong pagpili ng taong malay sa
ubod at lalim ng kanyang wika upang maging kanyang wika sa
pakikipagtalastasan, pamimilosopiya, paghahanapbuhay,
pagkrikritika at iba’t ibang komunikatibong sitwasyon at pagkilos.
Kung kaya’t ibalik natin ang wika sa kaibuturan ng kamalayan

natin at di lamang sa sanga-sangang dila ng gahum.
GAWAIN
A. Sagutin ang mga sumusunod na tanong.
1. Ano ang kaibahan ng wikang Pilipino sa Filipino?
.
2. Sa iyong sariling opinion, ano ang wika?

FILIPINO

ARALIN
2
PILOSIPIYA AT TEORYANG
SA KONTENSTONG FILIPINO
Inaasahang matutunan sa Modyul:
1. Makapagbahagi ng opinion sa mga ibat ibang kaisipan ng

mga Pilipino tungo sa kontekstong Filipino sa pamagitan ng
pagsulat ng sanaysay.
2. Makapagbuod ng mga impormsayon mula sa mga

babasahing kaugnayan sa mga pilosopiya at teoryang sa
konhtekstong Filipino.
3. Malilinang ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsulat ng

sanaysay, pagsasalita, paglalahad at pagtatalumpati hinggil sa
mga babasahing tekswal na kaugnayan sa kaisipan at teorya ng
mga Pilipino.
Bilang ng Oras: 11 Oras
“ Bakit kalayaan, kung ang mga alipin ngayon ay magiging

maniniil ng hinaharap?”
-Dr. Jose P. Rizal

FILIPINO

INPUT:
Pilosopiyang Pilipino
( salin mula sa akda ni Rolando M. Gripaldo na may pamagat na “
Filipino Philosophy: a
Western Tradition in an Eastern Setting )
Nag-ugat ang pilosopiyang Pilipino sa kasaysayan ng bansang

Pilipinas. Mula sa kolonya ng mga Espanyol sa loob ng tatlong
daang taon, ng Estados Unidos ng kalahating siglo, at Hapon ng
kalahaating dekada, angmga kaisipang mula sa Europa. Ang mga
kaisipang ito ay nakatulong sa rebolusyon ng bansa noong 1896
laban sa Espanya.
Pagkamulat ng mga Pilipino

Jose Rizal: isang Reformista
Ayon kay Rizal, isa sa mga nabigong pakikibaka para sa

reporma sa Espanya ay ang pagkamulat ng kamalayan ng mga
Pilipino sa kanilang lupain. Sa pahayagang La Solidaridad, kanyang
inilahad ang nmga solusyon sa problema ng bansa: ito ay ang
Karunungan at Pangangatwiran na kung saan dapat imulat ang mga
Pilipino rito. Dapat mapalaya ang kanilang kamalayan mula sa
panatismo, pagkamakasarili, Kababaan, at kawalan ng pag-asa.
Dahil sa kakulangan ng karapatan ng mga Pipilipino sa Edukasyon
na kung saaan ang mga namumuno ay ang mga prayleng Espanyol,
bumuo si Rizal ng isang organisayon na magpapamulat sa kaisipan
ng mga mamamayan, ang La Liga Filipina. Ang Layunin nito ay amg
mapag-isa ang archipelago ng Pilipinas, mapalago ang pagsasaka at
komersyo, magkaroon ng proteksyon mula sa mga panganib,
magkaroon ng pagtatanggol laban sa kaharasan at kawalan an
hustisya, at pagpapaunlad ng magandang edukasyon.
Naniniwala si Rizal na may kakayahang ang isang tao na

mabigayang solusyon ang isang problema. Ang mga potensyal ng
tao ay maaring maisagawa ng maaayos maliban lamang sa ilang

FILIPINO

mga pagkakataon dahil sa may mga hadlang. Ang pinakamalaking
hadlang sa bansa ay ang kolonya ng bansang Espanya. Mahalagang
makipagsapalaran sa ganoong sitwasyon kolonyal na kung saan ay
kilala sa kotemporaryong political na kaisipan bilang pag-ulad ng
sambayanan. Ang sambayanan o civil society ay nasa pagitan ng
pamilya at estado, ito ay nagtatangkang mapunaan ang
pangangailangan ng komunidad, meron o wala mang anong tulong
mula sa estado a pamamagitan ng solidaridad o pagkakisa at
subridiaridad o pakikipagtulungan upang maisagaw ang mga
pangunahing layunin ng komunidad ( McLean 2001). Sa Relihiyon,
naniniwala si Rizal sa Agnostic Deism, ang pananaw na kung saan
nilikha ng Dios ang buong kalawakan kalakip ang kanyang mga
kaustusan at walang makapaghihimasok rito. Ayon kay Rizal,
nakikilaa natin ang Dios sa kanyang kalikasan at kanyang budhi,
ngunit natin nalalaman kung ano ang kanyang totoong katangian.
Ang matagumpay na rebolusyon ay kinikailangan ng mga

pinunong military, sapat na pondo, armas at bala, sapat na bilang,
at may maayos na oryentasyong pampulitika. Kung hindi man, ito
ay mauuwi sa malagim na kamatayan at ang mga inosenteng
buhay, kababaihan, at ang mga kabataan ay maghihirap sa
kapighatian. Ninanais ni Rizal na maranasan ng mamamayan ang
maayos na kalayaan o demokratikong pamamaran upang makamit
natin ang tunay na kalayaan.
Nang si Rizal ay inakusahan ng pamahalaang Espanyol na

nakikisapi siya sa malawakang rebulusyong nagaganap noon ay
senentensyahan ng kamatayan sa Bagumbayan noong Disyembre
1896. Habang siya ay nakakulong noon sa Fort Santiago, nalaman
niyang naging matagumpay ang rebolusyon sa ilang bahagi ng
bayan ng Cavite. Sa malubhang sitwasyong nagaganap ng kung saan
ang rebolusyon na kanyang hindi sinang-ayunan ay untu-unting
nagtatagumpay sa bawat bahagi ng bansa, umaasa na lamang si
Rizal sa pagtatagumpay nito. Sa kanyang huling tula na Mi Ultimus
Adios , kanyang sinuportahan ng pahayag na, I die as I see this on
the sky b’gin to show and atlast announce the day, after a gloomy

FILIPINO

night;…. For orphans, widows and captives to tortures were shied,
and pray too that you may see own redemption.
Andres Bonifacio: Rebulusyunaryo
Itinatag ni Bonifacio ang isang rebulusyunaryong samahan na

tinatawag na katipunan.Nang malaman ito ng mga kastila,
nakapaghikayat sila ng higit kumulang 30, 000 na kasapi sa loob ng
anim na buwan. Tatlong araw pagkatapos metatag ang La Liga
Filipina ay ipinatapon si Rizal sa Dapitan, Mindanao. Nang
mabuwag ang samahan Liga ay ditto nag-alsang itatag ang
samahang Katipunan.
Ang Kaisipan ni Bonifacio ukol sa rebolusyon ay inilathala sa

rebulusyonaryong pahayagan, kalayaan. Naging Malaki ang bahagi
ni Agoncillo sa pagpaparami ng kasapi sa katipunansa
pamamagitan ng pagbabahagi ng ideyang nakalathala sa
pahayagang kalayaan bilang “makapangyarihang salita”
Sa pagsasagawa ng isang kasunduan ay binago ni Bonifacio ang

paraan ng Sanduguan na ginamit noong panhan bilang
pakikipagkasundo sa pagitan ng isang kastilang manlalayag na si
Miguel Lopez de Legaspi at Sikatuna na isang pinuno ng Isla Bohol
upang mapag-isa at magkaroon ng malapit na ugnayan ng dalawang
pangkat. Ang Sanduguan ay ang pahalo ng dugo ng dalawang tao at
iinumin nilang pareho. Ito ay nagpapakita ng pagiging isa ng
dalawang pangkat bilang kapatiran. Ibig sabihin ay
pakikipagkasundo ng pagtutulungan sa bawat isa sa pangangailangan
at pag-unlad.
Kung angf kasunduang panlipunan na magtatag ng isang

pamahalaan sa pamamagitan ng mamamayan ay basi sa
pangangailangan ng sambayanan na magkaroon ng seguridad sa
kanilang buhay at pag-aari. Ang Sanduguan naman ay tumutukoy sa
pagkakasundo o pakikipag-isa ng dalawang pangkat at mas madali
kaysa sa kasunduang panlipunan. Kapag nagkaroon ng paglabag sa
kasunduan ay may malalim itong katuturan sa samahan na kung

FILIPINO

saan ito ay pagkakanulo ng isang kapatiran labang sa isang
kapatiran.
Ayon kay Bonifacio, isang makatwiran ang paghihimagsik o

pakikipagdigma kung may paglabag sa kasunduan. Ang mga
katutubong pangkat sa buong Pilipinas ay masagana sa
pamumuhay, Malaya, at masaya bago pa man dumating ang
mananakop na kastila. Sa ibang paglalarawan, ito ay isang paraiso.
Habang ginagampanan ng mga Pilipinong katutubo ang kanilang
tungkulin sa kasunduan- ang pagbuo ng mga barko ng Kastila ,
pagbabantay sa kanila, lumalaban para sa kanila, pagtatayo ng
kanilang kuta at simbahan- ay bigo naming naisagawa ang kanilang
parte sa kasunduan. Pinagsamantalahan nila ang kahinaan ng mga
katutubo sa pamamagitan ng lakas ng paggawa at pagbili ng mga
katutubong produkto sa mababang presyo. Naging bulag ang mga
mamamayang Pilipino sa karapatan at pagkamulat sa katotohanan
at relihiyon. Naging mas maunlad ang mga kastila sa karangyaan at
ang mga mamamayan ay unti-unting naghihirap. Iilan lamang ang
mga Pilipinong nagkaroon ng magandang benepisyo mula sa mga
mananakop. Para kay Bonifacio, ang pagbuwag sa kasunduan ay
nangangailangan ng marahas nap ag-alsa. Ang himagsikan ay isang
daan upang maibalik ang dating paraiso.
KULTURA NG PILIPINAS
Ang kultura ng Pilipinas o kalinangan ng Pilipinas ay

pinaghalong impluwensya ng mga katutubong tradisyon at mga
kultura ng mga unang mangangalakal at mananakop nito noon. Ang
pananakop ng mga Kastila sa Pilipinas, sa pamamahala ng Mehiko,
na tumagal ng mahigit 333 taon, ay may malaking kontribusyon sa
Kultura ng Pilipinas. Ang Wikang Pilipino, na mas kadalasang kilala
bilang Tagalog, ay maraming hiniram na salita galing Kastila.
Karamihan sa mga pinagdiriwang na mga tradisyon ay
magkahalong Kristiyano, Pagano, at iba pang lokal na seremonya.
Bilang halimbawa, bawat taon, ang mga bayan sa buong bansa, ay
nagsasagawa ng malalaking Pista, nagpapaalala sa mga Santong

FILIPINO

Patron ng mga bayan, barangay, o ng mga distrito. Ang mga Pista ay
kadalasang may patimpalak sa katutubong pagsayaw, at sa ibang
lugar ay mayroon pang sabungan. Ang mga ganitong tradisyon ay
ginaganap din sa mga bansang nasakop ng mga Kastila. Sa
katimugang bahagi ng bansa na karamihan ay mananalig Islam ay
nagdiriwang din ng kanilang mga tradisyon at nakagawian.
Bago pa man dumating ang mga unang mananakop, ang mga

mangangalakal galing sa India, Malaysia, Indonesia, Tsina at Hapon
ay may malaking kontribusyon din sa Kultura ng Pilipinas. Ang
Hinduismo at Budismo ay may impluwensya sa mga katutubong
paniniwala ng mga Pilipino bago dumating ang mga Kastila at ang
mga mangangalakal na Muslim. Ang wikang Tagalog at iba pang
wika sa Pilipinas ay maraming hiniram sa wikang Sanskrito. Isang
mabuting halimbawa ang karma, na hanggang ngayon ay
pinaniniwalaan pa rin ng mga Pilipino. Marami sa mga pamahiin,
hiniram na salita at pagkain, tulad ng pansit, siopao at iba pa ay
minana sa mga mangangalakal na Instik. Ang ibig sabihin ng kultura
ay ang paraan ng pamumuhay ng mga tao nagpapakita ng
kaugalian, tradisyon, mga sining, sistema ng edukasyon, musika at
pamahalaan.
Lipunang Pilipino
Ang Lipunang Pilipino ay magkahalong lipunan. Isa bilang

bansa, at marami dahil sa pagkakahiwalay ng mga ito ng lugar,
dahil sa pulo pulo nitong ayos at mga kasanayan. Ang bansa ay
nahahati sa pagitan ng mga Kristiyano, Muslim, at iba pang
pangkat; sa pagitan ng mga nasa lungsod at sa mga nayon; mga
tagabundok at tagapatag; at pagitan ng mga mayayaman at ng mga
mahihirap.
Kaugaliang Pilipino
• Bayanihan: Nabuo ang Bayanihan sa mga samahan ng

mga magkakapitbahay na nagtutulungan kahit kailan o saan

FILIPINO

man kailanganin ng tulong. Kadalasan makikita ang
bayanihan sa mga sasakyang nasisiraan ng gulong. Ang mga
tambay at ang mga taong-bayang na malapit dito ay agad
agad ding tutulungan ang drayber kahit ano pa man ang
mangyari maayos lamang ang nasirang sasakyan. O kaya
naman mas kadalasang inilalarawan ito ng paglilipat bahay
noon ng mga nasa lalawigan. Ang mga bahay ay sabay sabay
bubuhatin ng mga kalalakihan na sinasabayan pa kung
minsan ng awitin upang di gaanong madama ang kabigatan
nito. Ito ay kabaligtaran ng ugaling indibidwalismo ng mga
lipunang Europeo at Amerikano.
• Matinding Pagkakabuklod-buklod ng Mag-anak: Ang
mga Pilipino ay kadalasang malalapit sa kanilang mag-anak at
iba pang kamag-anak. Ang pangunahing sistemang
panlipunan ng mga Pilipino ay mag-anak. Maraming mga
Pilipino ang tumitira malapit sa kanilang mga kamag-anak,
kahit pa sila ay may edad na o kaya naman ay may sarili na
ring mag-anak. Kadalasan ang isang bahay sa Pilipinas ay
binubuo ng mahigit sa dalawang mag-anak. Sa mga lalawigan,
ang mga nayon ay kadalasang binubuo ng iisang angkan, at
halos lahat ay mag-kakakilala.
• Pakikisama: Ang pakikisama ay ang kaugaliang Pilipino
na nagnanais magkaroon ng maganda at mabuting
pakikitungo sa iba.
• Hiya: Ang kaugaliang Hiya ay isang panlipunang
kaugalian. Ang mga Pilipino kasi ay naniniwala na dapat na
kumilos sila kung ano ang mga tinatanggap na kaugalian ng
lipunan; ang kung sila ay nakagawa ng kaugaliang hindi
tanggap, ang kahihiyan na ginawa nila ay hindi lang para sa
kanilang sarili kundi kahihiyan din ito para sa kanilang mag-
anak. Isang halimbawa ay ang pagiging magarbo ng
paghahanda kahit na hindi dapat sapat ang kabuhayan niya.
Kung ay isa ay pinahiya sa maraming tao, sila ay
nakararamdam ng hiya at nawawalan ng lakas ng loob.
• Palabra de Honor: "May isang salita" Isang kaugalian ng
mga Pilipino na kailangan tuparin ang mga sinabi nitong mga
salita o pananalita
• Amor Propio: Pagpapahalaga ng isang tao sa kanyang
dignidad.

FILIPINO

• Delicadeza: Isang ugali na kailan na dapat ang isang tao
ay kumilos sa tama at nasa lugar.
• Utang na Loob : Ang Utang na Loob, ay isang utang ng tao sa
taong tumulong sa kanya sa mga pagsubok na kanyang
dinaanan. May mga kasabihan nga na: Ang hindi lumingon sa
pinanggalingan ay hindi makararating sa paroroonan
Mga Pambansang Pagdiriwang

Ang mga okasyong ipinagdiriwang sa buong kapuluan ay
yaong napakahalaga sa kasaysayan at lipunan. Nakikiisa ang bawat
isa sa mga Pilipino sa pagdaraos ng mga ito kaya't tinatawag itong
pambansang pagdiriwang. Karaniwang idinedeklarang pista opisyal
o walang pasok sa mga opisina at paaralan ang mga pambasang
pagdiriwang.
Bagong Taon
Tuwing unang araw ng Enero ipinagdiriwang ang Bagong
Taon. Masayang sinasalubong ito bago maghating-gabi ng
Disyembre 31. Masayang sama-samang kumakain at
nagkukuwentuhan pa ang mga kasapi ng mag-anak. Nag-sisimba,
nagbabatian, at nag-iingay pa sila nang buong sigla sa pagsalubong
nito. Ginagawa pa nila itong family reunion. Dito ipinapakita ang
pagbubuklud-buklod ng pamilya.
Araw ng Rebolusyong EDSA

Makaysaysayan ang araw na ito. Ipinagdiriwang ito tuwing
ika-25 ng Pebrero. Ang araw na ito ang naging hudyat ng pagbalik
ng kalayaan ng mga mamamayan mula sa rehimeng diktador.
Nagkaisang nagtungo ang libu-libong mga Pilipino sa EDSA noong
Pebrero 22-25, 1986. Ito ay sa harap ng Camp Aguinaldo at Camp
Crame. Sinuportahan ito ng mga mamamayan. Tinawag itong
Rebolusyong EDSA o EDSA Revolution. Tinatawag din itong
People's Power Revolution o Rebolusyong LakasSambayanan at
Rebolusyon ng Pebrero.
Araw ng Kagitingan
Ang krus sa tuktok ng Bundok Samat sa Bataan ang

FILIPINO

nagpapagunita hinggil sa mga matatapang na sundalong Pilipino na
lumaban sa mga Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Dambana ng Kagitingan ang tawag sa bantayog na ito. Ginugunita
ng bansa ang Araw ng Kagitingan tuwing sasapit ang Abril 9.
Ipinakita rin dito ang pakakaisa laban sa mga dayuhan.
Araw ng Mangagawa
Ipinagdiriwang tuwing Mayo 1 ang Araw ng Manggagawa.
Pinahahalagahan ang mga manggagawa dahil sa kanilang mga
paglilingkod sa lipunan. Sila ang tumutulong sa atin sa pagtugon sa
ating mga pangangailangan. Tumutulong sila upang tayo'y may
pagkain araw-araw maayos na tirahan, iba-ibang kagamitan, at iba
pang bagay.
Araw ng Kalayaan
Tuwing Hunyo 12 ng bawat taon ginugunita at
ipinagdiriwang ng mga Pilipino ang Araw ng Kalayaan mula sa
Españ a. May parada at pag-aalay rin ng mga bulaklak sa bantayog
ni Rizal. Nag-aalay rin ng mga bulaklak sa iba pang mga bayani.
Itinataas pa ng pangulo ng bansa ang watawat ng Pilipinas sa Rizal
Park. Marami pang inihahandang programa, konsiyerto, at
kasayahan sa pagdiriwang na ito. Sama-sama ang mga Pilipino
ipinagdiriwang ang okasyong ito.
Araw ng mga Bayani

Ang Araw ng mga Bayani ay ipinagdiriwang tuwing Agosto 26
taun-taon. Nagaalay ang mga Pilipino ng mga bulaklak para sa
kanila. May mga palatuntunan pa. Pinahahalagahan sa araw na ito
ang mga nagawa ng mga bayani para sa kalayaan at kapakanan ng
bansa.
Mga pansibikong pagdiriwang
May iba pang mga pagdiriwang sa Pilipinas. Kabilang dito ay

ang mga pansibikong pagdiriwang. Isinasagawa ang mga ito sa iba't
ibang buwan sa buong taon. Ipinakikita rito ang mga katangian at
ilang kaugalian ng mga Pilipino. Di tulad ng mga pambansang

FILIPINO

pagdiriwang na idinideklarang pista opisyal, ang mga pangsibikong
pagdiriwang ay karaniwang idinaraos nang may pasok din sa
opisina at paaralan sa buong bansa. Gayunman, may ilang lugar na
nagdedeklarang walang pasok gaya ng Lungsod Quezon kapag
nagdiriwang ng pakakatatag nito tuwing Agosto 19.
Araw ng mga Puso

Tuwing ika-14 ng Pebrero ito. Ipinakikita natin sa ating mga
mahal sa buhay kung gaano natin sila inaalala. Ipinakikita rin natin
ang kahalagahan nila. Marami tayong ginagawang paraan upang
ipakita ang ating pagmamahal. Nagkakaisa tayo sa pagdaraos ng
pagdiriwang na ito. Nagbibigayn tao ng kard o anumang alaala sa
araw na ito.
Linggo ng Pag-iwas sa Sunog

Ipinagdiriwang ang Linggo ng pag-iwas sa Sunog sa buwan ng
Mayo. Binibigyang-diin ang mga paraan kung paano tayo mag-
iingat sa sunog. Tinuturuan din tayo sa pag-iwas sa sunog.
Natututuhan pa natin ang nararapat na gagawin kung may sunog.
Kapag may sunog sa ating lugar, nagtutulungan tayo upang
mapatay ito. May mga programa pa ang mga barangay na
nagpapakita ng mga paraan ng pag-iwas sa sunog.
Araw ng mga Ina/mga Ama

Mga pagdiriwang na pansibiko ang Araw ng mga Ina at Araw
ng mga Ama. Tuwing ikalawang Linggo ng Mayo ang pagdiriwang
para sa mga ina at tuwing ikatlong Linggo ng Hunyo ang sa mga
ama. Ginugunita natin sa mga araw na ito ang kabutihan ng ating
ina at ama.
Linggo ng Wika
Marami paligsahan tuwing sasapit ang buwan ng Agosto. Ito'y
mga patimpalak sa pagtula, pag-awit, at pagsusulat ng sanaysay sa
wikang Filipino. Karaniwang ipinagdiriwang ito sa ika-19 ng
Agosto. Ito ang kaarawan ni Pangulong Manuel L. Quezon, ang Ama
ng Wikang Pambansa. Karaniwang nagkakaisa ang buong bansa sa
okasyong ito. Binibigyang-diin ang pagmamahal sa ating wika.

FILIPINO

Pinahahalagahan at pinayayaman pa natin ito. Nakikiisa ang mga
Pilipino sa paggamit ng Filipino sa pagpupulong, sa pagsulat, at sa
talakayan.
Araw ng mga Nagkakaisang Bansa

Pagsapit naman ng Oktubre 24, ipinagdiriwang ang Araw ng
mga Nagkakaisang Bansa. Ipinakikita ng pagdiriwang na ito ang ang
pakikipagkaibigan natin sa iba't ibang bansa sa buong mundo.
Pagkakabuklud-buklod ang simbolo nito. Ang Samahan ng mga
Nagkakaisang Bansa ang nagbubuklod upang lubos na
magkaunawaan at magkaisa ang mga bansa. Pagtutulungan ang isa
pang layon nito. May mga palatuntunan din inihahanda rito. Hindi
lamang sa paaralan kundi pati na sa telebisyon at radyo.
Linggo ng Mag-anak
Ito ang araw na ginugunita ng mga Pilipino ang kahalagahan
ng mag-anak at ang pagmamahalan at pagkakaisa ng bawat kasapi
nito.
Araw ng mga Guro

Iba-iba ang buwan ng pagdiriwang nito. Dito naman
pinahahalagahan ang kabutihan ginagawa sa atin ng mga guro.
Araw ng Maynila/Araw ng Lungsod Quezon

Ginugunita rin ng mga Pilipino ang kanilang lungsod o bayan.
Nagkakaiba-iba ng lamang ito ng petsa ayon sa bayani o
natatanging Pilipinong ginugunita. Tuwing Hunyo 24 ang Araw ng
Maynila. Ika -19 naman ng Agosto ang Araw ng Lungsod Quezon.
Mga pagdiriwang na panrelihiyon
Marami pagdiriwang na panrelihiyon sa Pilipinas.

Isinasagawa rin ito sa iba't ibang buwan sa buong taon. Makikita
rito ang mga kaugalian at katangiang Pilipino.
Pasko
Mahalaga para sa mga kapatid nating Kristiyano ang
pagdiriwang ng Kapaskuhan tuwing ika-25 ng Disyembre. Araw ito

FILIPINO

ng paggunita sa pagsilang ni Jesus, ang Anak ng Diyos ng mga
Kristiyano. Misa de gallo o simbang-gabi ang hudyat ng
pagdiriwang ng Kapaskuhan. Nagsisimula ito sa ika-16 ng
Disyembre. Ang misa de gallo ang magkakasunod na siyam na
simbang-gabi hanggang sumapit ang araw ng Pasko. Nagkakaisa
ang mga Pilipino sa pagdiriwang nito. Marami ang dumadalo sa
misang ito. Sama-samang nagsisimba ang mag-anak dito.
Pagmamahal sa bawat isa ang mensaheng ipinahahatid sa atin
tuwing sasapit ang Pasko. Isang araw rin ito para sa mga mahal sa
buhay - mga kamag-anak at mga kaibigan - at pati na rin ng mga
kaaway. Kailangang maghatid ang bawat Kristiyanong Pilipino ng
kapayapaan hindi lamang sa buong bansa kundi pati na rin sa
buong mundo. Kung kaya't dapat tandaan na ang mensahe ng Pasko
ay pagmamahal at kapayapaan. Tanda rin ito ng pagkakabuklod ng
mga mag-anak. Nagsasama-sama rito o nagkakaroon ng reunion
ang mga kasapi ng mag-anak.
Isa pang napakagandang pagdiriwang kung Pasko ang parada ng

makukulay at maiilaw na parol na yari sa San Fernando, Pampanga.
Dinarayo ng mga turista ang paradang ito.
Ati-atihan
Ito ay pagdiriwang sa Kalibo, Aklan. Tatlong araw ito ng pag-
awit at pagsayaw sa mga daan. Nagpaphid ng uling o anumang itim
na pangkulay sa buong katawan ang mga sumasali sa parada.
Nagsusuot pa sila ng makukulay na kasuotan habang nagsasayaw
sa saliw ng tugtog ng mga tambol sa kalsada. Hawak ang imahen ng
Santo Niñ o ng isang ati habang sumsayaw. Sumisigaw naman ng
"viva" ang iba sa kanilang pagsasayaw. "Mahabang buhay' ang
kahulugan ng salitang viva.
Mahal na Araw
Isang napakahalaga at natatanging tradisyon ito ng mga
Katolikong Pilipino. Nagkakaisa ang ito sa pagdaraos nito.
Karaniwang makaririnig ng pabasa sa baryo, kapilya, at pati na sa
mga tahanan na ikinukuwento ang buhay ni Cristo. Penitensiya

FILIPINO

naman ang tawag sa ginagawa ng mga Pilipinong nagpapasakit o
namamanata tuwing Mahal na Araw, Kanilang pinahihirapan at
pinarurusahan ang sarili sa pagdadala ng krus o pagpalo at
pagsugat sa kanilang mga katawan. Isang prusisyon ng mga rebulto
ni Cristo at iba pang santo ang inilalakad sa mga pangunahing daan
ng baryo o bayan tuwing Biyernes Santo. Maingay at masayang
naririnig ang kampana ng lahat ng simbahan tuwing Linggo ng
Pagkabuhay upang ipabando o ipahayag ang muling pagkabuhay ng
ating Panginoon. May isa pang gawaing isinasagawa tuwing Mahal
na Araw. Ito ang Moriones ng Marinduque. Isang makulay na
kaugalian pang-Mahal na Araw ito. Nagsusuot ng damit ng mga
Romanong sundalo at makukulay na maskara ang mga
namamanata.
Pahiyas
Isang tradisyon din ito. Pinararangalan dito ang santo ng mga

magsasaka na si San Isidro de Labrador. Nagkakaisang nagsasabit
ang mga taga-Quezon ng mga produktong-bukid at katutubong
pagkain sa pintuan at mga bintana ng kanilang bahay. Isang Bahagi
ng pagdiriwang ng San Isidro ang pagbasbas sa mga kalabaw.
Ipinaparada ng mga magsasaka ang kani-kanilang mga kalabaw
patungo sa simbahan upang mabasbasan ng pari. Naniniwala sila
na malalayo sila at ang kanilang mga kalabaw sa mga sakit at
aksidente sa pagbasbas na ito. Isang makulay na pagdiriwang ito na
kinalulugdan ng lahat sa Quezon tuwing buwan ng Mayo.
Santakrusan
Ito ang isa pa ring kasayahan. Ang santakrusan ay isinasagawa
kung Mayo.
Isang prusisyon ito na nagpapakita at isinasadula ang paghahanap
ni Santa Elena sa Banal na Krus. Maraming naggagandahang
kababaihan sa prusisyong ito na kumakatawan kay Birheng Maria
at iba pang mga babaing tauhan sa Bibliya at mga akadang kaugnay
nito.
Pista ng Peñafrancia

FILIPINO

Isang kapistahan ang idinaraos tuwing Setyembre 17 sa
Lungsod ng Naga, Camarines Sur sa rehiyon ng Bicol. Isang
prusisyon sa ilog ng mapagmilagrong imahen ng Birhen ng
Peñ afrancia ang dinarayo sa pagdiriwang na ito. Isinasagawa ang
prusisyong ito sa Ilog ng Naga at kalalakihan lamang ang
lumalahok. Magandang nilagyan ng palamuti ang trono ng birhen
na nasa isang kasko.
Araw ng mga Patay o Todos los Santos

Ipinagdiriwang ito tuwing unang araw ng Nobyembre.
Ginugunita at pinararangalan ang mga namatay na kamag-anak sa
araw na ito. Karaniwang nagtutungo ang mga Pilipino sa
sementeryo upang magsindi ng mga kandila, magalay ng mga
bulaklak at pagkain, at magdasal para sa namatay na mga mahal sa
buhay. Nagkakaisa rin ang mga Pilipino sa pagsasagawa ng mga
kaugaliang ito.
Ramadan
Isang buwang pagdiriwang ito ng ating mga kapatid na
Muslim sa Timog tuwing Marso hanggang Abril. Sama-sama at
nagkakaisa rin sila sa pagdiriwang ng okasyong ito. Mahalagang
pagdiriwang ito sa kanila. Idinaraos ang kaugalian at tradisyong ito
ng mga tagasunod ng Islam sa buong mundo. Nagsusuot ng
mahabang belo sa kanilang mukha ang mga babaing Muslim kapag
nagtutungo sila sa kanilang mosque. Nangingilin or nag-aayuno ang
lahat ng mga Muslim sa mga pagdiriwang na tulad nito. Nagdarasal
sila kay Allah na kanilang Panginoon. Ginugunita nila ang
pakakahayag o rebelasyon ng Koran kay Mohammmed, ang propeta
ng Islam. Nagbabasa pa sila ng Koran. Ang Koran ay banal na aklat
ng mga Muslim.
Hari Raya Puasa

Pagkatapos ng Ramadan, ipinagdiriwang ng mga kapatid
nating Muslim ang Hari Raya Puasa. Isa itong pasasalamat nila.
Nagsisimula at ginigising sila ng malalakas na ingay ng mga tambol.
Agad silang nagbibihis ng kanilang magagarang kasuotan at
nagtutungo sa mosque. Nagdarasal sila ng isang oras. Imam ang

FILIPINO

tawag sa kanilang pari.
Wika bilang Kultura
Tulad ng dating napag-aralan, ang wika ay ang “pangunahin

at pinakamabusising anyo ng gawaing pansagisag ng tao”
(Archibald Hill). Ngunit ano naman ang kultura?—at papaano natin
maiuugnay ang dalawang ito?
Gaya ng depinisyon ng wika, mahigpit ding nakatali sa tao

ang ating pagbibigay-halaga sa kultura. Sa isang klasikal na
pananaw–yaong nanggaling sa sinaunang Gresya at Roma–ay mas
malapit sa pandiwa ang kahulugan nito; “Cultura animi”, ayon kay
Cicero, o ang paglilinang sa kaluluwa.
At katunayan ay popular parin ang ganitong pag-iisip

hanggang ngayon. Sa akda halimbawa ni Matthew Arnold na
‘Culture and Anarchy’ ay tinukoy niya ang kultura: “…a pursuit of
our total perfection by means of getting to know, on all the matters
which most concern us, the best which has been thought and said in
the world, and, through this knowledge, turning a stream of fresh
and free thought upon our stock notions and habits…” (Arnold,
2003). Mapapansin din ang ganitong pag-iisip sa gamit ng mga
terminong “high culture” at “cultured”. Para bagang nagpapahayag
ito ng isang paghihiwalay sa normal na gawain ng tao at sa yaong
naglilinang umano ng kaluluwa.
Tadtad ng problema ang ganitong depinisyon, hindi lamang

dahil sa ito ay komplikado at malabo, kundi dahil na rin sa
posibilidad nitong magdulot ng pagkiling sa isang partikular na
grupo. Halimbawa, ang pag-iisip na mas nakatataas ang uri ng
“kulturang” kinikilusan ng mga elite sa lipunan ay isa sa mga
malimit na ginagamit upang bigyang kabuluhan ang ideya ng
imperyalismo at elitismo. Ang ganitong mahigpit na paghahati sa
lipunan sa iba’t ibang antas ay nagreresulta sa masamang pagtrato
sa “mababang antas” ng komunidad. Kaya’t mahalagang ating
puspusang tukuyin ang kahulugan ng kultura at ang ugnayan nito

FILIPINO

sa ating talastasan at pamumuhay.
Si Edward Tylor (Mula sa Wikimedia)

Sa halip na isipin nating isang gawain ang kultura, maaaring
tukuyin ito gamit ang
arkeolohikal na depinisyon. Sa
mga sanay ng arkeoloji at
kasaysayan, ang kultura ay may
mas materyal atobjective na
kahulugan. Ituon ang pansin sa
pahayag na ito mula sa akdang
Primitive Culture ng
Anthropologist na si Edward B.
Tylor: [culture is] “that complex
whole which includes knowledge,
belief, art, law, morals, custom,
and any other capabilities and
habits acquired by man as a
member of society”( 1871).
Samakatwid, sinasabi ni Tylor, gaya ng makikita sa akdang Kultura

ng Wika ni Prospero R. Covar, na maaaring uriin ang mga bagay na
ating nalalaman sa dalawang kategorya: kalikasan at kultura. Ang
ganitong pagtutukoy ay mas malawak, mas simple, at mas neutral
kaysa sa dating natalakay.
Bilang paglilinaw, ang kultura ay ang kahit anong produkto o

tagatanggap ng gawain ng tao—ito man ay pisikal na aksyon o pag-
iisip, sinasadya o aksidente, mabuti o masama. Sa pagtutukoy ng
kultura, walang kaiba ang pinakalumang tradisyon sa Instagram.
Ang klasikal na obra ay kultura; at gayon din ang isang plakang
nagsasaad: “Bawal umihi dito.” Ang akdang Noli Me Tangere ay
kultura, at kultura din ang “She’s Dating The Gangster” (Gaano man
kasakit para sa aking sabihin y’on).
Ang wika ay isang mahalagang aspeto ng kultura na sa loob

ng mahabang panahon ay tumulong upang hubugin ang ating

FILIPINO

paraan ng pag-iisip at pagtatalo. Gaya ng isang martilyo na
produkto ng ating pangangailangan ng magandang pamukpok, ang
wika ay kulturang umusbong mula sa ating pangangailangang mas
epektibong makipag-usap sa isa’t isa.
Bilang kultura, ilan sa mahahalagang palagay na maaaring gawin

tungkol sa wika ay:
• Ang wika ay gawa ng tao at may kabuluhan lamang dahil sa

pagbibigaykahulugan ng tao;
• Ang wika ay hinubog at patuloy na hinuhubog ng gawain ng
tao;
• Ang wika ay humuhubog rin sa ibang aspeto ng kultura ng
tao;
Walang malaking kaiba ang wika sa ibang aspeto ng kultura ng

tao. Ito ay may kahulugan lamang dahil sa pagpapataw ng tao ng
kahulugan dito. Ang bokabularyo, balarila, at istraktura ng bawat
wika ay hindi nakatali sa anumang natural na batas. Bagkus, ito ay
nakadepende sa grupo ng mga taong nagnanais ng wika upang
punan ang isang partikular na pangangailangan.
Ang salitang ‘trono’ ay masasabing kathang-isip lang natin. Hindi

gaya ng kuryente o tubig o pag-iisa, ang kahulugan ng mga titik na
bumubuo sa ‘trono’ ay nakadepende sa pag-iisip ng tao na ito ay
upuan ng isang hari o lider. Ang mga pantig at tunog na bumuo sa
salitang ‘trono’ ay iilan lamang sa di-mabilang na serye ng mga
tunog na walang kahulugan sa labas ng ating species—sa labas ng
lipunan.
Hindi lamang ito totoo para sa kahulugan ng mga salita; ganito

rin ang katangian ng ibang aspeto ng isang wika—ang syntax,
alpabeto, at iba pang aspeto nito ay nabuo lamang mula sa
pagbibigay-kahulugan ng mga gumagamit ng wika. Gaya ng pag-
aaral ng mga lumang paso na nagreresulta sa isang limitado
datapwa’t mahalagang kaalaman ukol sa mga gumawa at gumamit
ng pasong iyon, ang pag-aaral ng mga katangian ng wika ay
oportunidad na matuto tungkol sa mga nagsusulat o nagsasalita ng

FILIPINO

wikang ito.
Sa akda ni Covar, nagbibigay siya ng isang maikli ngunit

madiwarang pagpapaliwanag ng mga katangian ng pagpapantig at
istraktura ng wikang Filipino. Ipapalagay ko na ang tagapakinig ay
may sapat nang kaalaman ukol sa mga gamit ng pangngalan,
pandiwa, panghalip, pang-uri, pang-abay, at iba pang bahagi ng
pananalita. Dahil medyoredundant si Covar sa kanyang
pagdidiskurso nito, pagusapan nalang natin nang mas maigi kung
papaano nakahahanap ng koneksyon sa wika at kultura.
Halimbawa, kung susuriin ang salitang baranggay, makahahanap

ng koneksyon sa orihinal na kahulugan nito—sa pinanggalingang
Austronesian na ‘balangay’—at sa kahulugan nito ngayon. Ilang
libong taon mula ngayon, maaaring suriin din ng mga historyador
at mananaliksik ang wika ng ating panahon upang makakuha ng
ideya tungkol sa ating lipunang ginalawan, sa mga gawain ng tao,
lebel ng pamumuhay, atbp.
Kahit malaki pa ang ikabago ng lipunan, ebidensya parin ng

ating kasalukuyang kalagayan ang wikang ating ginagamit. Gaya ng
paggamit ng ‘hiyas’ para sa gem at para din sa virginity;
nangangahulugang may mataas na pagpapahalaga sa pagiging
birhen. Ang ‘durog’ ay maaaring tumutokoy sa pulbura o di-kaya’y
sa isang taong nasa ilalim ng impluwensya ng droga. Ebidensya
naman ito sa paglaganap ng isang drogang pulbura—na kahit
walang matatag na senso na makapagbibigay ng tiyak na bilang ng
gumagamit, ay malalamang laganap dahil sa bilang ng naaaresto at
sa epekto nito sa kultura, kabilang na ang wika ng mga tao.
Hindi lamang mga salita ang may ganyang kaugnayan sa kultura.

Ang mga sosyolek din—ang porma at tono ng wikang ginagamit ay
batay sa hangarin ng mayakda at sa inaasahang tagapakinig.
Marahil mas kapansin-pansin naman ang gamit ng bantas at ang
kaugnayan nito sa primerong trabaho ng nagsusulat. Ang mga
siyentipiko,mathematician at engineers ay nasasanay sa mga
simbolong kanilang inaangkat patungo sa ‘natural’ na wika. Mas

FILIPINO

malimit sila gumamit ng mga bantas gaya ng <>, { }, –, at iba ang
gamit sa ibang bantas. Ang * ay pang-multiply, ang % ay modulo,
ang ~, !, $, at # ay may kanya-kanyang ibang kahulugan. At
maraming tao ang hindi makauunawa ng simbolong xor.
Sa seryeng Discworld ni Sir Terry Pratchett ay malimit din

siyang gumamit ng isang elementong hindi palagiang pinapansin sa
mga diskurso sa paaralan. Ito ay ang typeface o fontstyle na malimit
paglaruan ni Pratchett at ng mga gumagawa ng komiks. Sa akda ni
Pratchett, halimbawa, ang karakter ni Kamatayan ay nagsasalita sa
MALALAKING TITIK. Ang kombinasyon ng paglalarawan sa teksto
at ang typeface na ginagamit ay nakabubuo ng mas konkretong
imahe ng karakter. Kung ang mga titik naman ay paliit nang paliit
ay naiiisip (sa tulong din muli ng konteksto sa binabasa) ang
HUMIHINANG TUNOG. Sinasalamin naman nito ang pagkokonekta
ng ating isip sa mahinang tunog sa maliit na bagay, o sa matibay na
bagay at pagiging uniform.
Patunay lang ang lahat ng ito na ang wika, bilang kultura, ay

sumasalamin lamang sa pangangailangan at paraan ng pagiisip ng
tao. At gaya ng siyensya o relihiyon, nagbabalik rin ito ng
pagbabago sa mas malaking balangkas ng kultura ng tao.
Halimbawa nito ang pagkakaroon ng pambansa o pansariling wika
na tumutulong upang magbigay-distinksyon sa isang politikal o
social na entitiy. Ginagamit ang Filipino upang pagtibayin ang
pagiging Pilipino natin, kaya’t nagkakaroon ng priksyon sa pagitan
ng mga wikang panrehiyon
at wikang
panginternasyonal.
Hindi ko susuportahan
ang katawa-tawang Sapir–
Whorf hypothesis, ngunit
aking aaminin na may
masusukat na epekto ang wika sa tao. Kung ang siyensya ay ang

FILIPINO

gawain ng pag-iisip para mapag-aralan ang kalikasan, at kung ang
relihiyon ay gawain ng pagtatanong para suriin ang sarili—ang
wika naman ay gawain ng paglalagay ng ating mga iniisip at
damdamin sa isang lalagyan (gaya ng mga titik at bantas) para
ilipat sa kamay ng ibang tao {kasi nga hindi pa natin nagagawa ang
telepathy}. Ang katangian ng code na ito ay may impluwensya sa
magdedecode ng mensahe.
At bilang ganoong uri ng kagamitan, ang wika ay tulad din ng

ibang kultura. Nabuo at nalilinang ito upang punan ang partikular
na pangangailangan. Sa ganitong paraan ng pag-iisip, sana’y ma-
internalize natin ang pundamental na uganayan sa pagitan ng
gumawa at ng ginawa—ng tao at ng wika; na walang wikang
natural na nakatataas sa iba, bagkus ay ebidensya lamang ang
pagkakaiba sa wika sa pagkakaiba sa kultura at kasaysayan ng
gumagamit nito.
FILIPINO NG KILUSANG PAMBANSA-DEMOGRAPIKO (KDP)

PILOSOPIYA AT POLITIKA SA PAMBANSANG WIKA
ni Monico M. Atienza
Ilang depinisyon at paglilinaw
Kilusang Pambansa-demogratiko (KDP) –ang terminong

tumutukoy sa mga rebolusyonaryo puwersa –mga uri, sektor,
grupo at mga indibidwal –na nasa pamumuno ng Partido
Komunista ng Pilipinas na muling itinatag noong 26 disyembre
1968 at mas kilala sa tawag na CPP-MLKMZ (Communist Party of
the Philippines – Marxista –Leninista –Kaisipang Mao Zedong).
Ideolohiya –ang terminong tumutukoy sa abanteng kaisipan at

kamalayang gumagabay at nagpapakilos sa sulong na destakamento
ng uring manggagawa –ang proletaryong partido nito –para wasakin
ang pagsasamantala at pang-aapi at lahat ng tipo reaksyon sa
lipunang may-uri kapitalista o alinmang lipunang binabansot ng
kapitalismo, lali na sa anyong monopolyo.

FILIPINO

Politika –ang terminong tumutukoy sa lahat ng anyo ng
pagkilos ng KDP na may tuwiran o masustansyang layon nitong
umagaw at magpanatili ng kapangyarihang komontrol at mamahala
sa gobyerno, mula sa mababa hanggang mataas na antas.
Filipino ng KDP at mahalagang mga katangian nito
Sa KPD, ang pambansang wika ay Pilipino (Filipino sa panahon

nating ngayon). Ito ay nakabatay sa Tagalog at umuunlad na sa
buong kapuluan at napayaman na ito ng iba’t ibang salita termino
mula sa iba’t ibang wika sa Pilipinas, kasama na ang mga dayuhang
wika, pangunahin na ang Kastila at Ingles. Gayunpaman, di na
tinatalo pa ng kilusan ang Katawagang Filipino sa wikang
pambansa ng Pilipinas sa ilalim ng Konstitusyong 1987.malaki man
ang impluwensya rito ng mga Pilipinong ginagamit sa Kamaynilaan
at malawak namang napapaabot ng radyo, telebisyon, pelikula o
maging ngilang dyaryo at magasing popular, masasabing may
umuunlad na itong mga barayti sa iba’t ibang rehiyonsa bansa kung
saan nga ang mga salita terminong gamitin ng nakakraming
mamamayan sa liblib. Muninsipalidad, poblasyon at lungsod ay
nakikipaglakipan sa pambansang wikang Filipino.
GAWAIN:
Sumulat ng isang Talumpati hinggil sa paniniwala sa Pamahalaan.
FEMINISMO SA PILIPINAS
Ang Pinagmulan ng Kaisipang Feminista sa Pilipinas
Marami ang nagpapalagay na ang feminismo ay kaisipang banyaga

sa Pilipinas. Inankat diumano ang kaisipan ito na ngayon ay
ipinangangalandakan ng mga “maiingay.” Gitang uri o middle class
at agresibing feministang kanluranin ang takbo ng isp at pagkilos.
Kaya naman wala diumanong katuturan ang feminismo sa

FILIPINO

pambansang pamumuhay at kultura.
Ang hirap sa ganitong pagpapalagay ay ang katunayang yaong

pinagmulan kadalasan ay walang simpatya sa babae. Maaaring ni
hindi nila pinag-aaralan ang kilusang kababaihan o ang mismong
kasaysayan ng pag-unlad ng buhay ng mga babae sa bansa. Bakit
hindi dito muna magsimula –sa pag-aaral sa babae at
konstruksyonng pagkababae sa lipunang Pilipino –bago tuluyang
tuligsain ang feminismo bilang isang angkat o imported na
“Ideolohiya”.
GAWAIN:
Magsasadula ng isang pangyayari na kung saan ang paksa ay ang
“Pagpapahalaga sa karapatan ng mga kababaihan.”

FILIPINO

ARALIN
3
WIKA SA PANAHON
NG GLOBALISASYON AT
INTERNASYUNALISASYON
1. Makapagbigay ng Opinyon at Repleksyon hinggil sa kalagayan

ng wika sa panahon ng Globalisasyon at Internasyunalisasyon

FILIPINO

INPUT:
Wika sa panahon ng Globalisasyon at Internasyunalisasyon
Ang wika sa bawat larangan ay napakahalagang bersyon ng

pag-aaral. Nais nitong palawakin pa ang intelektwalisasyon at
pagsusuri ng mga alinmang bagay lalo na sa pagsasalin ng mga
ibang wika tungo sa pangunahing wikang ginagamit. Sa modyul na
ito ay panonoorin ang isang video presentation mula sa
Unibersidad ng Pilipinas. Ito ay ginagampanan ng pangunahing
tagapagalita at propesor ng pag-aaral ng wika na si Dr. Crisanta
Flores. Tatalakayin dito ang pagbabago ng wika sa larangan ng
Globalisasyon at Internasyunalisasyon.
Pamagat:
UP TALKS: Wikang Filipino sa Panahon ng Internasyonalismo at

Globalisasyon ni Dr. Crisanta Flores
Sanggunian: www.youtube.com
GAWAIN:
Panuto: Bumuo ng sariling Refleksyon hinggil sa napanood na Video

Documentation.

FILIPINO

POST-TEST
Panuto
: A.
1. Dapat bang gamitin ang mga salitang ginagamit ng mga

millennial ngayon? Ipaliwanag.
2. Paano naging isang teoryang pangwika ang Pilipino?
.
B. Panuto: Panuorin ang bidyo tungkol sa makabagong salita ng
mga kabataan ngayon at ibigay ang iyong reaksyon tungkol dito.

FILIPINO

YUNIT
III
PAGSASALIN NG
PILINGTEKSTONG
MAKABULUHANSA
DALUMAT NG/SAFILIPINO
AT PAGSULAT NG
DALUMAT SANAYSA
ARALIN
1 PAGSASALIN NG MGA PILING TEKSTO

FILIPINO

INTRODUKSYON
Ang pagsasalin ay isang paraan ng pagsulat kung saan isinusulat muli
ang teksto sa ibang wika batay sa gagamitin ng tagasalin subalit hindi
nawawala ang diwa ng orihinal nito.Kadalasan, ang mga akdang nakasulat sa
Ingles ay naisasalin sa Filipino sapagkat ang wikang ito ay itinuturing na
pangalawang wika ng mga Pilipino. Mahalaga ang pagsasalin upang
makaabot sa iba pang panig ng daigdig ang mga akda mula sa iba’t ibang
lugar. Sa ganitong pagkakataon ay nawawala ang balakid ng pagkakaiba-iba
ng wika sa pagkakaunawaang global. Ayon sa Webster’s New World
Dictionary of the American Language, ang salitang translate ay
nangangahulugang “to change from one language into another: to put into
different words” (palitan ang wika tungo sa ibang wika; ilahad sa ibang
pananalita). Samantalang isinasaad naman ng New Standard Dictionary
ang kahulugang “to give sense or meaning of in another language” (ibigay
ang diwa o kahulugan sa ibang wika). Maipalalagay na higit na tiyak at
malinaw ang ibinigay na katuturan ni Eugene Nida at Charles Taber (1969)
na ang pagsasaling-wika ay muling paglalahad sa target na wika ng
pinakamalapit na natural na katumbas ng mensahe ng orihinal na wika,
una’y batay sa kahulugan at ikalawa’y batay sa estilo.
Kahalagahan ng Pagsasalin
Ayon kay Bienvenido Lumbera (1982), ang mga layuning nagbubunsod sa
pagsasaling-wika ay ang sumusunod:
1. Pagpapalaganap ng kaalaman o kaisipang nakapaloob sa akda;

2. Pagbibigay-liwanag sa kasaysayan at kultura ng ibang bansa o
panahon; at
3. Pagpapakilala sa mga bagong mambabasa ng isang akdang
itinuturing na makabuluhan ng isa o ilang tao.
Napakaraming kaalaman at karunungang mababasa at mapag-aaralan
sa kasalukuyang panahon ang bunga ng pagsasaling-wika. Halimbawa na
lamang ay ang kasaysayan at kultura ng iba’t ibang lipunan at lipi sa mundo
na ating napag-aaralan dahil may mga manunulat na nag-abalang magsalin
ng mga ito sa ating wika upang ating maunawaan. Ayon sa isa nating
Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan na si Virgilio Almario (2013),
kasintanda ng limbag na panitikan sa bansa ang pagsasalin sa atin. Patunay
rito, aniya, ang Doctrina Christiana na siyang salin ng mga batas, dasal, at
gawain ng katolisismo para sa mga sinaunang Pilipino. Ang naturang
dokumento ang kilaiang pinakaunang dokumento ng nailimbag sa Filipino
noong 1593.

FILIPINO

Kung titingnan ang panahon nito, maipagpapalagay na ang
pagsasalin ay di lamang bahagi ng pag-aaral natin ng mga prosesong
nakapaloob sa panitikan. Masasabi na ang pagsasalin ay may
malaking impluwensiya sa ating kasaysayan bilang mga Pilipino at sa
pagsisimula ng ating pagsasabansa.
Mga Katangian ng Isang Tagasaling-Wika
Kabilang sa mga dalubhasa sa pagsasaling-wika noong ika-16

na siglo ay si Etienne Dolet (1540) ng Pransiya na naglahad ng
sumusunod mula sa pag-aaral ni Theo Hermans:
1. Kailangang ganap na maunawaan ng tagapagsalin ang

nilalaman at intensiyon ng awtor ng akdang isinasaiin.
2. Kailangang may ganap na kaalaman ang tagapagsalin sa
wikang pinagsasalinan at may gayunding kahusayan sa
pinagmulang wika.
3. Kailangang iwasan ng tagapagsalin ang magsalin nang salita-
sa-salita sapagkat makasisira ito sa kagandahan ng pahayag.
4. Kailangang gamitin ng tagasaiin ang anyo ng mga
pananalitang karaniwang ginagamit ng nakararami.
5. Sa pamamagitan ng kanyang pagsasalin at pag-aayos ng mga
salita, kailangang makabuo ang tagapagsalin ng
pangkalahatang bisa at angkop sa himig ng orihinal na akda.
Kung susumahin, narito ang pangkalahatang ideya na maaaring
maipayo sa mga tagasalin at mga nagnanais magsalin:
1. Sapat na kaalaman sa dalawang wikang kasangkot sa

pagsasalin at ang kultura ng wikang isinasalin niya
2. Sapat na kaalaman sa paksang lsinasalin
3. Sapat na kaalaman sa kultura ng dalawang bansang kaugnay
sa pagsasalin
4. Sapat na kaalaman sa gramatika ng dalawang wikang
kasangkot sa pagsasalin
Sinasabing ang pinakamahusay na salin ay yaong
mapagkakamalan ng mga mambabasa na yaon ay hindi isang salin
kundi isang orihinal na akdang ginawa ng manunulat. Ang kahirapan
o kadakilaan sa pagsasaling-wika ay nababatay rin sa uri ng paksang
isinasalin, bukod sa anyo at layunin. May karaniwang paksang pang-
araw-araw na madaling isalin. Gayundin, may mga anyong
pampanitikan na tulad ng tula na may kahirapan isalin ngunit

FILIPINO

nagdudulot naman ng kasiyahan sa nagsasalin sapagkat higit na
nagpapakilala ng katotohanang ang pagsasaling-wika ay isang sinin.
Halimbawa:
 Each citizen must aim at personal perfection and social justice
through education. (orihinal)
— Manuel L. Quezon
 Bawat mamamayan dapat may layunin sa personal na
kaganapan at panlipunang katarungan sa pamamagitan ng
edukasyon. (saling literal)
 Ang bawat mamamayan ay dapat magkaroon ng layuning
matamo ang pansariling kaganapan at katarungang panlipunan
sa pamamagitan ng edukasyon. (malayang salin)

FILIPINO

ARALIN
1
PAGSASALIN NG MGA
PILING TEKSTO
1. Malaman ang kahalagahan ng pagsasalin at paano ito gawin.
2. Makapagsasalin ng mga piling akda o tekstong makabuluhansa

dalumat ng/saFilipino.
“Alin mang wika, magkakaiba ang kahulugan at gamit, iisa
naman ang diwa.”

FILIPINO

INPUT:
ANG PAGSASALIN AT PAGPAPAUNLAD SA WIKANG PAMBANSA

Virgilio S. AlmArio
Mahihiwatigang isang salin ito ng orihinal na balita sa wikang

Ingles. At maliban sa hindi ko nagugustuhang gamit ng “na kung
saan” sa ikalawang pangungusap at tinatamad na “nag-fie” sa ikatlong
pangungusap ay maayos naman ang salin. Ngunit pansinin ang tila
kawalan ng kakayahang isalin ang ilang teknikal na salita.
Halimbawa, ano nga ba ang opisyal na salin ng “Regional Trial Court”
at “Board of Marine Inquiry”? Isang mahalagang gawain ito na dapat
isagawa ng alinmang sentro sa pagpapalaganap ng wikang Filipino.
Ngunit ang higit na kapansin-pansin ay ang pananatili ng ilang
katawagang panghukuman: “temporary restraining order,” “legal
authority,” “civil case,” at kahit ang “fie.” Kung medyo nagtiyag pa ang
reporter na nagsalin, puwede naman sanang ipalit sa “nagfie’ ang
“nagsumite” o ng mas Tinagalog na “naghain,” “nagdulog,”
“nagpasok.” Puwedeng ipalit sa “civil case” at “legal authority” ang
paEspañ ol na “kasong sibil” at “legal na awtoridad.” Sa hulíng
naturang hakbangin, pinaiiral ang paniwalang higit na popular ang
ipinapalit na salitâ ng Españ ol sa isinasá ling salitâ ng Ingles. Mas
matagal na kasing ginagamit ang “kaso,” “sibil,” at “awtoridad” kaysa
“case,” “civil,” at “authority.” Kahit ang “legal” na may iisang anyo sa
Ingles at Españ ol ay mas kilalá ng sambayanan sa bigkas nitó ng
Españ ol (“legá l” mabilis) kaysa bigkas nitó ng Ingles (“ligal”
malumay). Ngunit paano isasalin ang “temporary restraining order”?
“Utos sa pansamantalang pagpigil”? Mawawala ang popular nang
“TRO” na mula sa inisyals ng orihinal na prase sa Ingles. (Paano nga
ba ito isinalin ni Hukom Cesar Peralejo?) O dapat manatili na lá mang
muna ang orihinal sa Ingles? Isang pansamantalang remedyo ito na
iminumungkahi kahit ng kasalukuyang patnubay sa ortograpiya
(tingnan sa tuntunin 4.6) ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF).
Pansamantalang remedyo ito at kailangan upang

maipagpatuloy ang paggamit, lalo na sa pagtuturo at pagsulat, ng mga
bagong hiram na salita. Pansamantalang remedyo sapagkat
naniniwala pa rin ako na darating ang araw na may lilitaw at
mapagkakasunduang salin ang ganitong hiram na salita, bukod sa
maaaring ipailalim sa reispeling kapag hindi na isinalin. Sa kabilâ ng
dako, ipinahahayag ng reporter sa kaniyang ginawang pagsasalin ng

FILIPINO

balita ang kaniyang personal na paniwalang hindi na kailangang
isalin ang naturang mga salitâ ng teknikal sa Ingles. At ang kaniyang
personal na paniwala ay sasang-ayunan ng maraming ibang reporter,
editor, at titser na edukado ngayon sa Ingles. Sa hanay ng
kasalukuyang produkto ng ating edukasyong bilingguwal,
tatanggapin nating naiintindihan na ng madla ang “civil case” at “legal
authority.” At dahil wala naman tá yong magagamit na survey kung
gaano kalaki at gaano kalalim ang lumaganap nang bokabularyong
Ingles ng sambayanang Filipino ay mahirap nating salungatin ang
naturang opinyon. Magkagayon man, malaki pa rin ang aking hinala
na hindi bahagi ng ating naisaloob nang bokabularyong Ingles ang
“temporary restraining order.” Ang totoo, malaki ang aking hinala na
ang paggamit ng tinatawag na “salitang higit na ginagamit ng masa”
ay idinadaan naman sa wido o personal na hilig. Walang
siyentipikong batayan.
Noong kabataan ko at mapasá ma sa inorganisang pangkat ng

tagasalin sa hanay ng mga aktibista, isang mahabà ng diskusyon
namin kung alin ang higit na dapat gamitin sa “ngunit,” “subalit,”
“datapwat,” at “pero.” Natitiyak kong wala nang gumagamit ngayon
ng “datapwat” [kundi ako lá mang, sa ilang sinasadyang pagkakataó n]
at bihira nang lumabas sa ating bibig ang “subalit.” Gayunman, alin
ang mas gamitín sa “ngunit” at “pero”? Mayorya sa amin ang
nagsabing ngunit na popular ang “pero.” Sa kabilâ nitó , hindi
kailanman ginamit sa aming mga salin ng sinulat nina Lenin, Marx,
Mao Tsetung, at Amado Guerrero ang “pero.” Bakit? Sapagkat nanaig
pa rin ang kuro na may kaibhan ang wikang pasulá t sa wikang
pasalita. Hindi laging angkop at dapat panaigin ang tuntuning “higit
na gamitín” (mabilis ang bigkas) sa pagpilì ng salita sa gawaing
pasulá t.
May mga pagkakataó ng naghahanap ng ibang tuntunin. Wika

nga ng isa sa amin, kung ang pinakagamitín ang susundin ay hindi
“pero” kundi “but” ang dapat naming isulat sa pagsasalin. Higit nga
namang mabilis ngayong ginagamit ang Ingles na “but” ng mga
estudyante at silá ang target namin noong mambabasá . [Ano nga
kayâ ’t “but” ang aming ginamit sa pagsasalin? Na siguradong
magdudulot naman ng isang bagong problema sa amin. Isusulat kayâ
namin ito sa orihinal o isasa-Filipino? “But” o “bat”?] Ano kayâ ang
itsura ni Mao Tsetung kapag nagsalita na may “pero” at “but”? Dahil
naniniwala kaming pormal na pormal ang wika ng aming nais isaling

FILIPINO

mga akda ay ginamit namin ang “ngunit” at paminsan-minsan ang
“subalit.” Problema ito ng pag-aagawan sa ating dila’t diwa ng
katutubong wika natin at ng dalawang itinuro sa atin na banyagang
wika. Ang Tagalog/Bisaya/Ilokano versus Españ ol/Ingles. Kung
minsan, Españ ol versus Ingles. At malimit kong makaengkuwentro
ang ganitong problema hanggang ngayon. Kamakailan, iniharap sa
akin ang kaso ng “kagawaran,” “departamento,” o “department.” Ang
sagot ko, ikayayaman ng Filipino kung gagamitin lahat ang tatlo, at
siya namang nangyayari sa larangang pasalita. Ngunit, at ito ang
aking malaking ngunit: Kapag kailangang magpalaganap ng istandard
na salin ng mga pangalan ng opisina ay tiyak na hindi maganda ang
“department.” Higit ko ring papanigan ang paggamit ng “kagawaran”
kaysa “departamento” bagaman natitiyak kong hindi ako kakampihan
ng 90% sa mga kapuwa guro ko sa Unibersidad ng Pilipinas. Paiiralin
nilá ang kanilang sariling hilig para sa hiram na salita. Hindi nilá
mauunawaan ang idea ng elegansiya, at lalong hindi nilá didinggin
ang tuntunin ng pagpapairal sa katutubo kapag mayroon naman.
Sasabihin nilá ng purista kasi ako. Ngunit bakit nga ba inimbento pa
noon ang “kagawaran” kung hindi kailangan?
PAGSASALING-WIKA
 Ang pamamaraan kung saan ang diwa ng isang salitang

dayunhan ay inililipat sa wika ng ibang bansa. Isinasagawa ito
sa mga salitang teknikal o pang-agham na magagandang
tumbasan ng bokabularyo ng isang wika.
MGA URI NG PAGSASALIN
 LITERAL NA PAGSASALIN
Iniiba lamang ang baybay alinsunod sa ortograpiya ng wikang

pinagsamahan.
Halimbawa:
Diplomacy-Diplomasya
Archipelago - Arkipelago
Allocation - Alokasyon
Equilibrium - Ekwilibriyum
Deflation – Deflasyon

FILIPINO

 BINAGONG LITERAL
Naiiba ang pagkakasalin subalit naroon pa rin ang diwa.
Halimbawa:
Democratic Leadership - Pamunuang Demokratiko
 IDYOMATIKONG SALIN
Ang mga pahiwatig ay buong naisalin nang di nawawala ang

kahulugan
Halimbawa:
If I were in your shoes - Kung ako ikaw
 LUBHANG MALAYA
Dinadagdagan ng pampalinaw ang salita upang lubusang

maunawaan.
Halimbawa:
Feedback - Bumabalik Na Ingay
MGA PANUNTUNAN SA PAGSASALIN
 Isaalang-alang ang kakanyahan ng wikang kinabibilangan ng

salita.
 Bigyang halaga ang kaakibat na kultura ng wika. Sapagkat
bawat lahi ay sinasalamin ng wikang gamit sa komunikasyon.
 Mahalaga rin ang kagamitang pang konteksto ng salita.
 Ang mga salitang hindi maganda sa pandinig ay dapat
tumbasan ng malumanay na pananalita o eufemismo

FILIPINO

MGA GAWAIN
A. Maghanap ng mga piling akda o teorya na magkakatulong sa

pagdadalumat sa mga kontekstong Filipino.
B. Bumuo ng isang sanaysay para sa pagpapaunlad ng pagdadalumat

sa kontekstong Filipino.
C. Panuto: Isalin sa tagalog ang tulang nasa ibaba.
Beauty and Duty
I slept, dreamed that life was Beauty;

I woke, and found that life was Duty.
Was thy dream then a shadowy lie?
Toil on, sad heart, courageously,
And thou shalt find thy dream to be,
A noonday light and truth to thee.

FILIPINO

YUNIT
IV
MASINSIN AT MAPANURING
PAGBASA SA MGA
PANGUNAHING SANGGUNIAN
SA PAGDADALUMAT/
PAGTETEORYA SA
ARALIN
1. PAGBASA AT PAGSULAT SA DALUMAT FILIPINO

FILIPINO

INTRODUKSYON
Hindi natin maitatatwa na ang isang wikang pansarili, isang
wikang taal at di-dayuhan, ay mahalaga sa pagkakaroon ng self-
identity o kakanyahan. Ang simbolo ng isang bandila, isang marcha
nacional, isang pambansang awit, isang pambansang bulaklak, isang
pambansang kasuotan ay makabuluhang lahat bilang mga tanda ng
kakanyahan at pagsasarili. Ngunit ito ay mga tanda lamang — isang
simbolo. Nangangailangan ng kahulugan sa mga gumagamit ng mga
simbolo. At mas mahalaga ang kahulugan kaysa sa simbolo. Ang
simbolo ay simbolo lamang — walang kabuluhan kung wala roon ang
damdamin ng mga gumagamit ng simbolo. At ang mga palatandaan
ay maaaring palitan, gawing makabago kung kailangan. Sa papel na
ito, inihambing ang kaso ng Indonesya at ng Singapore, ating mga
kapit-bansa sa Timog-Silangang Asya sa kaso ng Pilipinas, sapagkat
ang dalawang bansang ito ay nagbibigay sa atin ng isang kakaibang
larawan upang muling suriin ang wika bilang mahalagang bahagi ng
pagbubuo ng ating kakanyahan.
Ang kahalagahan ng wikang filipino sa pagdadalumat ay isang
maagwat na kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa kasanayan sa
malalim at mapanuringpagbasa, pagsulat, at pananaliksik sa wikang
Filipino sa iba’t ibang larangan, sa konteksto ng kontemporaryong
sitwasyon at mga pangangailanganng bansa at ng mga mamamayang
Pilipino.
Anong teoryang pangwika ang maaari nating gamitin para
ipaliwanag ang kasalukuyang hubog, anyo at takbo ng wikang
Filipino? Paano ito makatutulong upang maging masinop at masinsin
ang ating analisis ng wika at ang naturang gamit nito para sa mga tao
at sa lipunan niyang ginagalawan? Ito ang dalawang pangunahing
bagay na dapat nating isaalang-alang say unit na ito. Ang una ay
tumutukoy sa pagkakaroon o kawalan ng internal na banghay o
istruktura ng wika natin na pundasyon o basehan ng performatibong
kakayanan ng mga Filipino na gamitin ang wikang Filipino.
Samantala ang ikalawa nama’y tumutukoy sa praktikalidad ng teorya
upang tasahin at usisain ang nangyayaring pagbabago ng wika sa

FILIPINO

gitna ng mabilisang pagbabago ng ating panahon.
PiliFilipino – ito ang inihahaing panimulang teorya upang

suriin ang paimbabaw, malaliman at kaibuturan ng wika. Ang tatlong
bahagdang ito ng wika ang magiging punto ng analisis at
pagdadalumat. Hango ito sa sinabi ni N. Chomsky (sa Searle 1971) na
mayroong surface structure (paimbabaw) at deep structure (ubod)
ang wika. Ang sa akin naman, may pumapagitna sa dalawang level na
ito, ang middle structure na tatawagin kong lalim ng wika. Ito ang
nawawala sa kayarian ng wikang Filipino (WF). Sa madaling salita,
walang lalim ang wika dahil walang gramatikang nakaugat sa internal
na himpilan ng ating kamalayan. Tanging ang malakas at
dominanteng paimbabaw na puwersa na mula sa iba’t ibang
direksyon, ideolohiya, adbokasi ang kasalukuyang nagiging sandigan
at batayan sa pagbabagong pangwika. Sa ngayon hangga’t di
matutugunan ang kakulangan sa lalim at ubod ng WF, ang
paimbabaw na level ng wika ang tumatayong stratehiya sa pagpili,
pagpilipit at pagpipilit na lumabas ang kakanyahan ng wika. Ang
tanong nga lang, hanggang kailan ito tatagal? At aasa lang ba ang
lahat sa politikal at ideolohikal na bangayan ng mga makawika ang
hinihintay na pagkagulang ng WF? Ika nga’y matira ang matibay!

FILIPINO

ARALIN
1
DALUMAT NG WIKA
1. Makapagbasa ng mga artikulo o dalumat-Filipino.

2. Makabuo ng isang kaisipan o teorya sa paraang
pagsulat ng isang katha o artikulo base sa kanilang nabasang
sanggunian o referensya.
“Be more, Read More.” –Lord Chesterfield

“Kapag tumigil sa pagsulat ang isang tao, tumitigil na rin
siya sa pag-iisip.” –unknown

FILIPINO

INPUT:
Mga babasahin sa kontekstong Filipino bilang batayang pandalumat:
 Bigwas Sa Neoliberalismo,Alternatibo Sa
Kapitalismo:Adbokasing PangwikaAt Sosyalistang Programa Sa
Nobelang Mga IbongMandaragit Ni Amado V. Hernandez
(David Micheal M. San Jaun)
 Edukasyon Bilang Tagpuan Ng KatwirangLungsod At
Katwirang Lalawigan (Noel L. Clemente)
 Ang Pilosopiya ni Pierre Bourdieu BilangBatayang Teoretikal
Sa Araling Pilipino (F.P.A. Demeterio III and Leslie Anne L.
Liwanag)
 “PRISON NOTEBOOKS” ni A. Gramsci
 “THE WRETCHED OF THE EARTH” ni F. Fano
 “THE LANGUAGE OF GLOBALIZATION” ni Peter Marcuse
Gawain:
Bumuo ng isang artikulo na naglalahad ng iyong sariling

kaisipan at pag-unawa base sa napili mong babasahin. Maaaring
salungat o kampi ang iyong kaisipan at gumamit ng mga dagdag na
referensya upang maging mas mapatibay pa ang iyong isasagawang
pagsulat ng artikulo.

FILIPINO

POST-TEST
Panuto: Sagutin ang mga tanong sa ibaba batay sa inyong natutunan
sa asignaturang ito.
1. Bakit masasabing isang sining ang pagsasaling-wika?

2. Sa iyong palagay, bakit kinakailangang magkaroon ng
sistema ang pagsasaling-wika?
3. Paano nakatutulong ang pagsasaling-wika sa
pagpapalaganap ng mga kaalaman?
4. Ano ang kinakailangan ng isang tagasalin upang mabigyan
niya ng katarungan ang isang orihinal na akdang isinasalin?
5. Ano ang mahalagang katangian ng isang akdang salin mula
sa tagasalin? Bakit?

FILIPINO

TALASANGGUNIAN
A. Hanguang mga Aklat
Dinglasan, Resurreccion D. “Komunikasyon sa Akademikong Filipino(Filipino I), Rex Book
Store, INC. 2008.
Cruz, Cynthia B. et. al. Filipino 2: Pagbasa at Pagsulat sa Masining na Pananaliksik sa Antas
Tersaryo, Mindshapers CO., INC. Intramuros, Manila. 2010.
B. Hanguang Pag-aaral, Jornal at Publikasyon
M. Atienza. 1996. “Filipino ng Kilusang PambansaDemokratiko (KPD): Pilosopiya at Pulitika sa
Pambansang Wika”. Philippine Social Science Review.
Canonigo, Cristina S. 1996. Mga Bugtong, Salawikain, Sawikain at mga
Piling Tula (Book-I). Cebu City: Palinsad General Merchandise.
Clemente, Noel L. Edukasyon bilang Tagpuan ng Katwirang Lungsod at Katwirang Lalawigan.
Kritike Volume 10 Number One (June 2016) 83-98.
D. M. San Juan. Bigwas sa Neoliberalismo, Alternatibo sa Kapitalismo: Adbokasing Pangwika at
Sosyalistang Programa sa Nobelang Mga Ibong Mandaragit ni Amado V. Hernandez.
2018.Daluyan:Journal ng Wikang
Filipino.http://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf/article/view/5742/5139/
L. Santiago. Ang Pinagmulan ng Kaisipang Feminista sa Pilipinas. mula
sahttp://journals.upd.edu.ph/index.php/rws/ article/view/3111/ 2928
F. Fanon. 1963.The Wretched of the Earth. Grove Weidenfeld A division of Grove Press, Inc.
841 Broadway New York, NY 10003-4793.http://abahlali.org/wp-
content/uploads/2011/ 04/Frantz-Fanon-The-Wretched-of-the-Earth-1965.pdf
Gramsci. 1999.“Prison Notebooks”mula sa http://abahlali.org/files/gramsci. pdf
C. Hanguang Elektroniko
Mendiola, et. al. 2017. “Makabagong Salita” mula sahttps://mendiolah
umprey.wordpress.com/2017/10/13/mga-makabagong-salita/
Molate, Nica. 2017. "Mga Patok at nauusong salita ng mga Millennials" mula sa
https://marketersview.wixsite.com/group2/single-post/2017/02/17/Mga-Patok-at-
nauusong-salita-ng-mga-Millennials
Nuncio, Rhod V. “DALUMAT NG WIKA, PILIFILIPINO: Isang Teorya ng Wika” mula
sahttps://kritikasatabitabi.wordpress.com/tag/dalumat-ng-wika/
Peter Marcuse. 2000. “Laguage of Globalization” mula sahttps://monthlyreview.org/2000/07
/01/the-language-of-globalization/
D. Mga Video na Ginamit
GMA Public Affairs. 2017. “Brigada: Mga nauusong millennial slang, alamin!” mula sa
https://www.youtube.com/watch?v=SdRycY3H7WY
GMA Public Affairs. 2017. “Millennial Slang, Salita ng makabagong Kabataan.”mula

sahttps://www.youtube.com/watch?v=bcgD5 nulnCo
GMA Public Affairs. 2016. “Investigative Documentaries: Pag-usbong ng mga bagong salita,
bahagi ng pag-unlad ng wikang Filipino” mula sa https://www.youtube.com/ watch?
v=pcOpw0Y8rB4
Flores, Crisanta. 2017.“UP TALKS | Wikang Filipino sa Panahon ng Internasyonalisasyon at
Globalisasyon. UPTV” mula sa https://www.youtube. com/watch?v=WGTYpkK3tTo

FILIPINO

lOMoARcPSD|16062646
23

Final Module in Dalumat 1

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Final Module in Dalumat 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

lOMoARcPSD|16062646

Final Module IN Dalumat 1

Bachelor of Civil Engineering (Southern Leyte State University)

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

Studocu is not sponsored or endorsed by any college or university

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

The management commits to establish, maintain and monitor our

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

Course Code SA-3-A-11

Descriptive Title Dalumat na/sa Filipino

School Year/Term 2021 – 2022 / FIRST SEMESTER

Mode of Delivery Modular/ Online Class

Name of Instructor DINALYN O. CASTILLO

Course Description Ang DALUMATFIL ay isang maagawat na kursong nagpapalawak

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

 Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

YUNIT I DALUMAT-SALITA: MGA SALITA NG

Aralin 1 Sawikain O Idyoma

YUNIT II MASINSIN AT MAPANURING PAGBASA

Aralin 1 Dalumat Ng Wika

YUNIT III PAGSASALIN NG PILINGTEKSTONG

Aralin 1 Pagsasalin Ng Mga Piling Teksto

YUNIT II PAGDADALUMAT SA FILIPINO

Aralin 1 Pagbasa At Pagsulat Sa Dalumat Filipino

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

1. Ang idyoma ay isang uri ng pagpapahayag na kusang

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

ginagamit sa pang-araw-araw na komuniksayon.

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

DALUMAT-SALITA: MGA SALITA

2 MGA SALITA NG TAON

3 MGA SUSING SALITA: INDIE AT DELUBYO

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

 Malaman ang kahulugan ng Sawikain at kahalagahan nito.

 Matukoy ang mga kahulugan ng mga halimbawa ng

Bilang ng Oras: 3 oras

“ Kung ano ang bukang bibig, ay siyang nilalaman ng dibdib.”

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

Ang SAWIKAIN o Idiom sa wikang Ingles ay salita o grupo ng

MGA HALIMBAWA NG SAWIKAIN:

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

1. Alilang-kanin 6. Ibaon sa hukay

B. Panuto: Gamitin sa pangungusap ang mga sawikain na naaayon sa

C. Panuto: Magbigay ng sampong halimbawa ng sawikain at ibigay ang

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

kahulugan ng mga ito.

FILI 3101 DALUMAT NA/ SA

Downloaded by Josephine Gonzaga (josephine.almario001@deped.gov.ph)

Inaasahang Makukuha sa Modyul:

1. Makapagbigay ng mga halimbawa ng makabagong salita

Bilang ng Oras: 3 na oras